Aynlar - "insan", "həqiqi insan" - Yaponiyanın qədim sakinləri hesab olunan xalqlardan biridir. Ayrı-ayrı dövrlərdə aynlar, həmçinin, RusiyadaAmur çayının aşağı axarlarında, Kamçatkayarımadasınıncənub hissəsində, Saxalin və Kuril adalarında da yaşamışlar. Müasir dövrdə aynlar əsasən Yaponiyada yaşayırlar. Rəsmi statistikaya görə onların sayı 25 min nəfərdir, qeyri-rəsmi məlumatlara görə onların sayı 200 min nəfərə çatır. 2010-cu il siyahiya alınmasına əsasən Rusiyada 109 nəfər ayn qeydə alınmışdır ki, onlardan da 94 nəfəri Kamçatkayarımadasında yaşayır. Aynlar hesab edirlər ki, onlar Kuril arxipelaqına daxil olan İturup, Kunaşir, Şikotan və Xabomai adaları üzərində suveren hüquqlara malikdirlər.
Aynların mənşəyi
Yaponiya monoetnik ölkədir. Yəni onun əhalisinin 99 %-ini yaponlar təşkil edir. Yaponiyanın yerli əhalisi aynlar hesab olunurlar. E.ə.I minilliyin əvvəllərində Yaponiyaadalarının ən qədim etnik qatını aynlar təşkil edirlər. Aynların mənşəyi haqqında müxtəlif mülahizələri 3 qrupa bölmək olar:
1. Aynlar mənşə etibarı ilə avropoiddir, Qafqazirqinə mənsubdurlar. Bu nəzəriyyəni C.Beçelor və S.Murayama müdafiə edirlər.
2. Aynlar mənşə etibarı ilə avstroneziyalılardır və Yaponiyaadalarınacənubdan gəlmişlər. Bu mülahizə L.Y.Ştrenberq tərəfindən irəli sürülmüş və sovet etnoqrafiyası tərəfindən müdafiə olunmuşdur.
3. Aynlar mənşə etibarı ilə paleoasiya xalqlarından biridir və Yaponiyaadalarınaşimaldan (Sibirdən) gəlmişlər. Bu mülahizəni əsasən Yaponiya antropoloqları müdafiə edirlər.
Aynlar Yaponiyaadalarında e.ə. XIII minillikdə görünmüşlər və onlar burada neolit dövrünə aid Dzyömon mədəniyyətini yaratmışlar. Onların Yaponiyaadalarına haradan gəldikləri barədə dəqiq məlumatlar yoxdur, lakin məlumdur ki, onlar Dzyömon mədəniyyəti dövründə Ryukyu adasındanHokkaydoya qədər bütün Yaponiyaadalarında, həmçinin Saxalinincənub hissəsində, Kamçatkayarımadasınıncənub hissəsində məskunlaşmışlar. Bu faktı arxeoloji qazıntıların nəticələri və toponimlər də sübut edir. Məsələn; Susima - "Tuyma" - ""uzaq", Fudzi - "Xusi" - "nənə", Sukuba - ""tu ku pa" - "iki ox başı/ikioxlu dağ", Yamata - "Ya ma ta i" - "dənizin quru ilə kəsişdiyi yer" deməkdir. Yaponiya alimi Kindaiti Kyösukenin əsərlərində ayn mənşəli toponimlər haqqında da geniş məlumatlara rast gəlmək mümkündür.
Yayıldıqları ərazilər
Hazırda aynlar əsasən Hokkaydo adalarında yaşayırlar. Əsrlər boyu yaponlar tərəfindən ölkənin mərkəzi rayonlarından sıxışdırılan aynlar Xokkaydo, Kuril, Kamçatkayarımadası, Saxalinadalarına yayılmışlar. Kuril və Saxalin yarımadasının nəzarəti altına düşdükdən sonra aynlar assimilyasiya məruz qalmışlar. Amur regionunda Çin siyasi və ticari institutların yaranmasının ardından isə XV əsrin ortalarına kimi Saxalin aynları tez-tez Çin nəzarətindəki məntəqələrə səfərlər etmişlər.Belə bir fakt da var ki, Min sülaləsindən olan admiral Yişixa özünün Aşağı Amura etdiyi ekspedisiyalarından birində 1413-cü ildə Saxalinə çatmışdır və yerli ayn qəbiləsinin başçısına Min rütbələrini bağışlamışdır.
Aynlar öz dillərini, mədəniyyətlərini itirsələr də, antropoloji əlamətlərini saxlayırlar. İlk baxımda onlar yaponlardan kəskin surətdə fərqlənirlər.
