Azərbaycan Birinci Liqası əvvəlki adı Azərbaycan Birinci Divizionu Azərbaycan futbol liqası sisteminin ən yüksək ikinci

Azərbaycan Birinci Liqası (əvvəlki adı: Azərbaycan Birinci Divizionu) — Azərbaycan futbol liqası sisteminin ən yüksək ikinci divizionu. Azərbaycan Birinci Liqasının mövsümü adətən sentyabr ayından maya kimi keçirilir. (2024/25) mövsümünün yekunu etibarilə 26 klub liqanın qalibi olub.


Ölkə	Azərbaycan
Konfederasiya	UEFA
Açılış ili	1992
İlk sezon	1992
Komandaların sayı	10
Liqalar sistemində səviyyə	2
Yuxarı liqa	Azərbaycan Premyer Liqası
Aşağı liqa	Azərbaycan İkinci Liqası
Digər kubok(lar)	Azərbaycan Kuboku
Son çempion	Şamaxı
Ən uğurlu komanda	Neftçala (2 dəfə) Qaradağ (2 dəfə) MOİK (2 dəfə) Turan-Tovuz (2 dəfə) Araz Naxçıvan (2 dəfə) Şamaxı (2 dəfə)
TV partnyoru	I divizion/YouTube
Veb səhifəsi	www.pfl.az
(Cari mövsüm)

1993/94 mövsümündə iki qrupun qalibi arasında final baş tutmayıb. Güclülər dəstəsinə yüksələn hər iki komanda liqanın qalibi sayılıb. 1997/98, 1998/99, 2002/03 mövsümlərində yarış keçirilməyib.

Tarixi

1990-cı illər

2000-ci illər

2010-cu illər

Azərbaycanda 2010-cu ildən 2017-ci ilə qədər Birinci Divizionda çempion olan komandalardan yalnız üçü Azərbaycan Premyer Liqasına buraxılıb: "Bakılı" (2008), "Gəncə" (2010) və "Araz-Naxçıvan" (2014). Digər 7 mövsümdə birinci yeri tutan "ABN-Bərdə", "Abşeron, "Qaradağ", "Ağsu", "Neftçala" (2 dəfə) yüksək liqadan kənarda qalıb. Bəzən klublar özləri imtina ediblərsə, əsasən lisenziya tələbləri ödənilməyib deyə Premyer Liqaya yüksəlmək mümkün olmayıb.

2016-cı ildə UEFA-nın təzyiqindən sonra AFFA-nın İntizam Komitəsi Azərbaycan Birinci Divizionunda oyun alveri qalmaqalına görə 22 futbolçu, 1 inzibatçı və 1 hakim bütün yarışlardan kənarlaşdırıldı. İkinci mərhələdə 16 nəfərin adı silindi, əvəzinə 2-si əlavə edildi. Araşdırmaların yekunu AFFA-nın martın 15-də keçirilən Hesabat Konfransından bir gün sonra açıqlandı. 9 futbolçu mövsümün sonuna qədər, "Şahdağ"ın inzibatçısı Rafael Kübərov 2 il müddətinə, hakim Anar Niyazov isə ömürlük bütün yarışlardan kənarlaşdırıldı. Araşdırmaların daha sərt nəticəsi isə "Rəvan" və "Şərurspor"un Birinci Diviziondan uzaqlaşdırılması oldu. Hər iki komandaya növbəti oyunlarda məğlubiyyət, futbolçularına azad agent statusu verildi.

2018-ci ildə Premyer Liqada mübarizə aparacan əvəzedici komandalarının çempionatı Azərbaycan Birinci Divizionu ilə birləşdirildi. Lakin əvəzedici komandalar çempion olarsa, onların çempionluğu əhəmiyyət kəsb etməyəcək və Premyer Liqaya yüksələ bilməyəcəklər.

2020-ci illər

7 iyul 2023-ci ildə "Azərbaycan Birinci Divizionu"nun adı Azərbaycan Birinci Liqası olaraq dəyişdirildi.

2023

2023-cü ilin AFFA İcrayyə Komitəsinin qərarına əsasən çempion olan klub Azərbaycan Premyer Liqasına vəsiqə əldə edəcək, mövsüm yekununda liqada sonunca olan klub isə Azərbaycan İkinci Liqasında mübarizəni davam etdirəcək

Korporativ strukturu

13 iyun 2008-ci ildən Azərbaycan Peşəkar Futbol Liqası Azərbaycan Premyer Liqası, Azərbaycan Birinci Divizionu və Azərbaycan Kuboku yarışlarını təşkil edir. Qurumun ilk Ramin Musayev rəhbərlik edib. Hal-hazırda Elxan Səmədov PFL prezidentidir.

