fbpx
Wikipedia

Azərbaycan mədəniyyətində nar

September 28, 2023

Azərbaycan mədəniyyətində nar — Azərbaycanda narın müxtəlif növləri yetişdirilir, bu da Azərbaycan təbiətinin zənginliyindən, burada doqquz iqlim zonasının mövcudluğundan irəli gəlir. Al qırmızı rəngli nar meyvəsi ölkəmizin milli simvoluna çevrilmişdir. Nar ağacı qədim zamanlardan çiçəklərinin, meyvəsinin, al qırmızı, şirəli, dadlı dənəciklərinin gözəlliyi, şirin qoxusu ilə məşhurdur. Əbəs yerə narı meyvələrin şahı adlandırmırdılar. Deyilənə görə, padşahların tacının forması nar tacının formasından götürülüb. Nar təkcə gözəlliyinə, dadına görə deyil, həm də faydasına görə meyvələrin şahı sayıla bilər. Hələ qədim zamanlarda Şərqdə böyük məna kəsb edən nar meyvəsi Çində məhsuldarlıq rəmzi sayılırdı. Məhəmməd peyğəmbər öz sələflərinə nar meyvəsini yeməyi tövsiyə edərək deyirdi ki, nar insanın qəlbini paxıllıqdan və nifrətdən təmizləyir.

Mədəniyyətdə narın rolu Redaktə

Bir çox Azərbaycan rəssamları öz yaradıcılığında nar mövzusuna müraciət ediblər. Azərbaycan təsviri sənətinin böyük şəxsiyyətlərindən biri olan Toğrul Nərimanbəyov öz əsərlərində nar mövzusuna dəfələrlə müraciət etmişdir. Nar Toğrul Nərimanbəyov yaradıcılığının rəmzinə çevrilmişdir. Rəssam öz tablolarında narı böyük şövqlə, həvəslə təsvir edərək bu şahanə meyvənin gözəlliyini ustalıqla, sevə-sevə kətana köçürmüşdür. Onun "Natürmort Narlar", "Narlar", "Natürmort Nar ağacı", "Şərq nağılı" və başqa əsərlərində bunun şahidi oluruq. Rəssamın əsərlərində miniatür boyakarlığından gələn ənənəvi şərti dekarativ üslubla yeni ralistik təsvir üzvü əlaqələndirilmişdir. Toğrul Nərimanbəyov çağdaş Azərbaycan təsviri sənətinin yetişdirdiyi, böyük şəxsiyyətlərdən biri olub. T.Nərimanbəyovun yaradıcılığının səciyyəvi xüsusiyyətlərini özündə əks etdirən natürmortlar da bu janrın onun yaradıcılığında yeni bir zirvəyə yüksəldiyindən xəbər verir. Müxtəlif əşya və predmetləri, ləziz Azərbaycan nemətlərini və xüsusən də narı natürmortlarında məhəbbətlə əks etdirən rəssam, tamaşaçıda xoş duyğular yaradan, onu sehrli və duyğulandırıcı aləmə aparan bitkin əsərlər qalereyası yaradıb. Rəssamın bu cür əsərlərinə "Natürmort. Narlar", "Narlar" "Natürmort. Nar ağacı"və başqalarını misal göstərmək olar. Nar onun rəsmlərində Göyçaydan Bakıya, oradan da Parisə, Nyu Yorka, İstanbula, Londona, Moskvaya və neçə-neçə uzaq şəhərlərə gedib çıxır. O, narı elə təqdim etdi ki, bu yumruq boyda meyvənin timsalında Vətəni göstərə bildi. Toğrul Nərimanbəyov narın tilsimə düşməyini belə ifadə edib: "Mən narı, xüsusilə, Göyçaya gedəndən sonra sevdim. Mən Göyçayda böyük nar bağlarını görəndə riqqətə gəldim. Bakıya qayıtdım və onları çəkməyə başladım. Sonralar isə aludə olub nar mövzusunda bir sıra rəsmlər çəkdim. Onda anladım ki, nar özündə çoxlu məna, fikir daşıyır. O elə bardır ki, insana bayram bəxş edir. Nar çəkəndə məni elə hiss bürüyür ki, sanki nar şirəsi içirəm. Təzələndirir, gümrahlandırır, fərəh verir. Nar fenomenal, açılmamış bir bardır. Onun keyfiyyətləri on illər boyu açılacaq. İnsanlar ona çox və daha çox heyran olacaqlar. Bir sözlə, mən həqiqətən narı sevirəm. Mən onları yalnız çöldən çəkmirəm, həm içini, həm də mahiyyətini çəkirəm". Azərbaycanın simvollarından biri olan nar Heydər Əliyev Fondunun vitse-prezidenti Leyla Əliyevanın rəssamlıq yaradıcılığında da xüsusi yer tutur. Öz müsahibəsində o, belə demişdir: "Nar çox məşhur və dadlı meyvədir. Başqa yerdə belə dadlı nar tapa bilməzsiniz. Bu səbəbdən mən nar rəsmi çəkməyi qərara aldım". Özünəməxsus üslubda təsvir olunan bu rəsm əsəri sonradan Jan Atelier moda evi tərəfindən eksklüziv geyim kolleksiyasında öz əksini tapmışdır.

Sərt üslubun ilk nümayəndələrindən olan dünya şöhrətli rəssam Tahir Salahov da natürmortlarında nar təsvirlərinə geniş yer vermişdir. Azərbaycanın memarlıq irsinin ən görkəmli abidələrindən biri sayılan Şəki Xan sarayının divar rəsmləri Azərbaycan rəssamlıq və xalq tətbiqi sənətinin nadir incilərindəndir. Sarayın divarları müxtəlif mövzulu rəsmlərlə bəzədilmişdir. Bunların arasında nar ağacının təsviri interyerə xüsusi gözəllik verir. Rəsm əsərlərində göy, qımızı, qızılı rənglərdən daha çox istifadə edilmişdir. Bu da təsvirlərin bədii təsirini, milli koloritini gücləndirir. Sarayın rəssamlıq nümunələri bu günə qədər öz ecazkarlığını qoruyub saxlayır.

