fbpx
Wikipedia

Bəhaullah

Avqust 16, 2021

Bəhaullah və ya əsl adı ilə Mirzə Hüseyn Əli Nuri (12 noyabr 1817(1817-11-12), Tehran, Qacarlar dövləti – 29 may 1892(1892-05-29), Akka, Beyrut vilayəti, Osmanlı imperiyası) — hazırda dünya dinlərindən biri olan Bəhai dininin banisidir. "Bəhaullah" ərəb dilində (بهاء الله‎,) "Allahın Nuru, Cəlalı, İzzəti" mənasını bildirir. Bəhaullah öz yazılarında və kütləvi çıxışlarında özünü bütün dövrlərin vəd olunmuşu, Hind soyundan sayılan dini təlimlər Hinduizm, Buddizm və Zərdüştilik, həmçinin İbrahimi dinlər olan Yəhudilik, Xristianlıq və İslamda zühuru vəd olunan şəxs olmasını iddia etmişdir və bu inanc Bəhailiyin təməlini təşkil edir. Hazırda dünyada təqribən 5 milyondan yuxarı bəhai var.

Bəhaullah
بهاء الله‎,

Bəhaullahın Əkkadakı məqbərəsi
Bəhai dininin banisi və peyğəmbəri
Şəxsi məlumatlar
Doğum tarixi
Doğum yeri Tehran, İran
Vəfat tarixi (74 yaşında)
Vəfat yeri Əkka, Fələstin, Osmanlı İmperiyası (hazırda İsrail)
Vəfat səbəbi yoluxucu xəstəlik[d]
Dəfn yeri
Əvvəlki adı Mirzə Hüseyn Əli Nuri
Atası Mirzə Abbas Nuri[d]
Həyat yoldaşı
  • Asiyə xanım[d]
  • Fatimih Xanım[d]
Uşağı
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar
Baha’u’llah, 1868

Bəhaullah öyrədirdi ki, bütün insanlıq eyni növdən, eyni irqdəndir, "tək bir Allah var, bütün dinlər eyni bir Allahdan göndərilib və artıq zaman yetişib ki, bütün bəşəriyyət öz birliyini etiraf etsin və birləşsin". Onun İlahidən vəhy alması iddiası tezliklə İranın və Osmanlının hakim dairələrinin göstərişi ilə onun təqibi, sürgünü və həbsi ilə nəticələndi və bu, həyatının sonunadək 40 il müddətində davam etdi, hansı ki, onun Osmanlının Əkka şəhərində vəfatı ilə başa çatdı. Bəhaullahın 40 il ərzində qələmindən çoxlu sayda yazılar çıxmışdır. Onların arasında ən məşhurları Kitabi-Əqdəs (Ən Müqəddəs Kitab), Kitabi-İqan (Yəqinlik kitabı), Kəliməti-Məknunə (Gizli Kəlamlar) oldu.

Həyatının ilkin dövrləri

Bəhaullahın əsl adı Mirzə Hüseyn Əlidir. O, 1817-ci il noyabrın 12-də (hicri 1233,məhərrəm ayının 2-si) Tehranın adlı-sanlı, varlı ailələrinin birində dünyaya göz açmışdır. Onun atası şah sarayının vəzirlərindən biri olmuşdur. Bəhai tədqiqatçıların bildirdiklərinə görə, Bəhaullahın nəsil-şəcərəsi bəzi önəmli şəxslərə gedib çıxır: İbrahim peyğəmbərin 3-cü arvadı Qetura vasitəsilə İbrahim peyğəmbərə, Zərdüşt peyğəmbərə, Sasanilər İmperiyasının sonuncu hökmdarı III Yezdəgirdə, həmçinin Davud peyğəmbərin atası Yesseyə. Uşaqlıqda Hüseyn Əli var-dövlət, rahatçılıq, sərvət içində böyümüşdür. Atasının ölkənin müxtəlif yerlərində zəngin mülkləri var idi. O dövrün zadəgan ailələrindən olan başqa iranlı gənclər kimi Bəhaullah İslamın əsaslarını, İran ədəbiyyatını və poeziyasını, həmçinin xəttatlığı dərindən mənimsəmək üçün hər hansı məktəb və mədrəsə təhsili görməmişdir. Bəhaullah bununla belə öz uşaqlığında geniş biliyi ilə tanınırdı.

Qeyri-adi qabiliyyəti onda hədsiz qürur yaratmırdı. Əksinə, o sadə, şən, xeyirxah və mehriban uşaq kimi böyüyürdü. Onun tələbləri çox sadə idi. O, təbiəti, quşları, ağacları, çiçəkləri, heyvanları sevir, sarayda deyil, şəhərdən kənarda, təbiətin qoynunda yaşamağa üstünlük verirdi. Valideynlərinin ona verdiyi pulları əyləncələrə deyil, yoxsullara və ehtiyacı olanlara xərcləyirdi. Dövrünün adət-ənənəsinə uyğun olaraq Hüseyn Əli çox erkən evlənmişdi. Onun ömür yoldaşı da çox varlı ailədən olmasına baxmayaraq, sadə tələblərə malik idi. Onlar bir yerdə ömür sürür və ağır həyat şəraitinə sahib insanların vəziyyətini yaxşılaşdırmaq naminə birgə çalışırdılar. Onların evlərini qapısı həmişə yeməyə, sığınacağa və köməyə ehtiyacı olanların üzünə açıq idi. Onları "yoxsulların valideyni" adlandırırdılar. Atası vəfat edəndə Bəhaullaha sarayda onun vəzifəsini tutmaq təklif edilir, lakin O bundan imtina edir.

Babilər hərəkatı

 
Babın "Allahın zahir edəcəyi kəs"ə müraciət etdiyi yazısı

1844-cü ildə, Şirazda 25 yaşlı Seyid Əli Məhəmməd İslamın vəd olunmuş zühuru Mehdi olduğunu iddia etdi və özünə "Bab" (ərəbcə "qapı") ləqəbini götürdü. Çox qısa bir zaman kəsiyində minlərlə ardıcılı ortaya çıxdı, çünki Mehdinin o dövrdə zühur edəcəyi xəbəri Şeyxiyyə təriqətinin məşhur alimləri Şeyx Əhməd Əhsai və Seyid Kazım Rəşti tərəfindən xalqa verilmiş və şərh edilmişdi. Hərəkatın geniş vüsət alması və yeni fikirlərlə çıxış etməsi hakimiyyətin və ruhanilərin narahatlığına səbəb oldu və güclü müqavimət yarandı. Bab özü 30 yaşında Təbrizin şəhər meydanında güllələndi və 1852-53-cü ildə demək olar ki onun bütün sayılıb seçilən ardıcılları da məhv edildi.

Bab özü müstəqil vəhyə iddia etsə də o bildirirdi ki, onun özündən dərhal sonra Allah başqa bir şəxsi də göndərəcək, hansı ki, bu şəxsin zühuru bütün dövrlərdə, bütün Allah Elçiləri tərəfindən vəd olunub. Bab onu "Allahın zahir edəcəyi kəs" adlandırırdı. Bab öz ardıcıllarına təkidlə bildirirdi ki, bu şəxs zühur edəndə bütün qəlbləri ilə onu qəbul etsinlər və onun təliminə uyğun yaşasınlar. Bab özünü "Allahın zahir edəcəyi kəs"in müjdəçisi sayırdı.

Babın ardıcılına çevrilməsi

Bab öz missiyasını bəyan edəndən 3 ay sonra, yəni 1844-cü ilin yayında Molla Hüseyn Büşruyi (Babın ilk ardıcılı) Tehrana Babın müraciətindən ibarət yazı gətirir və nəzarət edir ki, bu bağlama Bəhaullahın əlinə keçsin. Bəhaullah müraciəti oxuyub Baba iman gətirir (Onun yeni dövrün Elçisi olmasına) və Onun ən fəal ardıcılı olur. O vaxt onun 27 yaşı vardı. Bəhaullah Bab ilə heç vaxt şəxsən görüşməmişdi, lakin Onunla daim məktubla əlaqə saxlayır, təlimini bütün qəlbi ilə müdafiə edir və onu yaymağa çalışırdı. Nəticədə o, maraqları mənsub olduğu zümrənin maraqlarına zidd gələn və hələ az tanınmış hərəkatın sıralarına qoşulur. İlk olaraq o öz doğma yurdu Nur əyalətində Babiliyi təbliğ etməyə başlayır və yüzlərlə insanı bu yeni təlimə cəlb edir. Bu ərəfədə Bəhaullahın şöhrəti Babın ardıcılları arasında artmağa başlayır.

Bab həbs edildikdən sonra Bəhaullah Onun təqib olunan tərəfdarlarına hər cür köməklik göstərirdi. O özü iki dəfə həbs edilir, hətta bir dəfə həmfikirlərini zərbə altından çıxarmaqdan ötrü fanatik kütlənin qəzəbini öz üzərinə yönəldir. Dəfələrlə döyülməsinə və daşlanmasına baxmayaq, Bəhaullah qorxmadan, yorulmadan babiləri müdafiə edir, yeri gələndə onlara yardım göstərir və məsləhətlər verirdi. 1848-ci ildə Babın ən seçkin 81 ardıcılı Xorasanda, Bədəşt kəndində toplaşır və uzun müzakirələrdən sonra bu qənaətə gəlirlər ki, Babın gətirdiyi təlim müstəqil dindir və onlar artıq bu yeni dinin qayda-qanunlarına uyğun yaşamalıdırlar. Məhz bu görüşdə Babın görüş iştirakçılarına məktubu oxunur, Bab onların hər birinə müxtəlif ləqəblər verir və ilk dəfə bu görüşdə Mirzə Hüseyn Əli "Bəha" adı ilə çağırılır. Bu görüşdən xəbər tutan Qacar hökuməti bir müddətdən sonra ordu göndərir və sayları 313 nəfər olan babilər "Şeyx Təbərsi" qalasında müdafiə olunur və hökumət qüvvələri ilə döyüşürlər. Qeyd olunmalıdır ki, Bab öz təlimində "cihad"ı qadağan etmirdi, lakin sonradan Bəhaullahın dövründə bu qanun ləğv edilir və heç bir halda müharibəyə icazə verilməməyə başlanılır.

Sonradan məhz Bəhaullahın göstərişi ilə Babın cəsədinin qalıqları Təbrizdən Tehrana gətirilir və etibarlı yerdə gizlədilir və sonra uzun müddət müxtəlif yerlərdə saxlanılaraq nəhayətdə Hayfaya gətirilir və Karmel dağında basdırılır.

Siyah-Çalda məhbusluq

Babın ardıcıllarından öz Ağalarının edamına dözə bilməyən kiçik bir babi qrupu Nasirəddin Şaha sui-qəsd planlaşdırır. Bunu Bəhaullahla da bölüşürlər. O, açıq şəkildə bu fikirdən dönmələrini tələb edir və onların razılığını alır. Lakin Onun yanından ayrıldıqdan sonra yenə öz fikirlərinə qayıdırlar. 1852-ci il avqustun 15-də Şaha sui-qəsd olunur, lakin o çox yüngül yaralanır. İnsidenti törədən babilər dərhal öldürülür, həmçinin bütün babi icması bu işdə təqsirli bilinir, babilərə qarşı hökumətin özü tərəfindən təşviq və təşkil olunan geniş zorakılıq kampaniyası başlayır. Çox sayda babi qətlə yetirilir, bir qismi isə, həmçinin Bəhaullah Tehranın Siyah-Çal zindanında həbsə atılır. Siyah-Çal həbsxanasında Bəhaullah onun gəlişini (zühurunu) Babın öncədən xəbər verdiyi "Allahın zahir edəcəyi kəs" olduğunu izah edən möcüzəli hadisənin şahidi olur. İlk dəfə məhz burada Bəhaullah Vəhy hadisəsi ilə üzləşir. Sonralar Bəhaullah bu hadisəni belə xatırlayırdı:

"Ta" torpağında (Tehranda) həbsxanada olduğumuz zaman daimi əziyyətlər və dəhşətli qoxulardan çox az yatırdıq. Arabir yuxuya gedəndə hiss edirdik ki, başımızın üstündən sinəmizə nəsə axır. Sanki uca bir dağın zirvəsindən böyük bir şəlalə yerə tökülürdü. Bu səbəbdən elə bil bütün əzalarım od tutub yanırdı. O anlarda dilimizdə elə sözlər səslənirdi ki, heç kəsin onları eşitməyə qüdrəti çatmazdı"1. "Ey şah! Mən bəndələrdən biri idim və Öz yatağımda yatmışdım. Birdən Sübhanın nəsimləri Mənim üzərimə əsdi və Mənə bütün şeylərin elmini öyrətdi. Bu, Mənim tərəfimdən deyil, yox, Qüdrətli və hər şeyi Bilən Kəs tərəfindəndir. O, Mənə yerlə göy arasında Öz nidamı ucaltmağı əmr etdi. Bunun nəticəsində Mənim başıma elə işlər gəldi ki, ariflər onları görüb göz yaşı tökdülər."

