Çayın uzunluğu təqribən 400 kilometrdir (daşqınlar zamanı 650 km-ə çatır ). Hövzəsinin sahəsi 14,300 km²-dir.
Başlanğıcını Obşı Sırtın cənub-qərb yamaclarından götürür. Axarının yuxarı hissəsində cənub-qərbə axır, Solyanka çayı ilə birləşdikdən sonra cənub-şərqə tərəf dönür. Qazaxıstanda çay Kamış-Samara adı ilə tanınan geniş göl və bataqlıqlar ərazisində axır.
Böyük Üzen çayına Altata qolu sol tərəfdən birləşir. Sakrıl gölündən Böyük Üzen çayının sağ hissədən kiçik bir kanal ona bağlanır.
Çay yatağı olduqca dərindir, sahillər dik, Jalpaktalda astanalar vardır. Yuxarı axarda suları il boyu çirindir, orta , aşağı hissələrdə isə yazın sonunda, payızda, qışda acı-duzlu və istehlak üçün yararsız olur.
1973-cü ildən bəri Saratov suvarma kanalı, hər il aprelin 15-dən noyabrın 15-dək Volqa suyunu Böyük Üzen çayının mənbəyinə verir. Bu zaman orta axın sürəti 13,2 m³/s olur. Nəticədə hidroloji rejim köklü şəkildə dəyişir. Yay dövrü ərzində axınlar demək olar ki, bütün çay boyu qeydə alınmağa başlanılır.
Bir versiyaya görə Böyük Uzen qədim zamanlarda cənuba doğru geri çəkilən Xəzər dənizinin hövzəsinə aid olmuşdur. Kamış-Samara gölü isə Xəzər dənizinin buxtalarından biri idi.
Böyük Uzen balıqlar çoxdur. Bahar daşqınları aşağı hissədə geniş bataqlıqlaşmış çəmənliklər əmələ gətirir. Burada qış vaxtı yüz minlərlə qoyun və on minlərlə at qışlayır.
Qolları
Muxor (sol)
Aşısay (sağ)
Baubek kanalı
Ajimbet kanalı
321 km: adsız çay
384 km: Çertanla (sol)
423 km: Solyanka (sağ)
432 km: Solyanka (sağ)
442 km: Tavolojka (sağ)
466 km: Talovka (sol)
501 km: İlyinka (sol)
541 km: Altata (sol)
552 km: Talovka (sağ)
Tarixi
Rusiya Vətəndaş müharibəsi illərində buradakı qırmızı birləşmələr (Çapaev və Furmanovun rəhbərliyi ilə) və ağlar (Ural kazakları) arasında şiddətli döyüşlər getmişdir. Qırmızılar Slamixinskaya kəndini (indiki Jalpaktal kəndi) ələ keçirmişdilər.
Etimologiyası
Çayın qazaxca adı Qara-Ozen, yəni Qara (quraqlıqda qurumayan) çaydır.
Arxeologiya
Arxeoloji baxımından olduqca zəngin ərazidən axan çay boyunca Böyük Üzen abidələri, o cümlədən orta əsr məzarlıqları ilə birlikdə dəfn kurqanları məlumdur. Mokrinski məzarlığının arxeoloji tədqiqatları zamanı Qızıl Orda dövrünə aid gümüş sikkələr tapılmışdır.
Çayın sağ sahilində Oroşoye qəsəbəsindən 150 m cənubda və Alexandrov Gayadan 1,5 km şimalda Algay neolit düşərgəsi vardır.
Çayın uçurumlarında və alt hissəsində bir mamontun qalıqları tapılmışdır.
İstinadlar
Государственный водный реестр. Бол. Узень. textual.ru. Минприроды России (29 марта 2009).
Пачкалов А. В. Нумизматические находки в могильнике Мокринский I // Вопросы истории и археологии Западного Казахстана. № 1/2009. Уральск. С. 276—281.
