Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Böyük dəmrovotu (lat. Chelidonium majus) — bitkilər aləminin qaymaqçiçəklilər dəstəsinin xaşxaşkimilər fəsiləsinin dəmrovotu cinsinə aid bitki növü.
| Böyük dəmrovotu | ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||
| Elmi təsnifat | ||||||||||
| Domen: Klad: Ranqsız: Aləm: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Dəstə: Fəsilə: Yarımfəsilə: Triba: Cins: Növ: Böyük dəmrovotu | ||||||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||||||
| ||||||||||
Botaniki xarakteristikası
Çoxillik ot bitkisidir. Kökləri mil və qol-budaqlı olub, xaricdən qırmızı-qonur, daxili hissəsi isə sarı rənglidir. Gövdəsi 1m-ə qədər, düzqalxan, yuxarıdan budaqlanan, çılpaq, düyünlü və ya tükcüklüdür. Yarpaqları növbəli, yuxarı hissədən göyümtül, oturaq və lələkvari bölünmüş, aşağı hissəsi isə saplaqlıdır. Yarpaq seqmentləri dairəvi yumurtaşəkilli və ya dairəvi-dişciklidir. Çiçək ləçəkləri dörd açıq-sarı, düzgün, uzunluğu 5-10 sm, sadə çətirdən ibarət olmaqla, saplaqlıdır. Kasacığı 2 kasayarpağından ibarət, qınlı, təkyuvalı qutucuqdan ibarət olub, açılan qapayıcı qapağı vardır. Bitkinin bütün hissələrı tünd-sarı rəngli olub, içərisi təbii şirədən ibarətdir. May ayından payıza qədər çiçəkləyir, iyul-sentyabr aylarında isə meyvələri yetişir.
Alaq otu kimi bağ, park, meşə zonalarında, enliyarpaqlı və iynəyarpaqlı meşələrdə, pöhrəlik və kolluqlarda yayılmışdır.
Çiçəkləmə dövründə (iyun-avqust) iti bıçaq və ya oraqla toplanılır. Xammal yalnız quru havada toplanılmalıdır.
Qurudulma günəşli havada təbii şəraitdə, brezent üzərində, naveslərdə, daimi havalı yerlərdə və ya quruducu şkafda 50-60°С temperaturda qurudulmalıdır. Yavaş qurudulma zamanı çürümə prosesi güclənir.
Xammal kimi gövdə və yarpaqları, çiçək və meyvələri keyfiyyətli və yararlıdır. Gövdəsi Iyli, təyin olunmayan dadlı olmaqla, zəhərlidir.
Havası tez-tez dəyişilən yerlərdə saxlanılmalıdır. B siyahına daxildir. Saxlanılma müddəti 3 ildir.
Tərkibi və təsiri
Otun tərkibində izoxinolin sırası alkaloidləri: xelidonin, hemoxelidonin, xeleritrin, metoksixelidonin, oksixelidonin, çox olmayan miqdarda sanqvinarin, protopin, berberin vardır. Bundan başqa saponinlər, flavonoidlər (rutin, kempferol, kverçetin), aşı maddələri, 0,01 % efir yağı, askorbin turşusu, karotinoidlər və üzvi turşular – alma, limon, kəhrəba və xelidonin vardır. Otunda 2%, köklərində isə 4% alkaloidlər olur.
Xarici iltihabsorucu, antiseptik, spazmalotik, ödqovucu dərmandır.
Çoxtərəfli farmakoloji aktivliyi vardır. Başlıca olaraq spazmalotik, ödqovucu və iltihabsorucu (bakterisid) xüsusiyyətə malikdir. Bundan başqa ağrıkəsici və sakitləşdirici təsiri morfi və papaverində olduğu kimidir. Saya əzələlərə təsir edərək, spazmı aradan qaldırır, hipotenziya və bradikardiya yaradır. Homoxelidonin qıcolma əleyhinə olmaqla, güclü yerli ağrıkəsici təsirə malikdir. Tərkibindəki sanqvinarın antixolinestraza təsir edərək, bağırsağın peristaltikasını artırır və ağız suyunun axmasına səbəb olur. Dərman vasitisi kimi xərçəng törəməsində, metastazlarda, funqistatik və bakterostatik təsiri də vardır.