Bu epizod haqqında Bəhaullah həyatının son dövrlərinə aid edilən şaha ünvanlanmış məktubunda yazmışdır:

"Ey şah! Mən bəndələrdən biri idim və Öz yatağımda yatmışdım. Birdən Sübhanın nəsimləri Mənim üzərimə əsdi və Mənə bütün şeylərin elmini öyrətdi. Bu, Mənim tərəfimdən deyil, yox, Qüdrətli və hər şeyi Bilən Kəs tərəfindəndir. O, Mənə yerlə göy arasında Öz nidamı ucaltmağı əmr etdi. Bunun nəticəsində Mənim başıma elə işlər gəldi ki, ariflər onları görüb göz yaşı tökdülər."

Başqa bir mənbədə isə onun təsviri belədir:

“Əzab-əziyyət içərisində Mən başımın üstündə Məni çağıran ən ecazkar, ən şirin səsi eşitdim. Üzümü çevirərkən Mən Hurini – Rəbbimin adının zikrinin təcəssümünü qarşımda havadan asılı gördüm. O, ruhən o qədər şad idi ki, onun siması Allahın razılığı ilə şölələnirdi və Onun yanaqları Mərhəmət Sahibinin nuru ilə parlayırdı. Yerlə Göy arasında o, insanların qəlbinə və ağlına sahib olacaq çağırışı qaldırırdı. O, həm Mənim batinimə, həm də zahirimə Mənim ruhumu və Allahın şərəfli bəndələrinin ruhlarını sevindirən xəbərlər gətirirdi. Barmağı ilə Mənim başıma işarə edərək o, yer üzərində və samada olan hər şeyə işarə edərək deyirdi: “Allaha and olsun! Bu, aləmlərin Məhbubudur, lakin Siz hələ də dərk etmirsiniz. Bu sizin aranızda Allahın Camalıdır və daxilinizdə Onun hökmranlığının gücüdür, kaş başa düşə bilsəydiniz. Bu, Vəhy səltənətində və xilqət aləmində olanlar üçün Allahın Sirri və Onun Xəzinəsi, Allahın Əmri və Onun Cəlalıdır, əgər dərk edənlərdən olasınız.”

Bəhaullahı həbsxanaya salmış şəxslər onun şaha sui-qəsddə əli olduğunu sübut edən dəlillər tapa bilmirlər. Şah sarayındakı rus səfiri də öz nüfuzundan istifadə edərək Bəhaullahın azad edilməsinə çalışır və ona Rusiyada yaşamaq üçün sığınacaq təklif edir. Bir müddət tərəddüd etdikdən sonra şah Bəhaullahın həbsdən azad edilməsinə razı olur. Beləliklə, 1852-ci ilin dekabrında Bəhaullahın dəhşətli Siyah-Çal qalasındakı məhbusluğu sona yetir. Lakin o bütün var-dövlətindən məhrum edilir və bir ay ərzində ailəsi ilə birlikdə dərhal ölkəni istədiyi istiqamətə tərk etmək tapşırılır. Bəhaullah Osmanlıya, Bağdad şəhərinə getməyi seçir.

İraqda sürgündə

 
Bəhaullahın passportu

Bəhaullah 1853-cü il aprelin 8-də əldən düşmüş və xəstə halda Bağdada çatır. Bir çoxları onun yolun ağırlığına tab gətirəcəyinə və ya mənzil başına gəlib çatdıqdan sonra sağ qalacağına ümid etmirdilər. Lakin bir müddət sonra o özünə gəlir. Bəhaullah İraqda on il yaşayır. Tezliklə, onun nüfuzu İraqda başsız qalmış, ümidini itirmiş və düşgün düşmüş babi icmasında hiss olunmağa başlayır.

Bab öz vəfatından əvvəl "Allahın zahir edəcəyi kəs"in ondan sonra gələcəyini ardıcıllarına bildirmişdi və "Allahın zahir edəcəyi kəs"in gəlişinədək öz ardıcılları arasında bir nümayəndə təyin edir, hansı ki, bu şəxs babilərin birliyini o vaxta qədər qorumağa mükəlləf idi. Bab, Bəhaullahın ögey qardaşı Mirzə Yəhyanı təyin edir və beləliklə hadisələr Bəhaullahın ətrafında baş verəcək, lakin o müdrikcəsinə diqqətdən yayındırılacaqdı ki, düşmənlər onu hədəf almasınlar. Lakin Mirzə Yəhya Babın edamından sonra qorxuya düşür, gizlənir, sonradan isə Bəhaullahın arxasınca Bağdada yollanır. Əksər babilərin də Bağdada üz tutması nəticəsində Bağdad babilərin məskunlaşma mərkəzinə çevrilir və İrandan çoxlu sayda babi bura ziyarət etməyə başlayır.

Lakin tezliklə Mirzə Yəhyanın "rəhbərliyi" mübahisələr yaradır, o özü isə babi icmasından uzaq gəzir. O qiyafət dəyişdirərək və kimliyini gizlədərək yaşamağa başlayır, çətin bir vəziyyətə düşdükdə isə inancından qətiyyətlə imtina edir. Mirzə Yəhyanın gizləndiyi bu dövrdə Bəhaullah babiləri qorumağa, onları Babın təlimində dərinləşdirməyə davam edir. Mirzə Yəhyadan fərqli olaraq Bəhaullah babilərin gözü önündə olur və daim onların yanında qalır, getdikcə babilərin gözündə həqiqi ruhani rəhbər kimi yüksəlməyə başlayır. Bu, Mirzə Yəhyanın qıcıqlanmağına və həsədinə səbəb olur, nəticədə o Bəhaullahı babilərin gözündən salmağa çalışan fəaliyyətlərinə başlayır. Onun bu hərəkətləri çoxlu sayda babinin inancını itirməsinə səbəb olur. Bəhaullah yeni ilahi dinin bütövlüyünü qorumaq naminə meydandan çəkilir və 1854-cü ilin aprelin 10-u ailəsinə belə xəbər vermədən, onları qardaşı Mirzə Musaya tapşıraraq öz ardıcıllarından biri ilə Bağdadı tərk edərək şimala hərəkət edir. Onun 2 il davam edən inziva həyatı başlayır.

Süleymaniyyə dağlarında inziva

Bəhaullah Süleymaniyə şəhərinin yaxınlığına, Kürdistan dağlarına çəkilir. Daha sonra o yazır ki, aradan çəkilməsinin səbəbi Babi icmasında fikir ayrılığına səbəb olmamaqdır.

İki il ərzində Bəhaullah bu torpaqlarda yaşayır. O zahid həyatı sürür, dərvişlər kimi geyinir və sorağı Bağdada çatmasın deyə Dərviş Məhəmməd ləqəbindən istifadə edir. Bir dəfə onun qələmindən çıxan xəttatlıq nümunəsi Süleymaniyyənin sufi təriqətlərinin əlinə keçir və onların marağına səbəb olur. Bəhaullahın yanına ziyarətlər başlayır və o elmi və müdrikliyi ilə ad çıxarmağa başlayır. Şeyx Osman, Şeyx Əbdurrəhman və Şeyx İsmayıl, müvafiq olaraq Nəqşibəndi, Qadiriyyə və Xalidiyyə təriqətlərinin liderləri olaraq onun görüşünə gəlir, ünsiyyət edir və hətta ondan məsləhət almağa başlayırlar. Bu görüşlərin ikincisində Bəhaullahın qələmindən məşhur "Dörd vadi" çıxır, həmçinin onun bir çox digər tanınmış yazıları da bu dövrə aiddir.

Bağdaddakı Babi icması isə Bəhaullahın yoxluğu və Mirzə Yəhyanın səriştəsizliyi səbəbindən sürətlə tənəzzül etməyə başlayır. Babilərin bir çoxu və Bəhaullahın ailəsi onu axtarmağa başlayır və Dərviş Məhəmmədin sorağı ətraf şəhərlərə yayıldıqda, ailəsi onun əlamətlərini tanıyır və bir qasid yollayaraq ondan geri qayıtmasını xahiş edirlər. 19 mart 1856-cı ildə o Bağdada geri dönür.

Bağdada qayıdış

Bəhaullah geri qayıdanda Babi icmasını tənəzzül etmiş və parçalanmış halda tapır. Bəhaullahın olmadığı dövrdə onlar inanclarından soyumuşdular, çünki Mirzə Yəhya öz uğursuz rəhbərliyini davam etdirməyə çalışmış və babilərə qarşı olanlara qarşı qətllə cavab verməyə davam etmişdi. Həmçinin Mirzə Yəhya Şaha növbəti sui-qəsdi törətmək cəhdi ilə ardıcıllarından birini İrana yollamış və öz rəhbərliyinə qarşı çıxan babilərin öldürülməsini təşviq etmişdi. Növbəti yeddi ili Bəhaullah, babilərin tərbiyəsinə və onlara təliminin əsaslarını öyrətməyə sərf edir. Onlara məktublar göndərir, suallarına cavab verir, bununla belə Babın zühurunu vəd etdiyi "Allahın zahir edəcəyi kəs" olduğunu onlara açıqlamır. Bu dövrdə onun qələmindən məşhur "Kitabi-İqan" (Yəqinlik kitabı) və "Kəliməti-Məknunə" (Gizli Kəlamlar" çıxır. Çoxlu sayda babi, həmçinin hökumət orqanları artıq onu babilərin rəhbəri olaraq qəbul etməyə başlayır və getdikcə daha çox insan Babi hərəkatının sıralarına qoşulmağa başlayır. Bəhaullah həmçinin dövlət məmurlarının və Sünni ruhanilərin rəğbətini qazanmağa başlayır. Bəhaullahın getdikcə artan nüfuzu tədricən İslam üləmasının və Qacar hökumətinin düşmənçiliyini artırır. Qacar hökuməti Osmanlıdan Bəhaullahın ekstradisiyasını istəyir, lakin Osmanlı hökuməti bunu qəbul etmir və Bəhaullahın İrandan uzaq məsafəyə, İstanbula köçürülməsini qərara alır.

Rizvan bağındakı bəyanat

Bəhaullahın İstanbula sürgün edilməsi xəbəri onun davamçılarını və ona rəğbət bəsləyənləri bərk həyəcanlandırdı və onlar qəmgin halda sevimli müəllimlərinin evinə tərəf axışmağa başladılar. Deyilənə görə evə və ətrafına toplaşanların sayı o qədər çox olur ki, Bəhaullah ailəsi ilə birlikdə şəhərdən kənarda yerləşən Nəcib Paşanın bağına köçməli olur və burada səfər üçün hazırlanan karvanı on iki gün gözləyirlər.

