İlk Milli Aviatorlarımız — Milli aviatorlarımızın tarixi və inkişaf strukturu uzun illərə dayanır. Aviasiya tarixinə düşmüş ilk azərbaycanlı aviatorların fəaliyyəti də 1910-1920-ci illərə təsadüf edir.
İnsan və Səma
Bəşər övladı özünü dərk eləyən gündən uçmaq xəyalı ilə yaşamışdır. Əsrarlı səmaya qalxıb onun sirlərinə vaqif olmaq əcdadlarımızın əbədi arzusu olmuşdur. Onlarq quş kimi qanad çalıb, səmanın dərinliklərinə baş vurmaq istəmişlər. Bunu bacarmadıqları üçün uçmaq arzusunu xəyallarında həyata keçirmişlər. İnsanın uçmaq arzusu barədə ilk mənbə qədim Şumer rəvayətlərindən qaynaqlanır. Bununla yanaşı, “Keykavus” adlı fars, “Mahabharata” adlı hind, “Dedal və İkar” adlı yunan eposlarında, habelə ərəblərin “Min bir gecə” nağıllarında insanın xəyali uçuşları öz əksini tapmışdır. Azərbaycanın şifahi xalq ədəbiyyatı nümunələrində də xəyali uçuşların elementlərinə – “uçan xalçalara”, “sehirli üzüyə”, “Ağ və Qara qoça”, insanı qanadları arasına alıb, Zülmətdən İşıqlı dünyaya çıxaran Simurq quşuna rast gəlirik. İnsanların uçmaq arzusu təkcə əfsanələrdə yox, həm də arxeoloji tapıntılarda təsdiqini tapmışdır. Yeni eradan əvvəl XII-X əsrlərdə yaşamış Manna tayfasına mənsub olan Qızıl camın üzərində qoşa qanadlı iki köhlən təsvir olunmuşdur. Lakin insanın uçmaq arzularının reallaşması üçün əsrlər, minilliklər ötməliymiş. Aviasiya tarixini araşdıranlar insanın uçmaq arzusunun reallaşmasını ХV əsrdə yaşayıb-yaratmış dahi italyan rəssamı Leonardo da Vinçinin adı ilə bağlayırdılar. Bu da təsadüfi deyildi. Sən demə, müəmmalı təbəssümü ilə dünyanı heyrətə və suallara qərq edən “Mona Liza”nın (“Cakonda”nın) müəllifi həm də uçmaq arzusu ilə yanırmış. O, incəsənət inciləri yaratmaqla yanaşı, gələcək paraşütlərin, planyorların, digər uçan aparatların eskizlərini çəkmişdir. Amma bu eskizləri uçan qurğulara çevirmək və səmada süzmək Da Vinçiyə qismət olmamışdır. Yalnız iki yüzillikdən sonra, yəni on yeddinci əsrdə xorvat Faust Vançiç yaratdığı “Uçan adam” qurğusu ilə Venesiyanı səmadan seyr edə bilmişdir. Bunları indiyədək yazılmış tarix deyirdi. Lakin son vaxtların araşdırmaları sübut edir ki, “uçuş yarışında” müsəlmanlarxristianları təxminən min il qabaqlamışlar. Əndəlus (İspaniyanın bu əyaləti altı yüz il İslam dininə sitayiş etmişdir) sakini, bərbər Abbas ibn Firnas 852-ci ildə uçmaq arzusunu birinci həyata keçirmişdir. O, gövdəsinə bərkitdiyi “qanadların” köməyi ilə Kardovo şəhərindəki Böyük Məscidin uca minarəsindən tullanaraq, bir neçə dəqiqə ərzində havada uçmuşdur... İdarəolunan uçuşun ilk icraçısı da müsəlman olmuşdur. 1630-cu ildə türk Əhməd Çələbi ixtira etdiyi “dəri qanadlı planyoru” ilə İstanbuldakı Qalat zirvəsindən havaya qalxaraq, Bosfor boğazının üzərindən uçmuş, qarşı tərəfdə müvəffəqiyyətlə yerə enmişdir. Bununla Əhməd Çələbi həm də qitədən-qitəyə, Asiyadan Avropaya uçuşun ilk təməlini qoymuşdur.