Hazırda aynların əksəriyyəti yaponlaşmışlar. Buna baxmayaraq bəzi etnoqrafik xüsusiyyətlərini də qoruyub saxlamışlar. Onların ailə münasibətlərində gözə çarpan cəhət qızların ailə qurma məsələsinin tam sərbəst olmasıdır. Müəyyən yaş həddinə çatmış qızlar ilk dəfə ona nəzər salmış oğlana elçi göndərir. Əgər müsbət cavab alarsa, oğlan öz ata evini tərk edərək qızın evinə köçür. Ərə getdikdən sonra qızlar öz nəsli familiyalarını saxlayırlar. Aynlar öz uşaqlarına doğulan kimi ad vermirlər. Bu iş 1-10 yaş aralarında, böyüməkdə olan uşağın xarakter xüsusiyyətləri nəzərə alınmaqla həyata keçirilir. Məsələn: çirkin, ədalət,Natiq, pəltək və s. kimi adlar. Aynların mənəvi mədəniyyətlərində ayıya pərəstiş ayinləri geniş yayılmışdır.
İşğalçılarla mübarizə
Təxminən Dzyömon dövrünün ortalarında Yaponiya adalarına digər etnik qrupların da axını başlandı. Əvvəlcə Cənub-şərqi Asiyadan və Cənubi Çindən miqrantlar gəldilər. Cənub-şərqi Asiyadan gələn miqrantlar avstroneziya dillərində danışırdılar. Onlar əsasən Yaponiya arxipelaqının cənubundə məskunlaşmışlar və əkinçiliklə, süsusilə, çəltikçiliklə məşğul olurdular. Çəltik çox məhsuldar ərzaq bitkisi olduğuna görə o, kiçik ərazilərdə də daha çox insanın yaşamasına imkan yaradırdı. Tədricən əkinçilərin sayı artır və onlar meşələri qıraraq ətraf mühitə daha çox təsir göstərməyə başlayırlar, bu isə aynların neolit mədəniyyətinin normal şəkildə mövcud olması üçün zəruri amil olan təbii tarazlığın saxlanması üçün ciddi təhlükə idi. Aynların bir hissəsi yaşayış yerlərini tərk edərək Saxalin adasına, cənubi Amura və Kuril adalarına köçürlər. Sonralar Dzyömon mədəniyyətinin sonu - Yayöy mədəniyyətinin əvvəllərində Yaponiya adalarına Mərkəzi Asiyadan bir sıra etnik qrupların axını da baş vermişdi. Onlar heyvandarlıq və ovçuluqla məşğul olur və Altay dillərində danışırdılar. (Bu etnik qruplar sonralar koreya və yapon etnoslarının əsasını təşkil etmişdir). Yaponiya antropoloqu Oka Masaonun məlumatına əsasən, Yaponiya adalarında məskunlaşan bu Altay dilli etnoslar sonralar "tenno nəsli" adlanan güclü tayfaya çevrildilər. Yaponiyada Yamato dövlətinin təşəkkülü ilə Yamato dövləti ilə aynlar arasında fasiləsiz müharibələr dövrü başlandı.
Təsərrüfat və cəmiyyət
Aynlar əkinçiliklə məşğul olmamışlar, onlarda əsas təsərrüfat sahələri yığıcılıq, balıqçılıq və ovçuluq olmuşdur. Bu nöqteyi-nəzərdən aynlar demoqrafik sıçrayışa imkan vermədən təbii mühitdə insanların yayılması zamanı tarazlığın gözlənilməsinə daha çox diqqət yetirmişlər. Odur ki, aynlarda heç vaxt iri yaşayış məntəqələri mövcud olmamışdır, əsas sosial birlik formaları ayn dilində - utar/utari - "bir qəsəbədə/bir çayda yaşayanlar" adlanan lokal qruplardan ibarət idi. Neolit dövründə bu həyat tərzinin pozulmaması üçün lokal qruplar təbiətdə bir-birindən kifayət qədər aralıda yaşamağa üstünlük verdiklərinə görə, aynlar hələ qədim dövrlərdə Yapon arxipelaqına daxil olan bütün adalara yayılmışlar.
Mənbə
Таксами Ч. М. Косарев В. Д. Кто вы айны? М., Издательство «Мысль» 318 с. 1990 ISBN 5-244-00431-X
Спеваковский А. Б. Духи, оборотни, демоны, божества айнов М., 1988
Невский, Н. А. Айнский фольклор. Наука, Глав. ред. восточной лит-ры, 173 с. 1972
Акулов А. Ю. К истории вопроса о цорпок-куру. Связи культуры айнов с культурой Дзёмон. Этнографическое Обозрение № 2, 2007
История Японии. Т.I С древнейших времен до 1868 г., М., Институт востоковедения РАН.
F.Həvilova. Şərq mədəniyyəti və etnoqrafiyası.
Щебеньков В. Г. Арутюнов С. А., Древнейший народ Японии. М.: Наука,1992
Кондратов Александр. Земля людей — Земля языков. — М.: Детская литература, 1974.