Bu on iki günün (1863-cü il aprelin 21-dən mayın 2-dək, yəni Babın bəyanından 19 il keçdikdən sonra) birinci günü Bəhaullah bir neçə tərəfdarlarına elan etdi ki, Babın və bütün Peyğəmbərlərin əvvəlcədən müjdələdikləri şəxs məhz Odur, yəni Allahın Seçdiyidir, Onun Elçisidir. Bu bəyanın edildiyi bağ Bəhaullahın ardıcılları arasında "Rizvan" bağı kimi şöhrətlənmişdir. Orada keçirilən on iki gün bəhailər tərəfindən hər il "Rizvan Bayramı" kimi bayram edilir. Beləliklə Bəhaullah bildirirdi ki, o, ilahi vəhyi Siyah-Çal zindanında 11 il əvvəl almasına baxmayaraq onu xalqa elan etmək üçün vaxt yalnız indi Allah tərəfindən ona əmr olunmuşdu. Rizvan bağındakı bəyanat Babi icması üçün həll edici an oldu, beləliklə onların çox böyük əksəriyyəti Bəhaullahı Babın müjdələdiyi "Allahın zahir edəcəyi kəs" olaraq qəbul etdilər.

İstanbula sürgün

 
Bəhaullahın sürgün olunduğu torpaqlar

Bəhaullahın İstanbula tərəf səfəri 3 may-17 avqust 1863-cü il müddətində ailə üzvlərinin və ardıcıllarından ibarət böyük bir qrupun onu müşayiəti ilə baş tutdu. Tarixi məlumatlara görə Bəhaullah keçdiyi bütün şəhərlərdə ehtiramla qarşılanır. Bəhaullahın Osmanlı hökuməti tərəfindən niyə İrana təhvil verilməməsi, əvəzində İstanbula dəvət olunması dəqiq məlum deyildir. Onun 3 ay yarımdan sonra Ədirnəyə sürgün olunması qərarı çıxır və bu qərarın da səbəbi bilinmir. Lakin bu məlumdur ki, İranın Osmanlıdakı səfirinin Bəhaullahı mümkün qədər əziyyətə qatlaşdırmaq istəyi var idi və bu bəzən öz nəticəsini verirdi.

Ədirnəyə sürgün

1-12 dekabr 1863-cü il tarixlərində Bəhaullah və onun ailəsi Ədirnəyə doğru səfər edir. Bu dəfəki səfərin təbiəti əvvəlkindən fərqli idi, bu, açıq-aşkar qovulma idi. Bəhaullahın Ədirnədə sakin olması dörd il yarım çəkdi və bu dövrdə artıq o Babi icmasının qəbul olunmuş rəhbəri olaraq tanınırdı. Bəhaullahın artan nüfuzu fonunda Mirzə Yəhyanın nifrəti artmaqda davam edir və bu Ədirnədə özünün kulminasiya nöqtəsinə çatır. 1865-ci ildə Mirzə Yəhya Bəhaullaha sui-qəsddə təqsirləndirilir. Tarixi məlumatlara görə, Mirzə Yəhya Bəhaullahın bərbərini onu öldürməyə təşviq edir. Bərbər, Məhəmməd Əli İsfahani, Bəhaullaha sadiq biri idi və o Mirzə Yəhyanın təklifini qətiyyətlə rədd edir və Babi icmasını bu niyyət barədə məlumatlandırır. Bəhaullah, ardıcıllarını "səbr, təmkin və nəzakətə dəvət edir". Oxşar niyyət bir müddətdən sonra yenidən təkrarlanır, bu dəfə Mirzə Yəhya Bəhaullahı hamamda öldürməsi üçün Ustad Məhəmməd Əli Salmanini dilə tutmağa çalışır. Sonda Mirzə Yəhya Bəhaullahı zəhərləməyə nail oldu və bu zəhərlənmənin Bəhaullahın üzərində ciddi təsiri qaldı, hətta bu onun bir əlinin ömrünün sonunadək əsməsinə səbəb oldu.

Bu hadisədən sonra Bəhaullah özünün Babın vəd etdiyi "Allahın zahir edəcəyi kəs" olduğunu ictimai şəkildə elan etdi və ilk dəfə öz ardıcıllarına "Bəha əhli" deyə müraciət etdi. Bu elandan sonra o bir müddət öz evinə qapanır və babilərdən onunla Mirzə Yəhya arasında birdəfəlik seçim etməsini istəyir. Bəhaullahın bu iddiası Mirzə Yəhyanın statusunu sual altına qoyur, belə ki, Babın özünün bildirdiyinə görə də onun nümayəndəsi (Mirzə Yəhya) ancaq "Allah zahir edəcəyi kəs"in zühuruna qədər babilərin rəhbəri təyin edilmişdi. Mirzə Yəhya isə liderliyini əldən verməməyə çalışır və özünəməxsus iddialar irəli sürərək bunu təmin etməyə çalışır, lakin qısa zamanda onun ətrafındakılar azalır və ancaq çox kiçik bir qrup onu dəstəkləməkdə davam edir.

1867-ci ildə Mirzə Yəhya güman edərək ki Bəhaullah imtina edəcək, onu Ədirnənin yerli məscidinə bəhsə dəvət etdi, o adla ki, "Allah saxtakarı üzə çıxartsın". Bəhaullah razılaşdı və təyin olunan vaxtda Səlimiyyə məscidinə getdi, lakin Mirzə Yəhya görüşə gəlmir və bununla bütün etibarını da itirmiş olur. Nəhayətdə Bəhaullah Babi icmasının böyük çoxluğu tərəfindən "Allahın zahir edəcəyi kəs" olaraq qəbul olunur və onun ardıcılları bundan sonra özlərini "bəhai" adlandırmağa başlayırlar.

Dünya liderlərinə müraciətləri

 
Bəhaullahın Ədirnədəki evi

Bəhaullahın Ədirnədəki dövründə onun qələmindən çıxan yazılarda artım olmuşdur. Bu yazılarında ən çox rast gəlinən mövzular öz missiyası haqqında bəyanının elanı idi və Bəhaullah öz ardıcıllarından bəzilərini bu xəbəri Babi icmasına çatdırmaları üçün İran və İraqın müxtəlif əyalətlərinə göndərir, o yerlər ki, bu yeni xəbər hələ onlara çatmamışdı. Bu dövrdə o həmçinin bəhai qanun və prinsiplərini açıqlamağa başlayır. Bundan əlavə, Bəhaullah yeni din haqqında dünya hökmdarlarına yazmağa başlayır. O onları "Allahın bu yeni dinini" qəbul etməyə, öz maddi mənfəətlərindən əl çəkməyə, hökmdarları əməkdaşlıq etməyə çağırır ki, aralarındakı ixtilaf həll olunsun və onlar dünyanın yaxşılaşması və onun millətlərinin tərəqqisini yönəlsinlər. O ilk məktubunu Osmanlı Sultanı Əbduləziz və onun vəzirlərinə göndərir, hansı ki bunu "Sureyi-Müluk" (Hökmdarlar surəsi) müşayiət edir və orada o bütün hökmdarla müraciət edir. Bu surədə dünya hökmdarları "Allahın bu dövr üçün elçisi" Bəhaullahı eşitməyə, maddi mülkiyyətlərindən imtina etməyə dəvət olunur, hakimiyyətə sahib olduqları üçün ölkəni ədalətlə idarə etməyə və xalqı incitməməyə çağırılırlar. O həmçinin onları silahlanmanı azaltmağa və ixtilafları aradan qaldırmağa dəvət edir. Bundan başqa o xristian din xadimlərinə Məsihə sədaqətli qalmağı və vəd olunan "Həqiqət Ruh"u olan kəsi axtarmağı məsləhət görür. Daha sonra Bəhaullah Əkka sürgünlüyü müddətində də dünya hökmdarlarına yazmaqda davam edir. Bura daxildir:

Əkkaya sürgün

 
Bəhaullahın Əkkada saxlanıldığı həbsxana

Son hadisələrin nəticəsində Babi icmasından tamamilə qopan Mirzə Yəhyanın ardıcılları Bəhaullahı Osmanlı hökumətinə Sultanlığa qarşı fəaliyyətdə olan biri kimi təqdim etməyə cəhd edirlər. Bu cür fəaliyyət tədricən Osmanlı hakim dairələrində şübhələri artırır, onlar Bəhaullahın və Mirzə Yəhyanın "dini iddialarından" narahat olmağa başlayırlar və yarana biləcək "mümkün fəsad"ın qarşısını almaq üçün onların hər ikisini sürgün etmək qərarına gəlirlər. Babiləri cəzalandıran fərman 1868-ci ildə verildi, Mirzə Yəhya və tərəfdarları Kiprin Famaqusta şəhərinə, Bəhaullah və tərəfdarları isə Fələstinin Əkka şəhərinə sürgün olunur və ömürlük həbsə məhkum edilirlər.

Bəhaullah və ailəsi də daxil olmaqla bəhailər 12 avqust 1868-ci ildə Ədirnəni tərk edirlər, dənizdə və quruda hərəkət edərək Gelibolu və Misirdən keçməklə, 31 avqust tarixində Əkkaya çatdılar və əsgər barakalarında məskunlaşdırıldılar. Məhkumlar yerli əhaliyə "Allahın və dinin düşməni" kimi tanıdılmışdı və onlarla əlaqə qurmaq qəti şəkildə qadağan edilmişdi. Əkkadakı birinci il məhbuslar üçün dəhşətli sınaqlar və çətinliklərlə dolu oldu və nəticədə onlardan üçü vəfat etdi. Növbəti fəlakət Bəhaullahın 22 yaşlı oğlu Mirzə Mehdinin damda meditasiya edərək gəzişərkən ordan yıxılıb zədələnməsi və sonra da ölməsi oldu.

İllər keçdikcə Bəhaullah əhali və məmurların hörmət və ehtiramını qazanır və bu onun məhbusluq şəraitinin tədricən yumşalması, Sultanın vəfatından sonra isə o şəhərdə sərbəst dolaşa bilməsi və şəhər ətrafına çıxa bilməsi ilə nəticələnir. 1877-79-cu illərdə Bəhaullah "Məzrai" deyə bilinən evdə yaşayır.

Bəhaullahın həyatının son illəri (1879-1892) Əkkanın kənarındakı Bəhci evində keçir, baxmayaraq ki, o hələ də rəsmən məhbus idi. Bu illərdə Bəhaullahın böyük oğlu Abbas evlə bağlı bir çox işlərin məsuliyyətini öz üzərində götürdüyündən, Bəhaullah özünü yazılara həsr edir və bu illərdə onun qələmindən Kitabi-Əqdəs də daxil olmaqla, çoxlu həcmdə kitablar çıxır. Onun yazılarındakı əsas mövzular gələcək dünya sivilizasiyasının konturları, əxlaqi kodekslər və çoxlu sayda dualar idi.

1890-cı ildə Kembric universitetinin şərqşünası Eduard Qranvil Braun Bəhaullahla onun evində görüşür və bu görüşdən sonra o Bəhaullah barədə öz məşhur təsvirini yazır:

Мənim bələdçim məni аyаqqаbılаrımı sоyunаnа qədər gözlədi və sоnrа əlinin cəld hərəkəti ilə pərdəni аrаlаdı, mən kеçdikdən sоnrа pərdəni örtdü və mən özümü böyük bir оtаqdа gördüm: оtаğın yuхаrı küncündə аlçаq bir tахt vаrdı, qаpının əks tərəfində isə iki yа üç stul qоyulmuşdu. Bахmаyаrаq ki, hаrа gеtdiyimi bilirdim və kiminlə görüşəcəyim bаrədə dumаnlı təsəvvürüm vаr idi (mənə hеç bir dəqiq məlumаt vеrilməmişdi), həyəcаn və qоrхu dоlu bir-iki sаniyə kеçdi və mən tаmаmilə fərqinə vаrdım ki, оtаq bоş dеyildir. Оtаğın tахt оlаn küncündə nurаni və əsrаrəngiz bir şəхs əyləşmişdi. Оnun bаşındа dərvişlərin tаc аdlаndırdıqlаrı fеtrdən (lаkin аdilərindən hündür və fərqli) bаş gеyimi vаr idi və оnun аşаğısınа аğ çаlmа sаrınmışdı. Мən bахdığım şəхsin simаsını hеç vахt unudа bilmərəm, və оnu təsvir də еdə bilmərəm. Оnun iti bахışlаrı hər bir kəsin qəlbini охuyаcаq kimi görünürdü: Оnun gеniş аlnındа qüvvət və hаkimiyyət ifаdə оlunmuşdu; üzünün və аlnının dərin qırışlаrı оnun yаşlı оlduğunu göstərsə də, аz qаlа qurşаğınа qədər düşən gur sаqqаlı və zil qаrа sаçlаrı bunun əksini söyləyirdi. Кimin hüzurundа dаyаndığımı sоruşmаğа еhtiyаc yох idi, mən uğrundа krаllаrın qibtə еdəcəyi və impеrаtоrlаrın əbəs yеrə köks ötürəcəkləri sədаqət və sеvgi göstərilən Şəхsin qаrşısındа bаş əydim.