İlk Milli Pilotlarımız
Əli bəy Səməd bəy oğlu Verdiyev 1910-cu ildən başlayaraq Fransada aviamühəndislik təhsili almış, 1916-cı ildə Beynəlxalq Aviasiya Federasiyası tərəfindən pilot-aviator diplomuna layiq görülmüşdür. Birinci dünya müharibəsi dövründə Fransanın aviapilotaj məktəbində hazırlıq kursu keçmiş, sonra isə məzunu olduğu məktəbin müdavimlərinə uçuş dərsləri vermişdir. O, yeni təyyarələrin sınaq uçuşlarını tənzimləyən təlimatçı olmaqla yanaşı, həm də mühəndis-mexanik kimi, təyyarələrin sazlığına nəzarət etmişdir. Ə.S. Verdiyev 1918-ci ildə Azərbaycana qayıdaraq, mühəndis-mexanik kimi əmək fəaliyyətini davam etdirmişdir.
Fərrux ağa Məmmədkərim oğlu Qayıbov Azərbaycanın aviasiya tarixinə ilk hərbi təyyarəçi kimi düşmüşdür. O, 1891-ci ildə Qazax qəzasının Qıraq Salahlı kəndində dünyaya gəlmişdir. Atasını çox erkən itirən Fərrux dövrünün görkəmli maarifçisi olan əmisi Səməd ağa Qayıbovun himayəsində böyümüşdür. Kənddə fəaliyyət göstərən beş sinifli “rus-tatar” məktəbini bitirəndən sonra general Əliağa Şıxlinskinin məsləhəti ilə Tiflis kadet korpusunda təhsilini davam etdirmişdir. 1910-cu ildə bu məktəbi əla qiymətlərlə bitirən Fərrux Peterburqdakı Konstantinov artilleriya məktəbinə daxil olmuşdur. Buradakı təhsil illərində gənc Fərrux özünün iti zehni, gözlə dəqiq ölçmə qabiliyyəti, cəsurluğu, xüsusilə topdan dəqiq atəş açmaq bacarığı ilə diqqəti cəlb etmişdir. Nəticədə o, məktəbin birinci mükafatına layiq görülmüşdür. Həmin mükafat İsveçrədə hazırlanmış qızıl saatdan ibarət idi. Saatın arxasında “Yunker Fərrux ağa Qayıbov, 1913-cü il” sözləri həkk olunmuşdu. Az müddət ərzində poruçik rütbəsinə yüksələn F.M. Qayıbov Birinci Dünya Müharibəsi başlayanda Qərb cəbhəsindəki rus aviasiyası tərkibində hərbi əməliyyatlarda iştirak etmişdir. O, “İlya Muromets – 16” tipli bombardmançı təyyarənin uçuş heyətində mahir atıcı pilot kimi tanınmışdır. 25 yaşlı poruçik F.M.Qayıbov 1916-cı il sentyabrın 12-də qeyri-bərabər döyüş uçuşunda düşmənin dörd təyyarəsini vurmuş, özü isə heyət üzvləri ilə birlikdə həlak olmuşdur. Çar Rusiyasi tərəfindən I Dünya Müharibəsində göstərdiyi igidliklərə görə III dərəcəli “Müqəddəs Stanislav”, IV dərəcəli “Müqəddəs Anna”, II dərəcəli “Müqəddəs Stanislav”, II dərəcəli “Müqəddəs Anna”, III dərəcəli “Müqəddəs Anna”, IV dərəcəli “Müqəddəs Georgi» ordenləri ilə təltif olunan ilk hərbi təyyarəçimiz F.M.Qayıbov hər zaman Azərbaycan xalqının qürur mənbəyi olaraq qalacaqdır.
Şəmsəddin Axundov (18.02.2012). Azərbaycanda Aviasiyanın Tarixi (500 nüs.). Bakı şəhəri, M.Müşfiq küçəsi: “Çaşıoğlu” mətbəəsi. Kərim Tahirov. ISBN [[Special:BookSources/978–9952–27–343–4|[http://anl.az/down/aat.pdf 978–9952–27–343–4]]].