Təsviri incəsənətdə Redaktə

  Şəki Xan sarayının interyerinə nar ağacının təsviri xüsusi gözəllik verir. "Həyat ağacı" təsviri. Reproduksiya. – Qənbər Qarabaği  
  •  

    Şəki Xan sarayının ikinci mərtəbəsinin şərqindəki kiçik zalda çəkilmişdir.

  •  

    Səfi bəyin evinin divar bəzəyi, "Maral və nar ağacı" Usta Qənbər Qarabaği

  •  

    Nar rəsm əsəri. "Nar ağacı". Şamil Həsənov

  •  

    Mehmandarovların evində niş rəsmi. "Maral və nar ağacı". Usta Qəmbər XIX əsr.

 
Nar ağacı — Bu maddi nemət canlı varlıq kimi həyatın başlanğıcı, yaradıcısı olan "dünya ağacı" hesab edilmişdir. Bəllidir ki, "dünya ağacı"nın insanlara cavanlıq, uzunömürlülük bəxş edən, həyat verən Tanrı sayılması bir sıra qədim xalqların mifoloji təfəkküründə və folklorunda geniş yayılmışdır. Rəvayətə görə, narın bitdiyi ağacı ilk dəfə sevgi ilahəsi Afrodita əkib.

Dünya şöhrətli Azərbaycan rəssamı, UNESKO Rəssamlar İttifaqının üzvü akademik Sakit Məmmədov da özünün "İlin dörd fəsli", "Bahar qızı" adlı əsərlərində nar meyvəsini özünə məxsus tərzdə böyük məharətlə Novruz xonçasının şah meyvəsi kimi təsvir etmişdir.

Azərbaycan rəssamlıq məktəbinin ən görkəmli nümayəndələrindən biri, rəssam Səttar Bəhlulzadə də həyat rəmzi olan meyvələr şahının gözəlliyini öz əsərlərində təsvir edib. Onun "Zəfəranla narlar", "Göyçay narı", "Narlar" adlı tabloları daim göz oxşayır. Öz dəst-xətti ilə seçilən rəssam narı da bir təbiət möcüzəsi kimi kətan üzərinə həkk edib.

Yaradıcılığında əsasən miniatür janrına üstünlük verən xalq rəssamı Arif Hüseynov "Nar gülü", "Nar qız" əsərlərində tariximizlə bağlı olan adət-ənənələrimiz, milli çalarlarımız, xalq nağıllarımızın motivləri əsasında narı təsvir edərək tamaşaçılara çox maraqlı formada çatdıra bilmişdir. Əsasən, Novruz mövzusuna müraciət edən rəssam narın al rəngini Novruz tonqalının alovu , nar dənələrini isə sanki ətrafa ruzi səpən bərəkət simvolu kimi təsvir etmişdir. Azərbaycanın memarlıq irsinin ən görkəmli abidələrindən biri sayılan Şəki Xan sarayının divar rəsmləri Azərbaycan rəssamlıq və xalq tətbiqi sənətinin nadir incilərindəndir.

Azərbaycanlı rəssam Əli Şəmsi də öz yaradıcılığında narın təsvirinə müraciət etmişdir. Həyata özünəməxsus baxışı ilə fərqlənən Əli Şəmsi öz əsərlərində böyük yer ayırdığı qadın mövzusu barədə belə fikir yürüdür: "Mənim üçün qadın nar meyvəsi kimidir – hər ikisi sirlidir. Nar dənələrinin sayı məlum olmadığı kimi, qadınların da nə fikirləşdiyini başa düşmək çətindir".

Azərbaycanın adət-ənənələrinin gözəlliyini tərənnüm edən rəssam Fuad Manafov da öz yaradıcılığında nar mövzusundan yan keçməyib. Onun İçərişəhərin fonunda ön planda təsvir etdiyi narlardan ibarət kompozisiyası öz gözəlliyi ilə insanı valeh edir. Bu rəsm əsərində qədim şəhər sanki əlvan xalqa üzərində düzülmüş nar kompozisiyasından ucalır və Azərbaycanın iki rəmzi: "İçərişəhər" və "Narlar" birlik, həmahənglik, vəhdət təşkil edir.

Bütövlükdə Azərbaycan rəssamlarının yaradıcılığına nəzər yetirsək, demək olar ki, heç bir rəssam bu mövzudan kənarda qalmayıb. Nar meyvəsi təkcə rəngkarlıqda deyil, Azərbaycan xalq sənətində, xalçaçılıqda, keramika və dekorativ tətbiqi sənətdə də öz əksini tapmışdır.

Dekorativ sənətdə Redaktə

Dünya şöhrətli türk şairi Nazim Hikmət Şəkidə olduqdan sonra belə yazmışdır: "Əgər Azərbaycanın başqa qədim tikililəri olmasaydı, bircə Şəki Xan sarayını dünyaya göstərmək bəs edərdi". Şəki xan sarayının çox böyük şöhrət qazanmış divar rəsmləri XVlll əsrdə yaranmışdır., təsvirləri XlX əsrin axırlarında təmir edən və bəzilərini yenidən işləyən boyaqçının qarabağlı usta Qəmbər olduğu salonun divarlarında qeyd olunmuşdur. Şuşada və Şəkidə bir sıra yaşayış evlərinin daxilini bəzəyən müxtəlif dekarativ panno və kompazisiyaların müəllifidir. Şəki xanlarının sarayında çəkdiyi divar və tavan rəsmləri bədii-estetik dəyərinə görə Usta Qənbər Qarabağinin ən kamil əsərləridir. 19-cu əsrin sonunda sarayın bədii bərpası zamanı çəkdiyi bu rəsmlər məzmun və kompazisiya müxtəlifliyi, gül və çiçək, quş və heyvan, nar ağacının təsvirləri realistliyi ilə seçilir.

Toxuculuqda Redaktə

 
Nar meyvəsi — Nar günəşi sevən, günəşdən nur içib od saçan torpağımızın əvəzsiz nemətidir. Onda həyat şirəsi, ürək, könül qaynarlığı var.