1892-ci il mayın 9-da Bəhaullah yüngül qızdırma keçirdi, lakin tədricən vəziyyəti ağırlaşdı və 29 may tarixində dünyasını dəyişdi. O evinin bağçasında dəfn edilir.

Bəhaullahın peyğəmbərliyi

Bəhaullah İran şahına məktubunda yazır:

"Ey şah! Mən də başqaları kimi adicə insan idim və Öz yatağımda mürgüləyirdim: Şəfaətli Allahın küləyi Məni bürüdü və Mənə lazım olan bilikləri bəxş etdi. Bunlar Məndən deyil, Qüdrətlilər Qüdrətlisi, Müdriklər Müdriki olan Kəsdəndir. O, Mənə yerlə göy arasında səsimi yüksəltməyi əmr etdi və bu səbəbdən qismətim elə oldu ki, anlayanlar göz yaşları axıtdı. Mən adamların öyrəndikləri adi bilikləri öyrənməmişəm. Məktəbə də getməmişəm. Mənim yaşadığım şəhərin adamlarından soruşsan əmin olacaqsan ki, Mən yalan danışan adamlardan deyiləm. Mən Qüdrətli və Şərafətli Allahın İradəsi ilə titrəyən bir yarpağam: şiddətlə əsən külək zamanı yarpaq yerində qala bilərmi? And olsun bütün adların və sifətlərin Sahibinə ki, yox! Əksinə, O onları istədiyi kimi hərəkətə gətirir. Çünki Əbədinin hüzurunda varlığa bənzəməyən bütün şeylər fanidir. Onun qətiyyətli fərmanı qulağıma çatdı və Məni Onun adını insanlar arasında şöhrətləndirmək üçün oyatdı. Həqiqətən, Mən də bütün başqaları kimi Onun hökmü qarşısında duran bir adam idim; Məni sənin Mərhəmətli və Mehriban Rəbbinin İradəsinin Əli dəyişdirdi. Kim olursa-olsun cəsarət edib özündən elə bir söz deyə bilərmi ki, buna görə böyükdən tutmuş kiçiyədək bütün adamlar onu təqiblərə məruz qoysunlar. Yox! Əbədi sirləri Mənə açan Allaha and olsun ki, bunu yalnız o kəs deyə bilər ki, Qüdrətli və Qadir Allah ona kömək etsin".

Bəhaullah bəzi hallarda bilavasitə Allahın adından danışardı. Bu ifadələrdə Onun insani şəxsiyyəti tamamilə yox olurdu. Onun vasitəsilə Allah Öz yaratdığı bəndələrinə müraciət edir və öz məhəbbətini aşkarlayır, onları xeyirxahlıq yoluna yönəldir, Öz iradəsini onlara bildirir, onlardan məhəbbət, sədaqət və xidmət gözləyərək, onları istiqamətləndirmək üçün Öz tövsiyə və qanunlarını göndərirdi.

Bəhaullahın yazılarında onun deyim tərzi tez-tez dəyişir: bəzən o, sadə insan kimi danışır, sonra isə yazısını kəsmədən Allahın Özü kimi buyurur. Bu tərz Quranın da müxtəlif hissələrində hiss olunan tərzlə oxşarlıq təşkil edir.

"Surətul Heykəl"dəki (Heykəl surəsi) bir hissə belədir:

'De: Mənim surətim — Allahın surətidir, Mənim gözəlliyim — Onun Gözəlliyidir. Mənim mahiyyətimdə Allahın Mahiyyətindən başqa heç nə yoxdur, Onun Özü Məndədir, Mənim hərəkətim də Onun hərəkətidir, Mənim sakitliyim Allahın Sakitliyidir, Mənim qələmim Qüdrətli və Şərafətli Allahın Qələmidir. De: Mənim qəlbimdə həqiqətdən başqa heç nə yoxdur və Məndə Allahdan başqa heç bir kəs görünmür.

Bəhaullahın yazılarında onun məqamı "Məzhər" (Allahın zühuru) kimi təsvir olunur. Zühur, zahir etmək feilindən törəyib, aşkara çıxmaq mənası daşıyır. Allahın Məzhəri ifadəsi "Allahın əlamətlərinin, ad və sifətlərinin aşkara çıxdığı yer" deməkdir. Bəhai dinində iddia olunur ki, Bəhaullah bütün qədim dinlərdə vəd olunmuş bəşəriyyətin xilaskarıdır. Yəhudiliyin vəd olunmuşu "Əbədi Ata" (Tövrat, Yeşaya 9:6) və Ordular Rəbbi, Xristianlığın vəd olunmuşu "Həqiqət ruhu" və "Vəsatətçi" (İncil, Yəhya, 14:16-17) və İsanın "Atanın izzətində geri dönüşü", Şiə İslamının vəd olunmuşu İmam Hüseynin rəcəti (qayıdışı), Sünni İslamın vəd olunmuşu İsanın ikinci gəlişi, Babi dininin vəd olunmuşu "Allahın zahir edəcəyi kəs", həmçinin Hinduizmin vəd olunmuşu 10-cu Avatara, Buddizmin vəd olunmuşu Maytreyya və Zərdüştiliyin vəd olunmuşu "Şah Bəhram"dır.

Mənbə

  • Bəhaullah. Qurdun oğluna məktub. Bakı,2003.
  • Bahà'u'llah. Gleanings from the Writings of Bahà'u'llah.
  • Wilmette, III.: Baha'i Publishing Trust.1976, p.254.
  • C.E.Esslemont "Bəhaullah və yeni era"
  • Azər Cəfərov "Bəhai Dini" Bakı-2005

İstinadlar

  1. ↑ Encyclopædia Britannica
    <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q5375741"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:P1417"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:P2450"></a>
  2. ↑ Gran Enciclopèdia Catalana — Grup Enciclopèdia Catalana, 1968.
    <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:P1296"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q2664168"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q18696256"></a>
  3. ↑ AlKindi
    <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q101207543"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q104244355"></a>
  4. The Eschatology of Globalization:The Multiple Messiahship of Bahá'u'lláh Revisited by Christopher Buck published in Numen Book Series: Studies in Modern Religions, Religious Movements and the Babi-Bahá'í Faiths, ed. Moshe Sharon, pages 143-178 Leiden: Brill, 2004
  5. Bahá'í statistics
  6. "The Life of Bahá'u'lláh". Bahá'í International Community. 2013. Retrieved Oct 8, 2013.
  7. "The Life of Bahá'u'lláh". Bahá'í International Community. 2013. Retrieved Oct 8, 2013.
  8. The Works of Bahá'u'lláh
  9. [Balyuzi, Hasan (2000). Bahá'u'lláh, King of Glory. Oxford, UK: George Ronald.]
  10. Hatcher, W.S.; Martin, J.D. (1998). The Bahá'í Faith: The Emerging Global Religion. Wilmette, IL: Bahá'í Publishing Trust.
  11. Smith, Peter (2000). "Zoroastrianism". A concise encyclopedia of the Bahá'í Faith. Oxford: Oneworld Publications. p. 369.
  12. Balyuzi, H.M. (1985). Eminent Bahá'ís in the time of Bahá'u'lláh (PDF). Oxford, UK: George Ronald.
  13. ↑ [Balyuzi, Hasan (2000). Bahá'u'lláh, King of Glory. Oxford, UK: George Ronald. ]
  14. ↑ Effendi, Shoghi (1944). God Passes By. Wilmette, Illinois, USA: Bahá'í Publishing Trust.
  15. bahaullah.org/The life of Bahá’u’lláh: The childhood of Bahá’u’lláh
  16. Adib Tahirzadeh, "Revelation of Bahá’u’lláh, vol 1, p.20
  17. bahaullah.org/The life of Bahá’u’lláh: Bahá’u’lláh as a youth
  18. bahaullah.org/The life of Bahá’u’lláh: A great love of nature
  19. bahaullah.org/The life of Bahá’u’lláh: "Father of the poor"
  20. bahaullah.org/The life of Bahá’u’lláh: Early adulthood
  21. The Dawn-Breakers: Nabíl’s Narrative of the Early Days of the Bahá’í Revelation, CHAPTER I: THE MISSION OF SHAYKH AHMAD-I-AHSÁ’Í
  22. Individualism and the Spiritual Path in Shaykh Ahmad al-Ahsa'i by Juan R. I. Cole
  23. The World as Text: Cosmologies of Shaykh Ahmad al-Ahsa'i by Juan R.I. Cole, Department of History, University of Michigan Studia Islamica 80 (1994):1-23.
  24. The Dawn-Breakers: Nabíl’s Narrative of the Early Days of the Bahá’í Revelation, CHAPTER II: THE MISSION OF SIYYID KÁZIM-I-RASHTÍ, page 45
  25. ↑ [MacEoin, Dennis (1989). "Bāb, Sayyed `Ali Mohammad Sirazi". Encyclopædia Iranica.]
  26. ↑ Browne, Edward G. (1889). "Bábism". Religious Systems of the World: A Contribution to the Study of Comparative Religion. London: Swann Sonnenschein.
  27. Farah, Caesar E. (1970). Islam: Beliefs and Observances. Woodbury, NY: Barron's Educational Series.
  28. Smith, Peter (2000). "He whom God shall make Manifest". A concise encyclopedia of the Bahá'í Faith. Oxford: Oneworld Publications. pp. 180–1.
  29. bahaullah.org The Life of Bahá'u'lláh: Ardent supporter of a new religion
  30. http://www.bbc.co.uk/
  31. ↑ [Cole, Juan (1989). "Baha'-allah". Encyclopædia Iranica.]
  32. Tablets of Bahá’u’lláh revealed after the Kitáb-i-Aqdas, "Bishárát" p.1
  33. Shoghi, Effendi (1944). God Passes By. Wilmette, Illinois, USA: Bahá'í Publishing Trust. pp. 273–289.
  34. Smith, Peter (2008). An Introduction to the Baha'i Faith. Cambridge: Cambridge University Press.
  35. ↑ Cole, Juan (1989). "Baha'-allah". Encyclopædia Iranica.
  36. ↑ Smith, Peter (2008). An Introduction to the Baha'i Faith. Cambridge: Cambridge University Press.
  37. ↑ Hutter, Manfred (2005). "Bahā'īs". In Ed. Lindsay Jones. Encyclopedia of Religion 2 (2nd ed.). Detroit: Macmillan Reference USA. pp. 737–740.
  38. Saiedi, Nader (2008). Gate of the Heart. Waterloo, ON: Wilfrid Laurier University Press
  39. ↑ Cole, Juan. "A Brief Biography of Baha'u'llah". Archived from the original on 10 July 2006. Retrieved 2006-06-22.
  40. ↑ MacEoin, Dennis (1989). "Azali Babism". Encyclopædia Iranica.
  41. Bahá'u'lláh (2003) [1862]. Kitáb-i-Íqán: The Book of Certitude. Wilmette, Illinois, USA: Bahá'í Publishing Trust.
  42. ↑ Balyuzi, Hasan (2000). Bahá'u'lláh, King of Glory. Oxford, UK: George Ronald.
  43. "The Bahá'í Faith". Britannica Book of the Year. Chicago: Encyclopaedia Britannica. 1988
  44. ↑ Smith, Peter (2000). "Ridvan". A concise encyclopedia of the Bahá'í Faith. Oxford: Oneworld Publications. pp. 296–297.
  45. Buck, Christopher (June 1998). "The Kitab-i Iqan: An Introduction to Baha'u'llah's Book of Certitude". Occasional Papers in Shaykhi, Babi and Baha'i Studies 2 (5)
  46. Anthony A. Reitmayer, Anthony A. (compiler) (1992). Adrianople — Land of Mystery. Istanbul, Turkey: Bahai Publishing Trust. ASIN: B0006F2TSA.
  47. ↑ Browne, E.G. (1918). Materials for the Study of the Babi Religion. Cambridge University Press.
  48. ↑ Salmání, Ustád Muhammad-`Alíy-i (1982). My Memories of Bahá'u'lláh. Kalimát Press, Los Angeles, USA.
  49. Cole, J.R.I. (2002). "Bahá'u'lláh's Surah of God: Text, Translation, Commentary". Translations of Shaykhi, Babi and Bahá'í Texts 6 (1).
  50. Journal of the Royal Asiatic Society of Great Britain & Ireland, Royal Asiatic Society of Great Britain and Ireland p.296
  51. Holy People of the World, Phyllis G. Jestice p.101
  52. Cole, Juan. "A Brief Biography of Baha'u'llah". Archived from the original on 10 July 2006. Retrieved 2006-06-22.
  53. Bəhaullah. Sultan Lövhu: Sitat Şövqi Əfəndinin "Vəd Olunmuş gün gələcəkdir" kitabından götürülmüşdür. s.71.
  54. http://prophecy-fulfilled.com

