fbpx
Wikipedia

Dağlıq Bədəxşan Muxtar Vilayəti

Avqust 03, 2021

Dağlıq Bədəxşan Muxtar Vilayəti (tac. Вилояти Мухтори Кӯҳистони Бадахшон) — Tacikistan Respublikası ərazisində yerləşən muxtar vilayət.

Dağlıq Bədəxşan Muxtar Vilayəti
tac. Вилояти Мухтори Кӯҳистони Бадахшон
fars. ولايت مختار کوهستانی بدخشان
qırğ. Тоолуу-Бадахшан автономиялуу

38° şm. e. 73° ş. u.

Ölkə
İnzibati mərkəz Khorugh
Tarixi və coğrafiyası
Yaradılıb 2 yanvar 1925
Sahəsi
  • 64.100 km²
Hündürlük
 7.496 m
Saat qurşağı
Əhalisi
Əhalisi
  • 226.900 nəf. (2019)
Rəqəmsal identifikatorlar
ISO kodu TJ-GB
Telefon kodu +992 3522
Poçt indeksi 736000
Avtomobil nömrəsi 04РТ
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

15 avqust 1923-cü ildə Pamirdə Sovet hakimiyyəti bərqarar olduqdan sonra Türkistan Muxtar Sovet Sosialist Respublikası, Fərqanə vilayətinin tərkibinə Pamir Pamir dairəsi daxil edilir. 1925-ci ilin 2 yanvar tarixində SSRİ MİK Tacikistan Muxtar Sovet Sosialist Respublikası tərkibində Dağlıq Bədəxşan Muxtar Vilayətini təsis edir. 1929-cu ilin 16 oktyabrında Tacikistan SSR adı ilə SSRİ tərkibinə daxil edilir. 5 dekabr 1936-cı ildə adı Dağlıq Bədəxşan Muxtar Vilayəti olaraq dəyişdirilir. 4 avqust 1967-ci ildə təsərrüfat və mədəniyyət sahəsində tikintilərdə uğurlarına görə Lelin ordeni, 1972-ci ildə isə Xalqlar dostluğu ordeninə layiq görülmüşdür.

DBMV şimaldan Qırğızıstan, şərqdən Çin, cənub və qərbdən Əfqanıstanla sərhədə malikdir. Vilayətin ərazisi 64 100 km² (Tacikistan ərazisinin 44,9 %) təşkil edir.

Vilayətin inzibati mərkəzi Xoroq şəhəridir. Şəhərdə ümumilikdə 28,9 min nəfər yaşayır. Xoroqdan Düşənbəyə olan məsafə 527 km təşkil edir.

Coğrafiyası

DBMV ərazisinin böyük hissəsi dağlıq ərazilərdən ibarətdir. Xüsusi ilə Şərqi Pamir ərazisini əhatə edir. Burada ən hündür nöqtə İsmoila Somoni pikidir. Əvvəllər zirvə Kommunizm piki adlanırdı (7495 m) Bəzən isə ona «Dünyanın damı» ifadəsini işlədirlər.

Tarixi

Daş dövrü

Pamir və Bədəxşanın DBMV ərazisinə düşən hissəsində ilk insanların izləri daş dövrünə təsadüf edir. Tunc dövrünün sonları əraziyə böyük sayda qədimhinq tayfaları köç edirlər. Sonradan bölgəyə irandili xalqlar gəlir. Asilmyasiya nəyicəsində irandillilər üstün mövqe tuturlar.

Saklar

B.e.ə VII—II əsrlərdə Bədəxşana qədim yazılı mənbələrdı saklar olaraq adlandırılan tayfalar gəlir. Onlarla «Şuqnan» termini bağlıdır. Belə ki, bu tərcümədə «Sakların ölkəsi» anlamını daşıyır. İşkaşin adlı DBMV rayon vardır. T. N. Paxalinin fikirinə görə bu ad hindari dilləriilə əlaqəlidir və sözün birinci hissəsi *sakā-kšam-dir. Məna ifadəsi ya ölkənin adı ya da sakların adı ilə bağlı bir sözdür. Sözün ikinci hissəsi isə *kšm-dir ki buda «yer», «ölkə» məsını verir. İki söz birlikdə isə Saklar ölkəsi mənasını ifadə edir.