Müxtəlif dövrlərdə vətənimizdə olmuş tacirlər, səyyahlar və diplomatlar Azərbaycanda sənətkarlığın inkişafı haqqında öz yazılarında çoxlu maraqlı faktlar qeyd ediblər. İtalyan səyyahı Marko Polo (XIII əsr) Şamaxı və Bərdənin ipək məmulatlarının gözəlliyini vurğulamışdır. İngilis səyyahı tacir Anthony Jenkinson (XVI əsr) yay iqamətgahının dəbdəbəsini təsvir edərək yazır: "Kral ipək və qızılla bəzədilmiş zəngin bir çadırda oturmuşdu, onun paltarı mirvari və qiymətli daş-qaşla bəzədilmişdi".

XIX əsrin sonu — XX əsrin əvvəllərində naxışlı tikmələr üçün istifadə olunan parçalar yerli istehsala aid qanovuz, darai və məxmər idi. Onlar Şamaxı, Basqal, Gəncə, Şəki, Şuşa və Azərbaycanın digər şəhərlərində hazırlanırdı. Naxış tikmək üçün ipək, yun saplar və yerli istehsala aid möhürlü nişancıqlardan (metal lövhəciklərdən), boyama zamanı bitkilərdən alınan boyaq maddələrindən istifadə edilirdi. Naxış qoyulmuş məmulatlar ornamental motivlərin zənginliyi və rəngarəngliyi ilə seçilirdi. Azərbaycan naxışlarının ən çox sevilən motivləri qızılgül, nərgiz, qərənfil, lalə, zanbaq və meyvə ağaclarının (nar, heyva, alça) çiçəkləri, eləcə də müxtəlif formalı sünbül və yarpaqlar idi. Naxışların həndəsi şəkilli bəzəkləri düz və sınıq xətlər, ziqzaqlar, üçbucaqlar, dördbucaqlılar, altı və səkkizguşəli gülşəkilli bəzəklər, kiçik romblar, ulduzlar və günəş təsvirlərindən ibarət idi.

kəlağayı sənəti Redaktə

İpəkdən hazırlanan milli qadın baş örtüyümüz kəlağayının kənarları həndəsi və müxtəlif ornamentlərlə bəzədilir. Xalq sənətkarları təbiətin gözəlliyindən ilhama gələrək və kəlağayıları bağ çiçəkləri olan qızılgül, zanbaq və digər güllərlə, həmçinin alma, albalı kimi meyvə ağaclarının çiçəkləri ilə yanaşı nar çiçəkləri ilə də bəzəmişlər. Hesab olunur ki, kəlağayı, onun rəngi, ornamenti və bağlanma tərzi ilə sevgi etirafı etmək, üzr istəmək, barışmaq, öz sosial statusunu vurğulamaq mümkündür.

Qədimi kəlağayılar indikilərdən rəsmləri ilə fərqlənib. Kəlağayının üzərindəki ən qədim və geniş yayılmış süjet bir cüt tovuz quşu şəkli olub. Ən çox sevilən motivlərdən qızılgül, nərgiz, qərənfil, lalə, zanbaq, süsən gülləri, nar və müxtəlif formalı yarpaqları göstərmək olar. Bu gün kəlağayı yeni həyat qazanmaqdadır. O, müasir, dəblə ayaqlaşan qadınların qarderobuna elə həmahəng şəkildə daxil olub. Xanımlar bu təkrarsız və eyni zamanda ənənəvi Azərbaycan yaylığını böyük məmnuniyyətlə alaraq, istifadə edir. Bu, hətta gündəlik geyimə belə, obraz formalaşdıran bir özəllik qatır.

UNESCO-nun 2014-cü ilin noyabrında keçirilmiş 9-cu sessiyasında Azərbaycanın kəlağayı sənəti, onun simvolikası, hazırlanma və örtülmə qaydası dünya qeyri-maddi mədəni irsinə daxil edilib. Kəlağayı milli qadın geyiminin təkrarsız elementlərindən biridir. Bu yaylığın unikallığı həm də ondadır ki, o yalnız Azərbaycanda istehsal olunur. Kəlağayı sadəcə geyim əşyası deyil. Xalq yaradıcılığının əsəri olan bu yaylıq, üzərində olan simvolika və naxışlar sayəsində zamanla rəmzi məna da qazanıb.

Kulinariyada Redaktə

Nar cənnət meyvəsidir. Tərkibi dəmir, kalsium, fosfor mineralları, C və B1, B2 vitaminləri ilə zəngindir. Nar sortuna görə şirin, turş və kəmşirin olur. Nara turş dadı verən onun şirəsində olan limon turşusudur. Nardan kompotlar, şərablar, nardança hazırlanır. Azərbaycan kulinariyasında narın özünəməxsus yeri var. Narın turş qırmızımtıl ləti desert və salatlarda, həmçinin sərinləşdirici içkilərin hazırlanmasında istifadə edilir. Narı dondurma ilə masaya vermək, zərif desert üçün qatı qaymaqla və beze ilə qarışdırmaq və ya salatların üzərinə səpmək olar. Quzu və can ətindən, balıqlardan növbənöv nar qovurma hazırlanır. Yağlılığın azaldılması üçün yeməklərə nar yağı əlavə edilir.

Nar çaxırı Redaktə

Narın emalından alınan şirənin fermentləşdirilməsi yolu ilə hazırlanır. Orta dərəcədə nar çaxırının istehlak edilməsi orqanizmə yalnız fayda gətirəcək. Nar meyvəsində olan faydalı maddələrin şərabda qorunub saxlanılmasına imkan verən texnologiyaların tətbiqi nar çaxırını müalicəvi və pəhriz xüsusiyyətli içkiyə çevirir. Könül oxşayan qırmızı rəngi və narın meyxoşluğunu damla-damla hiss etdirən nar çaxırı şirin desertlər və meyvələrlə gözəl uyğunluq təşkil edir.

Nar turşusu Redaktə

Təmizlənmiş narların bişirilmə yolu ilə alınır. Nar turşusu əsasən yeməklərdə sous kimi istifadə olunur. Yüksək təzyiq və qan şəkərinə qarşı yararlıdır.

