Canlılarda qıcıqlanma — xarici və ya daxili baş verən dəyişikliklərə verilən cavab reaksiyasıdır. Bir orqanizmin ətrafında baş verən dəyişikliklərə cavab vermək qabiliyyəti elmi termin kimi əsəbilik olaraq bilinsə də, ancaq bu xüsusiyyəti həssaslıq olaraq da düşünə bilərik. Canlı orqanizm sağ qalmaq üçün ətraf mühitdəki dəyişikliklərə cavab verməli və uyğunlaşmağı bacarmalıdır. Küsdüm bitkisində şiddətli külək, zədələnmə, yüksək temperatur, işıq intensivliyinin dəyişməsi, yarpaqlara edilən mexaniki təsir yarpaqların ani olaraq bükülməsinə səbəb olur. Bitkinin gövdəsinə təsir etdikdə isə bu proses əksinə gedir.
Yem axtaran heyvan düşməninin yaxınlaşdığını görəndə bir anlıq dayanır və sonra sürətlə qaçmağa başlayır.
Qıcıqlanmanın mexanizmi
Küsdüm bitkisinin yarpaqlarının xarici qıcıqlara cavab verməsi, antilopun düşmənindən uzaqlaşması mexanizm qıcıqlanma adlanır. Canlıların quruluşu mürəkkəbləşdikcə qıcıqlanmalarda mürəkkəb mexanizim üzrə baş verir.
Canlılar yaşamaq üçün mühit amillərinə müəyyən reaksiyalar verir və qarşılarına çıxan maneələri dəf etməyə çalışırlar. Maneələri dəf etmək qabiliyyətləri olmadıqda onlar məhv olurlar. Məsələn, üzməyi bacarmayan insan dərin su hövzəsinə düşərsə, onun boğulma ehtimalı daha çoxdur.
Müasir dövrdə mövcud olan bütün canlılar mühitə uyğunlaşaraq bu günə qədər yaşaya bilmişlər. Canlılar aləminin bütün nümayəndələrinin hər hansı bir təsirə qarşı verdiyi cavab reaksiyası qıcıqlanma adlanır. Qanda tiroksin hormonunun miqdarı artanda ürək döyüntülərinin sayı artır. Bu, daxili qıcıqlanmadır. İnsanı əsəbiləşdirən zaman qanda adrenalinin miqdarı artır. Bu xarici qıcıqlanmanın təsiri ilə baş verir.
Bitkilərdə qıcıqlanma
Bitkilərdə qıcıqlanmanı müşahidə etmək çox asandır. Pəncərə qarşısına qoyulmuş dibçəklərdəki bitkilərin yarpaq və gövdələrinin işığa doğru çevrilməsi, günəbaxanın çiçək səbətinin sanki Günəşin arxasınca gəzməsi, küsdüm bitkisinin yarpaqlarına toxunan kimi bükülməsi tropizm adlanır.
Tropizm xarici amillərin təsirinə qarşı bitki hissələrinin istiqamətli yerdəyişməsidir. Bitkilərdə tropizmi nəinki işığa, həm torpağa, həm də bəzi kimyəvi maddələrə qarşı da müşahidə etmək mümkündür. Zirinc bitkisində həşərat erkəkciyə toxunarsa, bitki dərhal sürətlə əyilir və həşərat tozcuğa bulaşmış olur. Həşəratyeyən bitkilərdə həşəratların tutulması da qıcıqlanma və hərəkətin nəticəsidir. Mamır və qıjının spermatozoidləri yumurtahüceyrənin ifraz etdiyi maddələrə doğru üzür. Bu isə çoxhüceyrəli bitkilərdə taksisə misaldır.
İşıq və temperaturun gün ərzində dəyişməsi ilə əlaqədar bitkilərin çiçəklərinin açılıb-bağlanması sutkanın müxtəlif vaxtlarında baş verir. Bu, kasa yarpaqları və ləçəklərin hərəkətləri ilə əlaqədardır. Bitkilərin hərəkətinin digər səbəbi hüceyrələrdə olan suyun miqdarının dəyişməsidir.
Birhüceyrəlilərdə qıcıqlanma
Bakteriyalar üzərində aparılan müşahidələr nəticəsində aydın olmuşdur ki, onlar qidalı mühiti hiss edən kimi həmin istiqamətə doğru hərəkət edir. Amöblər olan suya duz kristalları qoyularsa, onlar yalançı ayaqlarını yığır, ovlarını hiss edən kimi yalançı ayaqlarını uzadıb onu tutur. Yaşıl evqlenalar qamçıları ilə hərəkət edir. Əgər onlar hər hansı bir maneəyə rast gələrsə, əvvəl dayanır, sonra geriyə dönür və uzaqlaşır. Birhüceyrəlilərin, eyni zamanda əksər çoxhüceyrəlilərin bu cür cavab reaksiyası taksisdir. Taksis xarici qıcığa cavab olaraq hüceyrənin və bütöv orqanizmin istiqamətlənmiş yerdəyişməsidir.
