Azərbaycanca
සිංහල
Türkçe
Denudasiya (lat. Denudatio - "çılpaqlaşma") — Yer səthində süxurların su, külək, buz və s. ilə dağılması, yüksək sahələrdən alçaq sahələrə aparılması proseslərinin məcmusu. Yer səthi relyefinin dəyişilməsində və yeni relyef formalarının əmələ gəlməsində denudasiyanın rolu böyükdür. O, süxurları parçalayıb dağıdaraq relyefi alçaldır, hamarlayır, dağlıq sahələri denudasion düzənliklərə (peneplenlərə) çevirir. Denudasiya prosesinə , eroziya, abraziya, korroziya, deflyasiya kimi proseslər daxildir.
Denudasion proses
Denudasion proses aşınma məhsullarının daşınmasıdır. Prosesin başlıca hərəkətverici qüvvəsi ağırlıq qüvvəsidir. Bu qüvvə birbaşa və yaxud müxtəlif mütəhərrik mühitlərin vasitəsilə yaranır. Denudasion proses dar mənada müəyyən bir səthin yuyulması və qravitasion hərəkətlər vasitəsilə aşınma materiallarının daşınması kimi başa düşülür. Geniş mənada isə denudasion proses aşınma məhsullarının aparılması və sonradan onların təbii meyil bucağı az olan səthlərdə toplanması proseslərinin məcmusudur. Denudasion proses xətti, lokal və ya səthi və sahəvi ola bilər: sonuncu halda aşınma hər hansı bir lokal sahədə cəmləşmir (səthi yuyulma, qravitasion yerdəyişmə, qitə buzlaqlarının, küləyin fəaliyyəti). Xətti, lokal denudasion proses, denudasion amillərin Qravitasion relyef forması yerdəyişmə, axar sular, vadi buzlaqları və b. fəaliyyəti) təsiri altında baş verir. Denudasion proses intensivliyi yeni tektonik hərəkətlərin intensivliyi və istiqaməti, habelə iqlim və süxurların aşınmaya davamlılığı ilə müəyyən edilir. Sonuncu halda selektiv Denudasion proses adlanır.
Amillər
Denudasion amillər ağırlıq qüvvəsinin təsiri altında aşınma məhsullarının yerdəyişməsi və daşınması morfogenezinin ekzogen amilləri. Denudasion amillər iki cür olur: 1. Yerüstü Denudasion amillər təsiri altında skulptur relyef (aşınmış relyef) əmələ gəlir. Bu amillərə aşağıdakılar aiddir: qravitasia hərəkətləri (yerdəyişmə), Eroziya, karst, suffoziya, nivasiya, ekzarasiya, abraziya, Deflyasiya, korroziya; orqanizmlərin fəaliyyəti ilə daşınma, insan fəaliyyəti ilə süxurların çıxarılması və nəql edilməsi. 2. Sualtı - qravitasion yerdəyişmə (sürüşmə), su axınları ilə yuyulma (daimi, qabarma-çəkilmə), sunami dalğaları ilə yuyulma, bulanıq axınlarla (suspenziya) yuyulma.
Denudasion düzənlik
Denudasion düzənlik tektonik qalxmış ərazilərdə müvəqqəti və ya uzunmüddətli denudasion proseslərin üstünlük təşkil etdiyi şəraitdə əmələ gəlmiş düzən səth. Düzlənmə sahəsinə (Denudasion düzənlik) özünün düzlənmiş akkumulyasiya sahəsi uyğun gəldikdə denudasion düzənlik poligenetik düzlənmə səthinin bir hissəsini təşkil edir. Denudasion proseslərin tektonik proseslər üzərində qısamüddətli üstünlüyü şəraitində - pediplen, uzun müddətli olduqda isə - əmələ gəlir. Daşınma sahəsinin quruluşundan asılı olaraq denudasion düzənlik, bünövrənin yer səthinə çıxan dislokasiyaya məruz qalmış süxurlarından və ya platforma örtüyünün, demək olar ki, üfüqi yatan süxurlarından əmələ gələ bilər. Birinci halda denudasion düzənlik kürsülü, ikinci halda isə laylı düzənlik adlanır. Sinonium: Skulptur düzənlik.
Denudasion (erozion) dağlar
Denudasion (erozion) dağlar adətən kəskin və dərin parçalanmış, mütləq hündürlüyü yüz və hətta min metrlərə çatan, laylı düzənlərin və platoların parçalanması nəticəsində əmələ gələn dağlardır. Məsələn, Üstyurt platosu və b. suayrıcılarında platonun düzən səthinin, xüsusən bərk süxurlarla örtülmüş hissəsinin qalığı mühafizə olunduqda denudasion dağlar yastı dağlar, "şahid" dağlar və ya yastı qalıq qaya adlanır.
İstinadlar
- Qərib Məmmədov, Mahmud Xəlilov. Ensiklopedik ekoloji lüğət. Bakı: Elm: 2008.