Bədii ədəbiyyatda Redaktə

 
Nar bağı — Narın şəfa mənbəyi, məhsuldarlıq və həyat nişanəsi sayılması, nəsil-soy artıran meyvə kimi müqəddəs hesab olunması və ona sitayiş edilməsi bütün türk xalqlarının, o sıradan da Azərbaycan xalqının həyat və məişətində, həmçinin folklorunda və mifik görüşlərində geniş yer tutur. Əsatir və əfsanələrimizdə, eləcə də nağıllarımızda, dastanlarımızda, narın dirilik, artım və bolluq rəmziolmasına dair istənilən qədər örnək göstərmək olar. Bu meyvənin eramızdan təxminən 4000 il əvvəl becərilməyə cəlb edilən ən qədim meyvələrdən biri olduğu, hətta onun adının İslamın müqəddəs kitabı Quran-i-Kərimdə, xristianlığın müqəddəs kitabı Bibliyada və yəhudi müqəddəs kitabı Tövratda keçdiyi də ortaya çıxmışdır.

Nar bir meyvə olmaqla yanaşı, həm də cəmiyyətdə böyük mədəni hadisəyə çevrilmişdir. Narla bağlı bədii əsərlər, şeirlər yazılmış, bayatılar deyilmiş, bu ecazkar meyvənin şəninə mahnılar bəstələnmiş, festival təşkil edilmişdir. Narla bağlı xalqımızın zəngin adət-ənənələri vardır.

Nar bütün meyvələrin şahı hesab olunur. O hətta xarici görkəminə görə də digər meyvələrdən yüksəklikdə dayanan taca bənzəməsilə seçilir. Yuxu yozanlar iddia edirlər ki, əgər yuxuda nar görmüş olarsınızsa, bu, sizin öz istedadınızı müdrikliklə istifadə edəcəyinizə işarədir.

Azərbaycan ədəbiyyatında narın xüsusi rolu var. Əfsanələrimizdə deyilir ki, nar sevgi simvoludur. Sevgini sözlərlə bildirmək nəzakətsizlik hesab olunurdu. Gənc oğlanlar qızlara nar gətirməklə öz duyğularını açır və sevgilərini etiraf edirdilər.

Poeziyamıza nəzər salsaq, klassiklərdən bu günün istedadlı şairlərinə kimi bütün sənətkarların nar barədə xüsusi ilhamla yazdıqlarını görərik. Füzulinin "Meyvələrin söhbəti" əsərində nar meyvələrlə mübahisə edərkən özü haqqında belə söyləyir:

  Rəngdә kim mәnim gülümә çatar?

Hәr kәs tərifləməli bir şey düşünsә, Mәndә olan turş-şirinliyi təriflər

 

Dünya şöhrətli Azərbaycan şairi və mütəfəkkirlərindən biri Nizami Gəncəvi "İskəndarnamə" poemasında narı belə xatırlayır:

  Şaha yar olunca o böyük zəfər,

Güldü nar gülütək, açıldı güllər

 

Meyvələrin şahına nağıllarımızda da tez-tez rast gəlmək olar. Hamımız "İki nar", "Nardan qızın nağılı", "Yeddi nar çubuğu" kimi nağılları, əlbəttə, gözəl xatırlayırıq. Nar haqqında, həmçinin Azərbaycanın tanınmış şairləri Əlizadə Nuri, Eldar Baxış, Adil Mirseyid və başqaları öz şeir və poemalarında yazıblar. Kamal Abdulla şeirlər toplusunu "Nar çiçəkləri" adlandırıb.

Azərbaycan ədəbiyyatında meyvələrin şahı sayılan nara xüsusi diqqət yetirilir və əhəmiyyətli yer ayırılır.

Müqəddəs kitablarda Redaktə

Nar – günəşin qədim şərq emblemidir. Yunanlar nar şirəsini qana bənzədir və onun Dionisin qanı ilə dolu olduğuna inanırdılar. Qan həyat enerjisinin daşıyıcısıdır. Buna görə də al-qırmızı nar yunanlar tərəfindən həyat simvolu kimi qiymətləndirilirdi. Bu təəccübdoğuran meyvənin dərin simvolik bir strukturu da var. Antik filosoflara görə, bir qabıq altında gizlənmiş dənələr əslində vahid görünən kainatın müxtəlifliyinə işarədir. Bundan başqa, nar məhsuldarlıq və bolluq, diriliş və əbədiilik simvolu, cazibədarlıq, məhəbbət və nikah emblemi sayılır. Mifologiyada nar əbədiilik simvoludur. Müsəlman dininə görə, xurma və nar ağacları bitən çiçəkli cənnət bağında nar ölümsüz, günahsız insanlara xüsusi həzz verir. İran mifik qəhrəmanı İsfəndiyar nar dənəsini udan kimi məğlubedilməz oldu, Aidin qurbanı Persefona isə narın 7 dənəsini yedikdən sonra Ölülər səltənətini tərk etdi, bir sözlə, dirildi. Eyni zamanda bu gözəl meyvə özünəməxsus nikah müqaviləsi sayılırdı. Müqavilənin şərtlərinə görə Persefona ilin üçdə iki hissəsini Yerdə anası ilə, qalan hissəsini isə kədərli Kölgələr səltənətində nifrət etdiyi əri ilə keçirirdi. Qədim Şərq, yunan və roma xalqlarının dinində bu qeyri-adi meyvəyə ən çox sayılıb-seçilən tanrılar sahib olurdular. Təbiətin məhsuldarlıq və dövri dirçəliş simvolu olaraq nar Demetra və Persefonaya; sevgi simvolu olaraq bu məhsul gözəllik ilahələri Astarta, Afrodita və Veneraya; nikah simvolu olaraq isə o, qayğıkeş Heraya məxsusdur. Dünya dinlərində də nar az qiymətləndirilməyib. Müsəlmanlar narı mənəvi təmizlənmə simvolu kimi görürdülər. Buddistlər onu 3 mübarək meyvədən biri sayırdılar. Xristianlar isə narın dənələrini çoxsaylı möminlərə, özünü isə onları müdafiə edən kilsəyə bənzədirdilər. Üstəlik xristian ikonoqrafiyasında nar Xilaskarın sağ əli kimi dirilişin simvolu sayılır. Müqəddəs İohanın əlindəki xaçla bəzədilmiş nar da eyni əhəmiyyətə malikdir. 

Açılmış nar İsanın dirilişini simvolizə edir, bağışlanma, gələcək həyata və dirilişə inam vəd edir. Nar dənələrinin bolluğuna görə məhsuldarlığın simvoludur. O, qədim Günəş tanrısının və həyatın emblemi, "qadağan olunmuş sirr" adı verilən ilahi simvoldur.