Tan imperiyası

VII əsrin əvvəllərində Pamir və Bədəxşan çinli Tan imperiyasının təsir dairəsinə düşür. Şuqnan adı çin mənbələrində belə qeyd edilir. Çin mənbələrində Şinsin, Şisini, Şeni, Şini, Şikini kimi göstərilir.

İslam dövrü

Bədəxşan VIII əsrdə ərəblərin əlinə keçir. IX əsrdən isə Samanilər ərazini nəzarətdə saxlayırdı. XI—XII əsrlərdə bölgə qəznəvilərin ərazisinə çevrilmişdir. XI əsrdə artıq ıhalinin böyük qismi islamı qəbul etmişdi. XIII ərdə Bədəxşan Monqol imperiyasının ərazisinə çevrilmişdir. XIV—XV əsrlərdə bu dəfəki nəzarət Teymurilərin əlinə keçmişdi. Artıq XVI əsrin əvvəllərində bölgəni Moğollar idarə edirdi. Hənin əsrin sonraları hakimiyyət Şeybanilərin əlində idi. 1599-cu ildə Bədəxşanı Aştarxanlılar işğal edirlər. 1691-92-ci illərdə Bədəxşan və Şunqan rayonları tamamən onların əlinə keçir. XVIII əsrin sonları əfqan imperiyasının hökmdarları Bədəxşanı ələ keçirməyə ilk cəhdlərini edirlər.

Rusiya dönəmi

1885-ci ildə ruslar Şərqi Pamiri tutaraq burada Murqab şəhərinin əsasını qoyurlar. Rus-ingilis anlaşmasına görə bölgənin köklü əhalisinin maraqlarını nəzərə alaraq Bədəxşan iki yerə bölünür. Pyanc çayının sol sahili ingilislərin müttəfiqi olan Əfqanıstana, sağ sahili isə Rusiyanın vassalı olan Buxara əmirliyinə verilir.

ХХ əsrdə Qərbi Pamir əraziləri — Ruşan, Şuqnan, İşkmış — könüllü olaraq Rusiya imperiyasının tərkibinə keçmişdir. 1902-ci ildə bütün Qərbi Pamir bölgədə yerləşən rusların Pamirdəki ordusunun komandirinə tabe edilmişdi. Ancaq ərazi hüquqi baxımdan Buxara əmirliyi ərazisinə daxil idi. 1905-ci ildə rus Bədəxşanı və Şərqi Pamır ümumtürk idarəçiliyindən çıxarılaraq ayıca vilayətə çevrilir. Rus qoşun komandanlığı Xoroqda yerləşdirilir. Bölgənin qoşun komandiri həmdə qəza hakimi vəzifəsini daşıyırdı. O ancaq Fərqanə vilayətində yerləşən hərbi qubernatora tabe idi. Bununlada Rus Bədəxşanı huquqi və inzibati baxımdan tam olaraq Rusiya imperiyasının tərkibinə keçmişdir.

Pamir dairəsi aşağıdakı rayonlardan ibarətdir:

  1. Şərq səngərləri rayonu
  2. Xoroq rayonu
  3. İkaniş rayonu
  4. Lanqar rayonu.

