Azərbaycanca
Deutsch
Lietuvos
සිංහල
Türkçe
Українська
Duzluluq — təbii suların tərkibində olan güclü turşularla (Cl, SO4 və b.) əsasların (K, Na, Ca, Mg və b.) birləşməsi nəticəsində yaranan xassədir
Haqqında
Suyun duzluluq dərəcəsi quru qalıq, ionların mq-ekv çəkisinin cəmi və ya Bome dərəcilərilə ifadə olunur. Duzluluq suyun Palmer təsnifatında istifadə olunan göstəricilərdən biridir. Bu təsnifata görə, suyun ekv- %-lə ifadə olunmuş birinci, ikinci və üçüncü duzluluq ayrılır. Güclü turşu anionlarının güclü əsaslar (K, Na və b.) ilə birləşmələri birinci, zəif əsaslarla (Ca, Mg və b.) birləşmələri ikinci və çox zəif əsaslarla (Fe, Cu, Al və b.) və hidrogenlə birləşmələri isə suyun üçüncü duzluluğunu verir.
Duzluluq indikatorları
Duzluluq indikatorları çöküntütoplanma hövzələrinin duzluluq dərəcəsini (şirin su, şorumtul, normal duzlu, çoxduzlu-rapa) tam qətiyyətlə təyin etməyə imkan verən çökmə süxur komponentləridir. Şirin su hövzələri əsas etibarilə fauna (Unio, Paludina, Valvata və b.) qalıqlarına görə müəyyən edilir; bu hövzələrin çöküntülərində çox vaxt vivianitə rast gəlinir; autigen qlaukonit olmur. Şorumtul su çöküntüləri üçün normal dəniz formalarının dəyişilməyə uğramış spesifik - növ tərkibi kasıb, lakin fərdlərin sayına görə zəngin olan ikitayqabıqlı və qastropod faunası səciyyəvidir. Bu çöküntülərdə stenoqalin formalar (mərcan, krinoideya, dəniz kirpisi, ammonit, braxiopoda və b.) rast gəlmir. Krım-Qafqaz vilayətinin pliosen və pleystosen çöküntüləri üçün dreysenziya, didakna, monodaknalar, potamidlər, hidrobilər və s. səciyyəvidir. Daha qədim şorumtul su çöküntülərində cins və növ toplusu başqa olsa da, fərdlərin zənginliyilə yanaşı, növ tərkibinin kasıblığı, xüsuslə müxtəlif formalar törədən qeyri-adi növ dəyişkənliyi qabarıq surətdə özünü göstərir. Şorumtul hövzələr üçün spesifik autigen minerallar, adətən, olmur, lakin bəzi hallarda vivianitlə birlikdə rast gəlinən autigen (az kaliumlu) qlaukonit əmələ gələ bilər (Məs., Kerç dəmir filizi hövzəsi). Normal duzlu dəniz çöküntüləri içərisində stenoqalin formalara (tək və kolonial mərcanlar, dəniz kirpiləri, radiolarialar, ammonoideyalar, belemnitlər və b.) görə müəyyən edilir. Səciyyəvi autigen minerallardan qlaukonit, kalsiumlu fosfatlar, fillipsit qrupu seolitləri, geylandit və başqalarını göstərmək olar. Bu hövzələrdə, delta zonaları müstəsna olmaqla, ikitayqabığlı və qarınayağlı molluskaların şirin su və şorumtul su formaları olmur. Hövzənin duzluluğu artdıqca, fauna növ tərkibi azalır; stenoqalin formalar yox olur və əsasən evriqalin formalar qalır; fauna kompleksi tərkibcə şorumtül su çöküntülərinin orqanizm qalıqlarının kompleksinə yaxın olur. Lakin şorlaşmış su hövzələrinin süxurlarında autigen minerallarının tərkibi tamamilə fərqlənir; qlaukonit, vivianit və az kükürdlü sulfidlər tamamilə yox olur; dolomit və autigen gil minerallardan palıqorsit, sepiolit, bəzən hidromikalar meydana gəlir; duzluluq 5% və daha çox olduqda fauna qalıqları tamamilə yoxa çıxır və duzluluğun yeganə indikatoru autigen minerallar olur. Duzluluq dərəcəsi 5-15% intervalında dolomit; 15-dən 26-27% arasında halit; 27-dən yüksək olduqda kalium duzları çökür. Dolomit mərhələsinin sonunda və sulfat mərhələsinin başlanğıcında əsas autigen (süxur əmələgətirən) minerallara flüorit və selestin, gips mərhələsinin sonunda və halit mərhələsinin əvvəlində (və daha sonra) isə maqnezit əmələ gəlir. Son zamanlar, hövzələrin duzluluğunun indikatoru kimi bəzən gil süxurlarında udulmuş əsaslar, bor, qallium və başqa komponentlərdən də istifadə edilir. Lakin sübut edilmişdir ki, gil çöküntülərinin ilkin lil sularının tərkibi uzunmüddətli postsedimentasion proseslər nəticəsində ciddi dəyişmələrə məruz qaldığından, udulmuş əsaslar kompleksi etibarlı geokimyəvi meyarlar hesab edilə bilməz.