Meyvənin yuxarısındakı çiçəklər heraldikada tacın təsvirinə xidmət edir. Nar həmişə qızılı rəngdə təsvir edilir. Narın dənələri isə qədim dövrdən mükəmməlliyi simvolizə edən 12 rəqəmi kimi verilir.

İstinadlar Redaktə

  1. Staples, Danny; Ruck, Carl A. P. The world of classical myth: gods and goddesses, heroines and heroes. Durham, N.C.: Carolina Academic Press. 1994. ISBN 978-0-89089-575-7.
  2. Malouf, Greg and Lucy. Saha. Australia: Hardie Grant Books. 2006. səh. 46. ISBN 978-0-7946-0490-5.

Həmçinin bax Redaktə

 
Vikimənbədə Nar qızı ilə əlaqəli məlumatlar var.

September 28, 2023
azərbaycan, mədəniyyətində, məqalənin, bəzi, məlumatlarının, mənbəsi, göstərilməmişdir, daha, ətraflı, məlumat, üçün, məqalənin, müzakirə, səhifəsinə, baxa, məqaləyə, uyğun, formada, mənbələr, əlavə, edib, vikipediyanı, zənginləşdirə, bilərsiniz, azərbaycanda,. Bu meqalenin bezi melumatlarinin menbesi gosterilmemisdir Daha etrafli melumat ucun meqalenin muzakire sehifesine baxa ve meqaleye uygun formada menbeler elave edib Vikipediyani zenginlesdire bilersiniz Azerbaycan medeniyyetinde nar Azerbaycanda narin muxtelif novleri yetisdirilir bu da Azerbaycan tebietinin zenginliyinden burada doqquz iqlim zonasinin movcudlugundan ireli gelir Al qirmizi rengli nar meyvesi olkemizin milli simvoluna cevrilmisdir Nar agaci qedim zamanlardan ciceklerinin meyvesinin al qirmizi sireli dadli deneciklerinin gozelliyi sirin qoxusu ile meshurdur Ebes yere nari meyvelerin sahi adlandirmirdilar Deyilene gore padsahlarin tacinin formasi nar tacinin formasindan goturulub Nar tekce gozelliyine dadina gore deyil hem de faydasina gore meyvelerin sahi sayila biler Hele qedim zamanlarda Serqde boyuk mena kesb eden nar meyvesi Cinde mehsuldarliq remzi sayilirdi 1 2 Mehemmed peygember oz seleflerine nar meyvesini yemeyi tovsiye ederek deyirdi ki nar insanin qelbini paxilliqdan ve nifretden temizleyir Mundericat 1 Medeniyyetde narin rolu 1 1 Tesviri incesenetde 1 1 1 Dekorativ senetde 1 2 Toxuculuqda 1 2 1 kelagayi seneti 1 3 Kulinariyada 1 3 1 Nar caxiri 1 3 2 Nar tursusu 1 4 Bedii edebiyyatda 1 4 1 Muqeddes kitablarda 2 Istinadlar 3 Hemcinin baxMedeniyyetde narin rolu RedakteBir cox Azerbaycan ressamlari oz yaradiciliginda nar movzusuna muraciet edibler Azerbaycan tesviri senetinin boyuk sexsiyyetlerinden biri olan Togrul Nerimanbeyov oz eserlerinde nar movzusuna defelerle muraciet etmisdir Nar Togrul Nerimanbeyov yaradiciliginin remzine cevrilmisdir Ressam oz tablolarinda nari boyuk sovqle hevesle tesvir ederek bu sahane meyvenin gozelliyini ustaliqla seve seve ketana kocurmusdur Onun Naturmort Narlar Narlar Naturmort Nar agaci Serq nagili ve basqa eserlerinde bunun sahidi oluruq Ressamin eserlerinde miniatur boyakarligindan gelen enenevi serti dekarativ uslubla yeni ralistik tesvir uzvu elaqelendirilmisdir Togrul Nerimanbeyov cagdas Azerbaycan tesviri senetinin yetisdirdiyi boyuk sexsiyyetlerden biri olub T Nerimanbeyovun yaradiciliginin seciyyevi xususiyyetlerini ozunde eks etdiren naturmortlar da bu janrin onun yaradiciliginda yeni bir zirveye yukseldiyinden xeber verir Muxtelif esya ve predmetleri leziz Azerbaycan nemetlerini ve xususen de nari naturmortlarinda mehebbetle eks etdiren ressam tamasacida xos duygular yaradan onu sehrli ve duygulandirici aleme aparan bitkin eserler qalereyasi yaradib Ressamin bu cur eserlerine Naturmort Narlar Narlar Naturmort Nar agaci ve basqalarini misal gostermek olar Nar onun resmlerinde Goycaydan Bakiya oradan da Parise Nyu Yorka Istanbula Londona Moskvaya ve nece nece uzaq seherlere gedib cixir O nari ele teqdim etdi ki bu yumruq boyda meyvenin timsalinda Veteni gostere bildi Togrul Nerimanbeyov narin tilsime dusmeyini bele ifade edib Men nari xususile Goycaya gedenden sonra sevdim Men Goycayda boyuk nar baglarini gorende riqqete geldim Bakiya qayitdim ve onlari cekmeye basladim Sonralar ise alude olub nar movzusunda bir sira resmler cekdim Onda anladim ki nar ozunde coxlu mena fikir dasiyir O ele bardir ki insana bayram bexs edir Nar cekende meni ele hiss buruyur ki sanki nar siresi icirem Tezelendirir gumrahlandirir fereh verir Nar fenomenal acilmamis bir bardir Onun keyfiyyetleri on iller boyu acilacaq Insanlar ona cox ve daha cox heyran olacaqlar Bir sozle men heqiqeten nari sevirem Men onlari yalniz colden cekmirem hem icini hem de mahiyyetini cekirem Azerbaycanin simvollarindan biri olan nar Heyder Eliyev Fondunun vitse prezidenti Leyla Eliyevanin ressamliq yaradiciliginda da xususi yer tutur Oz musahibesinde o bele demisdir Nar cox meshur ve dadli meyvedir Basqa yerde bele dadli nar tapa bilmezsiniz Bu sebebden men nar resmi cekmeyi qerara aldim Ozunemexsus uslubda tesvir olunan bu resm eseri sonradan Jan Atelier moda evi terefinden ekskluziv geyim kolleksiyasinda oz eksini tapmisdir Sert uslubun