İngiltərə-İtaliya sazişi — Cənubi Qafqazda ingilis ordusu mövqelərinin İtaliya ordusuna verilməsi haqqında saziş (1919, mart).
Tarixi
İtalyanların Qafqaza cəlb edilməsi ideyası ilk dəfə 1919-cu ilin martında ingilislər tərəfindən irəli sürülmüşdü. B.Britaniya hökuməti bəyan etmişdi ki, ingilislərin Qafqazdakı missiyası müvəqqəti xarakter daşıyır; onlar Qafqaz problemlərinin Paris Sülh Konfransı tərəfindən həllinədək regionda asayişi qoruyub saxlamaq üçün gəlmişlər; ingilislər üçün aydın idi ki, Qafqazın (o cümlədən Azərbaycanın) ingilis imperiyasına qatılması mümkünsüzdür; imperiyanın hüdudlarının genişləndirilməsinə deyil, yeni işğal olunan ərazilərin əldə saxlanmasına üstünlük verilməlidir; Qafqaz xalqlarının münasibətlərindəki gərginlik onların idarəçiliyini çətinləşdirər; ABŞ ilə Fransanın regiona buraxılmalarına və orada möhkəmlənmələrinə şərait yaradılması arzuolunmaz və yolverilməzdir. Buna görə də ingilis qoşunları İtaliya hərbi hissələri ilə əvəzlənməlidirlər. Yalnız bu cür əvəzlənmə İngiltərənin maraqları və Yaxın şərqdəki qüvvələr tarazlığı baxımından ingilislər üçün sərfəlidir.
İtaliyanın Qafqazda ingilisləri əvəz etməsi Yaxın Şərqdəki mövcud qüvvələr nisbətini pozmurdu. Digər tərəfdən, bununla İtaliyanınParis Sülh Konfransından narazılığı da bir qədər aradan qaldırılırdı. İlk dövrlərdə Qafqaz barəsində ingilislərlə italyanlar arasında gizli aparılan danışıqlar İtaliya hökumətinin Qafqazla bağlı həm siyasi, həm də iqtisadi marağının olduğunu üzə çıxardı. Digər Avropa rəhbərləri kimi, İtaliyanın baş naziri Orlando da ermənipərəst siyasi xadim idi. Hətta o, dünya müharibəsi başa çatdıqda, Ermənistanın müstəqilliyini müdafiə edərək bildirmişdi:
Ermənilərə deyin ki, mən onların işini öz işim hesab edirəm.
Şərtləri
İngiltərə-İtaliya danışıqları 1919-cu il martın 24-də Baş qərargahlar səviyyəsində ilkin sazişin imzalanması ilə nəticələndi. Gizli sazişin şərtlərinə görə, Cənubi Qafqazdakı ingilis ordusunun mövqeləri İtaliya ordusuna verilməli, italyanlar Batum limanı vasitəsilə Qafqaza qoşun çıxarmalı idi. Ermənilərin "Aralıq dənizinə çıxmaq" iddiaları, həmin dənizi "İtaliya gölünə" çevirmək istəyən İtaliya hökumətinin regionda mövqelərinin möhkəmlənməsinə xidmət etməli idi.
Lakin ilk dövrlərdə ingilis siyasi dairələri bu məsələdə yekdil deyildilər. Qafqazın bilicisi hesab edilən lord Corc Kerzon B.Britaniyanın xarici işlər naziri A.C.Balfura 25 mart tarixli məktubunda göstərirdi ki, Cənubi Qafqazİtaliyanın "milli mənafeyinə" uyğun deyildir, onlar Qafqazda bolşevizmə qarşı dura bilməyəcəklər. O yazırdı ki, italyanların Qafqaz xalqları arasında heç bir nüfuzu yoxdur, biz oranı tərk etdikdən sonra hadisələrlə təklikdə üz-üzə dayandıqda onlar vəziyyətdən çıxa bilməyəcəklər. Lakin lord Kerzonun təklifi nəzərə alınmadı, aprelin 9-da İngiltərənin hərbi şurası martın 24-də imzalanmış İngiltərə-İtaliya sazişini bəyəndi. Mayın 10-da isə Britaniya komandanlığı ingilis hərbi şurasının Cənubi Qafqazdan çıxmaq qərarı barədə Azərbaycan və gürcü hökumətlərinə məlumat verdi.