Həmçinin bax
Mənbə
- Geologiya terminlərinin izahlı lüğəti. Bakı: Nafta-Press. 2006. 679.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Duzluluq tebii sularin terkibinde olan guclu tursularla Cl SO4 ve b esaslarin K Na Ca Mg ve b birlesmesi neticesinde yaranan xassedirHaqqindaSuyun duzluluq derecesi quru qaliq ionlarin mq ekv cekisinin cemi ve ya Bome derecilerile ifade olunur Duzluluq suyun Palmer tesnifatinda istifade olunan gostericilerden biridir Bu tesnifata gore suyun ekv le ifade olunmus birinci ikinci ve ucuncu duzluluq ayrilir Guclu tursu anionlarinin guclu esaslar K Na ve b ile birlesmeleri birinci zeif esaslarla Ca Mg ve b birlesmeleri ikinci ve cox zeif esaslarla Fe Cu Al ve b ve hidrogenle birlesmeleri ise suyun ucuncu duzlulugunu verir Duzluluq indikatorlariDuzluluq indikatorlari cokuntutoplanma hovzelerinin duzluluq derecesini sirin su sorumtul normal duzlu coxduzlu rapa tam qetiyyetle teyin etmeye imkan veren cokme suxur komponentleridir Sirin su hovzeleri esas etibarile fauna Unio Paludina Valvata ve b qaliqlarina gore mueyyen edilir bu hovzelerin cokuntulerinde cox vaxt vivianite rast gelinir autigen qlaukonit olmur Sorumtul su cokuntuleri ucun normal deniz formalarinin deyisilmeye ugramis spesifik nov terkibi kasib lakin ferdlerin sayina gore zengin olan ikitayqabiqli ve qastropod faunasi seciyyevidir Bu cokuntulerde stenoqalin formalar mercan krinoideya deniz kirpisi ammonit braxiopoda ve b rast gelmir Krim Qafqaz vilayetinin pliosen ve pleystosen cokuntuleri ucun dreysenziya didakna monodaknalar potamidler hidrobiler ve s seciyyevidir Daha qedim sorumtul su cokuntulerinde cins ve nov toplusu basqa olsa da ferdlerin zenginliyile yanasi nov terkibinin kasibligi xususle muxtelif formalar toreden qeyri adi nov deyiskenliyi qabariq suretde ozunu gosterir Sorumtul hovzeler ucun spesifik autigen minerallar adeten olmur lakin bezi hallarda vivianitle birlikde rast gelinen autigen az kaliumlu qlaukonit emele gele biler Mes Kerc demir filizi hovzesi Normal duzlu deniz cokuntuleri icerisinde stenoqalin formalara tek ve kolonial mercanlar deniz kirpileri radiolarialar ammonoideyalar belemnitler ve b gore muey yen edilir Seciyyevi autigen mineral lardan qlaukonit kalsiumlu fosfatlar fillipsit qrupu seolitleri geylandit ve basqalarini gostermek olar Bu hovzelerde delta zonalari mustesna olmaqla ikitayqabigli ve qarinayagli molluskalarin sirin su ve sorumtul su formalari olmur Hovzenin duzlulugu artdiqca fauna nov terkibi azalir stenoqalin formalar yox olur ve esasen evriqalin formalar qalir fauna kompleksi terkibce sorumtul su cokuntulerinin orqanizm qaliqlarinin kompleksine yaxin olur Lakin sorlasmis su hovzelerinin suxurlarinda autigen minerallarinin terkibi tamamile ferqlenir qlaukonit vivianit ve az kukurdlu sulfidler tamamile yox olur dolomit ve autigen gil minerallardan paliqorsit sepiolit bezen hidromikalar meydana gelir duzluluq 5 ve daha cox olduqda fauna qaliqlari tamamile yoxa cixir ve duzlulugun yegane indikatoru autigen minerallar olur Duzluluq derecesi 5 15 intervalinda dolomit 15 den 26 27 arasinda halit 27 den yuksek olduqda kalium duzlari cokur Dolomit merhelesinin sonunda ve sulfat merhelesinin baslangicinda esas autigen suxur emelegetiren minerallara fluorit ve selestin gips merhelesinin sonunda ve halit merhelesinin evvelinde ve daha sonra ise maqnezit emele gelir Son zamanlar hovzelerin duzlulugunun indikatoru kimi bezen gil suxurlarinda udulmus esaslar bor qallium ve basqa komponentlerden de istifade edilir Lakin subut edilmisdir ki gil cokuntulerinin ilkin lil sularinin terkibi uzunmuddetli postsedimentasion prosesler neticesinde ciddi deyismelere meruz qaldigindan udulmus esaslar kompleksi etibarli geokimyevi meyarlar hesab edile bilmez Hemcinin baxTursu DuzMenbeGeologiya terminlerinin izahli lugeti Baki Nafta Press 2006 679