fbpx
Wikipedia

Batum konfransı

September 15, 2021

Batum konfransı — 11 may-4 iyun 1918-ci il tarixlərində Osmanlı və Zaqafqaziya seymi nümayəndələrinin iştirakı ilə keçirilmiş konfrans. 45 nəfərlik Cənubi Qafqaz nümayəndə heyətinə Zaqafqaziya hökumətinin sədri və xarici işlər naziri Akaki Çxenkeli başçılıq edirdi.

Nümayəndəliyin həlledici səsə malik 6 üzvü arasında Məhəmməd Əmin Rəsulzadə və Məmmədhəsən Hacınski də vardı. Osmanlı nümayəndə heyətinə ədliyyə naziri Xəlil bəy Menteşe rəhbərlik edirdi; heyətə Qafqaz cəbhəsi Osmanlı ordularının Baş komandanı Mehmet Vehib paşa və b. da daxil idilər. Almaniya təmsilçisi fon Lossov müşahidəçi statusu ilə konfransa qatılmışdı.

Cəmi bir rəsmi toplantısı keçirilən konfransda Türkiyə nümayəndə heyətinin başçısı Xəlil bəy Menteşe "Osmanlı imperiyası ilə Transqafqaz Konfederasion Respublikası arasında sülh və dostluq haqqında" müqavilə layihəsini müzakirəyə çıxardı. Osmanlı tərəfinin bir sıra yeni tələb və təkliflərini özündə əks etdirən bu sənədə münasibətdə Cənubi Qafqaz nümayəndəliyində fikir ayrılıqları yarandı və mövqelərin qütbləşməsi, xarici güclərə meyllənmənin qüvvətlənməsi baş verdi.

Azərbaycandan olan təmsilçilər Osmanlı layihəsini dəstəklədilər. Çünki onlar ermənilərin də yaşadıqları bəzi ərazilərin (Axalkalaki və Ahısqa qəzalarının bütünlüklə, Sürməli, Aleksandropol, Eçmiədzin qəzalarının isə müəyyən hissələrinin) Osmanlı dövlətinə güzəştə gedilməsinin Cənubi Qafqazda Azərbaycanın mövqelərini qüvvətləndirəcəyi qənaətində idilər. Qafqaz türklərinin yaşadıqları müxtəlif ərazilərdən Osmanlı dövləti ilə birləşməyə dair çağırışlar, azərbaycanlılara qarşı ermənilərin törətdiyi soyqırımlar, Bakı Xalq Komissarları Soveti qoşunlarının Gəncəyə yürüşünün qarşısının alınması zərurəti, nəhayət, Türkiyəyə meylli siyasət də Xəlil bəyin mövqeyinin dəstəklənməsində rol oynadı.

Bu dövrdə Almaniya-Osmanlı münasibətlərində özünü göstərən gərginliyə ümid bağlayan ermənilər və gürcülər Almaniya nümayəndəliyinin konfransa daha yaxından cəlb edilməsinə yönəlmiş diplomatik gedişlərə əl atdılar. Bu, Cənubi Qafqaz nümayəndəliyinin Xəlil bəyin layihəsi müqabilində irəli sürdüyü təkliflər paketində özünü aydın göstərdi. Cənubi Qafqazın müqaviləni yalnız Türkiyə ilə deyil, Dördlər İttifaqının (Mərkəzin) digər dövlətləri ilə də bağlaması təklifi və s. Almaniyanın maraqları baxımından cəlbedici idi. Çünki bu halda, birincisi, Ənvər paşanın Şərq siyasəti hər vasitə ilə əngəllənər, ikincisi, Şimali Qafqazı Almaniyaya tabe etmək imkanı yaranar, üçüncüsü, Gürcüstanda Almaniyanın təsiri qüvvətlənər, dördüncüsü, Osmanlı dövləti bütün gücünü ingilislərin Bakıya yolunu bağlamağa yönəldərdi.