Sovet dövrü

Sovet hökuməti Bədəxşanda tam olsraq 1920-ci ilin sonları möhkəmlənə bilmişdir. 1923-cü ilin iyulunda bölgə Türkmənistan MSSR tərkibinə daxil edilir. Ayrıca vilayət statusu 1924-cü ilin sonları verilir. 5 noyabr 1924-cü ildə Tacikistan milli komisiyası Mərkəzi Komitənin Siyasi Bürosuna müraciət edərək Bədəxşana muxtar vilayət statusunun verilməsi və onun Tacikistanın tərkibinə daxil edilməsini xahiş edirlər. Nəticədə 2 yanvar 1925-ci ildə Muxtar Dağlıq Bədəxşan Vilayəti təşkil edilərək Tacikistan MSSR təskibinə qatılır. İlk əvvəllər vilayət dörd rayondan ibarət olmuşdur:

  1. Vaxano-İşkaşim rayonu (mərkəzi Şitxarv);
  2. Şərqi-Pamir rayonu (mərkəzi Murqab);
  3. Ruşano-Bartanq rayonu (mərkəzi Kalai-Vomar).
  4. Şunqan rayonu (mərkəzi Yuxarı Xoroq).

1936-cı SSRİ MİK vilayət ərazisində yeni rayon bölgüsünü həyata keçirmişdir:

  1. Bartanq rayoni, mərkəzi Bartanq kəndi;
  2. Vaxan rayonu, mərkəzi Vaxan kəndi;
  3. İşkaşim rayonu, mərkəzi İşkaşim kəndi;
  4. Murqab rayonu, mərkəzi Murqab kəndi;
  5. Roştqala rayonu, mərkəzi Roştqala
  6. Ruşan rayonu, mərkəzi Ruşan kəndi;
  7. Şunqan rayonu, Xoroq şəhəri

1941-ci ildə Muxtar Dağlıq Bədəxşan Vilayəti Dağlıq Bədəxşan Muxtar Vilayəti —- DBMV olaraq adlandırıllr. 1963-cü ildə ərazisi dörd kınd rayonuna bölünmüşdür:

  1. Vanç rayonu, mərkəzi Vanç
  2. İşkaşim rayonu, mərkəzi İşkaşim
  3. Murqab rayonu, mərkəzi Murqab kəndi;
  4. Şunqan rayonu, mərkəzi Xoroq şəhəri

1965-ci ildə vilayətin tərkibinə mərkəzi Kalai-Xumb olan Darvaz rayonu və mərkəzi Ruşan olan Ruşan rayonu.

Sovet sonrakı dövr

1991-ci ildə Kalai-Xub rayonunun adı Darvaz olaraq dəyişilmişdir. 1992-ci ildə Roştqala rayonunun əvvəlki sərhədləri bərpa edilmişdir. 11 aprel 1992-ci ildə Dağlıq Bədəxşan Muxtar Vilayətinin Xalq Deputatlar Soveti bir tərəfli qaydada Muxtar Bədəxşan Respublikası yaratdıqlarnı elan edirlər, ancaq Tacikistan Respublikası Ali Soveti bu dəyişikliyi qəbul etməmişdir.

Hazırda vilayət 1 şəhər, 7 rayon və 43 kənd icmasından ibarətdir:

  • Xoroq şəhəri (tac. Хоруғ; şuq. Харағ)
  • Darvaz rayonu (tac. ноҳияи Дарвоз)
  • Vanç rayonu (tac. ноҳияи Ванҷ)
  • Ruşan rayonu (tac. ноҳияи Рушон)
  • Şuqnan rayonu (tac. ноҳияи Шуғнон)
  • Roştqala rayonu (tac. ноҳияи Роштқалъа)
  • İşkaşim rayonu (tac. ноҳияи Ишкошим)
  • Murqab rayonu (qırğ. Мургаб району, tac. ноҳияи Мурғоб)

Əhalisi

DBMV əhalisi 1 yanvar 2015-ci ilə olsn məlumata görə 214 300 nəfər təşkil edir. Bu isə ümumi ölkə əhalisinin cəmi 3,2 % nəfəridir. 1 km² əraziyə 3.3 nəfər düşür. Şəhər əhalisi isə 28,9 min. nəfər (13,5 %), kənd əhalisi isə 185,4 min. nəfər (86,5 %) təşkil edir.

Tacikistan ərazisini 45 % əhatə etsədə ərazisinin cəmi 3 % insan yaşayışı üçün əlverişlidir. Bu isə əsasən çay vadiləridir.