Müsabiqə formatı

Hazırda Azərbaycan Birinci Liqasında 10 futbol klubu iştirak edir. Mövsüm ərzində (avqustdan maya qədər) hər klub rəqibləri ilə üç dəfə (dairəvi sistem) görüşür: ilk görüş hansl sahədə keçirilibsə 3-cü görüş də eyni sahədə, cəmi 27 oyun keçirilir. Komandalara qələbəyə görə üç xal, heç-heçəyə görə bir xal və məğlubiyyətə görə sıfır xal verilir. Komandalar ümumi xallar, sonra qol fərqləri ilə və daha sonra vurulan qollarla sıralanır. Əgər vəziyyət eynidirsə, komandalar eyni mövqedə yer alır.

Aşağıda Azərbaycan Birinci Liqasının tarixi boyu komandaların sayı qeyd olunur:

1992 — 12 klub.
1993 — 20 klub.
(1993/94) — 30 klub.
(1994/95) — 15 klub.
(1995/96) — 16 klub.
(1996/97) — 17 klub.
— 20 klub.
— ?? klub.
(1999/00) — 4 klub.
(2000/01) — 12 klub.
(2001/02) — 7 klub.
(2003/04) — 8 klub.
(2004/05) — 8 klub.
(2005/06) — 16 klub.
(2006/07) — 22 klub.
(2007/08) — 20 klub.
(2008/09) — 8 klub.
(2009/10) — 12 klub.
(2010/11) — 14 klub.
(2011/12) — 15 klub.
(2012/13) — 13 klub.
(2013/14) — 16 klub.
(2014/15) — 16 klub.
(2015/16) — 14 klub.
(2016/17) — 14 klub.
— 10 klub.
(2018/19) — 14 klub.
— 13 klub.
— 10 klub.
— 13 klub.
(2022/23) — 15 klub.
(2023/24) — 10 klub.
(2024/25) — 10 klub.

Avrokuboklar üçün kvalifikasiya

Azərbaycan Kubokunun qalibi UEFA Avropa Liqasının birinci mərhələsində avtomatik vəsiqə qazanır.

Klublar

Araz

Azərbaycan Birinci Divizionu 2022-23 komandalarının xəritədə yeri.
Kursiv ilə yazılan klub Qarabağ regionunda yerləşir və ev oyunlarını Qarabağ münaqişəsinə görə Bakıda keçirir.

Stadionları və yerləri

Qeyd: Cədvəl əlifba sırası ilə siyahlanıb

Komanda	Ərazi	Stadion	Stadion tutumu
MOİK	Bakı	ASCO Arena	8,000
Qaradağ	Bakı	"Qaradağ Olimpiya İdman Kompleksi" stadionu	2,500
Mingəçevir FK	Mingəçevir	Yaşar Məmmədzadə adına stadion	5.000
İmişli	İmişli	Heydər Əliyev adına İmişli şəhər stadionu	9,500
Şamaxı	Şamaxı	Şamaxı şəhər stadionu	2,200
Zaqatala	Zaqatala	Zaqatala şəhər stadionu	3,500

Çempionlar və bombardirlər

Mövsüm	Çempion	İkinci	Üçüncü	Bombardir
1992	Nicat Maştağa		Pambıqçı Neftçala
1993	Avtomobilçi Yevlax		Plastik Salyan
1993	Xəzri Buzovna	Pambıqçı Neftçala	Şəmkir
1993-94	Azneftyağ Bakı	Pambıqçı Neftçala
1993-94		MOİK Bakı
1994-95	Şəmkir	MOİK Bakı	Kürmük Qax
1995-96	Xəzər Sumqayıt		Fərid Bakı
1996-97	Kürmük Qax
1996-97
^[]	Şahdağ Qusar^[]	Şəfa^[]
^[]	İnter Bakı^[]
1999-00	Şahdağ Quba	Şəfa-2
(2000-01)	MOİK Bakı	Ümid Bakı	Şahdağ Qusar
2001–02	Lokomotiv	Xəzər Sumqayıt	Bakılı
2002-03	AFFA və klublar arasında yaranan münaqişəyə görə bu mövsüm heç bir futbol çempionatı təşkil edilməmişdir.
2003-04	Gənclərbirliyi Sumqayıt	Göyəzən Qazax	Karat Bakı
2004-05		Energetik	Xəzər-Lənkəran 2
2005-06		Xəzər-Lənkəran 2	Simurq
2006-07	Standard Bakı	ABN-Bərdə	Bakı
2006-07	Viləş Masallı	Göyəzən Qazax
2007-08	NBC Salyan	Bakılı	Neftçi Bakı
2007-08	MKT-Araz	MOİK Bakı
2008–09	ABN-Bərdə	Şahdağ Qusar	ANŞAD-Petrol Neftçala	Vasif Əliyev (ANŞAD-Petrol Neftçala, 14 qol) / (Şahdağ Qusar, 14 qol)
2009–10	Gəncə	MOİK	Bakılı	Zaur Məmmədov (MOİK, 14 qol) / İbrahim Hüseynov (Gəncə, 14 qol)
2010–11	Abşeron	Rəvan Bakı	Bakılı
2011–12	Qaradağ	Neftçala	Karvan
2012–13	Ağsu	Qaradağ	Neftçala	(Ağsu, 19 qol)
2013–14	Araz-Naxçıvan	Neftçala	Qaradağ	Əli Bağırov (Karvan, 25 qol)
2014–15	Neftçala	Ağsu	Rəvan	İlham Allahverdiyev (Qaradağ, 21 qol)
2015–16	Neftçala	Qaradağ	Ağsu	(MOİK, 24 qol)
2016–17	Turan Tovuz	Səbail	Ağsu	(Zaqatala, 27 qol)
	Xəzər	Qaradağ	Şüvəlan	(MOİK, 15 qol)
2018-19	MOİK	Sumqayıt-2	Neftçi-2	(MOİK, 21 qol)
	Turan Tovuz	Səbail-2	Zaqatala	Musa Qurbanlı (Qarabağ-2, 15 qol)
	Neftçi-2	Zaqatala	Turan Tovuz	(Turan Tovuz, 18 qol)
	Qaradağ	Şamaxı-2	Qarabağ-2	(Qaradağ, 22 qol)
(2022-23)	Araz-Naxçıvan	Neftçi-2	Turan Tovuz-2	Orxan Əliyev (Araz-Naxçıvan, 27 qol)
(2023-24)	Şamaxı	Qaradağ Lökbatan	MOİK	Elmir Rəhimzadə (MOİK, 17 qol)
(2024-25)	Qəbələ

