fbpx
Wikipedia

Frigiya dili

Noyabr 11, 2021

Frigiya dili (yun. Φρυγική γλώσσα) — Hind-Avropa dillərindən biri, Balkanlardan Kiçik Asiyaya miqrasiya edən frigiyalıların dili. Hind-Avropa dil qrupunun ayrı bir qoluna aiddir və daha çox qədim yunan dilinə bənzəyir. Dilin yunan əlifbasına oxşayan xüsusi bir əlifbası var. Frigiya dili e.ə. VIII əsrdə meydana gəlmişdir və adı canlı olaraq son dəfə V əsrdə çəkilmişdir. Buna baxmayaraq, bəzi tarixşünaslar və dilşünaslar dilin VII əsrdə ərəb yürüşlərindən sonra məhv olduğunu irəli sürür.

Frigiya dili
Orijinal adı yun. Φρυγική γλώσσα
Ölkə Frigiya
Region Kiçik Asiya (Orta Şərq)
Ölü dil V və ya VII əsr
Təsnifatı

Hind-Avropa

Yunan-Frigiya
Yazı Frigiya əlifbası
Dil kodları
ISO 639-1 —
ISO 639-2 —
ISO 639-3 xpg
IETF xpg
Glottolog phry1239

Frigiya dilinin tarixinin iki dövrü var. Onlar, qədim Frigiya (e.ə. VIII–V əsrlər) və yeni Frigiyadır (b.e. I–III əsrlər). Frigiya dili üzərində elmi tədqiqatlar XIX əsrin 20-ci illərində başlamışdır.

Etimologiya

 
Frigiya (çəhrayı) e.ə. IX–VII əsrlərdə

"Frigiya" və "Frigiyalılar" adları qədim yunan dilindəki Φρυγία və Φρύγες sözlərindən törənib. Frigiya dilində xalqın adı "Bruq"lar adlanır. Bu, Balkan yarımadasında yaşayan briqlər tayfasına bənzəyir..

Sinifləşdirmə

Frigiya dili Hind-Avropa dil ailəsinin tərkibində olan ayrı bir qrupa – Yunan-Frigiya qrupuna aiddir. Frigiya dilinə ən yaxın dillər qədim yunan və qədim makendon dilləridir. Frigiya dilinin qədim yunan dili olan oxşarlıqların sayı Hind-Avropa dil ailəsindəki digər dillərdən daha çoxdur. Məsələn:

  • -eyo- şəkilçisinin mövcud olması.
  • feli sifətlərə -meno- şəkilçisinin əlavə edilməsi.
  • auqementdən istifadə etməsi.

Frigiya dilinin Frakiya və erməni dillərinə yaxınlığı linqvistik maddələrdə öz əksini tapmır.

Yazılış

Antik dövrlərdə Frigiya dili yunan əlifbasına bənzər bir əlifbadan istifadə edirdi. Dildə cümlələr ya sağdan sola, ya da bustrofedon üsulu ilə yazılırdı. Sözlər bir-birlərindən üç və ya dörd nöqtədən ibarət işarələrlə ayrılırdı. Yeni Frigiya dövründə yunan əlifbası və ona bənzər əlifbalar köhnəlmişdi və artıq istifadə edilmirdi.

Bunlara əlavə olaraq, Frigiya və qədim yunan əlifbalarının e.ə. VIII əsrin birinci yarısında yaranmış bir əlifbadan törədiyinə dair bir fərziyyə var. Bundan əvvəl Kiçik Asiyada sami hərflərindən istifadə edilirdi.

Linqvistik xüsusiyyətlər

Fonetika və fonologiya

Qədim Frigiya dilinin samitləri:

Dodaq Diş Alveolyar Damaq Damaqarxası
Partlayıcı p b t d k ɡ
Burun m n
Sürtünən s
Affrikat t͡s d͡z
Süzgün w l r j

Yeni Frigiya dövründə dz affrikatı z ilə dəyişdirildi.

Qədim Frigiya dilinin saitləri:

Yüksəliş\cərgə Ön Orta Arxa
Üst i iː u uː
Orta e eː o oː
Alt a aː

Prahind-Avropa dillərindəki ē Frigiya dilində ā, uzun ē qoşasaitli ei monofonqlarına çevrildi. Bunlara əlavə olaraq, qoşasaitli oi, ai , au , ōi və āi monofonqları da var idi. Dilin tarixi boyu vurğudan azad şəkildə istifadə olunurdu və çox hərəkət edirdi. Həssas saitlər azalmağa meyilli idi.