Çoxhüceyrəli heyvanlarda qıcıqlanma
Çoxhüceyrəli heyvanlarda qıcıqlanma. Heyvanların əksəriyyəti çox hərəkətlidir. Ən mürəkkəb hərəkətləri, əsasən, onurğalılarda müşahidə etmək olur. Onlar qıcıqlara qarşı müxtəlif cür reaksiyalar verirlər. Məsələn, bəzi balıq sürülərinə alt tərəfdən işıq saldıqda onlar beli üstə üzməyə başlayırlar. İbtidai heyvanlarda qıcıqlanma hadisəsinin çoxhüceyrəlilərdə refleks adlandığı və onun sinir sistemi ilə idarə olunduğu sizə bəllidir. Müxtəlif heyvanlarda sinir sisteminin inkişafı fərqli olduğuna görə onlarda yaranan reflekslər də fərqli olur. Sinir sistemi inkişaf edib mürəkkəbləşdikcə reflekslər də mürəkkəbləşir. Düşməni gördükdə antilopun davranışı mürəkkəb şərti refleksdir.
Qıcıqlanma və reflekslər vasitəsilə orqanizm ona göstərilən təsirlərə cavab reaksiyaları verərək fəaliyyət göstərir. Bu zaman onlar dəyişmiş ətraf mühit şəraitinə uyğunlaşırlar.
İstinadlar
(eng). fl-pda.org. 2019-02-02 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-02-27.
"Canlılarda qıcıqlanma" (aze). kayzen.az. 11 dekabr 2019. İstifadə tarixi: 2021-02-27.
(eng). fl-pda.org. 2019-02-02 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-02-27.
"Canlılarda qıcıqlanma" (azərb.). e-derslik.edu.az. 03.04.2019 tarixində arxivləşdirilib.
Eczema Condition Factsheets 2010-02-13 at the Wayback Machine Yahoo Health. Retrieved on 2010-01-12
Dry Eye Diganosis And Treatment 2010-04-05 at the Wayback Machine Dry Eye Diagnosis And Treatment. Retrieved on 2010-01-12
What is chronic bronchitis 2010-06-15 at the Wayback Machine Family Doctor. Retrieved on 2010-01-12
gastritis Information Mayo Clinic. Retrieved on 2010-01-12
"Canlılarda qıcıqlanma" (azərb.). kayzen.az. 09.10.2021 tarixində qıcıqlanma/ arxivləşdirilib (#bad_url).
Avqust 05, 2021
canlılarda, qıcıqlanma, məqaləni, vikiləşdirmək, lazımdır, lütfən, məqaləni, ümumvikipediya, redaktə, qaydalarına, uyğun, şəkildə, tərtib, edin, xarici, daxili, baş, verən, dəyişikliklərə, verilən, cavab, reaksiyasıdır, orqanizmin, ətrafında, baş, verən, dəyiş. Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Canlilarda qiciqlanma xarici ve ya daxili bas veren deyisikliklere verilen cavab reaksiyasidir 1 2 Bir orqanizmin etrafinda bas veren deyisikliklere cavab vermek qabiliyyeti elmi termin kimi esebilik olaraq bilinse de ancaq bu xususiyyeti hessasliq olaraq da dusune bilerik Canli orqanizm sag qalmaq ucun etraf muhitdeki deyisikliklere cavab vermeli ve uygunlasmagi bacarmalidir 3 Kusdum bitkisinde siddetli kulek zedelenme yuksek temperatur isiq intensivliyinin deyismesi yarpaqlara edilen mexaniki tesir yarpaqlarin ani olaraq bukulmesine sebeb olur Bitkinin govdesine tesir etdikde ise bu proses eksine gedir Yem axtaran heyvan dusmeninin yaxinlasdigini gorende bir anliq dayanir ve sonra suretle qacmaga baslayir 4 Mundericat 1 Qiciqlanmanin mexanizmi 2 Bitkilerde qiciqlanma 3 Birhuceyrelilerde qiciqlanma 4 Coxhuceyreli heyvanlarda qiciqlanma 5 IstinadlarQiciqlanmanin mexanizmi RedakteKusdum bitkisinin yarpaqlarinin xarici qiciqlara cavab vermesi antilopun dusmeninden uzaqlasmasi mexanizm qiciqlanma adlanir Canlilarin qurulusu murekkeblesdikce qiciqlanmalarda murekkeb mexanizim uzre bas verir Canlilar yasamaq ucun muhit amillerine mueyyen reaksiyalar verir ve qarsilarina cixan maneeleri def etmeye calisirlar Maneeleri def etmek qabiliyyetleri olmadiqda onlar mehv olurlar Meselen uzmeyi bacarmayan insan derin su hovzesine duserse onun bogulma ehtimali daha coxdur Muasir dovrde movcud olan butun canlilar muhite uygunlasaraq bu gune qeder yasaya bilmisler Canlilar aleminin butun numayendelerinin her hansi bir tesire qarsi verdiyi cavab reaksiyasi qiciqlanma adlanir Qanda tiroksin hormonunun miqdari artanda urek doyuntulerinin sayi artir Bu daxili qiciqlanmadir Insani esebilesdiren zaman qanda adrenalinin miqdari artir Bu xarici qiciqlanmanin