Maliyyə

Azərbaycan Birinci Divizionu başladığı ildən, 32-dən çox klub müflis olub. 2000-ci illərin ortasında Azərbaycan Premyer Liqası və Azərbaycan Birinci Liqa arasında uçurum yaranması futbol ekspertləri tərəfindən tənqid olunmuşdur.

İstinadlar

"Rekord təkrarlandı: İkiqat çempionluq". Qol.az. İstifadə tarixi: 2025-04-27.
"I Divizion nəyə lazımdı? (LAYİHƏ)". futbolpress.az. 2023-06-29 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 4 oktyabr 2017.
"Oyun alverində niyə ancaq kiçiklər günahlandırılır?". www.meydan.tv. İstifadə tarixi: 4 oktyabr 2017.^{[ölü keçid]}
"Azərbaycanda bir çempionat ləğv olundu". oxu.az. oxu.az. 2021-05-09 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 23 iyul 2018.
"Birinci Divizionunun adı dəyişdirildi". pfl.az (az.). 2023-07-07 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-07-10.
"Peşəkar Futbol Liqası 8 yaşında". www.fanat.az. 2023-06-29 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 3 sentyabr 2017.
"Ramin Musayev elected President of Azerbaijan Professional Football League Zoom". en.apa.az. İstifadə tarixi: 3 sentyabr 2017.^{[ölü keçid]}
"Azerbaijan 2002/03". 2014-03-03 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-10-02.
"Azərbaycan futbolu son 20 ildə 14 klub itirib - RƏSMİ". www.fanat.az. 2020-08-07 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 3 noyabr 2017.
"Ramil Əliyev: "Premyer Liqa ilə I divizion arasında böyük uçurum var"". 2022-03-30 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-10-02.

[qolaz-1] "Rekord təkrarlandı: İkiqat çempionluq". Qol.az. İstifadə tarixi: 2025-04-27.

[futbolpress-2] "I Divizion nəyə lazımdı? (LAYİHƏ)". futbolpress.az. 2023-06-29 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 4 oktyabr 2017.

[3] "Oyun alverində niyə ancaq kiçiklər günahlandırılır?". www.meydan.tv. İstifadə tarixi: 4 oktyabr 2017.^{[ölü keçid]}

[subtle-4] "Azərbaycanda bir çempionat ləğv olundu". oxu.az. oxu.az. 2021-05-09 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 23 iyul 2018.

[5] "Birinci Divizionunun adı dəyişdirildi". pfl.az (az.). 2023-07-07 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-07-10.

[6] "Peşəkar Futbol Liqası 8 yaşında". www.fanat.az. 2023-06-29 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 3 sentyabr 2017.

[7] "Ramin Musayev elected President of Azerbaijan Professional Football League Zoom". en.apa.az. İstifadə tarixi: 3 sentyabr 2017.^{[ölü keçid]}

[8] "Azerbaijan 2002/03". 2014-03-03 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-10-02.

[9] "Azərbaycan futbolu son 20 ildə 14 klub itirib - RƏSMİ". www.fanat.az. 2020-08-07 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 3 noyabr 2017.

[10] "Ramil Əliyev: "Premyer Liqa ilə I divizion arasında böyük uçurum var"". 2022-03-30 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-10-02.