Morfologiya

İsmin halları

Frigiya dilində ismin ən azı dörd halı var. Onlar, adlıq, yiyəlik, yönlük və təsirlik hallarıdır. İsmin sonları:

-ā- -o- -i- səssiz
Ad. -a -os -is -ø
Yiy. -as -ovo -os
Yön. -ai, -a(n) -oy, -oi -e -e(i)
Təs. -an -un -in -an
Ad. cəm -as -oi -es
Yiy. cəm -un
Yön. cəm -ias -ōs -si(n)
Təs. cəm -as

Əvəzlik

Xüsusi əvəzliklər Frigiya dilinə aid yazılı abidələrdə bu günə gəlib çatmayıb. Hind-Avropa köklərindəki se/o və te/o kimi əvəzliklərdən istifadə edilib. Nisbi ios və sual kos (kişi) və kin (orta) əvəzlikləri bu günə qədər qorunub saxlanıb..

Say

Tapılan yazılı abidələrdə sadəcə oyvos (bir), duoi (iki) və protos (birinci) saylarına rast gəlinib.

Fel

Frigiya dilindəki fellər şəxs, say (təkdə və cəmdə), sübut (fəal və yarımpassiv), meyl (səciyyəvi, məcburi, birləşdirici) və vaxt (indiki, aorist, bitməmiş, bitmiş, gələcək) kateqoriyalarına bölünürdü. Aorist auqementdən yaranmışdır. Bu, Frigiya dilini qədim yunan, erməni və Hind-İran dillərinə daha yaxınlaşdırır.

Frigiya dilindəki yeganə feli sifət (passiv) -meno- şəkilçisinin köməyi ilə yaranmışdır.

Sintaksis

Frigiya dilindəki cümlələrin quruluşu — SOV (mübtəda – əlavə – xəbər).

İstinadlar

  1. Hammarström, Harald; Forkel, Robert; Haspelmat, Martin, eds.Graeco-Phrygian // Glottolog 3.0. Yena, Almaniya: Max Planck Institute for the Science of Human History. 2017.
  2. Briks, K. Phrygian // The Ancient Languages of Asia Minor. Nyu-York: Cambridge University Press. 2008. səh. 69.
  3. ↑ Biçovski, Y. Vademecum starými indoevropskými jazyky. Praqa: Nakladatelství Univerzity Karlovy. 2009. səh. 109. ISBN 978-80-7308-287-1.
  4. Neroznak V. P. Фригийский язык. Лингвистический энциклопедический словарь. 1990. səh. 563.
  5. Vavrouşek, P. Frýžština // Jazyky starého Orientu. Praqa: Univerzita Karlova v Praze. 2010. 128–129. ISBN 978-80-7308-312-0.
  6. Fortson, B. Indo-European language and culture. An Introduction. Padstou: Blackwell Publishing. 2004. səh. 403.
  7. ↑ Mallori, C. P.; Adams, Duqlas K. Encyclopedia of Indo-European culture. London: Fitzroy Dearborn Publishers. 1997. səh. 419. ISBN 9781884964985.
  8. ↑ Briks, K. Phrygian // The Ancient Languages of Asia Minor. Nyu-York: Cambridge University Press. 2008. 72.
  9. Otkupşikov, Y. V. Догреческий субстрат. У истоков европейской цивилизации. Издательство СПбГУ. (#parameter_ignored); (#parameter_ignored)
  10. Vavrouşek, P. Frýžština // Jazyky starého Orientu. Praqa: Univerzita Karlova v Praze. 2010. səh. 129. ISBN 978-80-7308-312-0.
  11. Briks, K. Phrygian // The Ancient Languages of Asia Minor. Nyu-York: Cambridge University Press. 2008 . səh. 73.
  12. Yanq, R. S. =Old Phrygian Inscriptions from Gordion: Toward a History of the Phrygian Alphabet. 38 (2). Hesperia. 1969. 252–296.
  13. Briks, K. Phrygian // The Ancient Languages of Asia Minor. Nyu-York: Cambridge University Press. 2008. 74.
  14. ↑ Biçovski, Y. Vademecum starými indoevropskými jazyky. Praqa: Nakladatelství Univerzity Karlovy. 2009. səh. 110. ISBN 978-80-7308-287-1.
  15. ↑ Briks, K. Phrygian // The Ancient Languages of Asia Minor. Nyu-York: Cambridge University Press. 2008 . 75.
  16. ↑ Bednarçuk, L. Język frygijski // Języki indoeuropejskie. Varşava: PWN. 1986. səh. 483.
  17. ↑ Briks, K. Phrygian // The Ancient Languages of Asia Minor. Nyu-York: Cambridge University Press. 2008. səh. 76.
  18. Biçovski, Y. Vademecum starými indoevropskými jazyky. Praqa: Nakladatelství Univerzity Karlovy. 2009. 110–111. ISBN 978-80-7308-287-1.
  19. Briks, K. Phrygian // The Ancient Languages of Asia Minor. Nyu-York: Cambridge University Press. 2008. 76–77.
  20. ↑ Biçovski, Y. Vademecum starými indoevropskými jazyky. Praqa: Nakladatelství Univerzity Karlovy. 2009. 111. ISBN 978-80-7308-287-1.
  21. ↑ Bednarçuk, L. Język frygijski // Języki indoeuropejskie. Varşava: PWN. 1986. səh. 484.
  22. Briks, K. Phrygian // The Ancient Languages of Asia Minor. Nyu-York: Cambridge University Press. 2008. səh. 77.

