fbpx
Wikipedia

Dərman xəşənbülü

Avqust 01, 2021

Dərman xəşənbülü, Sarı yonca, Kiçik qovotu (lat. Melilotus officinalis (L.) Pall.) — xəşənbül cinsinə aid bitki növü.

?Dərman xəşənbülü
Melilotus officinalis
Elmi təsnifat
Aləmi:Bitkilər
Şöbə:Örtülütoxumlular
Sinif:İkiləpəlilər
Yarımsinif:Rozidlər
Sıra:Paxlaçiçəklilər
Fəsilə:Paxlakimilər
Cins:Xəşənbül
Növ: Dərman xəşənbülü
Elmi adı
Melilotus officinalis (L.) Lam.

Vikinövlərdə
sistematika
Şəkil
axtarışı
ITIS  26150
NCBI  47083
EOL  704023
GRIN  24009
IPNI  1174681-2
TPL  ild-8929

Azərbaycan florasında bu cins 7 növlə təmsil olunmuşdur, onlardan 4-ü dərman bitkisidir.


Sinonim

  • Medicago officinalis (L.) E.H.L.Krause
  • Melilotus arenarius Grecescu
  • Melilotus arvensis Wallr.
  • Melilotus melilotus-officinalis Asch. & Graebn.
  • Melilotus neglectus Ten.
  • Melilotus pallidus Ser.
  • Melilotus petitpierreanus Willd.
  • Trifolium melilotus officinalis L.
  • Trifolium melilotus-officinalis L.
  • Trifolium officinale L.

Botaniki təsviri

Hündürlüyü 100 sm və daha çox olan ikiillik, çılpaq ot bitkisidir. Yarpaqları ardıcıl, saplaqlı, üçqatlıdır. Çox xırda, açıq sarı rəngli çiçəkləri sıx salxım şəklində birləşmişlər. Qurudulmuş xammalda yarpaqlar yaşıl, çiçəklər isə sarıdır. Özünəməxsus güclü iyi

yeni qurudulmuş otun iyini xatırladır. May-iyun aylarında çiçəkləyərək iyun-avqust aylarında meyvə verir.

Mənşəyi və yayılması

Dərman xəşənbülü boreal coğrafi tipinin palearktik sinfinin qərbi-palearktik qrupuna aiddir. Orta və Atlantik Avropa, Aralıq dənizi, Balkan və Kiçik Asiya ölkələrində, İran, Əfqanıstan, Tibet, Rusiya, Orta Asiya və Qafqazda yayılmışdır. Dərman xəşənbülü Azərbaycanın bütün botaniki-coğrafi rayonlarında arandan orta dağ qurşağına kimi (dəniz səviyyəsindən 1800 m qədər) bitir. Çəmənlərdə, meşə talalarında və kənarlarında, kolluqlarda, yol kənarlarında, arxların yanında və alaq kimi əkinlərdə bitir.

Ekoloji qrup və bitdiyi yerlər

Kseromezofitdir, meşə-çəmən və alaq bitkilik tiplərində rast gəlir. Əsasən çəmənlərdə, meşələrdə, kolluqlarda, yol kənarlarında və əkinlərdə qruplar, bəzən zolaqlar əmələ gətirir.

Kimyəvi tərkibi

Dərman xəşənbülünün tərkibində kumarin, fenolkarbon turşuları və piyli yağlar vardır.

Təsiri və tətbiqi

Dərman xəşənbülü farmakopeyaya daxil olan ofisinal dərman bitkisidir. Elmi, praktiki, eksperimental, Çin və xalq təbabətində, eləcə də homeopatiya, farmakologiya və baytarlıqda geniş tətbiq edilir. Əsasən əsəb-sinir, bronxit, bronxial astma, ürək-damar, qara və ağciyər, sidik və öd kisəsi daşları, qadın xəstəlikləri və digər hallarda istifadə olunur. Antivirus, antibakterial, antioksidant, sidikqovucu, bəlğəmgətirici, yumşaldıcı, büzüşdürücü, işlədici, hipotenziv, şişlərə və iltihab proseslərinə qarşı təsirə malikdir.