Şirəsi təzə bitkidən alınır. Ekstraktı qırtlaq və bağırsaq papillamatozunda, qırmızı qurdeşənəyində, 2,5% sulu dəmləməsindən qaraciyər və ödyolları xəstəliklərində tətbiq edilir. Epilepsiya, stenokardiya, bronxial astma və bütün nevroloji sindromlarda istifadəsi əks göstərişdir. Güclü zəhərləyici xassəyə malik olmaqla, ürək bulanma, qusma və tənəffüs yollarının iflici baş verir. Bitkinin suyunda uşaqların yuyundurulması əks göstərişdir.
Təsviri
Hündürlüyü 80-100 sm, gövdəsi düzduran, yuxarıda isə budaqlanmış, çılpaq və ya aşağı hissədə buğumlarda tükcüklü olan çoxillik ot bitkisidir. Yarpaqları təklələkvari-bölünmüş, uzunluğu 2-8 sm, eni 5 sm-ə qədərdir, 5-7 ədəd düzgün olmayan dairəvi-dişli bölümlü seqmentlədir, alt tərəfdə isə göyümtül rəngli, çılpaq və çox vaxt xırda qıvrım-tükcüklərə malikdir.
Çiçəkləri çətirşəkilli çiçək qrupunda toplanmışdır. Ləçəkləri sarı rəngli, əksinəyumurtaşəkilli formadadır. Meyvələri düz formada olub, düz duran və bir qədər sıxılmış halda olub, uzunluğu 2,5 sm, eni 2–3 mm-dir və ölçüsü çiçək saplağına bərabər olur.
İstinadlar
- Linnaeus C. Species Plantarum (lat.): Exhibentes plantas rite cognitas ad genera relatas. 1753. C. 1. S. 505.
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Boyuk demrovotu lat Chelidonium majus bitkiler aleminin qaymaqcicekliler destesinin xasxaskimiler fesilesinin demrovotu cinsine aid bitki novu Boyuk demrovotu Elmi tesnifat Domen EukariotlarKlad DiaphoretickesRanqsiz ArxeplastidlerAlem BitkilerKlad StreptofitlerKlad Ali bitkilerKlad Coxsporlu bitkilerKlad Borulu bitkilerKlad Toxumlu bitkilerKlad Cicekli bitkilerKlad EvdikotlarDeste QaymaqciceklilerFesile XasxaskimilerYarimfesile PapaveroideaeTriba ChelidonieaeCins DemrovotuNov Boyuk demrovotu Beynelxalq elmi adi Chelidonium majus L 1753 1 Sekil axtarisiITIS 501481NCBI 71251EOL 488380 Mundericat 1 Botaniki xarakteristikasi 2 Terkibi ve tesiri 3 Tesviri 4 Istinadlar 5 Hemcinin baxBotaniki xarakteristikasiredakteCoxillik ot bitkisidir Kokleri mil ve qol budaqli olub xaricden qirmizi qonur daxili hissesi ise sari renglidir Govdesi 1m e qeder duzqalxan yuxaridan budaqlanan cilpaq duyunlu ve ya tukcukludur Yarpaqlari novbeli yuxari hisseden goyumtul oturaq ve lelekvari bolunmus asagi hissesi ise saplaqlidir Yarpaq seqmentleri dairevi yumurtasekilli ve ya dairevi disciklidir Cicek lecekleri dord aciq sari duzgun uzunlugu 5 10 sm sade cetirden ibaret olmaqla saplaqlidir Kasacigi 2 kasayarpagindan ibaret qinli tekyuvali qutucuqdan ibaret olub acilan qapayici qapagi vardir Bitkinin butun hisseleri tund sari rengli olub icerisi tebii sireden ibaretdir May ayindan payiza qeder cicekleyir iyul sentyabr aylarinda ise meyveleri yetisir Alaq otu kimi bag park mese zonalarinda enliyarpaqli ve iyneyarpaqli meselerde pohrelik ve kolluqlarda yayilmisdir Cicekleme dovrunde iyun avqust iti