Ədəbiyyat

  • Bednarçuk, L. Język frygijski // Języki indoeuropejskie. Varşava: PWN. 1986. 481–485.
  • Biçovski, Y. Vademecum starými indoevropskými jazyky. Praqa: Nakladatelství Univerzity Karlovy. 2009. 109–112.
  • Briks, K. Phrygian // The Ancient Languages of Asia Minor. Nyu-York: Cambridge University Press. 2008 . 69–79.
  • Fortson, B. Indo-European language and culture. An Introduction. . Padstou: Blackwell Publishing. 2004. 401—403.
  • Vudhaus, R. (PDF). 126. Studia Linguistica. 2009. 167–177. 2013-10-02 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-06-30.

Xarici keçidlər

  • Frigiya yazılı abidələrinin korpusu  (alm.)
  •  (nid.)
  • Frigiya və frigiyalılar
  • İohannes, Fridrix. Дешифровка забытых письменностей и языков. «Yeni Heredot» saytında.

Noyabr 11, 2021
frigiya, dili, Φρυγική, γλώσσα, hind, avropa, dillərindən, biri, balkanlardan, kiçik, asiyaya, miqrasiya, edən, frigiyalıların, dili, hind, avropa, qrupunun, ayrı, qoluna, aiddir, daha, çox, qədim, yunan, dilinə, bənzəyir, dilin, yunan, əlifbasına, oxşayan, xü. Frigiya dili yun Frygikh glwssa Hind Avropa dillerinden biri Balkanlardan Kicik Asiyaya miqrasiya eden frigiyalilarin dili Hind Avropa dil qrupunun ayri bir qoluna aiddir ve daha cox qedim yunan diline benzeyir Dilin yunan elifbasina oxsayan xususi bir elifbasi var Frigiya dili e e VIII esrde meydana gelmisdir ve adi canli olaraq son defe V esrde cekilmisdir Buna baxmayaraq bezi tarixsunaslar ve dilsunaslar dilin VII esrde ereb yuruslerinden sonra mehv oldugunu ireli surur Frigiya diliOrijinal adi yun Frygikh glwssaOlke FrigiyaRegion Kicik Asiya Orta Serq Olu dil V ve ya VII esrTesnifatiHind Avropa Yunan Frigiya 1 Yazi Frigiya elifbasiDil kodlariISO 639 1 ISO 639 2 ISO 639 3 xpgIETF xpgGlottolog phry1239Frigiya dilinin tarixinin iki dovru var Onlar qedim Frigiya e e VIII V esrler ve yeni Frigiyadir b e I III esrler Frigiya dili uzerinde elmi tedqiqatlar XIX esrin 20 ci illerinde baslamisdir Mundericat 1 Etimologiya 2 Siniflesdirme 3 Yazilis 4 Linqvistik xususiyyetler 4 1 Fonetika ve fonologiya 4 2 Morfologiya 4 2 1 Ismin hallari 4 2 2 Evezlik 4 2 3 Say 4 2 4 Fel 4 3 Sintaksis 5 Istinadlar 6 Edebiyyat 7 Xarici kecidlerEtimologiya Redakte Frigiya cehrayi e e IX VII esrlerde Frigiya ve Frigiyalilar adlari qedim yunan dilindeki Frygia ve Fryges sozlerinden torenib Frigiya dilinde xalqin adi Bruq lar adlanir Bu Balkan yarimadasinda yasayan briqler tayfasina benzeyir 2 3 Siniflesdirme RedakteFrigiya dili Hind Avropa dil ailesinin terkibinde olan ayri bir qrupa Yunan Frigiya qrupuna aiddir 4 Frigiya diline en yaxin diller qedim yunan ve qedim makendon dilleridir Frigiya dilinin qedim yunan dili olan oxsarliqlarin sayi Hind Avropa dil ailesindeki diger dillerden daha coxdur Meselen 5 6 7 8 9 eyo sekilcisinin movcud olmasi feli sifetlere meno sekilcisinin elave edilmesi auqementden istifade etmesi Frigiya dilinin Frakiya ve ermeni dillerine