Əhalinin say dinamikası (min. nəf)

Dağlıq Bədəxşan Muxtar Vilayətinin əhalisi
1987 1926 1939 1959 1970 1979 1989 1995 1998 1999
53,210 73,037 97,796 127,709 160,887 188,0 199,7 203,9
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009
206,2 207,4 208,3 208,8 209,5 206,8 206,4 206,3 203,1 203,7
2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
204,8 206,5 208,5 210,2 212,1 214,3 217,4

İnzibati bölgü

Vilayət 1 şəhər, 7 rayon, 43 kənd icması:

Dağlıq Bədəxşan Muxtar Vilarəti
№ Adı
inzibati-
ərazi bölgüsü 		Əhali
(01.01.1992)
min. nəf.		 Əhali
(01.01.2015)
min. nəf. 		Əhali
(01.01.2016)
min. nəf.		 Sahəsi
min. km²		 Ərazi üzrə
əhali
nəf./km²
1 Xoroq şəhəri 21,5 28,9 29,2
2 Vanç rayonu 22,7 31,9 32,4 4,4 7,36
3 Darvaz rayonu 18,8 22,0 22,4 2,8 8,00
4 İşkaşim rayonu 21,5 30,8 31,4 3,7 8,49
5 Murqab rayonu 13,9 14,4 14,7 38,4 0,38
6 Roştqala rayonu 21,3 25,7 26,1 4,3 6,07
7 Ruşan rayonu 19,7 24,8 24,9 5,9 4,22
8 Şunqan rayonu 32,6 35,8 36,2 4,6 7,87
Ümumi 172,0 214,3 217,4 64,1 3,39

İqtisadiyyat

Ərazisində 12 müəssisə fəaliyyət göstərir. Respublika həcmində ümumdaxili məhsulun 0,7% təşkil etmişdir (2009). 2009-cu ilə olan məlumata görə burada 179 mln kVt/s elektik enejisi əldə edlmiş, üstəlik 285 ton ət, 4 ton kolbasa, 16,0 ton buğda, 48,1 min ton kartof, 16,7 min ton tərəvəz, 0,3 min ton bostan məhsulları istehsal edilmişdir.

2009-cu il məlumatına görə burada 101,6 min iri buynuzlu heyvan, o cümlədən 37,6 min inək, 305,1 min. davar, 0,4 min. at yetişdirilmişdir.

2009-cu il məlumatına görə vilayət iqtisadiyyatına 87518,3 min somoni qoyulmuşdur.

Təhsil sahəsi

Burada 19 məktəbəqədər təhsil müəssisəsi (1571 uşaq), 318 məktəb (43,7 min şagird), bir tibb təhsili verən orta ixtisas müəssisəsi (0,4 min tələbə, bir ali təhsil mərkəzi (5 min tələbə) fəaliyyət göstərir.

Mədəniyyət sahəsi

Əhalinin istifadəsində 191 kütləvi və universal kitabxana (burada 1,3 mln kitab və jurnal vardır), 183 klub, 2 kinoteatr, 1 teatr və 1 muzey vardır.

Mənzil fondu

Ümumi mənzil fondu 2388,5 min. m² təşkil edir. Hər adam başına 10,9 m² yaşayış sahəsi düşür. Şəhər mənzil fondu 592,5 min m²-dir. Ümumi fondun cəmi 0,6 % və ya 14,4 min m² dövlətin balansındadır.

Səhiyyə sahəsi

Ümumilokdə 36 səhiyyə ocağı fəaliyyət göstərir. Əhaliyə 367 həkim, 1052 figər təyinallı tibb işçisi xidmət göstərir. Dağlıq mineral mənbələrin əsasında Qarmçaşma sanatoriyası fəaliyət göstərir.