September 16, 2021
azərbaycanın, milli, təyyarəçiləri, məqalənin, ensiklopedik, tələblərə, cavab, vermədiyinə, dair, şübhələr, lütfən, ensiklopedikliyi, təsdiq, etmək, üçün, məqalənin, mövzusuna, uyğun, tərəfsiz, etibarlı, mənbələr, göstərin, əgər, belə, mənbələr, göstərilməzsə,. Bu meqalenin ensiklopedik teleblere cavab vermediyine dair subheler var Lutfen ensiklopedikliyi tesdiq etmek ucun meqalenin movzusuna uygun terefsiz etibarli menbeler gosterin Eger bele menbeler gosterilmezse meqale birlesdirile yonlendirile ve ya siline biler Bu sehifenin neytralligi subhe dogurur Meqalede teref tutma ve ya pislemek meqsedi dasiyan ve dogrulugu subut edilmeyen fikirler oldugu iddia edilir Xahis olunur bu mesele ile elaqedar muzakirelerde istirak edesiniz Ilk Milli Aviatorlarimiz Milli aviatorlarimizin tarixi ve inkisaf strukturu uzun illere dayanir Aviasiya tarixine dusmus ilk azerbaycanli aviatorlarin fealiyyeti de 1910 1920 ci illere tesaduf edir Mundericat 1 Insan ve Sema 2 Ilk Milli Pilotlarimiz 3 Hemcinin bax 4 Istinadlar 5 Xarici kecidler 6 Menbe 7 EdebiyyatInsan ve Sema RedakteBeser ovladi ozunu derk eleyen gunden ucmaq xeyali ile yasamisdir Esrarli semaya qalxib onun sirlerine vaqif olmaq ecdadlarimizin ebedi arzusu olmusdur Onlarq qus kimi qanad calib semanin derinliklerine bas vurmaq istemisler Bunu bacarmadiqlari ucun ucmaq arzusunu xeyallarinda heyata kecirmisler Insanin ucmaq arzusu barede ilk menbe qedim Sumer revayetlerinden qaynaqlanir Bununla yanasi Keykavus adli fars Mahabharata adli hind Dedal ve Ikar adli yunan eposlarinda habele ereblerin Min bir gece nagillarinda insanin xeyali ucuslari oz eksini tapmisdir Azerbaycanin sifahi xalq edebiyyati numunelerinde de xeyali ucuslarin elementlerine ucan xalcalara sehirli uzuye Ag ve Qara qoca insani qanadlari arasina alib Zulmetden Isiqli dunyaya cixaran Simurq qusuna rast gelirik Insanlarin ucmaq arzusu tekce efsanelerde yox hem de arxeoloji tapintilarda tesdiqini tapmisdir Yeni eradan evvel XII X esrlerde yasamis Manna tayfasina mensub olan Qizil camin uzerinde qosa qanadli iki kohlen tesvir olunmusdur Lakin insanin ucmaq arzularinin reallasmasi ucun esrler minillikler otmeliymis Aviasiya tarixini arasdiranlar insanin ucmaq arzusunun reallasmasini HV esrde yasayib yaratmis dahi italyan ressami Leonardo da Vincinin adi ile baglayirdilar Bu da tesadufi deyildi Sen deme muemmali tebessumu ile dunyani heyrete ve suallara qerq eden Mona Liza nin Cakonda nin muellifi hem de ucmaq arzusu ile yanirmis O incesenet incileri yaratmaqla yanasi gelecek parasutlerin planyorlarin diger ucan aparatlarin eskizlerini cekmisdir Amma bu eskizleri ucan qurgulara cevirmek ve semada suzmek Da Vinciye qismet olmamisdir Yalniz iki yuzillikden sonra yeni on yeddinci esrde xorvat Faust Vancic yaratdigi Ucan adam qurgusu ile Venesiyani semadan seyr ede bilmisdir Bunlari indiyedek yazilmis tarix deyirdi Lakin son vaxtlarin arasdirmalari subut edir ki ucus yarisinda muselmanlar xristianlari texminen min il qabaqlamislar Endelus Ispaniyanin bu eyaleti alti yuz il Islam dinine sitayis etmisdir sakini berber Abbas ibn Firnas 852 ci ilde ucmaq arzusunu birinci heyata kecirmisdir O govdesine berkitdiyi qanadlarin komeyi ile Kardovo seherindeki Boyuk Mescidin uca minaresinden tullanaraq bir nece deqiqe erzinde havada ucmusdur Idareolunan ucusun ilk icracisi da muselman olmusdur 1630 cu ilde turk Ehmed Celebi ixtira etdiyi deri qanadli planyoru ile