Azərbaycanca
සිංහල
Türkçe
Dərbəndin işğalı — 1722-ci ildə başlayan Rusiya-Səfəvi müharibəsi zamanı Rusiya çarlığının Dərbənd şəhərini işğal etməsi nəzərdə tutulur.
| Dərbəndin işğalı | |||
|---|---|---|---|
| Rusiya-Səfəvi müharibəsi | |||
 I Pyotrun Dərbəndə girişi. | |||
| Tarix | Avqust 1722 | ||
| Yeri | Dərbənd | ||
| Səbəbi | Pyotrun Xəzəryani bölgələri ələ keçirmə planı. | ||
| Nəticəsi | Ruslar qələbə qazandı və Dərbənd ələ keçirildi. | ||
| Münaqişə tərəfləri | |||
| | |||
| Komandan(lar) | |||
| |||
| Tərəflərin qüvvəsi | |||
| |||
Arxa plan
1722-ci ilin avqustunda rus ordusu sürətlə Dərbəndə doğru irəliləməyə başladı. Bu yürüş boyunca rus ordusu həmçinin yerli əhali ilə də başa çıxmalı idi. Dərbəndin ələ keçirilməsi rus ordusu üçü mühüm strateji əhəmiyyət daşımaqda idi. Bu şəhərin ələ keçirilməsindən sonra Xəzər dənizi boyunca sahil şəhərləri ələ keçirilə bilərdi. Dərbənddən sonra ələ keçirilmə növbəsi Bakı şəhərində idi, lakin hava şəraitinə görə bu yürüş həyata keçməsi və növbəti ilə qədər ertələndi.
İşğal
Həştərxandan yola çıxan I Pyotr süvarilərlə birlikdə quru yolu ilə, donanma isə dəniz yolu ilə Dərbəndə doğru irəlilədi. 25 iyul 1722-ci ildə I Pyotr Səfəvi şahına məktub yazdı və bu məktubda onun torpaqlarını işğal etməyə gəlmədiyini, sadəcə onlara problem yaradan, rus tacirlərinin canına və malına qəsd edən üsyançıları cəzalandırmağa gəldiyini bildirdi. 5 avqustda yola çıxan rus sordusu Dərbəndə qədər bəzi müqavimətlə qarşılaşdı. Bu müqaviməti təşkiledən əsas qüvvə Osmanlı imperiyasına bağlı yerli bəyliklər idi. Bu hücumlar dəf edildikdən sonra 23 avqustda Dərbənd döyüşsüz şəkildə ruslara təslim oldu. Mənbələrdə bu hadisə bu cür qeyd olunur:
 | şəhərin valisi bizi qarşıladı və şəhərin açarını təqdim etdi. |  |
Dərbənddəki hakiomiyyət nümayəndəli rus ordusuna qarşı qonaqpərvər davranırdılar, bunda əsas məqsədləri Rusiya dövləti ilə yaxşı münasibətlər qurma istəkləri idi. Dənizdə başlayan tufana görə ərzaq daşıyan rus donanması cidi ziyan gördü. Bundan sonra yürüşü müvəqqəti dayandıran I Pyotr Həştərxana geri döndü. Dərbənd yürüşün əsas məqsədlərindən biri idi və I Pyotrun planlarına görə gələcəkdə başqa bölgələrin ələ keçirilməsində də açar funksiyasını oynamalı idi. Həmçinin bu şəhərin rus tacirlərinin şərq mallarını alaraq qərbdə satmalarında əsas vasitəçi bölgələrdən biri olması planlanmaqda idi.
Rusların Qafqaz yürüşü zaman I Pyotrun hələ əvvəldə Səfəvi mülklərinə müdaxilə üçün bəhanə etdiyi Davud bəy ruslara qarşı müqaviməti davam etdirdi. O, 1722-ci ildə Dəbəndi mühasirəyə alsa da, şəhəri ələ keçirə bilmədi. Uğursuzluqdan sonra o, şəhərin ətrafınakı bölgələri yağmalayaraq geri çəkildi. Bu hücum zamanı Dərbənd artıq bir neçə ay idiki rusların əlində idi.
Nəticə
Yeni Səfəvi şahı II Təhmasibin nümayəndəsi İsmayıl Mirzənin 1723-cü ildə Peterburqda imzaladığı müqaviləyə görə Səfəvilər əfqan üsyançılara qarşı göndəriləcək yadım qarşılığında Dərbənddən Gilana qədər Xəzər sahili vilayətlərin rusların əlinə keçməsinə razılıq verirdilər. Lakin bu müqavilənin şərtlərindən xəbər tutan II Təhmasib müqaviləni ratifikasiya etmədi və buna görə də, edam ediləcəyini bilən nümayəndə İsmayıl Mirzə Səfəvi imperiyasına geri dönmədi.