İstinadlar

  1. Пахалина Т. Н. О происхождении топонимов «Ишкашим», «Язгулям» и «Вахан» // Иранское языкознание. М., 1976. — С. 43-49
  2. Каландаров Т. С. Шугнанцы (историко-этнографическое исследование). — М., 2004. — 478 с. — стр. 72-74
  3. САТД ГБАО, с. 6
  4. САТД ГБАО, с. 7
  5. САТД ГБАО, с. 8
  6. . 2014-05-10 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2016-11-20.
  7. Kərim Abdulov[ölü keçid]
  8. (PDF). АГЕНТИИ ОМОР – АГЕНТСТВО ПО СТАТИСТИКЕ, 2016. 2017-08-10 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2016-11-20.

Avqust 03, 2021
dağlıq, bədəxşan, muxtar, vilayəti, Вилояти, Мухтори, Кӯҳистони, Бадахшон, tacikistan, respublikası, ərazisində, yerləşən, muxtar, vilayət, Вилояти, Мухтори, Кӯҳистони, Бадахшон, fars, ولايت, مختار, کوهستانی, بدخشان, qırğ, Тоолуу, Бадахшан, автономиялуу38, ölk. Dagliq Bedexsan Muxtar Vilayeti tac Viloyati Muhtori Kӯҳistoni Badahshon Tacikistan Respublikasi erazisinde yerlesen muxtar vilayet Dagliq Bedexsan Muxtar Vilayetitac Viloyati Muhtori Kӯҳistoni Badahshon fars ولايت مختار کوهستانی بدخشان qirg Tooluu Badahshan avtonomiyaluu38 sm e 73 s u Olke TacikistanInzibati merkez KhorughTarixi ve cografiyasiYaradilib 2 yanvar 1925Sahesi 64 100 km Hundurluk 7 496 mSaat qursagi UTC 06 00EhalisiEhalisi 226 900 nef 2019 Reqemsal identifikatorlarISO kodu TJ GBTelefon kodu 992 3522Poct indeksi 736000Avtomobil nomresi 04RT Vikianbarda elaqeli mediafayllar15 avqust 1923 cu ilde Pamirde Sovet hakimiyyeti berqarar olduqdan sonra Turkistan Muxtar Sovet Sosialist Respublikasi Ferqane vilayetinin terkibine Pamir Pamir dairesi daxil edilir 1925 ci ilin 2 yanvar tarixinde SSRI MIK Tacikistan Muxtar Sovet Sosialist Respublikasi terkibinde Dagliq Bedexsan Muxtar Vilayetini tesis edir 1929 cu ilin 16 oktyabrinda Tacikistan SSR adi ile SSRI terkibine daxil edilir 5 dekabr 1936 ci ilde adi Dagliq Bedexsan Muxtar Vilayeti olaraq deyisdirilir 4 avqust 1967 ci ilde teserrufat ve medeniyyet sahesinde tikintilerde ugurlarina gore Lelin ordeni 1972 ci ilde ise Xalqlar dostlugu ordenine layiq gorulmusdur DBMV simaldan Qirgizistan serqden Cin cenub ve qerbden Efqanistanla serhede malikdir Vilayetin erazisi 64 100 km Tacikistan erazisinin 44 9 teskil edir Vilayetin inzibati merkezi Xoroq seheridir Seherde umumilikde 28 9 min nefer yasayir Xoroqdan Dusenbeye olan mesafe 527 km teskil edir Mundericat 1 Cografiyasi 2 Tarixi 2 1 Das dovru 2 2 Saklar 2 3 Tan imperiyasi 2 4 Islam dovru 2 5 Rusiya donemi 2 6 Sovet dovru 2 7 Sovet sonraki dovr 3 Ehalisi 4 Inzibati bolgu 5 Iqtisadiyyat 6 Tehsil sahesi 7 Medeniyyet sahesi 8 Menzil fondu 9 Sehiyye sahesi 10 IstinadlarCografiyasi RedakteDBMV erazisinin boyuk hissesi dagliq erazilerden ibaretdir Xususi ile Serqi Pamir erazisini ehate edir Burada en hundur noqte Ismoila Somoni pikidir Evveller zirve Kommunizm piki