Istanbuldaki Qalat zirvesinden havaya qalxaraq Bosfor bogazinin uzerinden ucmus qarsi terefde muveffeqiyyetle yere enmisdir Bununla Ehmed Celebi hem de qiteden qiteye Asiyadan Avropaya ucusun ilk temelini qoymusdur 1 Ilk Milli Pilotlarimiz RedakteEli bey Semed bey oglu Verdiyev 1910 cu ilden baslayaraq Fransada aviamuhendislik tehsili almis 1916 ci ilde Beynelxalq Aviasiya Federasiyasi terefinden pilot aviator diplomuna layiq gorulmusdur Birinci dunya muharibesi dovrunde Fransanin aviapilotaj mektebinde hazirliq kursu kecmis sonra ise mezunu oldugu mektebin mudavimlerine ucus dersleri vermisdir O yeni teyyarelerin sinaq ucuslarini tenzimleyen telimatci olmaqla yanasi hem de muhendis mexanik kimi teyyarelerin sazligina nezaret etmisdir E S Verdiyev 1918 ci ilde Azerbaycana qayidaraq muhendis mexanik kimi emek fealiyyetini davam etdirmisdir 2 Ferrux aga Memmedkerim oglu Qayibov Azerbaycanin aviasiya tarixine ilk herbi teyyareci kimi dusmusdur O 1891 ci ilde Qazax qezasinin Qiraq Salahli kendinde dunyaya gelmisdir Atasini cox erken itiren Ferrux dovrunun gorkemli maarifcisi olan emisi Semed aga Qayibovun himayesinde boyumusdur Kendde fealiyyet gosteren bes sinifli rus tatar mektebini bitirenden sonra general Eliaga Sixlinskinin mesleheti ile Tiflis kadet korpusunda tehsilini davam etdirmisdir 1910 cu ilde bu mektebi ela qiymetlerle bitiren Ferrux Peterburqdaki Konstantinov artilleriya mektebine daxil olmusdur Buradaki tehsil illerinde genc Ferrux ozunun iti zehni gozle deqiq olcme qabiliyyeti cesurlugu xususile topdan deqiq ates acmaq bacarigi ile diqqeti celb etmisdir Neticede o mektebin birinci mukafatina layiq gorulmusdur Hemin mukafat Isvecrede hazirlanmis qizil saatdan ibaret idi Saatin arxasinda Yunker Ferrux aga Qayibov 1913 cu il sozleri hekk olunmusdu Az muddet erzinde porucik rutbesine yukselen F M Qayibov Birinci Dunya Muharibesi baslayanda Qerb cebhesindeki rus aviasiyasi terkibinde herbi emeliyyatlarda istirak etmisdir O Ilya Muromets 16 tipli bombardmanci teyyarenin ucus heyetinde mahir atici pilot kimi taninmisdir 25 yasli porucik F M Qayibov 1916 ci il sentyabrin 12 de qeyri beraber doyus ucusunda dusmenin dord teyyaresini vurmus ozu ise heyet uzvleri ile birlikde helak olmusdur Car Rusiyasi terefinden I Dunya Muharibesinde gosterdiyi igidliklere gore III dereceli Muqeddes Stanislav IV dereceli Muqeddes Anna II dereceli Muqeddes Stanislav II dereceli Muqeddes Anna III dereceli Muqeddes Anna IV dereceli Muqeddes Georgi ordenleri ile teltif olunan ilk herbi teyyarecimiz F M Qayibov her zaman Azerbaycan xalqinin qurur menbeyi olaraq qalacaqdir 3 Hemcinin bax RedakteVaqif Qurbanov Viktor Seryogin Zuleyxa SeyidmemmedovaIstinadlar Redakte http www anl az down meqale respublika 2010 may 119090 htm Arxivlenmis suret 2015 07 14 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2019 09 01 https sputnik az life 20170913 411826166 dushmenin ehtiramla defn etdiyi qehreman htmlXarici kecidler Redaktehttp www anl az down meqale respublika 2010 may 119090 htmMenbe RedakteAzerbaycanda Aviasiyanin TarixiEdebiyyat RedakteSemseddin Axundov 18 02 2012 Azerbaycanda Aviasiyanin Tarixi 500 nus Baki seheri M Musfiq kucesi Casioglu metbeesi Kerim Tahirov ISBN Special BookSources 978 9952 27 343 4 http anl az down aat pdf 978 9952 27 343 4 Menbe https az wikipedia org w index php title Azerbaycanin ilk milli teyyarecileri amp oldid 5831256, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
