fbpx
Wikipedia

Avstraliya–Okeaniya xalqları

September 12, 2021

Avstraliya–Okeaniya xalqları — Dünya xalqları ailəsindən Avropalılar tərəfindən dünyanın beşinci qitəsi kimi kəşf olunan Avstraliyanın sahəsi 7,7 milyon kv.km-dir. Okeaniyanın sahəsi isə 1,3 milyon kv.km-dir. Geoloji baxımdan Avstraliya materiki dünyanın ən qədim kontinentidir. Ən yüksək nöqtəsi isə materikin şərqində yerləşən Kostyuşko zirvəsidir və dəniz səviyyəsindən hündürlüyü 2200 metrdir. Avstraliya tropik və subtropik zonada yerləşməklə faunası yoxsuldur. Materik tektonik cəhətdən ən sabit region hesab olunur.

Avstraliya və Okeaniyanın əhalisinin mənşəyi barədə bir çox alimlər müxtəlif fikirlər söyləyir və bu yerlərin məskunlaşması tarixini araşdırmağa təşəbbüs göstərirlər. Son 20-25 il ərzində bu problemin öyrənilməsi arxeoloji qazıntı materiallarına və bu bölgədəki mövcud dillərin dərin etnolinqvistik təhlilinə əsaslanaraq tam elmi bünövrə üzərinə qoyulmuşdur. Bu tədqiqatlardan aydın olur ki, bu ərazidə ilk dəfə Avstraliya və Yeni Qvineya məskunlaşmışdır.

Bütün tədqiqatları və etnolinqvistik xüsusiyyətləri nəzərə alaraq Okeaniyada aşağıdakı tarixi-mədəni rayonları qeydə almaq mümkündür:

Təsnifat

  1. Papuasiya;
  2. Melaneziya;
  3. Avstromelanezasiya;
  4. Melano-Polineziya;
  5. Hind-Mikroneziya;
  6. Mikroneziya;
  7. Polineziya.

Okeaniya xalqları

Okeaniya adalarında Avstraliyadan fərqli olaraq mədəni inkişaf səviyyəsi müxtəlif olmuşdur. Burada əhalinin dili və antropoloji quruluşu da kəskin surətdə fərqlənmişdir. Okeaniya əhalisini aşağıdakı qruplarla təsnif edirlər:

  1. Papuaslar;
  2. Melaneziya xalqları;
  3. Polineziya xalqları;
  4. Mikroneziya xalqları.

Papuaslar, əsasən, Yeni Qvineyada yaşayırlar. Yeni Qvineya adası Qrenlandiyadan sonra dünyada ikinci böyük adadır. Adanın sahəsi 785 min kv.km-dir. Papuasiya adlanan ərazidə 750-yə qədər etnos yaşayır ki, bunların 572-si papuasdır. Ən böyük papuas etnosları enqa, çimbu, xaqen, kamano, xuli və başqalarıdır. Hazırda papuasların əksəriyyəti kəndlərdə yaşayırlar. Yeməkləri isə əksər vaxtlarda bitki mənşəli yeməklərdən ibarət olur. Papuaslarda nəsil ata xətti üzrə hesablanırdı. Papuaslar arasında ən geniş yayılan dini inamlar totemizm və magiya olmuşdur.

Melaneziyanın da etnik tərkibi olduqca mürəkkəbdir. Burada 200-ə qədər etnos yaşayır. Bunların böyük çoxluğunu avstroneziya dilləri (600 min), az bir qismini papuas dilləri (70 min) təşkil edir. Antropoloji baxımdan yerli əhali Avstraliya irqinə daxil olan kiçik melaneziya irqinə mənsubdur. Dilləri Malay-Polineziya dil ailəsinə daxildir. Əkinçilik, balıqçılıq və ovçuluq əsas peşələrdir. Melaneziya kəndləri dairəvi, küçəvari və pərakəndə plan quruluşuna malik olan məskənlərdir.

Melaneziyada ən yüksək ictimai quruluş Fici arxipelağında olmuşdur. Melaneziyalılar arasında fövqəltəbii qüvvələrə inam daha geniş yayılmışdı. Bundan başqa magiya, animizm, totemizm və s.etiqadlar da olmuşdur.

