Firəngiz Şərifova
Firəngiz Abbasmirzə qızı Şərifova (6 fevral 1924, Bakı, Azərbaycan SSR, SSRİ – 20 fevral 2014, Bakı) — Azərbaycan aktrisası, Azərbaycan SSR xalq artisti (1969).
| Firəngiz Şərifova | |
|---|---|
| Doğum tarixi | 6 fevral 1924 |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 20 fevral 2014 (90 yaşında) |
| Vəfat yeri | |
| Dəfn yeri | |
| Vətəndaşlığı | |
| Fəaliyyəti | aktrisa |
| Mükafatları | |
Atası görkəmli Azərbaycan aktyoru, teatr və kino rejissoru, xalq artisti Abbas Mirzə Şərifzadə. 1937-ci ildə şəxsiyyətə pərəstiş dövründə haqsız yerə tutulub və "xalq düşməni" kimi 16 noyabr 1938-ci ildə güllələnib. 1956-cı ildə ölümündən sonra ona bəraət verilib. Anası Mərziyyə Davudova (1901-1961). Bugünkü Akademik Milli Dram Teatrının kollektivinə 1919-cu ildən daxil olub. Sovet Dövlətinin teatr sahəsində ən böyük fəxri titulu olan SSRİ xalq artisti (1948) adına layiq görülüb.
Həyatı
Firəngiz Abbasmirzə qızı Şərifova 6 fevral 1924-cü ildə Bakıda doğulub. Səkkiz yaşında Azərbaycan məktəbinin birinci sinifinə gedib və növbəti ildə yenidən rus məktəbinin birinci sinifində oxumağa başlayıb. Paralel olaraq səkkiz il Bakı Xoreoqrafiya Məktəbində oxuyub.
1941-ci ildə ailələrinin yaxın dostu və xeyirxahı Üzeyir bəy Hacıbəyovun məsləhəti ilə Azərbaycan Dövlət konservatoriyasının (indiki Musiqi Akademiyası) vokal fakültəsinə daxil olub. Beş il konservatoriya təhsili alıb və soprana səsinin peşəkarlıq yönündə formalaşmasma nail olub.
Dramaturq Cəfər Cabbarlının təkidi və atası Abbasmirzənin razılığı ilə səhnədə səkkiz yaşında "Oqtay Eloğlu"nda Sevər və bir az sonra "Sevil"də Gündüz rollarında çıxış edib. Qanla və südlə aktyorluq peşəsi, təşnəli sənət ehtirası, alovlu istedad bütün varlığına hopmuş Firəngiz xanım 1947-ci ilin əvvəllərində Cəlil Məmmədquluzadə adına Azərbaycan Dövlət Musiqili Komediya Teatrının truppasına qəbul olunub. 1949-cu ilin əvvəllərində bu sənət ocağı məcburi özünümaliyyələşdirmə iş üsulüna keçirildiyinə görə müvəqqəti bağlanıb. Firəngiz xanım Xalq Maarif komissarlığı İncəsənət İşləri İdarəsinin (bugünkü Mədəniyyət Nazirliyi) sərəncamına əsasən köçürmə yolu ilə Gənc Tamaşaçılar Teatrının truppasında aktyor işləməyə başlayıb. Tezliklə teatrın repertuar ağırlığını çəkən əsas aktyorlardan biri olub. Anası Mərziyə xanım xəstə olanda görkəmli aktrisaya anadan doğulmasının altmış illiyi munasibətilə təntənəli yubiley keçirilib. Yubileydən sonra Firəngiz Şərifova 1960-cı il may ayının 5-də Akademik Milli Dram Teatrına işə götürülüb. O, bu sənət ocağında 1965-ci il aprel ayının 1-nə qədər işləyib və qısa müddət ərzində parlaq sənət hadisəsinə çevrilən obrazlar yarada bilib.
Qüdrətli aktrisa yaşının və sənətinin erkən yeteinlik çağında, 1965-ci ildə yenidən Gənc Tamaşaçılar Teatrına qayıdıb və ömrünün sonunadək oranın aparıcı sənətkarı olmuşdur.