adlanirdi 7495 m Bezen ise ona Dunyanin dami ifadesini isledirler Tarixi RedakteDas dovru Redakte Pamir ve Bedexsanin DBMV erazisine dusen hissesinde ilk insanlarin izleri das dovrune tesaduf edir Tunc dovrunun sonlari eraziye boyuk sayda qedimhinq tayfalari koc edirler Sonradan bolgeye irandili xalqlar gelir Asilmyasiya neyicesinde irandilliler ustun movqe tuturlar Saklar Redakte B e e VII II esrlerde Bedexsana qedim yazili menbelerdi saklar olaraq adlandirilan tayfalar gelir Onlarla Suqnan termini baglidir Bele ki bu tercumede Saklarin olkesi anlamini dasiyir Iskasin adli DBMV rayon vardir T N Paxalinin fikirine gore bu ad hindari dilleriile elaqelidir ve sozun birinci hissesi saka ksam dir Mena ifadesi ya olkenin adi ya da saklarin adi ile bagli bir sozdur Sozun ikinci hissesi ise ksm dir ki buda yer olke mesini verir Iki soz birlikde ise Saklar olkesi menasini ifade edir 1 Tan imperiyasi Redakte VII esrin evvellerinde Pamir ve Bedexsan cinli Tan imperiyasinin tesir dairesine dusur Suqnan adi cin menbelerinde bele qeyd edilir Cin menbelerinde Sinsin Sisini Seni Sini Sikini kimi gosterilir Islam dovru Redakte Bedexsan VIII esrde ereblerin eline kecir IX esrden ise Samaniler erazini nezaretde saxlayirdi XI XII esrlerde bolge qeznevilerin erazisine cevrilmisdir XI esrde artiq ihalinin boyuk qismi islami qebul etmisdi XIII erde Bedexsan Monqol imperiyasinin erazisine cevrilmisdir XIV XV esrlerde bu defeki nezaret Teymurilerin eline kecmisdi Artiq XVI esrin evvellerinde bolgeni Mogollar idare edirdi Henin esrin sonralari hakimiyyet Seybanilerin elinde idi 1599 cu ilde Bedexsani Astarxanlilar isgal edirler 1691 92 ci illerde Bedexsan ve Sunqan rayonlari tamamen onlarin eline kecir XVIII esrin sonlari efqan imperiyasinin hokmdarlari Bedexsani ele kecirmeye ilk cehdlerini edirler Rusiya donemi Redakte 1885 ci ilde ruslar Serqi Pamiri tutaraq burada Murqab seherinin esasini qoyurlar Rus ingilis anlasmasina gore bolgenin koklu ehalisinin maraqlarini nezere alaraq Bedexsan iki yere bolunur Pyanc cayinin sol sahili ingilislerin muttefiqi olan Efqanistana sag sahili ise Rusiyanin vassali olan Buxara emirliyine verilir HH esrde Qerbi Pamir erazileri Rusan Suqnan Iskmis konullu olaraq Rusiya imperiyasinin terkibine kecmisdir 1902 ci ilde butun Qerbi Pamir bolgede yerlesen ruslarin Pamirdeki ordusunun komandirine tabe edilmisdi Ancaq erazi huquqi baximdan Buxara emirliyi erazisine daxil idi 1905 ci ilde rus Bedexsani ve Serqi Pamir umumturk idareciliyinden cixarilaraq ayica vilayete cevrilir Rus qosun komandanligi Xoroqda yerlesdirilir Bolgenin qosun komandiri hemde qeza hakimi vezifesini dasiyirdi O ancaq Ferqane vilayetinde yerlesen herbi qubernatora tabe idi 2 Bununlada Rus Bedexsani huquqi ve inzibati baximdan tam olaraq Rusiya imperiyasinin terkibine kecmisdir Pamir dairesi asagidaki