Azərbaycanın mövqeyi
Qafqazdan çıxmaq qərarı barədə Azərbaycan və gürcü hökumətlərinə məlumat verdi. İngilislərin Qafqaza (o cümlədən Azərbaycana) dair mövqeyindəki dəyişikliklər və çağdaş şəraitin sərt tələbi (şimal təhlükəsinə qarşı möhkəm arxa tapılması) "bizi yeni istiqamət götürməyə, italyanlara doğru addımlamağa məcbur edirdi” Ə.Topçubaşov.
Azərbaycan nümayəndə heyətinin başçısı bunu həm də Azərbaycanla bağlı birtərəfli siyasətin yürüdülməsi və onun çox çətin anlaşılan şəkildə meydana çıxması ilə əlaqələndirirdi.
Azərbaycan və Gürcüstan hökumətləri ingilislərin bu respublikaların ərazisindən çıxmasına və onların italyanlarla əvəz edilməsinə ilk dövrlərdə etiraz edirdilər. Lakin mayın 10-da artıq İtaliyanın bir hərbi korpusu Batuma daxil olmuşdu. 16-da Savoyalı şahzadənin rəhbərlik etdiyi fövqəladə İtaliya missiyası, ondan az sonra isə mayın 22-də polkovnik Melxior Qabbanın başçılığı ilə hərbi ekspertlər qrupu Bakıya gəldi.
Həsənov C., Azərbaycan beynəlxalq münasibətlər sistemində (1918-1920-ci illər), B., 1993;
Musayev İ., Azərbaycanın xarici siyasəti (XX əsr), 3 hissədə, h.l [Azərbaycan beynəlxalq münasibətlər sistemində (mart 1917-aprel 1920-ci illər)], B., 2003.
britaniya, italiya, sazişi, ingiltərə, italiya, sazişi, cənubi, qafqazda, ingilis, ordusu, mövqelərinin, italiya, ordusuna, verilməsi, haqqında, saziş, 1919, mart, mündəricat, tarixi, şərtləri, azərbaycanın, mövqeyi, həmçinin, ədəbiyyat, istinadlartarixi, reda. Ingiltere Italiya sazisi Cenubi Qafqazda ingilis ordusu movqelerinin Italiya ordusuna verilmesi haqqinda sazis 1919 mart Mundericat 1 Tarixi 2 Sertleri 3 Azerbaycanin movqeyi 4 Hemcinin bax 5 Edebiyyat 6 IstinadlarTarixi RedakteItalyanlarin Qafqaza celb edilmesi ideyasi ilk defe 1919 cu ilin martinda ingilisler terefinden ireli surulmusdu B Britaniya hokumeti beyan etmisdi ki ingilislerin Qafqazdaki missiyasi muveqqeti xarakter dasiyir onlar Qafqaz problemlerinin Paris Sulh Konfransi terefinden hellinedek regionda asayisi qoruyub saxlamaq ucun gelmisler ingilisler ucun aydin idi ki Qafqazin o cumleden Azerbaycanin ingilis imperiyasina qatilmasi mumkunsuzdur imperiyanin hududlarinin genislendirilmesine deyil yeni isgal olunan erazilerin elde saxlanmasina ustunluk verilmelidir Qafqaz xalqlarinin munasibetlerindeki gerginlik onlarin idareciliyini cetinlesdirer ABS ile Fransanin regiona buraxilmalarina ve orada mohkemlenmelerine serait yaradilmasi arzuolunmaz ve yolverilmezdir Buna gore de ingilis qosunlari Italiya herbi hisseleri ile evezlenmelidirler Yalniz bu cur evezlenme Ingilterenin maraqlari ve Yaxin serqdeki quvveler tarazligi baximindan ingilisler ucun serfelidir Italiyanin Qafqazda ingilisleri evez etmesi Yaxin Serqdeki movcud quvveler nisbetini pozmurdu Diger terefden bununla Italiyanin Paris Sulh Konfransindan naraziligi da bir qeder aradan qaldirilirdi Ilk dovrlerde Qafqaz baresinde ingilislerle italyanlar arasinda gizli aparilan danisiqlar Italiya hokumetinin Qafqazla bagli hem siyasi hem de iqtisadi maraginin oldugunu uze cixardi Diger Avropa