Bir müddət də Səfəvi torpaqlarını əldə saxlayan rus qoşunları ilkin mərhələdə Rəşt müqaviləsi, ikinci mərhələdə isə Gəncə müqaviləsi ilə 1722-1723-cü illər yürüşündə əldə etdikləri bütün torpaqları geri qaytardılar.
Həmçinin bax
İstinadlar
- Alexander Mikaberidze Conflict and Conquest in the Islamic World: A Historical Encyclopedia [2 volumes]: A Historical Encyclopedia 2022-06-28 at the Wayback Machine ABC-CLIO, 22 jul. 2011 ISBN s. 762
- Составители: М. А. Волховский, В. М. Муханов. Кавказский вектор российской политики. Т. 1. XVI—XVIII вв. Moskva. 2011. səh. 87.
- Составители: М. А. Волховский, В. М. Муханов. Кавказский вектор российской политики. Т. 1. XVI—XVIII вв. Moskva. 2011. səh. 86-87.
- Молчанов Н. Н. Дипломатия Петра Первого. Moskva. 1990. səh. 414.
- Х. Х. Рамазанов və А. Р. Шихсаидов. Очерки истории Южного Дагестана. Mahaçqala. 1964. səh. 278.
- "THE CAUCASUS IN THE SYSTEM OF INTERNATIONAL RELATIONS: THE TURKMANCHAY TREATY WAS SIGNED 180 YEARS AGO Научная библиотека КиберЛенинка s.142". 2015-06-29 tarixində . İstifadə tarixi: 2022-07-12.
- William Bayne Fisher, P. Avery, G. R. G. Hambly, C. Melville. The Cambridge History of Iran, Volume 7 2017-09-11 at the Wayback Machine Cambridge University Press, 10 okt. 1991 ISBN s.21
- Ədalət Tahirzadə. (PDF). Bakı: “Çıraq”. 2005. səh. 10. 2017-05-17 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-04-01.
- Mikaberidze, Alexander. Treaty of Ganja (1735) // Mikaberidze, Alexander (redaktor). Conflict and Conquest in the Islamic World: A Historical Encyclopedia. ABC-CLIO. 2011. səh. 329. ISBN .
- Tucker, Ernest. "Nāder Shah". Encyclopædia Iranica Online. 2006. 25 December 2018 tarixində . İstifadə tarixi: 5 January 2014.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Derbendin isgali 1722 ci ilde baslayan Rusiya Sefevi muharibesi zamani Rusiya carliginin Derbend seherini isgal etmesi nezerde tutulur Derbendin isgaliRusiya Sefevi muharibesiI Pyotrun Derbende girisi Tarix Avqust 1722Yeri DerbendSebebi Pyotrun Xezeryani bolgeleri ele kecirme plani Neticesi Ruslar qelebe qazandi ve Derbend ele kecirildi Munaqise terefleri Rusiya Car Rusiyasi Sefevi imperiyasiKomandan lar Rusiya I Pyotr Rusiya Rusiya Karl Verden Imamqulu beyTereflerin quvvesi22 min BilinmirArxa plan1722 ci ilin avqustunda rus ordusu suretle Derbende dogru irelilemeye basladi Bu yurus boyunca rus ordusu hemcinin yerli ehali ile de basa cixmali idi Derbendin ele kecirilmesi rus ordusu ucu muhum strateji ehemiyyet dasimaqda idi Bu seherin ele kecirilmesinden sonra Xezer denizi boyunca sahil seherleri ele kecirile bilerdi Derbendden sonra ele kecirilme novbesi Baki seherinde idi lakin hava seraitine gore bu yurus heyata kecmesi ve novbeti ile qeder ertelendi IsgalHesterxandan yola cixan I Pyotr suvarilerle birlikde quru yolu ile donanma ise deniz yolu ile Derbende dogru ireliledi 25 iyul 1722 ci ilde I Pyotr Sefevi sahina mektub yazdi ve bu mektubda onun torpaqlarini isgal etmeye gelmediyini sadece onlara problem yaradan rus tacirlerinin canina ve malina qesd eden usyancilari cezalandirmaga geldiyini bildirdi 5 avqustda yola cixan rus sordusu Derbende qeder bezi muqavimetle qarsilasdi Bu muqavimeti teskileden esas quvve Osmanli imperiyasina bagli yerli beylikler idi Bu hucumlar def edildikden