rayonlardan ibaretdir Serq sengerleri rayonu Xoroq rayonu Ikanis rayonu Lanqar rayonu 3 Sovet dovru Redakte Sovet hokumeti Bedexsanda tam olsraq 1920 ci ilin sonlari mohkemlene bilmisdir 1923 cu ilin iyulunda bolge Turkmenistan MSSR terkibine daxil edilir Ayrica vilayet statusu 1924 cu ilin sonlari verilir 5 noyabr 1924 cu ilde Tacikistan milli komisiyasi Merkezi Komitenin Siyasi Burosuna muraciet ederek Bedexsana muxtar vilayet statusunun verilmesi ve onun Tacikistanin terkibine daxil edilmesini xahis edirler Neticede 2 yanvar 1925 ci ilde Muxtar Dagliq Bedexsan Vilayeti teskil edilerek Tacikistan MSSR teskibine qatilir 4 Ilk evveller vilayet dord rayondan ibaret olmusdur Vaxano Iskasim rayonu merkezi Sitxarv Serqi Pamir rayonu merkezi Murqab Rusano Bartanq rayonu merkezi Kalai Vomar 5 Sunqan rayonu merkezi Yuxari Xoroq 1936 ci SSRI MIK vilayet erazisinde yeni rayon bolgusunu heyata kecirmisdir Bartanq rayoni merkezi Bartanq kendi Vaxan rayonu merkezi Vaxan kendi Iskasim rayonu merkezi Iskasim kendi Murqab rayonu merkezi Murqab kendi Rostqala rayonu merkezi Rostqala Rusan rayonu merkezi Rusan kendi Sunqan rayonu Xoroq seheri1941 ci ilde Muxtar Dagliq Bedexsan Vilayeti Dagliq Bedexsan Muxtar Vilayeti DBMV olaraq adlandirillr 1963 cu ilde erazisi dord kind rayonuna bolunmusdur Vanc rayonu merkezi Vanc Iskasim rayonu merkezi Iskasim Murqab rayonu merkezi Murqab kendi Sunqan rayonu merkezi Xoroq seheri1965 ci ilde vilayetin terkibine merkezi Kalai Xumb olan Darvaz rayonu ve merkezi Rusan olan Rusan rayonu Sovet sonraki dovr Redakte 1991 ci ilde Kalai Xub rayonunun adi Darvaz olaraq deyisilmisdir 1992 ci ilde Rostqala rayonunun evvelki serhedleri berpa edilmisdir 11 aprel 1992 ci ilde Dagliq Bedexsan Muxtar Vilayetinin Xalq Deputatlar Soveti bir terefli qaydada Muxtar Bedexsan Respublikasi yaratdiqlarni elan edirler 6 ancaq Tacikistan Respublikasi Ali Soveti bu deyisikliyi qebul etmemisdir 7 Hazirda vilayet 1 seher 7 rayon ve 43 kend icmasindan ibaretdir Xoroq seheri tac Horug suq Harag Darvaz rayonu tac noҳiyai Darvoz Vanc rayonu tac noҳiyai Vanҷ Rusan rayonu tac noҳiyai Rushon Suqnan rayonu tac noҳiyai Shugnon Rostqala rayonu tac noҳiyai Roshtkala Iskasim rayonu tac noҳiyai Ishkoshim Murqab rayonu qirg Murgab rajonu tac noҳiyai Murgob Ehalisi RedakteDBMV ehalisi 1 yanvar 2015 ci ile olsn melumata gore 214 300 nefer teskil edir Bu ise umumi olke ehalisinin cemi 3 2 neferidir 1 km eraziye 3 3 nefer dusur Seher ehalisi ise 28 9 min nefer 13 5 kend ehalisi ise 185 4 min nefer 86 5 teskil edir Tacikistan erazisini 45 ehate etsede erazisinin cemi 3 insan yasayisi ucun elverislidir Bu ise esasen cay vadileridir Ehalinin say dinamikasi min nef Dagliq Bedexsan Muxtar Vilayetinin ehalisi1987 1926 1939 1959 1970 1979 1989 1995 1998 199953 210 73 037 97 796 127 709 160 887 188 0 199 7 203 