Əks təsirləri

Hamiləlik dövründə və böyrək xəstəlikləri zamanı istifadə etmək olmaz. Zəhərlidir, uzun müddət istifadə etdikdə və dozası

artıq olduqda yuxu gətirir, baş ağrısı, ürəkbulanma və damaqlarda qanaxma verir. Bitki qarışıqlarında isifadəsi məsləhətdir.

İstifadə olunan hissələri

Müalıcə məqsədi ilə bitkinin yerüstü hissələri, yarpaqları və toxumları istifadə edilir.

İstifadə formaları

Dəmləmə, cövhər, mazlar, plastırlar, kompreslər, vannalar və təpitmələr.

Digər faydalı xüsusiyyətləri və istifadəsi

Yeməlidir, Qafqazda köklər çiy və bişmiş halda tərəvəz, yarpaqlar isə - ədviyyə kimi qidalara əlavə olunur. Aromatizator kimi ət-süd, balıq və tütün sənayesində, eləcə də alkoqolsuz içkilərin hazırlanmasında istifadə olunur. Bal və çiçək tozu verən, boyaq və yem bitkisidir. Güvəyə qarşı istifadə oluna bilər.

Yarpaq

Aşağı yarpaqların yarpaqcıqları əksinəyumurtaşəkillidir, dişlidir, yuxarı yarpaqcıqlar neştərvari olub, uzunluğu 1-4 sm-dir.

Çiçək

Salxımları uzundur, üzərində 30-100 (112) ədəd çiçəkdən ibarət olub, çoxçiçəklidir. Çiçəklərinin uzunluğu 4-8 mm-dir, sarı rənglidir, uzunluğu 1-2,5 mm olan saplaq üzərindədir.

Meyvə

Paxlaların uzunluğu 3-4 mm, eni 2 mm-ə qədərdir, yumurtaşəkillidir, çılpaqdır, köndələn-qırışlıdır, toxumlarının sayı 1-2 ədəddir, yetişmiş paxlaları tünd-boz rəndə olur. Toxumları yumurtavaridir, uzunluğu 1,4-2,2 mm, eni 1,2-1,8 mm olub, sarımtıl-yaşıl naxışlıdır.

Çiçəkləməsi

May-İyun

Meyvə verməsi

İyun-Sentyabr

Azərbaycanda yayılması

Azərbaycanın bütün rayonlarında. Ovalıqdan orta dağ qurşağına qədər, demək olar ki, subalp qurşağına qədər.

Yaşayış mühiti

Çəmənliklərdə, meşənin kənarında, talalarda, kolluqlarda, yolların kənarında, arx və kanalların kənarında, bəzən, kənd təsərrüfatı bitkiləri arasında alaq kimi rast gəlinir.

Təsərrüfat əhəmiyyəti

Otlaq, silos əhəmiyyətli bitkidir. Birinci dərəcəli balverən hesab olunur. Melilotus officinalis (L.) Pall.

Hündürlüyü (18) 30-50 (70) sm, gövdəsi düz,bəzən əsasında əyilib qalxan, tünd-göy və ya bənövşəyi rəngli birillik, nadir halda ikiillik və çoxillik çılpaq ot bitkisidir.

Yarpaq

Yarpaqları adətən çılpaq və kütdür,üst tərəfdən yastı dəyirmi tüksüz qabarcıqları vardır, kökətrafı yarpaqları uzunsov-belvaridir,yastı saplağa tədricən daralandır, sonrakılar uzunsov, küt, qaidəsinə doğru daralandır, gövdə həcmini artırandır, qaidə hissəsi ürəkşəkillidir və qulaqcıqlıdır, yuxarı yarpaqlar yumurtaşəkillidir.