yaxinligi linqvistik maddelerde oz eksini tapmir 7 8 10 Yazilis RedakteAntik dovrlerde Frigiya dili yunan elifbasina benzer bir elifbadan istifade edirdi Dilde cumleler ya sagdan sola ya da bustrofedon usulu ile yazilirdi Sozler bir birlerinden uc ve ya dord noqteden ibaret isarelerle ayrilirdi Yeni Frigiya dovrunde yunan elifbasi ve ona benzer elifbalar kohnelmisdi ve artiq istifade edilmirdi 3 11 Bunlara elave olaraq Frigiya ve qedim yunan elifbalarinin e e VIII esrin birinci yarisinda yaranmis bir elifbadan torediyine dair bir ferziyye var Bundan evvel Kicik Asiyada sami herflerinden istifade edilirdi 12 Linqvistik xususiyyetler RedakteFonetika ve fonologiya Redakte Qedim Frigiya dilinin samitleri 13 14 Dodaq Dis Alveolyar Damaq DamaqarxasiPartlayici p b t d k ɡBurun m nSurtunen sAffrikat t s d zSuzgun w l r jYeni Frigiya dovrunde dz affrikati z ile deyisdirildi 15 Qedim Frigiya dilinin saitleri 14 15 Yukselis cerge On Orta ArxaUst i iː u uːOrta e eː o oːAlt a aːPrahind Avropa dillerindeki e Frigiya dilinde a uzun e qosasaitli ei monofonqlarina cevrildi Bunlara elave olaraq qosasaitli oi ai au ōi ve ai monofonqlari da var idi 15 Dilin tarixi boyu vurgudan azad sekilde istifade olunurdu ve cox hereket edirdi Hessas saitler azalmaga meyilli idi 14 Morfologiya Redakte Ismin hallari Redakte Frigiya dilinde ismin en azi dord hali var Onlar adliq yiyelik yonluk ve tesirlik hallaridir 16 17 18 Ismin sonlari 16 17 a o i sessizAd a os is oYiy as ovo osYon ai a n oy oi e e i Tes an un in anAd cem as oi esYiy cem unYon cem ias ōs si n Tes cem asEvezlik Redakte Xususi evezlikler Frigiya diline aid yazili abidelerde bu gune gelib catmayib Hind Avropa koklerindeki se o ve te o kimi evezliklerden istifade edilib Nisbi ios ve sual kos kisi ve kin orta evezlikleri bu gune qeder qorunub saxlanib 19 20 Say Redakte Tapilan yazili abidelerde sadece oyvos bir duoi iki ve protos birinci saylarina rast gelinib 20 Fel Redakte Frigiya dilindeki feller sexs say tekde ve cemde subut feal ve yarimpassiv meyl seciyyevi mecburi birlesdirici ve vaxt indiki aorist bitmemis bitmis gelecek kateqoriyalarina bolunurdu 20 Aorist auqementden yaranmisdir Bu Frigiya dilini qedim yunan ermeni ve Hind Iran dillerine daha yaxinlasdirir 21 Frigiya dilindeki yegane feli sifet passiv meno sekilcisinin komeyi ile yaranmisdir 20 21 22 Sintaksis Redakte Frigiya dilindeki cumlelerin qurulusu SOV mubteda elave xeber 20 Istinadlar Redakte Hammarstrom Harald Forkel Robert Haspelmat Martin eds Graeco Phrygian Glottolog 3 0 Yena Almaniya Max Planck Institute for the Science of Human History 2017 Briks K Phrygian The Ancient Languages of Asia Minor Nyu York Cambridge University Press 2008 seh 69 1 2 Bicovski Y Vademecum starymi indoevropskymi jazyky Praqa Nakladatelstvi Univerzity Karlovy 2009 seh 109 ISBN 978 80 7308 287 1 Neroznak V P Frigijskij yazyk Lingvisticheskij enciklopedicheskij slovar 1990 seh 563 Vavrousek P