Polineziyalıların antropoloji quruluşu və dilləri onları birbirinə yaxınlaşdırır. Onların boyu 170-173 sm, tünd qaraşın dəriləri, enli dalğavari saçları vardır. Polineziya dilləri də Malay-Polineziya dil ailəsinə mənsubdur. Polineziyalıların ən böyük etnosları maorilər, samoalar, tonqalılar, havaylılar və taitilərdir. Əvvəllər əkinçilik və balıqçılıq əsas olmuşdur.

Adətə görə polineziyalılar içki içərkən dodaqlarını qaba söykəmirdilər. Polineziyalılar mahir sənətkarlar sayılırlar. Polineziyalıların əksəriyyəti təlim-tərbiyə işlərinə ciddi əhəmiyyət vermişlər. Onların dini görüşləri digər Okeaniya xalqları ilə oxşardır. Polineziyalılar musiqi və rəqslərə də böyük diqqətlə yanaşırdılar. Polineziyanın Pasxi adasında yaşayan aborigenlərin özlərinə məxsus mədəniyyəti olmuşdur.

Hətta müəyyən olunmuşdur ki, onlar heroqlif yazıdan da istifadə etmişlər. Mikroneziyaya mənsub olan 2140 adadan 96 adada insanlar məskunlaşmışdır. Mikroneziyada 190 min yerli etnos yaşayır. Onlar da Malay-Polineziya dil ailəsinə mənsub dillərdə danışırlar. Etnoqrafik baxımdan Mikroneziya 2 hissəyə ayrılır:

  1. Qərbi Mikroneziya;
  2. Şərqi Mikroneziya.

Burada evlər bir qayda olaraq daş dirəklər üzərində tikilirdi. Əsas əmək alətləri ox və kaman, nizə və daş bıçaqlar idi. Balıqçılıq əsas məşğuliyyət sahəsi hesab olunur. Toxuculuq da geniş yayılmışdır. Mərkəzi və Şərqi Mikroneziyada əhali iki kastaya ayrılırdı: “Nəciblər” adlanan nəsli əyanlar və “Kayur” adlanan sadə adamlar. Okeaniyanın digər vilayətlərinə nisbətən Mikroneziyada ictimai münasibətlər bir qədər zəif öyrənilmişdir. Missionerlərin əksəriyyətinin müşahidələrinə görə burada intensiv olaraq ibtidai icma münasibətləri dağılır və əmlak bərabərsizliyi yaranırdı.

Mənbə

  • Quliyeva N. Etnoqrafiya və etnologiya. Bakı,2009
  • Рауз Ф. Аборигены Австралии. М., 1956.
  • Садохин А.П. Этнологии. М., 2005.
  • Садохин А.П. Этнология (учебный словарь), М., 2002.
  • Народы и религии мира. Энсиклопедии. М., 1998.
  • Новейшей справочник необходимый знакий. М., 1999.
  • Токарев С.А. История зарубежной этнографии. М.,1978.
  • Чеснов Я.Б. Лекции по исторической этнологии.М., 1998.
  • Этнические процессы в современном мире. М., 1987.
  • Этнография (под.ред.) Ю.В.Бромлея и Г.Е.Маркова, M.1982.
  Etnos ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin.

