Külək — havanın üfüqi istiqamətdə hərəkəti. Külək nəticəsində istilik və rütubət bir sahədən digərinə aparılır. Barik qradiyentin təsiri altında əmələ gələn külək təzyiq yüksək olan sahədən təzyiq aşağı olan sahəyə doğru əsir, istiqaməti və sürəti ilə səciyyələnir. Havanın kütləsinin yüksək təzyiq sahəsindən alçaq təzyiq sahəsinə doğru hərəkətinə külək deyilir. Külək çox vaxt əsdiyi cəhətin adı ilə adlanır. Küləyin güc və istiqamətini flüger cihazı ilə, sürətini (m/san və ya km/saat) isə anemometrlə təyin edirlər. Küləyin gücü sürəti ilə düz mütənasibdir. Küləyin rumblar üzrə təkrarlanmasına "külək gülü" deyilir. Külək gülünə görə hakim küləyi təyin etmək olar. Küləyin əsdiyi təzyiq qurşaqları arasında təzyiq fərqi nə qədər böyük və mərkəzlər bir-birinə nə qədər yaxın olarsa, külək də bir o qədər güclü əsər. Küləyin gücünü 12 ballıq Bofort şkalasına görə ölçürlər.Küləklər rejiminə görə təsnifləşdirilir.
Passat və Qərb küləklərinin mülayim qurşaq üzrə xəritəsi.
Bütün il boyu istiqamətini dəyişməyən küləklərə deyilir. Daimi küləklərin əmələ gəlməsinə əsas səbəb Yer kürəsinin təzyiq qurşaqlarıdır.
Passatlar: 300 paralellərdən ekvatora doğru əsən küləklərdir. Yerin öz oxu ətrafında fırlanmasıyla (Koriolus qüvvəsiylə) şimal yarımkürədə şimal-şərqdən cənub-qərbə, cənub yarımkürədə isə cənub-qərbdən şimal-şərqə doğru əsirlər. Passat küləkləri əsdikləri yarımkürənin yayında daha çox yağıntı verir. Çünki, yayda tropiklər üzərində 400C-dən yüksək olan temperatur ekvatorda 250C-yə qədər düşür və yağıntılara səbəb olur.
Qərb küləkləri: Tropiklərdən mülayim enliklərə doğru ilboyu əsən küləklərdir. Yerin öz oxu ətrafında fırlanmasına bağlı olaraq bu küləklər şimal yarımkürədə şimal-şərqə, cənub yarımkürədə isə cənub-qərbə meyl edir. Okeandan gələn qərb küləkləri yağış gətirir. Ona görə də Avropanın qərb hissəsi bütün il boyu rütubətlidir.
Qütb küləkləri: 900 paralellərdən (qütblərdən) 600 paralellərə doğru əsir. Yerin öz oxu ətrafında dönməsinə bağlı olaraq bu küləklər şimal yarımkürədə cənub-qərbə, cənub yarımkürəsində isə şimal-qərbə meyl edir. Bu küləklər qış vaxtı sərhədlərini daha da genişləndirir (500 paralellərə qədər). Gəldikləri istiqamətə bağlı olaraq bəzən bu küləklərə şimal-şərq və cənub-şərq küləkləri də deyirlər.
Mövsümi küləklər
Sirkulyasiya prosesləri,külək yaranmasına gətirib çıxarır.
İl ərzində istiqamətini iki dəfə dəyişən küləklərə mövsümi küləklür deyilir. Mussonlar belə küləklərdən olub ərəbcə "mövsüm" deməkdir. Bu küləyin meydana gəlməsinə səbəb ilin mövsümləri ərzində quru ilə suyun müxtəlif qızıb soyumasıdır. Yayda quru səthi çox qızır. İsti hava yuxarı qalxır, təzyiq aşağı düşür. Su səthi isə çox yavaş və az qızır. Beləliklə, su üzərində təzyiq quruya nisbətən daha çox olur. Ona görə də yayda okean və dənizlərin üzərindən quruya doğru küləklər əsir. Okean və dənizlərdən gələn bu küləklər quruya çoxlu rütubət, yağış gətirirlər. Bu küləklər özünü Asiyanın cənub-şərqi ilə Çində daha çox göstərir. Bu iqlimin müşahidə edildiyi yerlərdə çaylar yay aylarında daşırlar. Məsələn: Amur, Xuanxe, Yansızı, Hind, Qanq, Brahmaputra, Mekonq, İravadi və s. Qışda isə quru səthi çox tez soyuyur. Bu zaman quru üzərində təzyiq yüksək olur. Su quruya nisbətən az soyuduğuna görə okean və dənizlərin üzərindəki təzyiq quruya nisbətən daha aşağı olur. Yəni okean az təzyiqli olur. Ona görə də qışda qurudan okeana küləklər əsir. Bu küləklərə qış mussonu adı verilir. Yay mussonu yağış gətiri, qış mussonu isə yox. Mussonlar yayda və qışda aydın, payızda və yazda isə zəif hiss olunur. Mussonlar Şərqi və Cənub-Şərqi Asiyadan başqa həm də, Şimali Asiya ilə Şimal Buzlu okean arasında (çox zəif), Şimali Avstraliya, Ekvatorial Afrika, Şimali Amerikada Labrador yarımadası sahillərində də hiss olunur.