92000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009206 2 207 4 208 3 208 8 209 5 206 8 206 4 206 3 203 1 203 72010 2011 2012 2013 2014 2015 2016204 8 206 5 208 5 210 2 212 1 214 3 217 4Inzibati bolgu RedakteVilayet 1 seher 7 rayon 43 kend icmasi Dagliq Bedexsan Muxtar Vilareti Adiinzibati erazi bolgusu Ehali 01 01 1992 min nef Ehali 01 01 2015 min nef Ehali 01 01 2016 min nef 8 Sahesimin km Erazi uzreehalinef km 1 Xoroq seheri 21 5 28 9 29 22 Vanc rayonu 22 7 31 9 32 4 4 4 7 363 Darvaz rayonu 18 8 22 0 22 4 2 8 8 004 Iskasim rayonu 21 5 30 8 31 4 3 7 8 495 Murqab rayonu 13 9 14 4 14 7 38 4 0 386 Rostqala rayonu 21 3 25 7 26 1 4 3 6 077 Rusan rayonu 19 7 24 8 24 9 5 9 4 228 Sunqan rayonu 32 6 35 8 36 2 4 6 7 87Umumi 172 0 214 3 217 4 64 1 3 39Iqtisadiyyat RedakteErazisinde 12 muessise fealiyyet gosterir Respublika hecminde umumdaxili mehsulun 0 7 teskil etmisdir 2009 2009 cu ile olan melumata gore burada 179 mln kVt s elektik enejisi elde edlmis ustelik 285 ton et 4 ton kolbasa 16 0 ton bugda 48 1 min ton kartof 16 7 min ton terevez 0 3 min ton bostan mehsullari istehsal edilmisdir 2009 cu il melumatina gore burada 101 6 min iri buynuzlu heyvan o cumleden 37 6 min inek 305 1 min davar 0 4 min at yetisdirilmisdir 2009 cu il melumatina gore vilayet iqtisadiyyatina 87518 3 min somoni qoyulmusdur Tehsil sahesi RedakteBurada 19 mektebeqeder tehsil muessisesi 1571 usaq 318 mekteb 43 7 min sagird bir tibb tehsili veren orta ixtisas muessisesi 0 4 min telebe bir ali tehsil merkezi 5 min telebe fealiyyet gosterir Medeniyyet sahesi RedakteEhalinin istifadesinde 191 kutlevi ve universal kitabxana burada 1 3 mln kitab ve jurnal vardir 183 klub 2 kinoteatr 1 teatr ve 1 muzey vardir Menzil fondu RedakteUmumi menzil fondu 2388 5 min m teskil edir Her adam basina 10 9 m yasayis sahesi dusur Seher menzil fondu 592 5 min m dir Umumi fondun cemi 0 6 ve ya 14 4 min m dovletin balansindadir Sehiyye sahesi RedakteUmumilokde 36 sehiyye ocagi fealiyyet gosterir Ehaliye 367 hekim 1052 figer teyinalli tibb iscisi xidmet gosterir Dagliq mineral menbelerin esasinda Qarmcasma sanatoriyasi fealiyet gosterir Istinadlar Redakte Pahalina T N O proishozhdenii toponimov Ishkashim Yazgulyam i Vahan Iranskoe yazykoznanie M 1976 S 43 49 Kalandarov T S Shugnancy istoriko etnograficheskoe issledovanie M 2004 478 s str 72 74 SATD GBAO s 6 SATD GBAO s 7 SATD GBAO s 8 Pamirs the roof of the world 2014 05 10 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2016 11 20 Kerim Abdulov olu kecid AGENTII OMOR AGENTSTVO PO STATISTIKE 2016 PDF AGENTII OMOR AGENTSTVO PO STATISTIKE 2016 2017 08 10 tarixinde orijinalindan PDF arxivlesdirilib Istifade tarixi 2016 11 20 Menbe https az wikipedia org w index php title Dagliq Bedexsan Muxtar Vilayeti amp oldid 5987691, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.