Fryzstina Jazyky stareho Orientu Praqa Univerzita Karlova v Praze 2010 128 129 ISBN 978 80 7308 312 0 Fortson B Indo European language and culture An Introduction Padstou Blackwell Publishing 2004 seh 403 1 2 Mallori C P Adams Duqlas K Encyclopedia of Indo European culture London Fitzroy Dearborn Publishers 1997 seh 419 ISBN 9781884964985 1 2 Briks K Phrygian The Ancient Languages of Asia Minor Nyu York Cambridge University Press 2008 72 Otkupsikov Y V Dogrecheskij substrat U istokov evropejskoj civilizacii Izdatelstvo SPbGU parameter ignored parameter ignored Vavrousek P Fryzstina Jazyky stareho Orientu Praqa Univerzita Karlova v Praze 2010 seh 129 ISBN 978 80 7308 312 0 Briks K Phrygian The Ancient Languages of Asia Minor Nyu York Cambridge University Press 2008 seh 73 Yanq R S Old Phrygian Inscriptions from Gordion Toward a History of the Phrygian Alphabet 38 2 Hesperia 1969 252 296 Briks K Phrygian The Ancient Languages of Asia Minor Nyu York Cambridge University Press 2008 74 1 2 3 Bicovski Y Vademecum starymi indoevropskymi jazyky Praqa Nakladatelstvi Univerzity Karlovy 2009 seh 110 ISBN 978 80 7308 287 1 1 2 3 Briks K Phrygian The Ancient Languages of Asia Minor Nyu York Cambridge University Press 2008 75 1 2 Bednarcuk L Jezyk frygijski Jezyki indoeuropejskie Varsava PWN 1986 seh 483 1 2 Briks K Phrygian The Ancient Languages of Asia Minor Nyu York Cambridge University Press 2008 seh 76 Bicovski Y Vademecum starymi indoevropskymi jazyky Praqa Nakladatelstvi Univerzity Karlovy 2009 110 111 ISBN 978 80 7308 287 1 Briks K Phrygian The Ancient Languages of Asia Minor Nyu York Cambridge University Press 2008 76 77 1 2 3 4 5 Bicovski Y Vademecum starymi indoevropskymi jazyky Praqa Nakladatelstvi Univerzity Karlovy 2009 111 ISBN 978 80 7308 287 1 1 2 Bednarcuk L Jezyk frygijski Jezyki indoeuropejskie Varsava PWN 1986 seh 484 Briks K Phrygian The Ancient Languages of Asia Minor Nyu York Cambridge University Press 2008 seh 77 Edebiyyat RedakteBednarcuk L Jezyk frygijski Jezyki indoeuropejskie Varsava PWN 1986 481 485 Bicovski Y Vademecum starymi indoevropskymi jazyky Praqa Nakladatelstvi Univerzity Karlovy 2009 109 112 Briks K Phrygian The Ancient Languages of Asia Minor Nyu York Cambridge University Press 2008 69 79 Fortson B Indo European language and culture An Introduction Padstou Blackwell Publishing 2004 401 403 Vudhaus R An overview of research on Phrygian from nineteenth century to the present day PDF 126 Studia Linguistica 2009 167 177 2013 10 02 tarixinde orijinalindan PDF arxivlesdirilib Istifade tarixi 2018 06 30 Xarici kecidler RedakteFrigiya yazili abidelerinin korpusu alm Lubotskinin Frigiya etimologiya melumat bazasi natamam nid Frigiya ve frigiyalilar Iohannes Fridrix Deshifrovka zabytyh pismennostej i yazykov Yeni Heredot saytinda Menbe https az wikipedia org w index php title Frigiya dili amp oldid 5727913, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.