September 16, 2021
aynlar, insan, həqiqi, insan, yaponiyanın, qədim, sakinləri, hesab, olunan, xalqlardan, biridir, ayrı, ayrı, dövrlərdə, aynlar, həmçinin, rusiyada, amur, çayının, aşağı, axarlarında, kamçatka, yarımadasının, cənub, hissəsində, saxalin, kuril, adalarında, yaşam. Aynlar insan heqiqi insan Yaponiyanin qedim sakinleri hesab olunan xalqlardan biridir Ayri ayri dovrlerde aynlar hemcinin Rusiyada Amur cayinin asagi axarlarinda Kamcatka yarimadasinin cenub hissesinde Saxalin ve Kuril adalarinda da yasamislar Muasir dovrde aynlar esasen Yaponiyada yasayirlar Resmi statistikaya gore onlarin sayi 25 min neferdir qeyri resmi melumatlara gore onlarin sayi 200 min nefere catir 2010 cu il siyahiya alinmasina esasen Rusiyada 109 nefer ayn qeyde alinmisdir ki onlardan da 94 neferi Kamcatka yarimadasinda yasayir Aynlar hesab edirler ki onlar Kuril arxipelaqina daxil olan Iturup Kunasir Sikotan ve Xabomai adalari uzerinde suveren huquqlara malikdirler Mundericat 1 Aynlarin menseyi 2 Yayildiqlari eraziler 3 Isgalcilarla mubarize 4 Teserrufat ve cemiyyet 5 MenbeAynlarin menseyi RedakteYaponiya monoetnik olkedir Yeni onun ehalisinin 99 ini yaponlar teskil edir Yaponiyanin yerli ehalisi aynlar hesab olunurlar E e I minilliyin evvellerinde Yaponiya adalarinin en qedim etnik qatini aynlar teskil edirler Aynlarin menseyi haqqinda muxtelif mulahizeleri 3 qrupa bolmek olar 1 Aynlar mense etibari ile avropoiddir Qafqaz irqine mensubdurlar Bu nezeriyyeni C Becelor ve S Murayama mudafie edirler 2 Aynlar mense etibari ile avstroneziyalilardir ve Yaponiya adalarina cenubdan gelmisler Bu mulahize L Y Strenberq terefinden ireli surulmus ve sovet etnoqrafiyasi terefinden mudafie olunmusdur 3 Aynlar mense etibari ile paleoasiya xalqlarindan biridir ve Yaponiya adalarina simaldan Sibirden gelmisler Bu mulahizeni esasen Yaponiya antropoloqlari mudafie edirler Aynlar Yaponiya adalarinda e e XIII minillikde gorunmusler ve onlar burada neolit dovrune aid Dzyomon medeniyyetini yaratmislar Onlarin Yaponiya adalarina haradan geldikleri barede deqiq melumatlar yoxdur lakin melumdur ki onlar Dzyomon medeniyyeti dovrunde Ryukyu adasindan Hokkaydoya qeder butun Yaponiya adalarinda hemcinin Saxalinin cenub hissesinde Kamcatka yarimadasinin cenub hissesinde meskunlasmislar Bu fakti arxeoloji qazintilarin neticeleri ve toponimler de subut edir Meselen Susima Tuyma uzaq Fudzi Xusi nene Sukuba tu ku pa iki ox basi ikioxlu dag Yamata Ya ma ta i denizin quru ile kesisdiyi yer demekdir Yaponiya alimi Kindaiti Kyosukenin eserlerinde ayn menseli toponimler haqqinda da genis melumatlara rast gelmek mumkundur Yayildiqlari eraziler RedakteHazirda aynlar esasen Hokkaydo adalarinda yasayirlar Esrler boyu yaponlar terefinden olkenin merkezi rayonlarindan sixisdirilan aynlar Xokkaydo Kuril Kamcatka yarimadasi Saxalin adalarina yayilmislar Kuril ve Saxalin yarimadasinin nezareti altina dusdukden sonra aynlar assimilyasiya meruz qalmislar Amur regionunda Cin siyasi ve ticari institutlarin yaranmasinin ardindan ise XV esrin ortalarina kimi Saxalin aynlari tez tez Cin nezaretindeki menteqelere seferler etmisler Bele bir fakt da var ki Min sulalesinden olan admiral Yisixa ozunun Asagi Amura etdiyi ekspedisiyalarindan birinde 1413 cu ilde Saxaline catmisdir ve yerli ayn qebilesinin bascisina Min rutbelerini bagislamisdir Aynlar oz dillerini medeniyyetlerini itirseler de antropoloji elametlerini saxlayirlar Ilk baximda onlar yaponlardan keskin suretde ferqlenirler Hazirda aynlarin ekseriyyeti yaponlasmislar Buna baxmayaraq bezi etnoqrafik xususiyyetlerini de qoruyub saxlamislar