ilk numayendelerinden olan dunya sohretli ressam Tahir Salahov da naturmortlarinda nar tesvirlerine genis yer vermisdir Azerbaycanin memarliq irsinin en gorkemli abidelerinden biri sayilan Seki Xan sarayinin divar resmleri Azerbaycan ressamliq ve xalq tetbiqi senetinin nadir incilerindendir Sarayin divarlari muxtelif movzulu resmlerle bezedilmisdir Bunlarin arasinda nar agacinin tesviri interyere xususi gozellik verir Resm eserlerinde goy qimizi qizili renglerden daha cox istifade edilmisdir Bu da tesvirlerin bedii tesirini milli koloritini guclendirir Sarayin ressamliq numuneleri bu gune qeder oz ecazkarligini qoruyub saxlayir Tesviri incesenetde Redakte nbsp Seki Xan sarayinin interyerine nar agacinin tesviri xususi gozellik verir Heyat agaci tesviri Reproduksiya Qenber Qarabagi nbsp nbsp Seki Xan sarayinin ikinci mertebesinin serqindeki kicik zalda cekilmisdir nbsp Sefi beyin evinin divar bezeyi Maral ve nar agaci Usta Qenber Qarabagi nbsp Nar resm eseri Nar agaci Samil Hesenov nbsp Mehmandarovlarin evinde nis resmi Maral ve nar agaci Usta Qember XIX esr nbsp Nar agaci Bu maddi nemet canli varliq kimi heyatin baslangici yaradicisi olan dunya agaci hesab edilmisdir Bellidir ki dunya agaci nin insanlara cavanliq uzunomurluluk bexs eden heyat veren Tanri sayilmasi bir sira qedim xalqlarin mifoloji tefekkurunde ve folklorunda genis yayilmisdir Revayete gore narin bitdiyi agaci ilk defe sevgi ilahesi Afrodita ekib Dunya sohretli Azerbaycan ressami UNESKO Ressamlar Ittifaqinin uzvu akademik Sakit Memmedov da ozunun Ilin dord fesli Bahar qizi adli eserlerinde nar meyvesini ozune mexsus terzde boyuk meharetle Novruz xoncasinin sah meyvesi kimi tesvir etmisdir Azerbaycan ressamliq mektebinin en gorkemli numayendelerinden biri ressam Settar Behlulzade de heyat remzi olan meyveler sahinin gozelliyini oz eserlerinde tesvir edib Onun Zeferanla narlar Goycay nari Narlar adli tablolari daim goz oxsayir Oz dest xetti ile secilen ressam nari da bir tebiet mocuzesi kimi ketan uzerine hekk edib Yaradiciliginda esasen miniatur janrina ustunluk veren xalq ressami Arif Huseynov Nar gulu Nar qiz eserlerinde tariximizle bagli olan adet enenelerimiz milli calarlarimiz xalq nagillarimizin motivleri esasinda nari tesvir ederek tamasacilara cox maraqli formada catdira bilmisdir Esasen Novruz movzusuna muraciet eden ressam narin al rengini Novruz tonqalinin alovu nar denelerini ise sanki etrafa ruzi sepen bereket simvolu kimi tesvir etmisdir Azerbaycanin memarliq irsinin en gorkemli abidelerinden biri sayilan Seki Xan sarayinin divar resmleri Azerbaycan ressamliq ve xalq tetbiqi senetinin nadir incilerindendir Azerbaycanli ressam Eli Semsi de oz yaradiciliginda narin tesvirine muraciet etmisdir Heyata ozunemexsus baxisi ile ferqlenen Eli Semsi oz eserlerinde boyuk yer ayirdigi qadin movzusu barede bele fikir yurudur Menim ucun qadin nar meyvesi kimidir her ikisi sirlidir Nar denelerinin sayi melum olmadigi kimi qadinlarin da ne fikirlesdiyini basa dusmek cetindir Azerbaycanin adet enenelerinin gozelliyini terennum eden ressam Fuad Manafov da oz yaradiciliginda nar movzusundan yan kecmeyib Onun Iceriseherin fonunda on planda tesvir etdiyi narlardan ibaret kompozisiyasi oz gozelliyi ile insani valeh edir Bu resm eserinde qedim seher sanki elvan xalqa uzerinde duzulmus nar kompozisiyasindan ucalir ve Azerbaycanin iki remzi Iceriseher ve Narlar birlik hemahenglik vehdet teskil edir Butovlukde Azerbaycan ressamlarinin yaradiciligina nezer yetirsek demek olar ki hec bir ressam bu movzudan kenarda qalmayib Nar meyvesi tekce rengkarliqda deyil Azerbaycan xalq senetinde xalcaciliqda keramika ve dekorativ tetbiqi senetde de oz eksini tapmisdir Dekorativ senetde Redakte Dunya sohretli turk sairi Nazim Hikmet Sekide olduqdan sonra bele yazmisdir Eger Azerbaycanin basqa qedim tikilileri olmasaydi birce Seki Xan sarayini dunyaya gostermek bes ederdi Seki xan sarayinin cox boyuk sohret qazanmis divar resmleri XVlll esrde yaranmisdir tesvirleri XlX esrin axirlarinda temir eden ve bezilerini yeniden isleyen boyaqcinin qarabagli usta Qember oldugu salonun divarlarinda qeyd olunmusdur Susada ve Sekide bir sira yasayis evlerinin daxilini bezeyen muxtelif dekarativ panno ve kompazisiyalarin muellifidir Seki xanlarinin sarayinda cekdiyi divar ve tavan resmleri bedii estetik deyerine gore Usta Qenber Qarabaginin en kamil eserleridir 19 cu esrin sonunda sarayin bedii berpasi zamani cekdiyi bu resmler mezmun ve kompazisiya muxtelifliyi gul ve cicek qus ve heyvan nar agacinin tesvirleri realistliyi ile secilir Toxuculuqda Redakte nbsp Nar meyvesi Nar gunesi seven gunesden nur icib od sacan torpagimizin evezsiz nemetidir Onda heyat siresi urek konul qaynarligi var Muxtelif dovrlerde vetenimizde olmus tacirler seyyahlar ve diplomatlar Azerbaycanda