Sutkalıq küləklər
A)Dəniz Brizi-gündüz yaranır.B)Kontinental Briz-gecə yaranır.
Sutka ərzində istiqamətini iki dəfə dəyişən küləklərə briz yaxud sahil küləkləri deyilir. Bu küləklərin yaranmasında sutka ərzində quru ilə suyun müxtəlif qızıb soyumasıdır. Sutka ərzində quru ilə su arasında təzyiq fərqi böyük ola bilməz. Ona görə də bu küləklər zəif olur. Gündüz quru səthi çox qızır və isti hava yuxarı qalxır, quru üzərində alçaq təzyiq formalaşır. Ona görə də günortadan sonra sudan quruya doğru küləklər əsir (gündüz brizi). Bu küləklərə "axşam mehi" də deyirlər. Gecə qurunun sürətlə tez soyumasıyla təzyiq yüksəlir. Su isə daha az soyuyur. Su üzərində təzyiq quruya nisbətən az olur. ona görə də gecə yarısından sonra, səhərə yaxın qurudan suya doğru küləklər əsir. Bu küləklərə gecə brizi deyilir. Brizlər yağış gətirmir.
külək, havanın, üfüqi, istiqamətdə, hərəkəti, nəticəsində, istilik, rütubət, sahədən, digərinə, aparılır, barik, qradiyentin, təsiri, altında, əmələ, gələn, külək, təzyiq, yüksək, olan, sahədən, təzyiq, aşağı, olan, sahəyə, doğru, əsir, istiqaməti, sürəti, ilə. Kulek havanin ufuqi istiqametde hereketi Kulek neticesinde istilik ve rutubet bir saheden digerine aparilir Barik qradiyentin tesiri altinda emele gelen kulek tezyiq yuksek olan saheden tezyiq asagi olan saheye dogru esir istiqameti ve sureti ile seciyyelenir Havanin kutlesinin yuksek tezyiq sahesinden alcaq tezyiq sahesine dogru hereketine kulek deyilir Kulek cox vaxt esdiyi cehetin adi ile adlanir Kuleyin guc ve istiqametini fluger cihazi ile suretini m san ve ya km saat ise anemometrle teyin edirler Kuleyin gucu sureti ile duz mutenasibdir Kuleyin rumblar uzre tekrarlanmasina kulek gulu deyilir Kulek gulune gore hakim kuleyi teyin etmek olar Kuleyin esdiyi tezyiq qursaqlari arasinda tezyiq ferqi ne qeder boyuk ve merkezler bir birine ne qeder yaxin olarsa kulek de bir o qeder guclu eser Kuleyin gucunu 12 balliq Bofort skalasina gore olcurler Kulekler rejimine gore tesniflesdirilir 1 Pieter Kluyver 1816 1900 Kulek torbasi Bu adin diger istifade formalari ucun bax Kulek deqiqlesdirme Mundericat 1 Daimi kulekler 2 Movsumi kulekler 3 Sutkaliq kulekler 4 Kuleyin novleri 5 Hemcinin bax 6 IstinadlarDaimi kulekler Redakte Passat ve Qerb kuleklerinin mulayim qursaq uzre xeritesi Butun il boyu istiqametini deyismeyen kuleklere deyilir Daimi kuleklerin emele gelmesine esas sebeb Yer kuresinin tezyiq qursaqlaridir Passatlar 300 paralellerden ekvatora dogru esen kuleklerdir Yerin oz oxu etrafinda firlanmasiyla Koriolus quvvesiyle simal yarimkurede simal serqden cenub qerbe cenub yarimkurede ise cenub qerbden simal serqe dogru esirler Passat kulekleri esdikleri yarimkurenin yayinda daha cox yaginti verir Cunki yayda tropikler uzerinde 400C den yuksek olan temperatur ekvatorda 250C ye qeder dusur ve yagintilara sebeb olur Qerb kulekleri Tropiklerden mulayim enliklere dogru ilboyu esen kuleklerdir Yerin oz oxu etrafinda firlanmasina bagli olaraq bu kulekler simal yarimkurede simal serqe cenub yarimkurede ise cenub qerbe meyl edir Okeandan gelen