Çiçək

Qıvrımları sıxdır, barvermə dövründə yumşalandır. Çiçək saplağı aralı tüklüdür. Tacın uzunluğu 10-14 mm-dir, açıq-sarı rəngdədir.

Meyvə

Fındıqlar 3-4 mm uzunluğundadır,yumurtaşəkilli, sivritəhər və ləkəlidir.

Çiçəkləməsi

İyun

Meyvə verməsi

Avqust

Azərbaycanda yayılması

Samur-Şabran oval., BQ (Quba), BQ şərq, BQ qərb, Kür düz.,KQ şimal, KQ mərkəzi, KQ cənub, Nax. dağ.Ovalıqdan (nadir halda) yuxarı dağ qurşağına qədər.

Yaşayış mühiti

Meşə və kolluqlarda,talalarda, bağlarda, çəmənlərdə, əkin sahələrində alaq kimi rast gəlinir.

İstinadlar

İstinadlar

  1. Nurəddin Əliyev. Azərbaycanın dərman bitkiləri və fitoterapiya. Bakı, Elm, 1998.
  2. Elşad Qurbanov. Ali bitkilərin sistematikası, Bakı, 2009.
  3. Dərman xəşənbülü:''The Plant List saytında takson barədə məlumat. (ing.)
  4. ↑ Mehdiyeva N.P. «Azərbaycanın dərman florasının biomüxtəlifliyi», Bakı,2011
  5. Validə M. Əlizadə, Naibə P. Mehdiyeva,Vüqar N. Kərimov, Aidə Q. İbrahimova BÖYÜK QAFQAZIN BİTKİLƏRİ (Azərbaycan) Bakı 2019
  6. https://ndu.edu.az/wp-content/uploads/Elmi%20Eserler/80%20tebiet%202016.pdf
  7. Eldar Şükürov.İsmayıllı rayonu meşə bitkilərinin bələdçi kitabı,Bakı 2016