bicaq ve ya oraqla toplanilir Xammal yalniz quru havada toplanilmalidir Qurudulma gunesli havada tebii seraitde brezent uzerinde naveslerde daimi havali yerlerde ve ya quruducu skafda 50 60 S temperaturda qurudulmalidir Yavas qurudulma zamani curume prosesi guclenir Xammal kimi govde ve yarpaqlari cicek ve meyveleri keyfiyyetli ve yararlidir Govdesi Iyli teyin olunmayan dadli olmaqla zeherlidir Havasi tez tez deyisilen yerlerde saxlanilmalidir B siyahina daxildir Saxlanilma muddeti 3 ildir Terkibi ve tesiriredakteOtun terkibinde izoxinolin sirasi alkaloidleri xelidonin hemoxelidonin xeleritrin metoksixelidonin oksixelidonin cox olmayan miqdarda sanqvinarin protopin berberin vardir Bundan basqa saponinler flavonoidler rutin kempferol kvercetin asi maddeleri 0 01 efir yagi askorbin tursusu karotinoidler ve uzvi tursular alma limon kehreba ve xelidonin vardir Otunda 2 koklerinde ise 4 alkaloidler olur Xarici iltihabsorucu antiseptik spazmalotik odqovucu dermandir Coxterefli farmakoloji aktivliyi vardir Baslica olaraq spazmalotik odqovucu ve iltihabsorucu bakterisid xususiyyete malikdir Bundan basqa agrikesici ve sakitlesdirici tesiri morfi ve papaverinde oldugu kimidir Saya ezelelere tesir ederek spazmi aradan qaldirir hipotenziya ve bradikardiya yaradir Homoxelidonin qicolma eleyhine olmaqla guclu yerli agrikesici tesire malikdir Terkibindeki sanqvinarin antixolinestraza tesir ederek bagirsagin peristaltikasini artirir ve agiz suyunun axmasina sebeb olur Derman vasitisi kimi xerceng toremesinde metastazlarda funqistatik ve bakterostatik tesiri de vardir Siresi teze bitkiden alinir Ekstrakti qirtlaq ve bagirsaq papillamatozunda qirmizi qurdeseneyinde 2 5 sulu demlemesinden qaraciyer ve odyollari xesteliklerinde tetbiq edilir Epilepsiya stenokardiya bronxial astma ve butun nevroloji sindromlarda istifadesi eks gosterisdir Guclu zeherleyici xasseye malik olmaqla urek bulanma qusma ve teneffus yollarinin iflici bas verir Bitkinin suyunda usaqlarin yuyundurulmasi eks gosterisdir TesviriredakteHundurluyu 80 100 sm govdesi duzduran yuxarida ise budaqlanmis cilpaq ve ya asagi hissede bugumlarda tukcuklu olan coxillik ot bitkisidir Yarpaqlari teklelekvari bolunmus uzunlugu 2 8 sm eni 5 sm e qederdir 5 7 eded duzgun olmayan dairevi disli bolumlu seqmentledir alt terefde ise goyumtul rengli cilpaq ve cox vaxt xirda qivrim tukcuklere malikdir Cicekleri cetirsekilli cicek qrupunda toplanmisdir Lecekleri sari rengli eksineyumurtasekilli formadadir Meyveleri duz formada olub duz duran ve bir qeder sixilmis halda olub uzunlugu 2 5 sm eni 2 3 mm dir ve olcusu cicek saplagina beraber olur Istinadlarredakte Linnaeus C Species Plantarum lat Exhibentes plantas rite cognitas ad genera relatas 1753 C 1 S 505 Hemcinin baxredakte Menbe https az wikipedia org w index php title Boyuk demrovotu amp oldid 7711505