sonra 23 avqustda Derbend doyussuz sekilde ruslara teslim oldu Menbelerde bu hadise bu cur qeyd olunur seherin valisi bizi qarsiladi ve seherin acarini teqdim etdi Derbenddeki hakiomiyyet numayendeli rus ordusuna qarsi qonaqperver davranirdilar bunda esas meqsedleri Rusiya dovleti ile yaxsi munasibetler qurma istekleri idi Denizde baslayan tufana gore erzaq dasiyan rus donanmasi cidi ziyan gordu Bundan sonra yurusu muveqqeti dayandiran I Pyotr Hesterxana geri dondu Derbend yurusun esas meqsedlerinden biri idi ve I Pyotrun planlarina gore gelecekde basqa bolgelerin ele kecirilmesinde de acar funksiyasini oynamali idi Hemcinin bu seherin rus tacirlerinin serq mallarini alaraq qerbde satmalarinda esas vasiteci bolgelerden biri olmasi planlanmaqda idi Ruslarin Qafqaz yurusu zaman I Pyotrun hele evvelde Sefevi mulklerine mudaxile ucun behane etdiyi Davud bey ruslara qarsi muqavimeti davam etdirdi O 1722 ci ilde Debendi muhasireye alsa da seheri ele kecire bilmedi Ugursuzluqdan sonra o seherin etrafinaki bolgeleri yagmalayaraq geri cekildi Bu hucum zamani Derbend artiq bir nece ay idiki ruslarin elinde idi NeticeYeni Sefevi sahi II Tehmasibin numayendesi Ismayil Mirzenin 1723 cu ilde Peterburqda imzaladigi muqavileye gore Sefeviler efqan usyancilara qarsi gonderilecek yadim qarsiliginda Derbendden Gilana qeder Xezer sahili vilayetlerin ruslarin eline kecmesine raziliq verirdiler Lakin bu muqavilenin sertlerinden xeber tutan II Tehmasib muqavileni ratifikasiya etmedi ve buna gore de edam edileceyini bilen numayende Ismayil Mirze Sefevi imperiyasina geri donmedi Bir muddet de Sefevi torpaqlarini elde saxlayan rus qosunlari ilkin merhelede Rest muqavilesi ikinci merhelede ise Gence muqavilesi ile 1722 1723 cu iller yurusunde elde etdikleri butun torpaqlari geri qaytardilar Hemcinin baxI Pyotrun Resti isgal etmesi Rusiyanin Xezeryani bolgelere herbi yurusuIstinadlarAlexander Mikaberidze Conflict and Conquest in the Islamic World A Historical Encyclopedia 2 volumes A Historical Encyclopedia 2022 06 28 at the Wayback Machine ABC CLIO 22 jul 2011 ISBN 1598843370 s 762 Sostaviteli M A Volhovskij V M Muhanov Kavkazskij vektor rossijskoj politiki T 1 XVI XVIII vv Moskva 2011 seh 87 Sostaviteli M A Volhovskij V M Muhanov Kavkazskij vektor rossijskoj politiki T 1 XVI XVIII vv Moskva 2011 seh 86 87 Molchanov N N Diplomatiya Petra Pervogo Moskva 1990 seh 414 H H Ramazanov ve A R Shihsaidov Ocherki istorii Yuzhnogo Dagestana Mahacqala 1964 seh 278 THE CAUCASUS IN THE SYSTEM OF INTERNATIONAL RELATIONS THE TURKMANCHAY TREATY WAS SIGNED 180 YEARS AGO Nauchnaya biblioteka KiberLeninka s 142 2015 06 29 tarixinde Istifade tarixi 2022 07 12 William Bayne Fisher P Avery G R G Hambly C Melville The Cambridge History of Iran Volume 7 2017 09 11 at the Wayback Machine Cambridge University Press 10 okt 1991 ISBN 0521200954 s 21 Edalet Tahirzade PDF Baki Ciraq 2005 seh 10 2017 05 17 tarixinde orijinalindan PDF arxivlesdirilib Istifade tarixi 2020 04 01 Mikaberidze Alexander Treaty of Ganja 1735 Mikaberidze Alexander redaktor Conflict and Conquest in the Islamic World A Historical Encyclopedia ABC CLIO 2011 seh 329 ISBN 1598843362 Tucker Ernest Nader Shah Encyclopaedia Iranica Online 2006 25 December 2018 tarixinde Istifade tarixi 5 January 2014