Bir sıra ciddi səbəb və amillər Batum konfransında, daha sonra isə Zaqafqaziya seymində siyasi qarşıdurmanı sürətləndirdi: Cənubi Qafqaz nümayəndəliyinin təklifləri Osmanlı sülh heyəti tərəfindən rədd edildi; Osmanlı hərbi hissələri Ermənistanın içərilərinə doğru irəlilədi; Xəlil bəy alman vasitəçiliyindən imtina etdi və Almaniya nümayəndəliyi (fon Lossov) Batumdan çıxdı; müsəlman fraksiyası Zaqafqaziya hökumətinin bolşeviklərin Bakıdan çıxarılması üçün tədbirlər görməyəcəyi halda, seymi tərk edəcəyi barədə bəyanat verdi; Türkiyə tərəfi mayın 26-da konfransa memorandum (ultimatum) təqdim etdi.

Bütün bunlar Qafqazın ictimai-siyasi həyatında keyfiyyətcə yeni mərhələyə keçidin yaxınlaşdığını göstərirdi. Vəziyyətdən çıxış yolları arayan tərəflər vahid dövlət şəklində birləşmək imkanlarının tükənməsində həmrəy idilər. Bu şəraitdə Azərbaycan nümayəndələrinin gürcülərə vahid dövlət yaratmaq təklifi də baş tutmadı. Gürcülər, artıq, almanların himayəsində ayrıca gürcü dövləti yaratmaq qənaətinə gəlmişdilər.

Dövlətçiliyə və xarici ölkələrin himayəsinə fərqli baxışların gerçekləşməsi Zaqafqaziya seymi və hökumətinin dağılması, müstəqil Cənubi Qafqaz dövlətlərinin yaranması ilə nəticələndi. Yeni siyasi durum Batum konfransının yarımçıq qalması təhlükəsini yaratdı. Lakin müsəlman fraksiyasının Batum danışıqlarının davam etdirilməsinə dair qərarın (27 may 1918) digər tərəflərin dəstəkləməsi konfransı uğursuzluqdan xilas etdi.

Yeni yaranmış Cənubi Qafqaz cümhuriyyətləri Batum danışıqlarının davam etdirilməsi ilə razılaşdılar. Danışıqlar 1918-ci il iyunun 4-də Osmanlı dövləti ilə Cənubi Qafqaz respublikaları arasında ayrı-ayrılıqda müqavilələr bağlanması ilə yekunlaşdı. Batum müqavilələri ilə Osmanlı dövləti, Brest-Litovsk sülhünə zidd olmasına baxmayaraq, 1828-ci il sərhədlərini bərpa etdi.

Konfransın Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətii üçün mühüm nəticəsi oldu. Osmanlı dövləti ilə Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti arasında Batumda ikitərəfli müqavilə bağlandı. Batum müqaviləsi Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin müdafiəsi üçün etibarlı hərbi-siyasi dəstək oldu.

Mənbə

  • Azərbaycan tarixi, 7 cilddə, c.5, B., 2001;
  • Həsənov C, Azərbaycan beynəlxalq münasibətlər sistemində (1918-1920-ci illər), B., 1993;
  • Qasımov M., Birinci dünya müharibəsi illərində böyük dövlətlərin Azərbaycan siyasəti (1914-1918-ci illər), 3 hissədə, h.2, B., 2001;
  • Musayev İ., Azərbaycanın xarici siyasəti (XX əsr),3 hissədə, h.l, B., 2003.
  • Şahin E., Trabzon ve Batum Konfransları ve Anlaşmaları (1917-1918), Ankara, 2002.

Həmçinin bax

Xarici keçidlər

  • Yaqub Mahmudov (2014-10-14). "İRƏVAN VƏ ƏTRAFINDAKI TORPAQLAR ERMƏNİLƏRƏ HANSI ŞƏRTLƏRLƏ VERİLMİŞDİ" ( (az.)). azerbaijan-news.az. 2015-07-29 tarixində . İstifadə tarixi: 2015-07-29.