Firəngiz xanım Abbasmirzə qızı Şərifzadə milli səhnə mədəniyyətimizin inkişafında göstərdiyi böyük xidmətlərə, qazandığı sənət qələbələrinə görə 24 may 1960-cı ildə Azərbaycan Respublikasının əməkdar artisti və 25 dekabr 1969-cu ildə xalq artisti fəxri adlarına layiq görülüb. Aktisanın zəngin və əlvan, müxtəlif janrlı və ən fərqli üslublu obrazlar qalereyası vardır. Bu səhnə surətlərinin adisi də var, maraq doğuranı da və ən əsası, aktrisanın həyatında sənət hadisəsinə çevriləni də.
Rolları
O, Musiqili Komediya Teatrında Gülçöhrə ("Arşın mal alan", Üzeyir bəy Hacıbəyov), Durna ("Durna", dramaturq Süleyman Rüstəm və bəstəkar Səid Rüstəmov), Ulduz ("Ulduz", dramaturq Sabit Rəhman və bəstəkar Süleyman Ələsgərov), Keto ("Keto və Kote", Vladimir Dolidze), Bayadera ("Bayadera", İmre Kalman), Akademik Milli Dram Teatrının səhnəsində Perdidata ("Qış nağılı", Vilyam Şekspir), Həcər ("Qaçaq Nəbi", Süleyman Rüstəm), Rəfiqə Rəhimli ("Alov", Mehdi Hüseyn), Ket ("Gözəllik və sevgi adası" ("Afrodita adası", Aleksis Parnis), Erfila ("Dəlilər", Lope de Veqa), Gülgün ("Od gəlini", Cəfər Cabbarlı) kimi maraqlı rollar oynayıb.
1949 - 1961 və 1965-ci ildən ömrünün sonunadək Gənc Tamaşaçılar Teatrında yaratdığı dramatik, komik, fəci və psixoloji səhnə obrazları Firəngiz Şərifovanın yaradıcılığında xüsusi yer tutmuşdur. Həmin səhnə surətlərinin daha xarakterikləri Gülzar ("Tamahkar", Süleyman Sani Axundov), Kraliça ("Qarlar kraliçası", Hans Xristian Andersen), Zənci qadın Darotti ("Tom dayının koması", Biçer Stou), Aqadaya Tixonovna ("Evlənmə", Nikolay Qoqol), Sərvinaz ("Aqil və Sərvinaz", Əyyub Abbasov), Mətanət ("Çiçəkli dağ", Məmmədhüseyn Təhmasib), Julyar ("İki veronalı", Uilyam Şekspir), Gülbahar ("Anacan", Yusif Əzimzadə), Yasəmən ("Qaraca qız", Süleyman Sani Axundov), Şərəfnisə ("Müsyö Jordan və dərviş Məstəli şah", Mirzə Fətəli Axundzadə), Zerbinetta ("Skapenin kələkləri", Jan Batist Molyer), Yaqut ("Yaşar", Cəfər Cabbarlı), Cemma ("Ovod", Etel Voyniç), Fitnə, Ana Vətən, ("Fitnə" və "El oğlu", Abdulla Şaiq), Məhsəti Gəncəvi ("Rübailər aləmində", Məmmədhüseyn Təhmasib), Yetər ("Hacı Qəmbər", Nəcəf bəy Vəzirov), Beatriça Rasponi ("İki ağanın bir nökəri", Karlo Haldoni), Həmidə ("Keçən ilin son gecəsi", Anar), Qızyetər ("Komsomol poeması", İsgəndər Coşqun. Səməd Vurğunun eyniadlı poeması əsasında), Mədinə, Ağabəyim ("Mənim nəğməkar bibim" və "Yazığam, sevmə məni", Əkrəm Əylisli), Təhminə ("Söhrab və Rüstəm", İsgəndər Coşqun. Firdovsinin "Şahnamə" poeması əsasında), Ayşa Ana ("Fudzi dağında qonaqlıq", Çingiz Aytmatov və kaltey Məhəmmədcanov), Məşədixanım ("Ağ dəvə", Elçin) rollarıdır.
Firəngiz Şərifova gənc yaşlarından başlayaraq "Azərbaycanfilm" kinostudiyasında istehsal olunan "Qaraca qız" (Yasəmən), "Bir ailəlik bağ evi" (Ana), "Bayquş gələndə" (Nənə), "Qərib cinlər ölkəsində (TükəZ), "Qətl günü" (Nənə) kino lentlərində müxtəlif rollara çəkilib. "Qum üzərindəki bağ evi" filmindəki Ana rolu əsas surətdir və psixoloji dərinliyinə, emosional sənətkarlıq xüsusiyyətlərinə görə aktrisanın parlaq ekran obrazıdır.