Həmçinin bax

Xarici keçidlər

Avqust 16, 2021
bəhaullah, əsl, adı, ilə, mirzə, hüseyn, əli, nuri, noyabr, 1817, 1817, tehran, qacarlar, dövləti, 1892, 1892, akka, beyrut, vilayəti, osmanlı, imperiyası, hazırda, dünya, dinlərindən, biri, olan, bəhai, dininin, banisidir, ərəb, dilində, بهاء, الله, allahın, . Behaullah ve ya esl adi ile Mirze Huseyn Eli Nuri 12 noyabr 1817 1817 11 12 1 2 3 Tehran Qacarlar dovleti 29 may 1892 1892 05 29 1 2 Akka Beyrut vilayeti Osmanli imperiyasi hazirda dunya dinlerinden biri olan Behai dininin banisidir Behaullah ereb dilinde بهاء الله Allahin Nuru Celali Izzeti menasini bildirir Behaullah oz yazilarinda ve kutlevi cixislarinda ozunu butun dovrlerin ved olunmusu Hind soyundan sayilan dini telimler Hinduizm Buddizm ve Zerdustilik hemcinin Ibrahimi dinler olan Yehudilik Xristianliq ve Islamda zuhuru ved olunan sexs olmasini iddia etmisdir ve bu inanc Behailiyin temelini teskil edir 4 Hazirda dunyada teqriben 5 milyondan yuxari behai var 5 Behaullahبهاء الله Behaullahin Ekkadaki meqberesiBehai dininin banisi ve peygemberiSexsi melumatlarDogum tarixi 12 noyabr 1817Dogum yeri Tehran IranVefat tarixi 29 may 1892 74 yasinda Vefat yeri Ekka Felestin Osmanli Imperiyasi hazirda Israil Vefat sebebi yoluxucu xestelik d Defn yeri Behaullahin meqamiEvvelki adi Mirze Huseyn Eli NuriAtasi Mirze Abbas Nuri d Heyat yoldasi Asiye xanim d Fatimih Xanim d Usagi Ebdul Beha AbbasMirze Mehemmed Eli d Vikianbarda elaqeli mediafayllarBaha u llah 1868 Behaullah oyredirdi ki butun insanliq eyni novden eyni irqdendir tek bir Allah var butun dinler eyni bir Allahdan gonderilib ve artiq zaman yetisib ki butun beseriyyet oz birliyini etiraf etsin ve birlessin 6 Onun Ilahiden vehy almasi iddiasi tezlikle Iranin ve Osmanlinin hakim dairelerinin gosterisi ile onun teqibi surgunu ve hebsi ile neticelendi ve bu heyatinin sonunadek 40 il muddetinde davam etdi hansi ki onun Osmanlinin Ekka seherinde vefati ile basa catdi 7 Behaullahin 40 il erzinde qeleminden coxlu sayda yazilar cixmisdir Onlarin arasinda en meshurlari Kitabi Eqdes En Muqeddes Kitab Kitabi Iqan Yeqinlik kitabi Kelimeti Meknune Gizli Kelamlar oldu 8 Mundericat 1 Heyatinin ilkin dovrleri 2 Babiler herekati 2 1 Babin ardicilina cevrilmesi 2 2 Siyah Calda mehbusluq 3 Iraqda surgunde 3 1 Suleymaniyye daglarinda inziva 3 2 Bagdada qayidis 3 3 Rizvan bagindaki beyanat 4 Istanbula surgun 5 Edirneye surgun 5 1 Dunya liderlerine muracietleri 6 Ekkaya surgun 7 Behaullahin peygemberliyi 8 Menbe 9 Istinadlar 10 Hemcinin bax 11 Xarici kecidlerHeyatinin ilkin dovrleri RedakteBehaullahin esl adi Mirze Huseyn Elidir O 1817 ci il noyabrin 12 de hicri 1233 meherrem ayinin 2 si Tehranin adli sanli varli ailelerinin birinde dunyaya goz acmisdir Onun atasi sah sarayinin vezirlerinden biri olmusdur 9 Behai tedqiqatcilarin bildirdiklerine gore Behaullahin nesil seceresi bezi onemli sexslere gedib cixir Ibrahim peygemberin 3 cu arvadi Qetura vasitesile Ibrahim peygembere 10 Zerdust peygembere 11 Sasaniler Imperiyasinin sonuncu hokmdari III Yezdegirde 12 hemcinin Davud peygemberin atasi Yesseye 13 14 Usaqliqda Huseyn Eli var dovlet rahatciliq servet icinde boyumusdur 15 Atasinin olkenin muxtelif yerlerinde zengin mulkleri var idi O dovrun zadegan ailelerinden olan basqa iranli gencler kimi Behaullah Islamin esaslarini Iran edebiyyatini ve poeziyasini hemcinin xettatligi derinden menimsemek ucun her hansi mekteb ve medrese tehsili gormemisdir 16 Behaullah bununla bele oz usaqliginda genis biliyi ile taninirdi 17 Qeyri adi qabiliyyeti onda hedsiz qurur yaratmirdi Eksine o sade sen xeyirxah ve mehriban usaq kimi boyuyurdu Onun telebleri cox sade idi O tebieti quslari agaclari cicekleri heyvanlari sevir sarayda deyil seherden kenarda tebietin qoynunda yasamaga ustunluk verirdi 18 Valideynlerinin ona verdiyi pullari eylencelere deyil yoxsullara ve ehtiyaci olanlara xercleyirdi Dovrunun adet enenesine uygun olaraq Huseyn Eli cox erken evlenmisdi Onun omur yoldasi da cox varli aileden olmasina baxmayaraq sade teleblere malik idi Onlar bir yerde omur surur ve agir heyat seraitine sahib insanlarin veziyyetini yaxsilasdirmaq namine birge calisirdilar Onlarin evlerini qapisi hemise yemeye siginacaga ve komeye ehtiyaci olanlarin uzune aciq idi Onlari yoxsullarin valideyni adlandirirdilar 19 Atasi vefat edende Behaullaha sarayda onun vezifesini tutmaq teklif edilir lakin O bundan imtina edir 20 Babiler herekati Redakte Babin Allahin zahir edeceyi kes e muraciet etdiyi yazisi 1844 cu ilde Sirazda 25 yasli Seyid Eli Mehemmed Islamin ved olunmus zuhuru Mehdi oldugunu iddia etdi ve ozune Bab erebce qapi leqebini goturdu Cox qisa bir zaman kesiyinde minlerle ardicili ortaya cixdi cunki Mehdinin o dovrde zuhur edeceyi xeberi Seyxiyye teriqetinin meshur alimleri Seyx Ehmed Ehsai ve Seyid Kazim Resti terefinden xalqa verilmis ve serh edilmisdi 21 22 23 24 Herekatin genis vuset almasi ve yeni fikirlerle cixis etmesi hakimiyyetin ve ruhanilerin narahatligina sebeb oldu ve guclu muqavimet yarandi 25 Bab ozu 30 yasinda Tebrizin seher meydaninda gullelendi ve 1852 53 cu ilde demek olar ki onun butun sayilib secilen ardicillari da mehv edildi 25 Bab ozu musteqil vehye iddia etse de o bildirirdi ki onun ozunden derhal sonra Allah basqa bir sexsi de gonderecek 26 hansi ki bu sexsin zuhuru butun dovrlerde butun Allah Elcileri terefinden ved olunub 27 Bab onu Allahin zahir edeceyi kes adlandirirdi 28 Bab oz ardicillarina tekidle bildirirdi ki bu sexs zuhur edende butun qelbleri ile onu qebul etsinler ve onun telimine uygun yasasinlar 26 Bab ozunu Allahin zahir edeceyi kes in mujdecisi sayirdi Babin ardicilina cevrilmesi Redakte Bab oz missiyasini beyan edenden 3 ay sonra yeni 1844 cu ilin yayinda Molla Huseyn Busruyi Babin ilk ardicili Tehrana Babin muracietinden ibaret yazi getirir ve nezaret edir ki bu baglama Behaullahin eline kecsin Behaullah muracieti oxuyub Baba iman getirir Onun yeni dovrun Elcisi olmasina ve Onun en feal ardicili olur 29 O vaxt onun 27 yasi vardi Behaullah Bab ile hec vaxt sexsen gorusmemisdi lakin Onunla daim mektubla elaqe saxlayir 30 telimini butun qelbi ile mudafie edir ve onu yaymaga calisirdi Neticede o maraqlari mensub oldugu zumrenin maraqlarina zidd gelen ve hele az taninmis herekatin siralarina qosulur Ilk olaraq o oz dogma yurdu Nur eyaletinde Babiliyi teblig etmeye baslayir ve yuzlerle insani bu yeni telime celb edir Bu erefede Behaullahin sohreti Babin ardicillari arasinda artmaga baslayir 13 31 Bab hebs edildikden sonra Behaullah Onun teqib olunan terefdarlarina her cur komeklik gosterirdi O ozu iki defe hebs edilir hetta bir defe hemfikirlerini zerbe altindan cixarmaqdan otru fanatik kutlenin qezebini oz uzerine yoneldir 31 Defelerle doyulmesine ve daslanmasina baxmayaq Behaullah qorxmadan yorulmadan babileri mudafie edir yeri gelende onlara yardim gosterir ve meslehetler verirdi 1848 ci ilde Babin en seckin 81 ardicili Xorasanda Bedest kendinde toplasir ve uzun muzakirelerden sonra bu qenaete gelirler ki Babin getirdiyi telim musteqil dindir ve onlar artiq bu yeni dinin qayda qanunlarina uygun yasamalidirlar Mehz bu gorusde Babin gorus istirakcilarina mektubu oxunur Bab onlarin her birine muxtelif leqebler verir ve ilk defe bu gorusde Mirze Huseyn Eli Beha adi ile cagirilir 31 Bu gorusden xeber tutan Qacar hokumeti bir muddetden sonra ordu gonderir ve saylari 313 nefer olan babiler Seyx Tebersi qalasinda mudafie olunur ve hokumet quvveleri ile doyusurler Qeyd olunmalidir ki Bab oz teliminde cihad i qadagan etmirdi lakin sonradan Behaullahin dovrunde bu qanun legv edilir ve hec bir halda muharibeye icaze verilmemeye baslanilir 32 Sonradan mehz Behaullahin gosterisi ile Babin cesedinin qaliqlari Tebrizden Tehrana getirilir ve etibarli yerde gizledilir ve sonra uzun muddet muxtelif yerlerde saxlanilaraq nehayetde Hayfaya getirilir ve Karmel daginda basdirilir 33 Siyah Calda mehbusluq Redakte Babin ardicillarindan oz Agalarinin edamina doze bilmeyen kicik bir babi qrupu Nasireddin Saha sui qesd planlasdirir 34 Bunu Behaullahla da bolusurler O aciq sekilde bu fikirden donmelerini teleb edir ve onlarin raziligini alir Lakin Onun yanindan ayrildiqdan sonra yene oz fikirlerine qayidirlar 1852 ci il avqustun 15 de Saha sui qesd olunur lakin o cox yungul yaralanir 35 Insidenti toreden babiler derhal oldurulur hemcinin butun babi icmasi bu isde teqsirli bilinir babilere qarsi hokumetin ozu terefinden tesviq ve teskil olunan genis zorakiliq kampaniyasi baslayir 36 Cox sayda babi qetle yetirilir bir qismi ise hemcinin Behaullah Tehranin Siyah Cal zindaninda hebse atilir 37 Siyah Cal hebsxanasinda Behaullah onun gelisini zuhurunu Babin onceden xeber verdiyi Allahin zahir edeceyi kes oldugunu izah eden mocuzeli hadisenin sahidi olur Ilk defe mehz burada Behaullah Vehy hadisesi ile uzlesir 35 37 Sonralar Behaullah bu hadiseni bele xatirlayirdi Ta torpaginda Tehranda