Avqust 01, 2021
dərman, xəşənbülü, sarı, yonca, kiçik, qovotu, melilotus, officinalis, pall, xəşənbül, cinsinə, bitki, növü, melilotus, officinaliselmi, təsnifataləmi, bitkilərşöbə, örtülütoxumlularsinif, ikiləpəliləryarımsinif, rozidlərsıra, paxlaçiçəklilərfəsilə, paxlakimil. Derman xesenbulu Sari yonca Kicik qovotu lat Melilotus officinalis L Pall 1 xesenbul cinsine aid bitki novu 2 Derman xesenbuluMelilotus officinalisElmi tesnifatAlemi BitkilerSobe OrtulutoxumlularSinif IkilepelilerYarimsinif RozidlerSira PaxlaciceklilerFesile PaxlakimilerCins XesenbulNov Derman xesenbuluElmi adiMelilotus officinalis L Lam VikinovlerdesistematikaSekilaxtarisiITIS 26150NCBI 47083EOL 704023GRIN 24009IPNI 1174681 2TPL ild 8929Azerbaycan florasinda bu cins 7 novle temsil olunmusdur onlardan 4 u derman bitkisidir Mundericat 1 Sinonim 2 Botaniki tesviri 3 Menseyi ve yayilmasi 4 Ekoloji qrup ve bitdiyi yerler 5 Kimyevi terkibi 6 Tesiri ve tetbiqi 7 Eks tesirleri 8 Istifade olunan hisseleri 9 Istifade formalari 10 Diger faydali xususiyyetleri ve istifadesi 11 Yarpaq 12 Cicek 13 Meyve 14 Ciceklemesi 15 Meyve vermesi 16 Azerbaycanda yayilmasi 17 Yasayis muhiti 18 Teserrufat ehemiyyeti 19 Yarpaq 20 Cicek 21 Meyve 22 Ciceklemesi 23 Meyve vermesi 24 Azerbaycanda yayilmasi 25 Yasayis muhiti 26 Istinadlar 27 IstinadlarSinonim RedakteMedicago officinalis L E H L Krause Melilotus arenarius Grecescu Melilotus arvensis Wallr Melilotus melilotus officinalis Asch amp Graebn Melilotus neglectus Ten Melilotus pallidus Ser Melilotus petitpierreanus Willd Trifolium melilotus officinalis L Trifolium melilotus officinalis L Trifolium officinale L 3 Botaniki tesviri RedakteHundurluyu 100 sm ve daha cox olan ikiillik cilpaq ot bitkisidir Yarpaqlari ardicil saplaqli ucqatlidir Cox xirda aciq sari rengli cicekleri six salxim seklinde birlesmisler Qurudulmus xammalda yarpaqlar yasil cicekler ise saridir Ozunemexsus guclu iyiyeni qurudulmus otun iyini xatirladir May iyun aylarinda cicekleyerek iyun avqust aylarinda meyve verir 4 Menseyi ve yayilmasi RedakteDerman xesenbulu boreal cografi tipinin palearktik sinfinin qerbi palearktik qrupuna aiddir Orta ve Atlantik Avropa Araliq denizi Balkan ve Kicik Asiya olkelerinde Iran Efqanistan Tibet Rusiya Orta Asiya ve Qafqazda yayilmisdir Derman xesenbulu Azerbaycanin butun botaniki cografi rayonlarinda arandan orta dag qursagina kimi deniz seviyyesinden 1800 m qeder bitir 4 Cemenlerde mese talalarinda ve kenarlarinda kolluqlarda yol kenarlarinda arxlarin yaninda ve alaq kimi ekinlerde bitir 5 Ekoloji qrup ve bitdiyi yerler RedakteKseromezofitdir mese cemen ve alaq bitkilik tiplerinde rast gelir Esasen cemenlerde meselerde kolluqlarda yol kenarlarinda ve ekinlerde qruplar bezen zolaqlar emele getirir 4 Kimyevi terkibi RedakteDerman xesenbulunun terkibinde kumarin fenolkarbon tursulari ve piyli yaglar vardir 4 Tesiri ve tetbiqi RedakteDerman xesenbulu farmakopeyaya daxil olan ofisinal derman bitkisidir Elmi praktiki eksperimental Cin ve xalq tebabetinde elece de homeopatiya farmakologiya ve baytarliqda genis tetbiq edilir Esasen eseb sinir bronxit bronxial astma urek damar qara ve agciyer sidik ve od kisesi daslari qadin xestelikleri ve diger hallarda istifade olunur Antivirus antibakterial antioksidant sidikqovucu belgemgetirici yumsaldici buzusdurucu isledici hipotenziv sislere ve iltihab proseslerine qarsi tesire malikdir 4 Eks tesirleri RedakteHamilelik dovrunde ve boyrek xestelikleri zamani istifade etmek olmaz Zeherlidir uzun muddet istifade etdikde ve dozasiartiq olduqda yuxu