Mənbə
- Geologiya terminlərinin izahlı lüğəti. Bakı: Nafta-Press. 2006. 679.
Xarici keçidlər
- Relyef əmələgəlmə ekzogen (xarici) proseslərin rolu
- Relyefin əsas tipləri 2017-06-14 at the Wayback Machine
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Denudasiya lat Denudatio cilpaqlasma Yer sethinde suxurlarin su kulek buz ve s ile dagilmasi yuksek sahelerden alcaq sahelere aparilmasi proseslerinin mecmusu Yer sethi relyefinin deyisilmesinde ve yeni relyef formalarinin emele gelmesinde denudasiyanin rolu boyukdur O suxurlari parcalayib dagidaraq relyefi alcaldir hamarlayir dagliq saheleri denudasion duzenliklere peneplenlere cevirir Denudasiya prosesine eroziya abraziya korroziya deflyasiya kimi prosesler daxildir Denudasion prosesDenudasion proses asinma mehsullarinin dasinmasidir Prosesin baslica hereketverici quvvesi agirliq quvvesidir Bu quvve birbasa ve yaxud muxtelif muteherrik muhitlerin vasitesile yaranir Denudasion proses dar menada mueyyen bir sethin yuyulmasi ve qravitasion hereketler vasitesile asinma materiallarinin dasinmasi kimi basa dusulur Genis menada ise denudasion proses asinma mehsullarinin aparilmasi ve sonradan onlarin tebii meyil bucagi az olan sethlerde toplanmasi proseslerinin mecmusudur Denudasion proses xetti lokal ve ya sethi ve sahevi ola biler sonuncu halda asinma her hansi bir lokal sahede cemlesmir sethi yuyulma qravitasion yerdeyisme qite buzlaqlarinin kuleyin fealiyyeti Xetti lokal denudasion proses denudasion amillerin Qravitasion relyef formasi yerdeyisme axar sular vadi buzlaqlari ve b fealiyyeti tesiri altinda bas verir Denudasion proses intensivliyi yeni tektonik hereketlerin intensivliyi ve istiqameti habele iqlim ve suxurlarin asinmaya davamliligi ile mueyyen edilir Sonuncu halda selektiv Denudasion proses adlanir AmillerDenudasion amiller agirliq quvvesinin tesiri altinda asinma mehsullarinin yerde yismesi ve dasinmasi morfogenezinin ekzogen amilleri Denudasion amiller iki cur olur 1 Yerustu Denudasion amiller tesiri altinda skulptur relyef asinmis relyef emele gelir Bu amillere asagidakilar aiddir qravitasia hereketleri yerdeyisme Eroziya karst suffoziya nivasiya ekzarasiya abraziya Deflyasiya korroziya orqanizmlerin fealiyyeti ile dasinma insan fealiyyeti ile suxurlarin cixarilmasi ve neql edilmesi 2 Sualti qravitasion yerdeyisme surus me su axinlari ile yuyulma daimi qabarma cekilme sunami dalgalari ile yuyulma bulaniq axinlarla suspenziya yuyulma Denudasion duzenlikDenudasion duzenlik tektonik qalxmis erazilerde muveqqeti ve ya uzunmuddetli denudasion proseslerin ustunluk teskil etdiyi seraitde emele gelmis duzen seth Duzlenme sahesine Denudasion duzenlik ozunun duzlenmis akkumulyasiya sahesi uygun geldikde denudasion duzenlik poligenetik duzlenme sethinin bir hissesini teskil edir Denudasion proseslerin tektonik prosesler uzerinde qisamuddetli ustun luyu seraitinde pediplen uzun muddetli olduqda ise emele gelir Dasinma sahesinin qurulusundan asili olaraq denudasion duzenlik bunovrenin yer sethine cixan dislokasiyaya meruz qalmis suxurlarindan ve ya platforma ortuyunun demek olar ki ufuqi yatan suxurlarindan emele gele biler Birinci halda denudasion duzenlik kursulu ikinci halda ise layli duzenlik adlanir Sinonium Skulptur duzenlik Denudasion erozion dag larDenudasion erozion dag lar adeten keskin ve derin parcalanmis mutleq hun durluyu yuz ve hetta min metrlere catan layli duzenlerin ve platolarin parcalanmasi neticesinde eme le gelen daglardir Meselen Ustyurt platosu ve b suayricilarinda platonun duzen sethinin xususen berk suxurlarla ortul mus hissesinin qa li gi muhafize olunduqda denudasion dag lar yasti daglar sahid daglar ve ya yasti qaliq qaya adlanir IstinadlarQerib Memmedov Mahmud Xelilov Ensiklopedik ekoloji luget Baki Elm 2008 MenbeGeologiya terminlerinin izahli lugeti Baki Nafta Press 2006 679 Xarici kecidlerRelyef emelegelme ekzogen xarici proseslerin rolu Relyefin esas tipleri 2017 06 14 at the Wayback Machine