Неолитическая стоянка Алгай в нижнем Поволжье
September 13, 2021
böyük, üzen, çayı, Үлкен, Өзен, Қараөзен, rusiyanın, saratov, vilayəti, qazaxıstanın, qərbi, qazaxıstan, vilayəti, ərazisindən, axan, daxili, hövzəyə, çay, Қараөзенölkələr, rusiya, qazaxıstanmənbəyi, yüksəkliyi, muzunluğu, kmhövzəsinin, sahəsi, 14300, mənbəyi,. Boyuk Uzen cayi qaz Үlken Өzen Қaraozen Rusiyanin Saratov vilayeti ve Qazaxistanin Qerbi Qazaxistan vilayeti erazisinden axan daxili hovzeye aid cay Boyuk Uzen cayiqaz ҚaraozenOlkeler Rusiya QazaxistanMenbeyi Yuksekliyi 120 mUzunlugu 650 kmHovzesinin sahesi 14300 km menbeyi mensebiBoyuk Uzen cayi Qazaxistannin fiziki xeritesinde 51 39 07 sm e 48 42 41 s u 48 55 46 sm e 49 54 46 s u DSR ru 12020000212112200000398 Mundericat 1 Tesviri 2 Qollari 3 Tarixi 4 Etimologiyasi 5 Arxeologiya 6 IstinadlarTesviri RedakteCayin uzunlugu teqriben 400 kilometrdir dasqinlar zamani 650 km e catir 1 Hovzesinin sahesi 14 300 km dir Baslangicini Obsi Sirtin cenub qerb yamaclarindan goturur Axarinin yuxari hissesinde cenub qerbe axir Solyanka cayi ile birlesdikden sonra cenub serqe teref donur Qazaxistanda cay Kamis Samara adi ile taninan genis gol ve bataqliqlar erazisinde axir Boyuk Uzen cayina Altata qolu sol terefden birlesir Sakril golunden Boyuk Uzen cayinin sag hisseden kicik bir kanal ona baglanir Cay yatagi olduqca derindir sahiller dik Jalpaktalda astanalar vardir Yuxari axarda sulari il boyu cirindir orta asagi hisselerde ise yazin sonunda payizda qisda aci duzlu ve istehlak ucun yararsiz olur 1973 cu ilden beri Saratov suvarma kanali her il aprelin 15 den noyabrin 15 dek Volqa suyunu Boyuk Uzen cayinin menbeyine verir Bu zaman orta axin sureti 13 2 m s olur Neticede hidroloji rejim koklu sekilde deyisir Yay dovru erzinde axinlar demek olar ki butun cay boyu qeyde alinmaga baslanilir Bir versiyaya gore Boyuk Uzen qedim zamanlarda cenuba dogru geri cekilen Xezer denizinin hovzesine aid olmusdur Kamis Samara golu ise Xezer denizinin buxtalarindan biri idi Boyuk Uzen baliqlar coxdur Bahar dasqinlari asagi hissede genis bataqliqlasmis cemenlikler emele getirir Burada qis vaxti yuz minlerle qoyun ve on minlerle at qislayir Qollari RedakteMuxor sol Asisay sag Baubek kanali Ajimbet kanali 321 km adsiz cay 384 km Certanla sol 423 km Solyanka sag 432 km Solyanka sag 442 km Tavolojka sag 466 km Talovka sol 501 km Ilyinka sol 541 km Altata sol 552 km Talovka sag Tarixi RedakteRusiya Vetendas muharibesi illerinde buradaki qirmizi birlesmeler Capaev ve Furmanovun rehberliyi ile ve aglar Ural kazaklari arasinda siddetli doyusler getmisdir Qirmizilar Slamixinskaya kendini indiki Jalpaktal kendi ele kecirmisdiler Etimologiyasi RedakteCayin qazaxca adi Qara Ozen yeni Qara quraqliqda qurumayan caydir Arxeologiya RedakteArxeoloji baximindan olduqca zengin eraziden axan cay boyunca Boyuk Uzen abideleri o cumleden orta esr mezarliqlari ile birlikde defn kurqanlari melumdur Mokrinski mezarliginin arxeoloji tedqiqatlari zamani Qizil Orda dovrune aid gumus sikkeler tapilmisdir 2 Cayin sag sahilinde Orosoye qesebesinden 150 m cenubda ve Alexandrov Gayadan 1 5 km simalda Algay neolit dusergesi vardir 3 Cayin ucurumlarinda ve alt hissesinde bir mamontun qaliqlari tapilmisdir Istinadlar Redakte Gosudarstvennyj vodnyj reestr Bol Uzen textual ru Minprirody Rossii 29 marta 2009 Pachkalov A V Numizmaticheskie nahodki v mogilnike Mokrinskij I Voprosy istorii i arheologii Zapadnogo Kazahstana 1 2009 Uralsk S 276 281 Neoliticheskaya stoyanka Algaj v nizhnem PovolzheMenbe https az wikipedia org w index php title Boyuk Uzen cayi amp oldid 6011541, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