tesiri ile bas verir Bitkilerde qiciqlanma RedakteBitkilerde qiciqlanmani musahide etmek cox asandir Pencere qarsisina qoyulmus dibceklerdeki bitkilerin yarpaq ve govdelerinin isiga dogru cevrilmesi gunebaxanin cicek sebetinin sanki Gunesin arxasinca gezmesi kusdum bitkisinin yarpaqlarina toxunan kimi bukulmesi tropizm adlanir Tropizm xarici amillerin tesirine qarsi bitki hisselerinin istiqametli yerdeyismesidir Bitkilerde tropizmi neinki isiga hem torpaga hem de bezi kimyevi maddelere qarsi da musahide etmek mumkundur Zirinc bitkisinde heserat erkekciye toxunarsa bitki derhal suretle eyilir ve heserat tozcuga bulasmis olur Heseratyeyen bitkilerde heseratlarin tutulmasi da qiciqlanma ve hereketin neticesidir Mamir ve qijinin spermatozoidleri yumurtahuceyrenin ifraz etdiyi maddelere dogru uzur Bu ise coxhuceyreli bitkilerde taksise misaldir Isiq ve temperaturun gun erzinde deyismesi ile elaqedar bitkilerin ciceklerinin acilib baglanmasi sutkanin muxtelif vaxtlarinda bas verir Bu kasa yarpaqlari ve leceklerin hereketleri ile elaqedardir Bitkilerin hereketinin diger sebebi huceyrelerde olan suyun miqdarinin deyismesidir Birhuceyrelilerde qiciqlanma RedakteBakteriyalar uzerinde aparilan musahideler neticesinde aydin olmusdur ki onlar qidali muhiti hiss eden kimi hemin istiqamete dogru hereket edir 5 Amobler olan suya duz kristallari qoyularsa onlar yalanci ayaqlarini yigir ovlarini hiss eden kimi yalanci ayaqlarini uzadib onu tutur Yasil evqlenalar qamcilari ile hereket edir Eger onlar her hansi bir maneeye rast gelerse evvel dayanir sonra geriye donur ve uzaqlasir Birhuceyrelilerin eyni zamanda ekser coxhuceyrelilerin bu cur cavab reaksiyasi taksisdir Taksis xarici qiciga cavab olaraq huceyrenin ve butov orqanizmin istiqametlenmis yerdeyismesidir 6 Coxhuceyreli heyvanlarda qiciqlanma RedakteCoxhuceyreli heyvanlarda qiciqlanma 7 Heyvanlarin ekseriyyeti cox hereketlidir En murekkeb hereketleri esasen onurgalilarda musahide etmek olur Onlar qiciqlara qarsi muxtelif cur reaksiyalar verirler Meselen bezi baliq surulerine alt terefden isiq saldiqda onlar beli uste uzmeye baslayirlar 8 Ibtidai heyvanlarda qiciqlanma hadisesinin coxhuceyrelilerde refleks adlandigi ve onun sinir sistemi ile idare olundugu size bellidir Muxtelif heyvanlarda sinir sisteminin inkisafi ferqli olduguna gore onlarda yaranan refleksler de ferqli olur Sinir sistemi inkisaf edib murekkeblesdikce refleksler de murekkeblesir Dusmeni gordukde antilopun davranisi murekkeb serti refleksdir Qiciqlanma ve refleksler vasitesile orqanizm ona gosterilen tesirlere cavab reaksiyalari vererek fealiyyet gosterir Bu zaman onlar deyismis etraf muhit seraitine uygunlasirlar 9 Istinadlar Redakte Identifying and Comparing the Characteristics of Living and Nonliving Things eng fl pda org 2019 02 02 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2021 02 27 Canlilarda qiciqlanma aze kayzen az 11 dekabr 2019 Istifade tarixi 2021 02 27 Identifying and Comparing the Characteristics of Living and Nonliving Things eng fl pda org 2019 02 02 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2021 02 27 Canlilarda qiciqlanma azerb e derslik edu az 03 04 2019 tarixinde arxivlesdirilib Eczema Condition Factsheets Arxivlesdirilib 2010 02 13 at the Wayback Machine Yahoo Health Retrieved on 2010 01 12 Dry Eye Diganosis And Treatment Arxivlesdirilib 2010 04 05 at the Wayback Machine Dry Eye Diagnosis And Treatment Retrieved on 2010 01 12 What is chronic bronchitis Arxivlesdirilib 2010 06 15 at the Wayback Machine Family Doctor Retrieved on 2010 01 12 gastritis Information Mayo Clinic Retrieved on 2010 01 12 Canlilarda qiciqlanma azerb kayzen az 09 10 2021 tarixinde qiciqlanma arxivlesdirilib bad url Menbe https az wikipedia org w index php title Canlilarda qiciqlanma amp oldid 6020319, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