rehberleri kimi Italiyanin bas naziri Orlando da ermeniperest siyasi xadim idi Hetta o dunya muharibesi basa catdiqda Ermenistanin musteqilliyini mudafie ederek bildirmisdi Ermenilere deyin ki men onlarin isini oz isim hesab edirem Sertleri RedakteIngiltere Italiya danisiqlari 1919 cu il martin 24 de Bas qerargahlar seviyyesinde ilkin sazisin imzalanmasi ile neticelendi Gizli sazisin sertlerine gore Cenubi Qafqazdaki ingilis ordusunun movqeleri Italiya ordusuna verilmeli italyanlar Batum limani vasitesile Qafqaza qosun cixarmali idi Ermenilerin Araliq denizine cixmaq iddialari hemin denizi Italiya golune cevirmek isteyen Italiya hokumetinin regionda movqelerinin mohkemlenmesine xidmet etmeli idi Lakin ilk dovrlerde ingilis siyasi daireleri bu meselede yekdil deyildiler Qafqazin bilicisi hesab edilen lord Corc Kerzon B Britaniyanin xarici isler naziri A C Balfura 25 mart tarixli mektubunda gosterirdi ki Cenubi Qafqaz Italiyanin milli menafeyine uygun deyildir onlar Qafqazda bolsevizme qarsi dura bilmeyecekler O yazirdi ki italyanlarin Qafqaz xalqlari arasinda hec bir nufuzu yoxdur biz orani terk etdikden sonra hadiselerle teklikde uz uze dayandiqda onlar veziyyetden cixa bilmeyecekler Lakin lord Kerzonun teklifi nezere alinmadi aprelin 9 da Ingilterenin herbi surasi martin 24 de imzalanmis Ingiltere Italiya sazisini beyendi Mayin 10 da ise Britaniya komandanligi ingilis herbi surasinin Cenubi Qafqazdan cixmaq qerari barede Azerbaycan ve gurcu hokumetlerine melumat verdi Azerbaycanin movqeyi RedakteQafqazdan cixmaq qerari barede Azerbaycan ve gurcu hokumetlerine melumat verdi Ingilislerin Qafqaza o cumleden Azerbaycana dair movqeyindeki deyisiklikler ve cagdas seraitin sert telebi simal tehlukesine qarsi mohkem arxa tapilmasi bizi yeni istiqamet goturmeye italyanlara dogru addimlamaga mecbur edirdi E Topcubasov Azerbaycan numayende heyetinin bascisi bunu hem de Azerbaycanla bagli birterefli siyasetin yurudulmesi ve onun cox cetin anlasilan sekilde meydana cixmasi ile elaqelendirirdi Azerbaycan ve Gurcustan hokumetleri ingilislerin bu respublikalarin erazisinden cixmasina ve onlarin italyanlarla evez edilmesine ilk dovrlerde etiraz edirdiler Lakin mayin 10 da artiq Italiyanin bir herbi korpusu Batuma daxil olmusdu 16 da Savoyali sahzadenin rehberlik etdiyi fovqelade Italiya missiyasi ondan az sonra ise mayin 22 de polkovnik Melxior Qabbanin basciligi ile herbi ekspertler qrupu Bakiya geldi 1 Hemcinin bax RedakteParis Sulh KonfransiEdebiyyat RedakteAzerbaycan tarixi 7 cildde c 5 B 2001 Hesenov C Azerbaycan beynelxalq munasibetler sisteminde 1918 1920 ci iller B 1993 Musayev I Azerbaycanin xarici siyaseti XX esr 3 hissede h l Azerbaycan beynelxalq munasibetler sisteminde mart 1917 aprel 1920 ci iller B 2003 Istinadlar Redakte Britaniya Italiya sazisi Azerbaycan Xalq Cumhuriyyeti Ensiklopediyasi II Baki Lider 2005 seh 42 ISBN 9952 417 44 4 Menbe https az wikipedia org w index php title Britaniya Italiya sazisi amp oldid 5962301, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