senetkarligin inkisafi haqqinda oz yazilarinda coxlu maraqli faktlar qeyd edibler Italyan seyyahi Marko Polo XIII esr Samaxi ve Berdenin ipek memulatlarinin gozelliyini vurgulamisdir Ingilis seyyahi tacir Anthony Jenkinson XVI esr yay iqametgahinin debdebesini tesvir ederek yazir Kral ipek ve qizilla bezedilmis zengin bir cadirda oturmusdu onun paltari mirvari ve qiymetli das qasla bezedilmisdi XIX esrin sonu XX esrin evvellerinde naxisli tikmeler ucun istifade olunan parcalar yerli istehsala aid qanovuz darai ve mexmer idi Onlar Samaxi Basqal Gence Seki Susa ve Azerbaycanin diger seherlerinde hazirlanirdi Naxis tikmek ucun ipek yun saplar ve yerli istehsala aid mohurlu nisanciqlardan metal lovheciklerden boyama zamani bitkilerden alinan boyaq maddelerinden istifade edilirdi Naxis qoyulmus memulatlar ornamental motivlerin zenginliyi ve rengarengliyi ile secilirdi Azerbaycan naxislarinin en cox sevilen motivleri qizilgul nergiz qerenfil lale zanbaq ve meyve agaclarinin nar heyva alca cicekleri elece de muxtelif formali sunbul ve yarpaqlar idi Naxislarin hendesi sekilli bezekleri duz ve siniq xetler ziqzaqlar ucbucaqlar dordbucaqlilar alti ve sekkizguseli gulsekilli bezekler kicik romblar ulduzlar ve gunes tesvirlerinden ibaret idi kelagayi seneti Redakte Ipekden hazirlanan milli qadin bas ortuyumuz kelagayinin kenarlari hendesi ve muxtelif ornamentlerle bezedilir Xalq senetkarlari tebietin gozelliyinden ilhama gelerek ve kelagayilari bag cicekleri olan qizilgul zanbaq ve diger gullerle hemcinin alma albali kimi meyve agaclarinin cicekleri ile yanasi nar cicekleri ile de bezemisler Hesab olunur ki kelagayi onun rengi ornamenti ve baglanma terzi ile sevgi etirafi etmek uzr istemek barismaq oz sosial statusunu vurgulamaq mumkundur Qedimi kelagayilar indikilerden resmleri ile ferqlenib Kelagayinin uzerindeki en qedim ve genis yayilmis sujet bir cut tovuz qusu sekli olub En cox sevilen motivlerden qizilgul nergiz qerenfil lale zanbaq susen gulleri nar ve muxtelif formali yarpaqlari gostermek olar Bu gun kelagayi yeni heyat qazanmaqdadir O muasir deble ayaqlasan qadinlarin qarderobuna ele hemaheng sekilde daxil olub Xanimlar bu tekrarsiz ve eyni zamanda enenevi Azerbaycan yayligini boyuk memnuniyyetle alaraq istifade edir Bu hetta gundelik geyime bele obraz formalasdiran bir ozellik qatir UNESCO nun 2014 cu ilin noyabrinda kecirilmis 9 cu sessiyasinda Azerbaycanin kelagayi seneti onun simvolikasi hazirlanma ve ortulme qaydasi dunya qeyri maddi medeni irsine daxil edilib Kelagayi milli qadin geyiminin tekrarsiz elementlerinden biridir Bu yayligin unikalligi hem de ondadir ki o yalniz Azerbaycanda istehsal olunur Kelagayi sadece geyim esyasi deyil Xalq yaradiciliginin eseri olan bu yayliq uzerinde olan simvolika ve naxislar sayesinde zamanla remzi mena da qazanib Kulinariyada Redakte Nar cennet meyvesidir Terkibi demir kalsium fosfor minerallari C ve B1 B2 vitaminleri ile zengindir Nar sortuna gore sirin turs ve kemsirin olur Nara turs dadi veren onun siresinde olan limon tursusudur Nardan kompotlar serablar nardanca hazirlanir Azerbaycan kulinariyasinda narin ozunemexsus yeri var Narin turs qirmizimtil leti desert ve salatlarda hemcinin serinlesdirici ickilerin hazirlanmasinda istifade edilir Nari dondurma ile masaya vermek zerif desert ucun qati qaymaqla ve beze ile qarisdirmaq ve ya salatlarin uzerine sepmek olar Quzu ve can etinden baliqlardan novbenov nar qovurma hazirlanir Yagliligin azaldilmasi ucun yemeklere nar yagi elave edilir Nar caxiri Redakte Narin emalindan alinan sirenin fermentlesdirilmesi yolu ile hazirlanir Orta derecede nar caxirinin istehlak edilmesi orqanizme yalniz fayda getirecek Nar meyvesinde olan faydali maddelerin serabda qorunub saxlanilmasina imkan veren texnologiyalarin tetbiqi nar caxirini mualicevi ve pehriz xususiyyetli ickiye cevirir Konul oxsayan qirmizi rengi ve narin meyxoslugunu damla damla hiss etdiren nar caxiri sirin desertler ve meyvelerle gozel uygunluq teskil edir Nar tursusu Redakte Temizlenmis narlarin bisirilme yolu ile alinir Nar tursusu esasen yemeklerde sous kimi istifade olunur Yuksek tezyiq ve qan sekerine qarsi yararlidir Bedii edebiyyatda Redakte nbsp Nar bagi Narin sefa menbeyi mehsuldarliq ve heyat nisanesi sayilmasi nesil soy artiran meyve kimi muqeddes hesab olunmasi ve ona sitayis edilmesi butun turk xalqlarinin o siradan da Azerbaycan xalqinin heyat ve meisetinde hemcinin folklorunda ve mifik goruslerinde genis yer tutur Esatir ve efsanelerimizde elece de nagillarimizda dastanlarimizda narin dirilik artim ve bolluq remziolmasina dair istenilen qeder ornek gostermek olar Bu meyvenin eramizdan texminen 4000 il evvel becerilmeye celb edilen en qedim meyvelerden biri oldugu hetta onun adinin Islamin muqeddes kitabi Quran i Kerimde xristianligin muqeddes kitabi