Firəngiz Şərifovanın yaradıcılığının ifadə çalarları çoxdur və hərəsmin də öz təravəti, öz hlığı əməl bakirəliyi ilə qoruyan qəhrəman obrazlarını xüsusi məharətlə oynayır. Həmin səpkili rolların hərəsi ayrılıqda fərdi keyfiyyətlərə məxsus olsa da, üslub baxımından fəciromantik məziyyətləri ilə doğmadırlar.
Tükənməz emosiyanı istər komediya, istər dram, istərsə də faciə məhvərində məharətlə, məqsədyönlü fəlsəfi dərinliklə istiqamətləndirə bilir. Janr təyini baxımından "dram" estetik prinsipləri əsasında yaratdığı rollarda sənətkar aktrisa psixologizıni hadisələrin ümumi axarında, hər epizodun mahiyyətinə uyğun tərzdə təcəssüm etdirir. Yaradıcılığında gözlənilməz rakurslardan (baxım bucağından) üzə çıxan aydın, şəffaf və ürəyəyatımlı yumor var. Nağıl-tamaşalarda qəhrəmanların, alleqorik personajların ifasında aktrisa dramatizmə, yumora karnaval-məsxərə teatr estetikasını da əlavə edir. Lirik-psixoloji janrlı tamaşalarda oynayarkən milli teatr tariximizdə çox nadir hallarda sınaqdan keçirilən fəndə əl atır. O, obrazın səmimiyyət lirizmini açıq qatda, onun faciəvi zavallılığını ikinci, üçüncü... planda daxilən oynayır.
Daxili ehtiraslarla oynamaq, plastikanı idarə etmək, incə mətləbləri belə gözlə tamaşaçıya çatdırmaq baxımından Gənc Tamaşaçılar Teatrında Firəngiz Şərifovaya ilə eyni səviyyədə ikinci aktrisa yox idi.
Filmoqrafiya
- Abbas Mirzə Şərifzadə (film) (qısametrajlı sənədli film)(Aztv)(filmdə iştirak edən)
- Astana (film, 1986)
- Bayquş gələndə... (film, 1978)
- Bir ailəlik bağ evi (film, 1978)
- Bizim küçənin oğlanları (film, 1973)
- Dağlı çörəyi (film, 2007)
- Ən vacib müsahibə (film, 1971)
- Gəlinlərin qiyamı (film, 1985) (dublyaj; rol: Farmon bibi)
- Gümüşgöl əfsanəsi (film, 1984)
- Xüsusi vəziyyət (film, 1986)
- Qaraca qız (film, 1966) (film, kinoalmanax)
- Qərib cinlər diyarında (film, 1977)
- Qətl günü (film, 1990)
- Qonşu qonşu olsa... (film, 1989)
- Mən mahnı qoşuram (film, 1979)
- Ömürdən uzun gecə (film, 1996)
- Tülkü həccə gedir (film, 1971)
- Üzeyir ömrü (film, 1981)
- Yay gününün xəzan yarpaqları (film, 1986)
Nəsil şəcərəsi
| Mirzə Əbdül-Rəsul | Mələk-Nisa | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Hənifə Akçurina (1904–1980) | Abbas Mirzə Şərifzadə (1893 — 1938) | Mərziyyə Davudova (1901 — 1962) | Qulam-Mirzə Şərifzadə | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Ərtoğrul Şərifov (1923–1973) | Qalina Şərifova | Qaratay Şərifov (1925–1973) | Zeynəb Şərifova | Firəngiz Şərifova (1924–2014) | Bala Ağa Qasımov (ö. 2010) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Leyla Şərifova | Dilarə Şərifzadə | Fəridə Rzaquliyeva | Çingiz | Pərviz Qasımov | Elmira Qasımovа | Nərgiz Qasımovа | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Kamran Vəliyev | Simuzər Rzaquliyeva | Eldar Qasımov (d. 1989) | Murad Qasımov | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
İstinadlar
- Abbas Mirzənin yadigarını itirdik...: Sevimli aktrisamız, Xalq artisti Firəngiz Şərifova dünən səhər ürək çatışmazlığından dünyasını dəyişdi //Ekspress.- 2014.- 21 fevral.- S.23.
- Xalq artisti Firəngiz Şərifova vəfat etdi
- Xalq artisti dəfn olundu
Xarici keçidlər
- İzlə
- Firəngiz Şərifova yad edilib