hebsxanada oldugumuz zaman daimi eziyyetler ve dehsetli qoxulardan cox az yatirdiq Arabir yuxuya gedende hiss edirdik ki basimizin ustunden sinemize nese axir Sanki uca bir dagin zirvesinden boyuk bir selale yere tokulurdu Bu sebebden ele bil butun ezalarim od tutub yanirdi O anlarda dilimizde ele sozler seslenirdi ki hec kesin onlari esitmeye qudreti catmazdi 1 Ey sah Men bendelerden biri idim ve Oz yatagimda yatmisdim Birden Subhanin nesimleri Menim uzerime esdi ve Mene butun seylerin elmini oyretdi Bu Menim terefimden deyil yox Qudretli ve her seyi Bilen Kes terefindendir O Mene yerle goy arasinda Oz nidami ucaltmagi emr etdi Bunun neticesinde Menim basima ele isler geldi ki arifler onlari gorub goz yasi tokduler Bu epizod haqqinda Behaullah heyatinin son dovrlerine aid edilen saha unvanlanmis mektubunda yazmisdir Ey sah Men bendelerden biri idim ve Oz yatagimda yatmisdim Birden Subhanin nesimleri Menim uzerime esdi ve Mene butun seylerin elmini oyretdi Bu Menim terefimden deyil yox Qudretli ve her seyi Bilen Kes terefindendir O Mene yerle goy arasinda Oz nidami ucaltmagi emr etdi Bunun neticesinde Menim basima ele isler geldi ki arifler onlari gorub goz yasi tokduler Basqa bir menbede ise onun tesviri beledir Ezab eziyyet icerisinde Men basimin ustunde Meni cagiran en ecazkar en sirin sesi esitdim Uzumu cevirerken Men Hurini Rebbimin adinin zikrinin tecessumunu qarsimda havadan asili gordum O ruhen o qeder sad idi ki onun simasi Allahin raziligi ile solelenirdi ve Onun yanaqlari Merhemet Sahibinin nuru ile parlayirdi Yerle Goy arasinda o insanlarin qelbine ve aglina sahib olacaq cagirisi qaldirirdi O hem Menim batinime hem de zahirime Menim ruhumu ve Allahin serefli bendelerinin ruhlarini sevindiren xeberler getirirdi Barmagi ile Menim basima isare ederek o yer uzerinde ve samada olan her seye isare ederek deyirdi Allaha and olsun Bu alemlerin Mehbubudur lakin Siz hele de derk etmirsiniz Bu sizin aranizda Allahin Camalidir ve daxilinizde Onun hokmranliginin gucudur kas basa duse bilseydiniz Bu Vehy seltenetinde ve xilqet aleminde olanlar ucun Allahin Sirri ve Onun Xezinesi Allahin Emri ve Onun Celalidir eger derk edenlerden olasiniz Behaullahi hebsxanaya salmis sexsler onun saha sui qesdde eli oldugunu subut eden deliller tapa bilmirler Sah sarayindaki rus sefiri de oz nufuzundan istifade ederek Behaullahin azad edilmesine calisir ve ona Rusiyada yasamaq ucun siginacaq teklif edir Bir muddet tereddud etdikden sonra sah Behaullahin hebsden azad edilmesine razi olur Belelikle 1852 ci ilin dekabrinda Behaullahin dehsetli Siyah Cal qalasindaki mehbuslugu sona yetir Lakin o butun var dovletinden mehrum edilir ve bir ay erzinde ailesi ile birlikde derhal olkeni istediyi istiqamete terk etmek tapsirilir Behaullah Osmanliya Bagdad seherine getmeyi secir 14 35 36 Iraqda surgunde Redakte Behaullahin passportu Behaullah 1853 cu il aprelin 8 de elden dusmus ve xeste halda Bagdada catir Bir coxlari onun yolun agirligina tab getireceyine ve ya menzil basina gelib catdiqdan sonra sag qalacagina umid etmirdiler Lakin bir muddet sonra o ozune gelir Behaullah Iraqda on il yasayir Tezlikle onun nufuzu Iraqda bassiz qalmis umidini itirmis ve dusgun dusmus babi icmasinda hiss olunmaga baslayir Bab oz vefatindan evvel Allahin zahir edeceyi kes in ondan sonra geleceyini ardicillarina bildirmisdi ve Allahin zahir edeceyi kes in gelisinedek oz ardicillari arasinda bir numayende teyin edir hansi ki bu sexs babilerin birliyini o vaxta qeder qorumaga mukellef idi 38 Bab Behaullahin ogey qardasi Mirze Yehyani teyin edir ve belelikle hadiseler Behaullahin etrafinda bas verecek lakin o mudrikcesine diqqetden yayindirilacaqdi ki dusmenler onu hedef almasinlar Lakin Mirze Yehya Babin edamindan sonra qorxuya dusur gizlenir sonradan ise Behaullahin arxasinca Bagdada yollanir 36 Ekser babilerin de Bagdada uz tutmasi neticesinde Bagdad babilerin meskunlasma merkezine cevrilir ve Irandan coxlu sayda babi bura ziyaret etmeye baslayir Lakin tezlikle Mirze Yehyanin rehberliyi mubahiseler yaradir o ozu ise babi icmasindan uzaq gezir O qiyafet deyisdirerek ve kimliyini gizlederek yasamaga baslayir cetin bir veziyyete dusdukde ise inancindan qetiyyetle imtina edir 39 40 Mirze Yehyanin gizlendiyi bu dovrde Behaullah babileri qorumaga onlari Babin teliminde derinlesdirmeye davam edir 39 Mirze Yehyadan ferqli olaraq Behaullah babilerin gozu onunde olur ve daim onlarin yaninda qalir getdikce babilerin gozunde heqiqi ruhani rehber kimi yukselmeye baslayir 36 Bu Mirze Yehyanin qiciqlanmagina ve hesedine sebeb olur neticede o Behaullahi babilerin gozunden salmaga calisan fealiyyetlerine baslayir 36 Onun bu hereketleri coxlu sayda babinin inancini itirmesine sebeb olur 39 Behaullah yeni ilahi dinin butovluyunu qorumaq namine meydandan cekilir ve 1854 cu ilin aprelin 10 u ailesine bele xeber vermeden onlari qardasi Mirze Musaya tapsiraraq oz ardicillarindan biri ile Bagdadi terk ederek simala hereket edir Onun 2 il davam eden inziva heyati baslayir 36 Suleymaniyye daglarinda inziva Redakte Behaullah Suleymaniye seherinin yaxinligina Kurdistan daglarina cekilir 36 39 Daha sonra o yazir ki aradan cekilmesinin sebebi Babi icmasinda fikir ayriligina sebeb olmamaqdir 36 41 Iki il erzinde Behaullah bu torpaqlarda yasayir 37 O zahid heyati surur dervisler kimi geyinir ve soragi Bagdada catmasin deye Dervis Mehemmed leqebinden istifade edir 36 42 Bir defe onun qeleminden cixan xettatliq numunesi Suleymaniyyenin sufi teriqetlerinin eline kecir ve onlarin maragina sebeb olur 39 Behaullahin yanina ziyaretler baslayir ve o elmi ve mudrikliyi ile ad cixarmaga baslayir Seyx Osman Seyx Ebdurrehman ve Seyx Ismayil muvafiq olaraq Neqsibendi Qadiriyye ve Xalidiyye teriqetlerinin liderleri olaraq onun gorusune gelir unsiyyet edir ve hetta ondan meslehet almaga baslayirlar 42 Bu goruslerin ikincisinde Behaullahin qeleminden meshur Dord vadi cixir hemcinin onun bir cox diger taninmis yazilari da bu dovre aiddir 37 Bagdaddaki Babi icmasi ise Behaullahin yoxlugu ve Mirze Yehyanin seristesizliyi sebebinden suretle tenezzul etmeye baslayir 39 Babilerin bir coxu ve Behaullahin ailesi onu axtarmaga baslayir ve Dervis Mehemmedin soragi etraf seherlere yayildiqda ailesi onun elametlerini taniyir ve bir qasid yollayaraq ondan geri qayitmasini xahis edirler 39 19 mart 1856 ci ilde o Bagdada geri donur Bagdada qayidis Redakte Behaullah geri qayidanda Babi icmasini tenezzul etmis ve parcalanmis halda tapir 36 Behaullahin olmadigi dovrde onlar inanclarindan soyumusdular cunki Mirze Yehya oz ugursuz rehberliyini davam etdirmeye calismis ve babilere qarsi olanlara qarsi qetlle cavab vermeye davam etmisdi 36 Hemcinin Mirze Yehya Saha novbeti sui qesdi toretmek cehdi ile ardicillarindan birini Irana yollamis ve oz rehberliyine qarsi cixan babilerin oldurulmesini tesviq etmisdi 36 Novbeti yeddi ili Behaullah babilerin terbiyesine ve onlara teliminin esaslarini oyretmeye serf edir 36 Onlara mektublar gonderir suallarina cavab verir bununla bele Babin zuhurunu ved etdiyi Allahin zahir edeceyi kes oldugunu onlara aciqlamir Bu dovrde onun qeleminden meshur Kitabi Iqan Yeqinlik kitabi ve Kelimeti Meknune Gizli Kelamlar cixir Coxlu sayda babi hemcinin hokumet orqanlari artiq onu babilerin rehberi olaraq qebul etmeye baslayir ve getdikce daha cox insan Babi herekatinin siralarina qosulmaga baslayir 36 Behaullah hemcinin dovlet memurlarinin ve Sunni ruhanilerin regbetini qazanmaga baslayir 36 Behaullahin getdikce artan nufuzu tedricen Islam ulemasinin ve Qacar hokumetinin dusmenciliyini artirir 43 Qacar hokumeti Osmanlidan Behaullahin ekstradisiyasini isteyir lakin Osmanli hokumeti bunu qebul etmir ve Behaullahin Irandan uzaq mesafeye Istanbula kocurulmesini qerara alir 36 Rizvan bagindaki beyanat Redakte Behaullahin Istanbula surgun edilmesi xeberi onun davamcilarini ve ona regbet besleyenleri berk heyecanlandirdi ve onlar qemgin halda sevimli muellimlerinin evine teref axismaga basladilar Deyilene gore eve ve etrafina toplasanlarin sayi o qeder cox olur ki Behaullah ailesi ile birlikde seherden kenarda yerlesen Necib Pasanin bagina kocmeli olur ve burada sefer ucun hazirlanan karvani on iki gun gozleyirler 44 Bu on iki gunun 1863 cu il aprelin 21 den mayin 2 dek yeni Babin beyanindan 19 il kecdikden sonra birinci gunu Behaullah bir nece terefdarlarina elan etdi ki Babin ve butun Peygemberlerin evvelceden mujdeledikleri sexs mehz Odur yeni Allahin Secdiyidir Onun Elcisidir 37 Bu beyanin edildiyi bag Behaullahin ardicillari arasinda Rizvan bagi kimi sohretlenmisdir Orada kecirilen on iki gun behailer terefinden her il Rizvan Bayrami kimi bayram edilir 44 Belelikle Behaullah bildirirdi ki o ilahi vehyi Siyah Cal zindaninda 11 il evvel almasina baxmayaraq onu xalqa elan etmek ucun vaxt yalniz indi Allah terefinden ona emr olunmusdu 45 Rizvan bagindaki beyanat Babi icmasi ucun hell edici an