Bibliyada ve yehudi muqeddes kitabi Tovratda kecdiyi de ortaya cixmisdir Nar bir meyve olmaqla yanasi hem de cemiyyetde boyuk medeni hadiseye cevrilmisdir Narla bagli bedii eserler seirler yazilmis bayatilar deyilmis bu ecazkar meyvenin senine mahnilar bestelenmis festival teskil edilmisdir Narla bagli xalqimizin zengin adet eneneleri vardir Nar butun meyvelerin sahi hesab olunur O hetta xarici gorkemine gore de diger meyvelerden yukseklikde dayanan taca benzemesile secilir Yuxu yozanlar iddia edirler ki eger yuxuda nar gormus olarsinizsa bu sizin oz istedadinizi mudriklikle istifade edeceyinize isaredir Azerbaycan edebiyyatinda narin xususi rolu var Efsanelerimizde deyilir ki nar sevgi simvoludur Sevgini sozlerle bildirmek nezaketsizlik hesab olunurdu Genc oglanlar qizlara nar getirmekle oz duygularini acir ve sevgilerini etiraf edirdiler Poeziyamiza nezer salsaq klassiklerden bu gunun istedadli sairlerine kimi butun senetkarlarin nar barede xususi ilhamla yazdiqlarini gorerik Fuzulinin Meyvelerin sohbeti eserinde nar meyvelerle mubahise ederken ozu haqqinda bele soyleyir nbsp Rengdә kim mәnim gulumә catar Hәr kәs teriflemeli bir sey dusunsә Mәndә olan turs sirinliyi terifler nbsp Dunya sohretli Azerbaycan sairi ve mutefekkirlerinden biri Nizami Gencevi Iskendarname poemasinda nari bele xatirlayir nbsp Saha yar olunca o boyuk zefer Guldu nar gulutek acildi guller nbsp Meyvelerin sahina nagillarimizda da tez tez rast gelmek olar Hamimiz Iki nar Nardan qizin nagili Yeddi nar cubugu kimi nagillari elbette gozel xatirlayiriq Nar haqqinda hemcinin Azerbaycanin taninmis sairleri Elizade Nuri Eldar Baxis Adil Mirseyid ve basqalari oz seir ve poemalarinda yaziblar Kamal Abdulla seirler toplusunu Nar cicekleri adlandirib Azerbaycan edebiyyatinda meyvelerin sahi sayilan nara xususi diqqet yetirilir ve ehemiyyetli yer ayirilir Muqeddes kitablarda Redakte Nar gunesin qedim serq emblemidir Yunanlar nar siresini qana benzedir ve onun Dionisin qani ile dolu olduguna inanirdilar Qan heyat enerjisinin dasiyicisidir Buna gore de al qirmizi nar yunanlar terefinden heyat simvolu kimi qiymetlendirilirdi Bu teeccubdoguran meyvenin derin simvolik bir strukturu da var Antik filosoflara gore bir qabiq altinda gizlenmis deneler eslinde vahid gorunen kainatin muxtelifliyine isaredir Bundan basqa nar mehsuldarliq ve bolluq dirilis ve ebediilik simvolu cazibedarliq mehebbet ve nikah emblemi sayilir Mifologiyada nar ebediilik simvoludur Muselman dinine gore xurma ve nar agaclari biten cicekli cennet baginda nar olumsuz gunahsiz insanlara xususi hezz verir Iran mifik qehremani Isfendiyar nar denesini udan kimi meglubedilmez oldu Aidin qurbani Persefona ise narin 7 denesini yedikden sonra Oluler seltenetini terk etdi bir sozle dirildi Eyni zamanda bu gozel meyve ozunemexsus nikah muqavilesi sayilirdi Muqavilenin sertlerine gore Persefona ilin ucde iki hissesini Yerde anasi ile qalan hissesini ise kederli Kolgeler seltenetinde nifret etdiyi eri ile kecirirdi Qedim Serq yunan ve roma xalqlarinin dininde bu qeyri adi meyveye en cox sayilib secilen tanrilar sahib olurdular Tebietin mehsuldarliq ve dovri dircelis simvolu olaraq nar Demetra ve Persefonaya sevgi simvolu olaraq bu mehsul gozellik ilaheleri Astarta Afrodita ve Veneraya nikah simvolu olaraq ise o qaygikes Heraya mexsusdur Dunya dinlerinde de nar az qiymetlendirilmeyib Muselmanlar nari menevi temizlenme simvolu kimi gorurduler Buddistler onu 3 mubarek meyveden biri sayirdilar Xristianlar ise narin denelerini coxsayli mominlere ozunu ise onlari mudafie eden kilseye benzedirdiler Ustelik xristian ikonoqrafiyasinda nar Xilaskarin sag eli kimi dirilisin simvolu sayilir Muqeddes Iohanin elindeki xacla bezedilmis nar da eyni ehemiyyete malikdir Acilmis nar Isanin dirilisini simvolize edir bagislanma gelecek heyata ve dirilise inam ved edir Nar denelerinin bolluguna gore mehsuldarligin simvoludur O qedim Gunes tanrisinin ve heyatin emblemi qadagan olunmus sirr adi verilen ilahi simvoldur Meyvenin yuxarisindaki cicekler heraldikada tacin tesvirine xidmet edir Nar hemise qizili rengde tesvir edilir Narin deneleri ise qedim dovrden mukemmelliyi simvolize eden 12 reqemi kimi verilir Istinadlar Redakte Staples Danny Ruck Carl A P The world of classical myth gods and goddesses heroines and heroes Durham N C Carolina Academic Press 1994 ISBN 978 0 89089 575 7 Malouf Greg and Lucy Saha Australia Hardie Grant Books 2006 seh 46 ISBN 978 0 7946 0490 5 Hemcinin bax Redakte nbsp Vikimenbede Nar qizi ile elaqeli melumatlar var Adi nar Nar siresi Nar sorbasi Nar bayrami Azerbaycanda narciliq Azerbaycan Nar Istehsalcilari ve Ixracatcilari Assosiasiyasi Menbe https az wikipedia org w index php title Azerbaycan medeniyyetinde nar amp oldid 6475792, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.