September 15, 2021
batum, konfransı, məqaləni, vikiləşdirmək, lazımdır, lütfən, məqaləni, ümumvikipediya, redaktə, qaydalarına, uyğun, şəkildə, tərtib, edin, məqalənin, sonunda, mənbə, siyahısı, ancaq, mətndaxili, mənbələr, heç, kifayət, qədər, istifadə, edilmədiyi, üçün, bəzi, . Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Bu meqalenin sonunda menbe siyahisi var ancaq metndaxili menbeler hec ve ya kifayet qeder istifade edilmediyi ucun bezi melumatlarin menbesi bilinmir Lutfen menbeleri uygun sekilde metnin daxilinde yerlesdirerek meqalenin tekmillesdirilmesine komek edin Batum konfransi 11 may 4 iyun 1918 ci il tarixlerinde Osmanli ve Zaqafqaziya seymi numayendelerinin istiraki ile kecirilmis konfrans 45 neferlik Cenubi Qafqaz numayende heyetine Zaqafqaziya hokumetinin sedri ve xarici isler naziri Akaki Cxenkeli basciliq edirdi Numayendeliyin helledici sese malik 6 uzvu arasinda Mehemmed Emin Resulzade ve Memmedhesen Hacinski de vardi Osmanli numayende heyetine edliyye naziri Xelil bey Mentese rehberlik edirdi heyete Qafqaz cebhesi Osmanli ordularinin Bas komandani Mehmet Vehib pasa ve b da daxil idiler Almaniya temsilcisi fon Lossov musahideci statusu ile konfransa qatilmisdi Cemi bir resmi toplantisi kecirilen konfransda Turkiye numayende heyetinin bascisi Xelil bey Mentese Osmanli imperiyasi ile Transqafqaz Konfederasion Respublikasi arasinda sulh ve dostluq haqqinda muqavile layihesini muzakireye cixardi Osmanli terefinin bir sira yeni teleb ve tekliflerini ozunde eks etdiren bu senede munasibetde Cenubi Qafqaz numayendeliyinde fikir ayriliqlari yarandi ve movqelerin qutblesmesi xarici guclere meyllenmenin quvvetlenmesi bas verdi Azerbaycandan olan temsilciler Osmanli layihesini desteklediler Cunki onlar ermenilerin de yasadiqlari bezi erazilerin Axalkalaki ve Ahisqa qezalarinin butunlukle Surmeli Aleksandropol Ecmiedzin qezalarinin ise mueyyen hisselerinin Osmanli dovletine guzeste gedilmesinin Cenubi Qafqazda Azerbaycanin movqelerini quvvetlendireceyi qenaetinde idiler Qafqaz turklerinin yasadiqlari muxtelif erazilerden Osmanli dovleti ile birlesmeye dair cagirislar azerbaycanlilara qarsi ermenilerin toretdiyi soyqirimlar Baki Xalq Komissarlari Soveti qosunlarinin Genceye yurusunun qarsisinin alinmasi zerureti nehayet Turkiyeye meylli siyaset de Xelil beyin movqeyinin desteklenmesinde rol oynadi Bu dovrde Almaniya Osmanli munasibetlerinde ozunu gosteren gerginliye umid baglayan ermeniler ve gurculer Almaniya numayendeliyinin konfransa daha yaxindan celb edilmesine yonelmis diplomatik gedislere el atdilar Bu Cenubi Qafqaz numayendeliyinin Xelil beyin layihesi muqabilinde ireli surduyu teklifler paketinde ozunu aydin gosterdi Cenubi Qafqazin muqavileni yalniz Turkiye ile deyil Dordler Ittifaqinin Merkezin diger dovletleri ile de baglamasi teklifi ve s Almaniyanin maraqlari baximindan celbedici idi Cunki bu halda birincisi Enver pasanin Serq siyaseti her vasite ile engellener ikincisi Simali Qafqazi Almaniyaya