oldu belelikle onlarin cox boyuk ekseriyyeti Behaullahi Babin mujdelediyi Allahin zahir edeceyi kes olaraq qebul etdiler 36 Istanbula surgun Redakte Behaullahin surgun olundugu torpaqlar Behaullahin Istanbula teref seferi 3 may 17 avqust 1863 cu il muddetinde aile uzvlerinin ve ardicillarindan ibaret boyuk bir qrupun onu musayieti ile bas tutdu Tarixi melumatlara gore Behaullah kecdiyi butun seherlerde ehtiramla qarsilanir 36 Behaullahin Osmanli hokumeti terefinden niye Irana tehvil verilmemesi evezinde Istanbula devet olunmasi deqiq melum deyildir 36 Onun 3 ay yarimdan sonra Edirneye surgun olunmasi qerari cixir ve bu qerarin da sebebi bilinmir Lakin bu melumdur ki Iranin Osmanlidaki sefirinin Behaullahi mumkun qeder eziyyete qatlasdirmaq isteyi var idi ve bu bezen oz neticesini verirdi 36 Edirneye surgun Redakte1 12 dekabr 1863 cu il tarixlerinde Behaullah ve onun ailesi Edirneye dogru sefer edir Bu defeki seferin tebieti evvelkinden ferqli idi bu aciq askar qovulma idi 36 Behaullahin Edirnede sakin olmasi dord il yarim cekdi ve bu dovrde artiq o Babi icmasinin qebul olunmus rehberi olaraq taninirdi 36 46 Behaullahin artan nufuzu fonunda Mirze Yehyanin nifreti artmaqda davam edir ve bu Edirnede ozunun kulminasiya noqtesine catir 36 1865 ci ilde Mirze Yehya Behaullaha sui qesdde teqsirlendirilir 36 Tarixi melumatlara gore Mirze Yehya Behaullahin berberini onu oldurmeye tesviq edir Berber Mehemmed Eli Isfahani Behaullaha sadiq biri idi ve o Mirze Yehyanin teklifini qetiyyetle redd edir ve Babi icmasini bu niyyet barede melumatlandirir Behaullah ardicillarini sebr temkin ve nezakete devet edir 47 Oxsar niyyet bir muddetden sonra yeniden tekrarlanir bu defe Mirze Yehya Behaullahi hamamda oldurmesi ucun Ustad Mehemmed Eli Salmanini dile tutmaga calisir 48 Sonda Mirze Yehya Behaullahi zeherlemeye nail oldu ve bu zeherlenmenin Behaullahin uzerinde ciddi tesiri qaldi hetta bu onun bir elinin omrunun sonunadek esmesine sebeb oldu 36 47 49 50 51 Bu hadiseden sonra Behaullah ozunun Babin ved etdiyi Allahin zahir edeceyi kes oldugunu ictimai sekilde elan etdi ve ilk defe oz ardicillarina Beha ehli deye muraciet etdi 36 Bu elandan sonra o bir muddet oz evine qapanir ve babilerden onunla Mirze Yehya arasinda birdefelik secim etmesini isteyir 36 Behaullahin bu iddiasi Mirze Yehyanin statusunu sual altina qoyur bele ki Babin ozunun bildirdiyine gore de onun numayendesi Mirze Yehya ancaq Allah zahir edeceyi kes in zuhuruna qeder babilerin rehberi teyin edilmisdi 39 Mirze Yehya ise liderliyini elden vermemeye calisir ve ozunemexsus iddialar ireli surerek bunu temin etmeye calisir lakin qisa zamanda onun etrafindakilar azalir ve ancaq cox kicik bir qrup onu desteklemekde davam edir 40 1867 ci ilde Mirze Yehya guman ederek ki Behaullah imtina edecek onu Edirnenin yerli mescidine behse devet etdi o adla ki Allah saxtakari uze cixartsin 36 Behaullah razilasdi ve teyin olunan vaxtda Selimiyye mescidine getdi lakin Mirze Yehya goruse gelmir ve bununla butun etibarini da itirmis olur 36 47 48 Nehayetde Behaullah Babi icmasinin boyuk coxlugu terefinden Allahin zahir edeceyi kes olaraq qebul olunur ve onun ardicillari bundan sonra ozlerini behai adlandirmaga baslayirlar 52 Dunya liderlerine muracietleri Redakte Behaullahin Edirnedeki evi Behaullahin Edirnedeki dovrunde onun qeleminden cixan yazilarda artim olmusdur Bu yazilarinda en cox rast gelinen movzular oz missiyasi haqqinda beyaninin elani idi ve Behaullah oz ardicillarindan bezilerini bu xeberi Babi icmasina catdirmalari ucun Iran ve Iraqin muxtelif eyaletlerine gonderir o yerler ki bu yeni xeber hele onlara catmamisdi 36 Bu dovrde o hemcinin behai qanun ve prinsiplerini aciqlamaga baslayir Bundan elave Behaullah yeni din haqqinda dunya hokmdarlarina yazmaga baslayir O onlari Allahin bu yeni dinini qebul etmeye oz maddi menfeetlerinden el cekmeye hokmdarlari emekdasliq etmeye cagirir ki aralarindaki ixtilaf hell olunsun ve onlar dunyanin yaxsilasmasi ve onun milletlerinin tereqqisini yonelsinler O ilk mektubunu Osmanli Sultani Ebduleziz ve onun vezirlerine gonderir hansi ki bunu Sureyi Muluk Hokmdarlar suresi musayiet edir ve orada o butun hokmdarla muraciet edir 36 Bu surede dunya hokmdarlari Allahin bu dovr ucun elcisi Behaullahi esitmeye maddi mulkiyyetlerinden imtina etmeye devet olunur hakimiyyete sahib olduqlari ucun olkeni edaletle idare etmeye ve xalqi incitmemeye cagirilirlar O hemcinin onlari silahlanmani azaltmaga ve ixtilaflari aradan qaldirmaga devet edir 36 Bundan basqa o xristian din xadimlerine Mesihe sedaqetli qalmagi ve ved olunan Heqiqet Ruh u olan kesi axtarmagi meslehet gorur 36 Daha sonra Behaullah Ekka surgunluyu muddetinde de dunya hokmdarlarina yazmaqda davam edir Bura daxildir Papa IX Piy Fransa Imperatoru III Napoleon Rusiya Cari II Aleksandr Prussiya Krali I Vilhelm Boyuk Britaniya ve Irlandiya Kralicasi I Viktoriya Avstriya Macaristan Imperatoru I Frans Iosif Osmanli Sultani Ebdul Eziz Iran Sahi Nasireddin sah Qacar Amerika materikinin rehberlerine ve Respublikalarin PrezidentlerineEkkaya surgun Redakte Behaullahin Ekkada saxlanildigi hebsxana Son hadiselerin neticesinde Babi icmasindan tamamile qopan Mirze Yehyanin ardicillari Behaullahi Osmanli hokumetine Sultanliga qarsi fealiyyetde olan biri kimi teqdim etmeye cehd edirler 36 Bu cur fealiyyet tedricen Osmanli hakim dairelerinde subheleri artirir onlar Behaullahin ve Mirze Yehyanin dini iddialarindan narahat olmaga baslayirlar ve yarana bilecek mumkun fesad in qarsisini almaq ucun onlarin her ikisini surgun etmek qerarina gelirler 36 Babileri cezalandiran ferman 1868 ci ilde verildi Mirze Yehya ve terefdarlari Kiprin Famaqusta seherine Behaullah ve terefdarlari ise Felestinin Ekka seherine surgun olunur ve omurluk hebse mehkum edilirler 36 Behaullah ve ailesi de daxil olmaqla behailer 12 avqust 1868 ci ilde Edirneni terk edirler denizde ve quruda hereket ederek Gelibolu ve Misirden kecmekle 31 avqust tarixinde Ekkaya catdilar ve esger barakalarinda meskunlasdirildilar 36 Mehkumlar yerli ehaliye Allahin ve dinin dusmeni kimi tanidilmisdi ve onlarla elaqe qurmaq qeti sekilde qadagan edilmisdi Ekkadaki birinci il mehbuslar ucun dehsetli sinaqlar ve cetinliklerle dolu oldu ve neticede onlardan ucu vefat etdi 36 Novbeti felaket Behaullahin 22 yasli oglu Mirze Mehdinin damda meditasiya ederek geziserken ordan yixilib zedelenmesi ve sonra da olmesi oldu Iller kecdikce Behaullah ehali ve memurlarin hormet ve ehtiramini qazanir ve bu onun mehbusluq seraitinin tedricen yumsalmasi Sultanin vefatindan sonra ise o seherde serbest dolasa bilmesi ve seher etrafina cixa bilmesi ile neticelenir 1877 79 cu illerde Behaullah Mezrai deye bilinen evde yasayir 36 Behaullahin heyatinin son illeri 1879 1892 Ekkanin kenarindaki Behci evinde kecir baxmayaraq ki o hele de resmen mehbus idi Bu illerde Behaullahin boyuk oglu Abbas evle bagli bir cox islerin mesuliyyetini oz uzerinde goturduyunden Behaullah ozunu yazilara hesr edir ve bu illerde onun qeleminden Kitabi Eqdes de daxil olmaqla coxlu hecmde kitablar cixir 36 Onun yazilarindaki esas movzular gelecek dunya sivilizasiyasinin konturlari exlaqi kodeksler ve coxlu sayda dualar idi 36 1890 ci ilde Kembric universitetinin serqsunasi Eduard Qranvil Braun Behaullahla onun evinde gorusur ve bu gorusden sonra o Behaullah barede oz meshur tesvirini yazir Menim beledcim meni ayaqqabilarimi soyunana qeder gozledi ve sonra elinin celd hereketi ile perdeni araladi men kecdikden sonra perdeni ortdu ve men ozumu boyuk bir otaqda gordum otagin yuhari kuncunde alcaq bir taht vardi qapinin eks terefinde ise iki ya uc stul qoyulmusdu Bahmayaraq ki hara getdiyimi bilirdim ve kiminle goruseceyim barede dumanli tesevvurum var idi mene hec bir deqiq melumat verilmemisdi heyecan ve qorhu dolu bir iki saniye kecdi ve men tamamile ferqine vardim ki otaq bos deyildir Otagin taht olan kuncunde nurani ve esrarengiz bir sehs eylesmisdi Onun basinda dervislerin tac adlandirdiqlari fetrden lakin adilerinden hundur ve ferqli bas geyimi var idi ve onun asagisina ag calma sarinmisdi Men bahdigim sehsin simasini hec vaht unuda bilmerem ve onu tesvir de ede bilmerem Onun iti bahislari her bir kesin qelbini ohuyacaq kimi gorunurdu Onun genis alninda quvvet ve hakimiyyet ifade olunmusdu uzunun ve alninin derin qirislari onun yasli oldugunu gosterse de az qala qursagina qeder dusen gur saqqali ve zil qara saclari bunun eksini soyleyirdi Kimin huzurunda dayandigimi sorusmaga ehtiyac yoh idi men ugrunda krallarin qibte edeceyi ve imperatorlarin ebes yere koks oturecekleri sedaqet ve sevgi gosterilen Sehsin qarsisinda bas eydim 1892 ci il mayin 9 da Behaullah yungul qizdirma kecirdi lakin tedricen veziyyeti agirlasdi ve 29 may tarixinde dunyasini deyisdi O evinin bagcasinda defn edilir 42 Behaullahin peygemberliyi RedakteBehaullah Iran sahina mektubunda yazir Ey sah Men de basqalari kimi adice