qerb kulekleri yagis getirir Ona gore de Avropanin qerb hissesi butun il boyu rutubetlidir Qutb kulekleri 900 paralellerden qutblerden 600 paralellere dogru esir Yerin oz oxu etrafinda donmesine bagli olaraq bu kulekler simal yarimkurede cenub qerbe cenub yarimkuresinde ise simal qerbe meyl edir Bu kulekler qis vaxti serhedlerini daha da genislendirir 500 paralellere qeder Geldikleri istiqamete bagli olaraq bezen bu kuleklere simal serq ve cenub serq kulekleri de deyirler Movsumi kulekler Redakte Sirkulyasiya prosesleri kulek yaranmasina getirib cixarir Il erzinde istiqametini iki defe deyisen kuleklere movsumi kuleklur deyilir Mussonlar bele kuleklerden olub erebce movsum demekdir Bu kuleyin meydana gelmesine sebeb ilin movsumleri erzinde quru ile suyun muxtelif qizib soyumasidir Yayda quru sethi cox qizir Isti hava yuxari qalxir tezyiq asagi dusur Su sethi ise cox yavas ve az qizir Belelikle su uzerinde tezyiq quruya nisbeten daha cox olur Ona gore de yayda okean ve denizlerin uzerinden quruya dogru kulekler esir Okean ve denizlerden gelen bu kulekler quruya coxlu rutubet yagis getirirler Bu kulekler ozunu Asiyanin cenub serqi ile Cinde daha cox gosterir Bu iqlimin musahide edildiyi yerlerde caylar yay aylarinda dasirlar Meselen Amur Xuanxe Yansizi Hind Qanq Brahmaputra Mekonq Iravadi ve s Qisda ise quru sethi cox tez soyuyur Bu zaman quru uzerinde tezyiq yuksek olur Su quruya nisbeten az soyuduguna gore okean ve denizlerin uzerindeki tezyiq quruya nisbeten daha asagi olur Yeni okean az tezyiqli olur Ona gore de qisda qurudan okeana kulekler esir Bu kuleklere qis mussonu adi verilir Yay mussonu yagis getiri qis mussonu ise yox Mussonlar yayda ve qisda aydin payizda ve yazda ise zeif hiss olunur Mussonlar Serqi ve Cenub Serqi Asiyadan basqa hem de Simali Asiya ile Simal Buzlu okean arasinda cox zeif Simali Avstraliya Ekvatorial Afrika Simali Amerikada Labrador yarimadasi sahillerinde de hiss olunur Sutkaliq kulekler Redakte A Deniz Brizi gunduz yaranir B Kontinental Briz gece yaranir Sutka erzinde istiqametini iki defe deyisen kuleklere briz yaxud sahil kulekleri deyilir Bu kuleklerin yaranmasinda sutka erzinde quru ile suyun muxtelif qizib soyumasidir Sutka erzinde quru ile su arasinda tezyiq ferqi boyuk ola bilmez Ona gore de bu kulekler zeif olur Gunduz quru sethi cox qizir ve isti hava yuxari qalxir quru uzerinde alcaq tezyiq formalasir Ona gore de gunortadan sonra sudan quruya dogru kulekler esir gunduz brizi Bu kuleklere axsam mehi de deyirler Gece qurunun suretle tez soyumasiyla tezyiq yukselir Su ise daha az soyuyur Su uzerinde tezyiq quruya nisbeten az olur ona gore de gece yarisindan sonra sehere yaxin qurudan suya dogru kulekler esir Bu kuleklere gece brizi deyilir Brizler yagis getirmir Kuleyin novleri RedakteBrizler Musson PassatlarHemcinin bax RedakteMusson Qerb kulekleriIstinadlar Redakte Kulek haqqinda umumi melumat Vikianbarda Kulek ile elaqeli mediafayllar var Menbe https az wikipedia org w index php title Kulek amp oldid 5984669, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