getirir bas agrisi urekbulanma ve damaqlarda qanaxma verir Bitki qarisiqlarinda isifadesi meslehetdir 4 Istifade olunan hisseleri RedakteMualice meqsedi ile bitkinin yerustu hisseleri yarpaqlari ve toxumlari istifade edilir 4 Istifade formalari RedakteDemleme covher mazlar plastirlar kompresler vannalar ve tepitmeler 4 Diger faydali xususiyyetleri ve istifadesi RedakteYemelidir Qafqazda kokler ciy ve bismis halda terevez yarpaqlar ise edviyye kimi qidalara elave olunur Aromatizator kimi et sud baliq ve tutun senayesinde elece de alkoqolsuz ickilerin hazirlanmasinda istifade olunur Bal ve cicek tozu veren boyaq ve yem bitkisidir Guveye qarsi istifade oluna biler 4 Yarpaq RedakteAsagi yarpaqlarin yarpaqciqlari eksineyumurtasekillidir dislidir yuxari yarpaqciqlar nestervari olub uzunlugu 1 4 sm dir Cicek RedakteSalximlari uzundur uzerinde 30 100 112 eded cicekden ibaret olub coxciceklidir Ciceklerinin uzunlugu 4 8 mm dir sari renglidir uzunlugu 1 2 5 mm olan saplaq uzerindedir Meyve RedaktePaxlalarin uzunlugu 3 4 mm eni 2 mm e qederdir yumurtasekillidir cilpaqdir kondelen qirislidir toxumlarinin sayi 1 2 ededdir yetismis paxlalari tund boz rende olur Toxumlari yumurtavaridir uzunlugu 1 4 2 2 mm eni 1 2 1 8 mm olub sarimtil yasil naxislidir Ciceklemesi RedakteMay IyunMeyve vermesi RedakteIyun SentyabrAzerbaycanda yayilmasi RedakteAzerbaycanin butun rayonlarinda Ovaliqdan orta dag qursagina qeder demek olar ki subalp qursagina qeder Yasayis muhiti RedakteCemenliklerde mesenin kenarinda talalarda kolluqlarda yollarin kenarinda arx ve kanallarin kenarinda bezen kend teserrufati bitkileri arasinda alaq kimi rast gelinir Teserrufat ehemiyyeti RedakteOtlaq silos ehemiyyetli bitkidir Birinci dereceli balveren hesab olunur Melilotus officinalis L Pall 6 Hundurluyu 18 30 50 70 sm govdesi duz bezen esasinda eyilib qalxan tund goy ve ya benovseyi rengli birillik nadir halda ikiillik ve coxillik cilpaq ot bitkisidir 7 Yarpaq RedakteYarpaqlari adeten cilpaq ve kutdur ust terefden yasti deyirmi tuksuz qabarciqlari vardir koketrafi yarpaqlari uzunsov belvaridir yasti saplaga tedricen daralandir sonrakilar uzunsov kut qaidesine dogru daralandir govde hecmini artirandir qaide hissesi ureksekillidir ve qulaqciqlidir yuxari yarpaqlar yumurtasekillidir Cicek RedakteQivrimlari sixdir barverme dovrunde yumsalandir Cicek saplagi arali tukludur Tacin uzunlugu 10 14 mm dir aciq sari rengdedir Meyve RedakteFindiqlar 3 4 mm uzunlugundadir yumurtasekilli sivriteher ve lekelidir Ciceklemesi RedakteIyunMeyve vermesi RedakteAvqustAzerbaycanda yayilmasi RedakteSamur Sabran oval BQ Quba BQ serq BQ qerb Kur duz KQ simal KQ merkezi KQ cenub Nax dag Ovaliqdan nadir halda yuxari dag qursagina qeder Yasayis muhiti RedakteMese ve kolluqlarda talalarda baglarda cemenlerde ekin sahelerinde alaq kimi rast gelinir Istinadlar RedakteIstinadlar Redakte Nureddin Eliyev Azerbaycanin derman bitkileri ve fitoterapiya Baki Elm 1998 Elsad Qurbanov Ali bitkilerin sistematikasi Baki 2009 Derman xesenbulu The Plant List saytinda takson barede melumat ing 1 2 3 4 5 6 7 8 9 Mehdiyeva N P Azerbaycanin derman florasinin biomuxtelifliyi Baki 2011 Valide M Elizade Naibe P Mehdiyeva Vuqar N Kerimov Aide Q Ibrahimova BOYUK QAFQAZIN BITKILERI Azerbaycan Baki 2019 https ndu edu az wp content uploads Elmi 20Eserler 80 20tebiet 202016 pdf Eldar Sukurov Ismayilli rayonu mese bitkilerinin beledci kitabi Baki 2016Menbe https az wikipedia org w index php title Derman xesenbulu amp oldid 5982829, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.