insan idim ve Oz yatagimda murguleyirdim Sefaetli Allahin kuleyi Meni burudu ve Mene lazim olan bilikleri bexs etdi Bunlar Menden deyil Qudretliler Qudretlisi Mudrikler Mudriki olan Kesdendir O Mene yerle goy arasinda sesimi yukseltmeyi emr etdi ve bu sebebden qismetim ele oldu ki anlayanlar goz yaslari axitdi Men adamlarin oyrendikleri adi bilikleri oyrenmemisem Mektebe de getmemisem Menim yasadigim seherin adamlarindan sorussan emin olacaqsan ki Men yalan danisan adamlardan deyilem Men Qudretli ve Serafetli Allahin Iradesi ile titreyen bir yarpagam siddetle esen kulek zamani yarpaq yerinde qala bilermi And olsun butun adlarin ve sifetlerin Sahibine ki yox Eksine O onlari istediyi kimi herekete getirir Cunki Ebedinin huzurunda varliga benzemeyen butun seyler fanidir Onun qetiyyetli fermani qulagima catdi ve Meni Onun adini insanlar arasinda sohretlendirmek ucun oyatdi Heqiqeten Men de butun basqalari kimi Onun hokmu qarsisinda duran bir adam idim Meni senin Merhemetli ve Mehriban Rebbinin Iradesinin Eli deyisdirdi Kim olursa olsun cesaret edib ozunden ele bir soz deye bilermi ki buna gore boyukden tutmus kiciyedek butun adamlar onu teqiblere meruz qoysunlar Yox Ebedi sirleri Mene acan Allaha and olsun ki bunu yalniz o kes deye biler ki Qudretli ve Qadir Allah ona komek etsin 53 Behaullah bezi hallarda bilavasite Allahin adindan danisardi Bu ifadelerde Onun insani sexsiyyeti tamamile yox olurdu Onun vasitesile Allah Oz yaratdigi bendelerine muraciet edir ve oz mehebbetini askarlayir onlari xeyirxahliq yoluna yoneldir Oz iradesini onlara bildirir onlardan mehebbet sedaqet ve xidmet gozleyerek onlari istiqametlendirmek ucun Oz tovsiye ve qanunlarini gonderirdi Behaullahin yazilarinda onun deyim terzi tez tez deyisir bezen o sade insan kimi danisir sonra ise yazisini kesmeden Allahin Ozu kimi buyurur Bu terz Quranin da muxtelif hisselerinde hiss olunan terzle oxsarliq teskil edir Suretul Heykel deki Heykel suresi bir hisse beledir De Menim suretim Allahin suretidir Menim gozelliyim Onun Gozelliyidir Menim mahiyyetimde Allahin Mahiyyetinden basqa hec ne yoxdur Onun Ozu Mendedir Menim hereketim de Onun hereketidir Menim sakitliyim Allahin Sakitliyidir Menim qelemim Qudretli ve Serafetli Allahin Qelemidir De Menim qelbimde heqiqetden basqa hec ne yoxdur ve Mende Allahdan basqa hec bir kes gorunmur Behaullahin yazilarinda onun meqami Mezher Allahin zuhuru kimi tesvir olunur Zuhur zahir etmek feilinden toreyib askara cixmaq menasi dasiyir Allahin Mezheri ifadesi Allahin elametlerinin ad ve sifetlerinin askara cixdigi yer demekdir Behai dininde iddia olunur ki Behaullah butun qedim dinlerde ved olunmus beseriyyetin xilaskaridir 54 Yehudiliyin ved olunmusu Ebedi Ata Tovrat Yesaya 9 6 ve Ordular Rebbi Xristianligin ved olunmusu Heqiqet ruhu ve Vesatetci Incil Yehya 14 16 17 ve Isanin Atanin izzetinde geri donusu Sie Islaminin ved olunmusu Imam Huseynin receti qayidisi Sunni Islamin ved olunmusu Isanin ikinci gelisi Babi dininin ved olunmusu Allahin zahir edeceyi kes hemcinin Hinduizmin ved olunmusu 10 cu Avatara Buddizmin ved olunmusu Maytreyya ve Zerdustiliyin ved olunmusu Sah Behram dir Menbe RedakteBehaullah Qurdun ogluna mektub Baki 2003 Baha u llah Gleanings from the Writings of Baha u llah Wilmette III Baha i Publishing Trust 1976 p 254 C E Esslemont Behaullah ve yeni era Azer Ceferov Behai Dini Baki 2005Istinadlar Redakte 1 2 3 4 Encyclopaedia Britannica lt a href https wikidata org wiki Track Q5375741 gt lt a gt lt a href https wikidata org wiki Track P1417 gt lt a gt lt a href https wikidata org wiki Track P2450 gt lt a gt 1 2 3 4 Gran Enciclopedia Catalana Grup Enciclopedia Catalana 1968 lt a href https wikidata org wiki Track P1296 gt lt a gt lt a href https wikidata org wiki Track Q2664168 gt lt a gt lt a href https wikidata org wiki Track Q18696256 gt lt a gt 1 2 AlKindi lt a href https wikidata org wiki Track Q101207543 gt lt a gt lt a href https wikidata org wiki Track Q104244355 gt lt a gt The Eschatology of Globalization The Multiple Messiahship of Baha u llah Revisited by Christopher Buck published in Numen Book Series Studies in Modern Religions Religious Movements and the Babi Baha i Faiths ed Moshe Sharon pages 143 178 Leiden Brill 2004 Baha i statistics The Life of Baha u llah Baha i International Community 2013 Retrieved Oct 8 2013 The Life of Baha u llah Baha i International Community 2013 Retrieved Oct 8 2013 The Works of Baha u llah Balyuzi Hasan 2000 Baha u llah King of Glory Oxford UK George Ronald Hatcher W S Martin J D 1998 The Baha i Faith The Emerging Global Religion Wilmette IL Baha i Publishing Trust Smith Peter 2000 Zoroastrianism A concise encyclopedia of the Baha i Faith Oxford Oneworld Publications p 369 Balyuzi H M 1985 Eminent Baha is in the time of Baha u llah PDF Oxford UK George Ronald 1 2 Balyuzi Hasan 2000 Baha u llah King of Glory Oxford UK George Ronald 1 2 Effendi Shoghi 1944 God Passes By Wilmette Illinois USA Baha i Publishing Trust bahaullah org The life of Baha u llah The childhood of Baha u llah Adib Tahirzadeh Revelation of Baha u llah vol 1 p 20 bahaullah org The life of Baha u llah Baha u llah as a youth bahaullah org The life of Baha u llah A great love of nature bahaullah org The life of Baha u llah Father of the poor bahaullah org The life of Baha u llah Early adulthood The Dawn Breakers Nabil s Narrative of the Early Days of the Baha i Revelation CHAPTER I THE MISSION OF SHAYKH AHMAD I AHSA I Individualism and the Spiritual Path in Shaykh Ahmad al Ahsa i by Juan R I Cole The World as Text Cosmologies of Shaykh Ahmad al Ahsa i by Juan R I Cole Department of History University of Michigan Studia Islamica 80 1994 1 23 The Dawn Breakers Nabil s Narrative of the Early Days of the Baha i Revelation CHAPTER II THE MISSION OF SIYYID KAZIM I RASHTI page 45 1 2 MacEoin Dennis 1989 Bab Sayyed Ali Mohammad Sirazi Encyclopaedia Iranica 1 2 Browne Edward G 1889 Babism Religious Systems of the World A Contribution to the Study of Comparative Religion London Swann Sonnenschein Farah Caesar E 1970 Islam Beliefs and Observances Woodbury NY Barron s Educational Series Smith Peter 2000 He whom God shall make Manifest A concise encyclopedia of the Baha i Faith Oxford Oneworld Publications pp 180 1 bahaullah org The Life of Baha u llah Ardent supporter of a new religion http www bbc co uk 1 2 3 Cole Juan 1989 Baha allah Encyclopaedia Iranica Tablets of Baha u llah revealed after the Kitab i Aqdas Bisharat p 1 Shoghi Effendi 1944 God Passes By Wilmette Illinois USA Baha i Publishing Trust pp 273 289 Smith Peter 2008 An Introduction to the Baha i Faith Cambridge Cambridge University Press 1 2 3 Cole Juan 1989 Baha allah Encyclopaedia Iranica 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 Smith Peter 2008 An Introduction to the Baha i Faith Cambridge Cambridge University Press 1 2 3 4 5 Hutter Manfred 2005 Baha is In Ed Lindsay Jones Encyclopedia of Religion 2 2nd ed Detroit Macmillan Reference USA pp 737 740 Saiedi Nader 2008 Gate of the Heart Waterloo ON Wilfrid Laurier University Press 1 2 3 4 5 6 7 8 Cole Juan A Brief Biography of Baha u llah Archived from the original on 10 July 2006 Retrieved 2006 06 22 1 2 MacEoin Dennis 1989 Azali Babism Encyclopaedia Iranica Baha u llah 2003 1862 Kitab i Iqan The Book of Certitude Wilmette Illinois USA Baha i Publishing Trust 1 2 3 Balyuzi Hasan 2000 Baha u llah King of Glory Oxford UK George Ronald The Baha i Faith Britannica Book of the Year Chicago Encyclopaedia Britannica 1988 1 2 Smith Peter 2000 Ridvan A concise encyclopedia of the Baha i Faith Oxford Oneworld Publications pp 296 297 Buck Christopher June 1998 The Kitab i Iqan An Introduction to Baha u llah s Book of Certitude Occasional Papers in Shaykhi Babi and Baha i Studies 2 5 Anthony A Reitmayer Anthony A compiler 1992 Adrianople Land of Mystery Istanbul Turkey Bahai Publishing Trust ASIN B0006F2TSA 1 2 3 Browne E G 1918 Materials for the Study of the Babi Religion Cambridge University Press 1 2 Salmani Ustad Muhammad Aliy i 1982 My Memories of Baha u llah Kalimat Press Los Angeles USA Cole J R I 2002 Baha u llah s Surah of God Text Translation Commentary Translations of Shaykhi Babi and Baha i Texts 6 1 Journal of the Royal Asiatic Society of Great Britain amp Ireland Royal Asiatic Society of Great Britain and Ireland p 296 Holy People of the World Phyllis G Jestice p 101 Cole Juan A Brief Biography of Baha u llah Archived from the original on 10 July 2006 Retrieved 2006 06 22 Behaullah Sultan Lovhu Sitat Sovqi Efendinin Ved Olunmus gun gelecekdir kitabindan goturulmusdur s 71 http prophecy fulfilled comHemcinin bax RedakteBab BabilikXarici kecidler RedakteBehaullah kimdir Seytanin oyunu Arxivlesdirilib 2017 10 18 at the Wayback MachineMenbe https az wikipedia org w index php title Behaullah amp oldid 6087625, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.