Onlarin aile munasibetlerinde goze carpan cehet qizlarin aile qurma meselesinin tam serbest olmasidir Mueyyen yas heddine catmis qizlar ilk defe ona nezer salmis oglana elci gonderir Eger musbet cavab alarsa oglan oz ata evini terk ederek qizin evine kocur Ere getdikden sonra qizlar oz nesli familiyalarini saxlayirlar Aynlar oz usaqlarina dogulan kimi ad vermirler Bu is 1 10 yas aralarinda boyumekde olan usagin xarakter xususiyyetleri nezere alinmaqla heyata kecirilir Meselen cirkin edalet Natiq peltek ve s kimi adlar Aynlarin menevi medeniyyetlerinde ayiya perestis ayinleri genis yayilmisdir Isgalcilarla mubarize RedakteTexminen Dzyomon dovrunun ortalarinda Yaponiya adalarina diger etnik qruplarin da axini baslandi Evvelce Cenub serqi Asiyadan ve Cenubi Cinden miqrantlar geldiler Cenub serqi Asiyadan gelen miqrantlar avstroneziya dillerinde danisirdilar Onlar esasen Yaponiya arxipelaqinin cenubunde meskunlasmislar ve ekincilikle sususile celtikcilikle mesgul olurdular Celtik cox mehsuldar erzaq bitkisi olduguna gore o kicik erazilerde de daha cox insanin yasamasina imkan yaradirdi Tedricen ekincilerin sayi artir ve onlar meseleri qiraraq etraf muhite daha cox tesir gostermeye baslayirlar bu ise aynlarin neolit medeniyyetinin normal sekilde movcud olmasi ucun zeruri amil olan tebii tarazligin saxlanmasi ucun ciddi tehluke idi Aynlarin bir hissesi yasayis yerlerini terk ederek Saxalin adasina cenubi Amura ve Kuril adalarina kocurler Sonralar Dzyomon medeniyyetinin sonu Yayoy medeniyyetinin evvellerinde Yaponiya adalarina Merkezi Asiyadan bir sira etnik qruplarin axini da bas vermisdi Onlar heyvandarliq ve ovculuqla mesgul olur ve Altay dillerinde danisirdilar Bu etnik qruplar sonralar koreya ve yapon etnoslarinin esasini teskil etmisdir Yaponiya antropoloqu Oka Masaonun melumatina esasen Yaponiya adalarinda meskunlasan bu Altay dilli etnoslar sonralar tenno nesli adlanan guclu tayfaya cevrildiler Yaponiyada Yamato dovletinin tesekkulu ile Yamato dovleti ile aynlar arasinda fasilesiz muharibeler dovru baslandi Teserrufat ve cemiyyet RedakteAynlar ekincilikle mesgul olmamislar onlarda esas teserrufat saheleri yigiciliq baliqciliq ve ovculuq olmusdur Bu noqteyi nezerden aynlar demoqrafik sicrayisa imkan vermeden tebii muhitde insanlarin yayilmasi zamani tarazligin gozlenilmesine daha cox diqqet yetirmisler Odur ki aynlarda hec vaxt iri yasayis menteqeleri movcud olmamisdir esas sosial birlik formalari ayn dilinde utar utari bir qesebede bir cayda yasayanlar adlanan lokal qruplardan ibaret idi Neolit dovrunde bu heyat terzinin pozulmamasi ucun lokal qruplar tebietde bir birinden kifayet qeder aralida yasamaga ustunluk verdiklerine gore aynlar hele qedim dovrlerde Yapon arxipelaqina daxil olan butun adalara yayilmislar Menbe RedakteTaksami Ch M Kosarev V D Kto vy ajny M Izdatelstvo Mysl 318 s 1990 ISBN 5 244 00431 X Spevakovskij A B Duhi oborotni demony bozhestva ajnov M 1988 Nevskij N A Ajnskij folklor Nauka Glav red vostochnoj lit ry 173 s 1972 Akulov A Yu K istorii voprosa o corpok kuru Svyazi kultury ajnov s kulturoj Dzyomon Etnograficheskoe Obozrenie 2 2007 Istoriya Yaponii T I S drevnejshih vremen do 1868 g M Institut vostokovedeniya RAN F Hevilova Serq medeniyyeti ve etnoqrafiyasi Shebenkov V G Arutyunov S A Drevnejshij narod Yaponii M Nauka 1992 B Pilsudskij Folklor sahalinskih ajnov Sahalinskoe oblastnoe knizhnoe izd vo 61 s 2002 Kondratov Aleksandr Zemlya lyudej Zemlya yazykov M Detskaya literatura 1974 Menbe https az wikipedia org w index php title Aynlar amp oldid 4253894, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