tabe etmek imkani yaranar ucuncusu Gurcustanda Almaniyanin tesiri quvvetlener dorduncusu Osmanli dovleti butun gucunu ingilislerin Bakiya yolunu baglamaga yonelderdi Bir sira ciddi sebeb ve amiller Batum konfransinda daha sonra ise Zaqafqaziya seyminde siyasi qarsidurmani suretlendirdi Cenubi Qafqaz numayendeliyinin teklifleri Osmanli sulh heyeti terefinden redd edildi Osmanli herbi hisseleri Ermenistanin icerilerine dogru ireliledi Xelil bey alman vasiteciliyinden imtina etdi ve Almaniya numayendeliyi fon Lossov Batumdan cixdi muselman fraksiyasi Zaqafqaziya hokumetinin bolseviklerin Bakidan cixarilmasi ucun tedbirler gormeyeceyi halda seymi terk edeceyi barede beyanat verdi Turkiye terefi mayin 26 da konfransa memorandum ultimatum teqdim etdi Butun bunlar Qafqazin ictimai siyasi heyatinda keyfiyyetce yeni merheleye kecidin yaxinlasdigini gosterirdi Veziyyetden cixis yollari arayan terefler vahid dovlet seklinde birlesmek imkanlarinin tukenmesinde hemrey idiler Bu seraitde Azerbaycan numayendelerinin gurculere vahid dovlet yaratmaq teklifi de bas tutmadi Gurculer artiq almanlarin himayesinde ayrica gurcu dovleti yaratmaq qenaetine gelmisdiler Dovletciliye ve xarici olkelerin himayesine ferqli baxislarin gerceklesmesi Zaqafqaziya seymi ve hokumetinin dagilmasi musteqil Cenubi Qafqaz dovletlerinin yaranmasi ile neticelendi Yeni siyasi durum Batum konfransinin yarimciq qalmasi tehlukesini yaratdi Lakin muselman fraksiyasinin Batum danisiqlarinin davam etdirilmesine dair qerarin 27 may 1918 diger tereflerin desteklemesi konfransi ugursuzluqdan xilas etdi Yeni yaranmis Cenubi Qafqaz cumhuriyyetleri Batum danisiqlarinin davam etdirilmesi ile razilasdilar Danisiqlar 1918 ci il iyunun 4 de Osmanli dovleti ile Cenubi Qafqaz respublikalari arasinda ayri ayriliqda muqavileler baglanmasi ile yekunlasdi Batum muqavileleri ile Osmanli dovleti Brest Litovsk sulhune zidd olmasina baxmayaraq 1828 ci il serhedlerini berpa etdi Konfransin Azerbaycan Xalq Cumhuriyyetii ucun muhum neticesi oldu Osmanli dovleti ile Azerbaycan Xalq Cumhuriyyeti arasinda Batumda ikiterefli muqavile baglandi Batum muqavilesi Azerbaycan Xalq Cumhuriyyetinin mudafiesi ucun etibarli herbi siyasi destek oldu Menbe RedakteAzerbaycan tarixi 7 cildde c 5 B 2001 Hesenov C Azerbaycan beynelxalq munasibetler sisteminde 1918 1920 ci iller B 1993 Qasimov M Birinci dunya muharibesi illerinde boyuk dovletlerin Azerbaycan siyaseti 1914 1918 ci iller 3 hissede h 2 B 2001 Musayev I Azerbaycanin xarici siyaseti XX esr 3 hissede h l B 2003 Sahin E Trabzon ve Batum Konfranslari ve Anlasmalari 1917 1918 Ankara 2002 Hemcinin bax RedakteXarici kecidler RedakteYaqub Mahmudov 2014 10 14 IREVAN VE ETRAFINDAKI TORPAQLAR ERMENILERE HANSI SERTLERLE VERILMISDI az azerbaijan news az 2015 07 29 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2015 07 29 Menbe https az wikipedia org w index php title Batum konfransi amp oldid 6079421, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.