September 12, 2021
avstraliya, okeaniya, xalqları, məqaləni, vikiləşdirmək, lazımdır, lütfən, məqaləni, ümumvikipediya, redaktə, qaydalarına, uyğun, şəkildə, tərtib, edin, dünya, xalqları, ailəsindən, avropalılar, tərəfindən, dünyanın, beşinci, qitəsi, kimi, kəşf, olunan, avstra. Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Avstraliya Okeaniya xalqlari Dunya xalqlari ailesinden Avropalilar terefinden dunyanin besinci qitesi kimi kesf olunan Avstraliyanin sahesi 7 7 milyon kv km dir Okeaniyanin sahesi ise 1 3 milyon kv km dir Geoloji baximdan Avstraliya materiki dunyanin en qedim kontinentidir En yuksek noqtesi ise materikin serqinde yerlesen Kostyusko zirvesidir ve deniz seviyyesinden hundurluyu 2200 metrdir Avstraliya tropik ve subtropik zonada yerlesmekle faunasi yoxsuldur Materik tektonik cehetden en sabit region hesab olunur Avstraliya ve Okeaniyanin ehalisinin menseyi barede bir cox alimler muxtelif fikirler soyleyir ve bu yerlerin meskunlasmasi tarixini arasdirmaga tesebbus gosterirler Son 20 25 il erzinde bu problemin oyrenilmesi arxeoloji qazinti materiallarina ve bu bolgedeki movcud dillerin derin etnolinqvistik tehliline esaslanaraq tam elmi bunovre uzerine qoyulmusdur Bu tedqiqatlardan aydin olur ki bu erazide ilk defe Avstraliya ve Yeni Qvineya meskunlasmisdir Butun tedqiqatlari ve etnolinqvistik xususiyyetleri nezere alaraq Okeaniyada asagidaki tarixi medeni rayonlari qeyde almaq mumkundur Tesnifat RedaktePapuasiya Melaneziya Avstromelanezasiya Melano Polineziya Hind Mikroneziya Mikroneziya Polineziya Okeaniya xalqlari RedakteOkeaniya adalarinda Avstraliyadan ferqli olaraq medeni inkisaf seviyyesi muxtelif olmusdur Burada ehalinin dili ve antropoloji qurulusu da keskin suretde ferqlenmisdir Okeaniya ehalisini asagidaki qruplarla tesnif edirler Papuaslar Melaneziya xalqlari Polineziya xalqlari Mikroneziya xalqlari Papuaslar esasen Yeni Qvineyada yasayirlar Yeni Qvineya adasi Qrenlandiyadan sonra dunyada ikinci boyuk adadir Adanin sahesi 785 min kv km dir Papuasiya adlanan erazide 750 ye qeder etnos yasayir ki bunlarin 572 si papuasdir En boyuk papuas etnoslari enqa cimbu xaqen kamano xuli ve basqalaridir Hazirda papuaslarin ekseriyyeti kendlerde yasayirlar Yemekleri ise ekser vaxtlarda bitki menseli yemeklerden ibaret olur Papuaslarda nesil ata xetti uzre hesablanirdi Papuaslar arasinda en genis yayilan dini inamlar totemizm ve magiya olmusdur Melaneziyanin da etnik terkibi olduqca murekkebdir Burada 200 e qeder etnos yasayir Bunlarin boyuk coxlugunu avstroneziya dilleri 600 min az bir qismini papuas dilleri 70 min teskil edir Antropoloji baximdan yerli ehali Avstraliya irqine daxil olan kicik melaneziya irqine mensubdur Dilleri Malay Polineziya dil ailesine daxildir Ekincilik baliqciliq ve ovculuq esas peselerdir Melaneziya kendleri dairevi kucevari ve perakende plan qurulusuna malik olan meskenlerdir Melaneziyada en yuksek ictimai qurulus Fici arxipelaginda olmusdur Melaneziyalilar arasinda fovqeltebii quvvelere inam daha genis yayilmisdi Bundan basqa magiya animizm totemizm ve s etiqadlar da olmusdur Polineziyalilarin antropoloji qurulusu ve dilleri onlari birbirine yaxinlasdirir Onlarin boyu 170 173 sm tund qarasin derileri enli dalgavari saclari vardir Polineziya dilleri de Malay Polineziya dil ailesine mensubdur Polineziyalilarin en boyuk etnoslari maoriler samoalar tonqalilar havaylilar ve taitilerdir Evveller ekincilik ve baliqciliq esas olmusdur Adete gore polineziyalilar icki icerken dodaqlarini qaba soykemirdiler Polineziyalilar mahir senetkarlar sayilirlar Polineziyalilarin ekseriyyeti telim terbiye islerine ciddi ehemiyyet vermisler Onlarin dini gorusleri diger Okeaniya xalqlari ile oxsardir Polineziyalilar musiqi ve reqslere de boyuk diqqetle yanasirdilar Polineziyanin Pasxi adasinda yasayan aborigenlerin ozlerine mexsus medeniyyeti olmusdur Hetta mueyyen olunmusdur ki onlar heroqlif yazidan da istifade etmisler Mikroneziyaya mensub olan 2140 adadan 96 adada insanlar meskunlasmisdir Mikroneziyada 190 min yerli etnos yasayir Onlar da Malay Polineziya dil ailesine mensub dillerde danisirlar Etnoqrafik baximdan Mikroneziya 2 hisseye ayrilir Qerbi Mikroneziya Serqi Mikroneziya Burada evler bir qayda olaraq das direkler uzerinde tikilirdi Esas emek aletleri ox ve kaman nize ve das bicaqlar idi Baliqciliq esas mesguliyyet sahesi hesab olunur Toxuculuq da genis yayilmisdir Merkezi ve Serqi Mikroneziyada ehali iki kastaya ayrilirdi Necibler adlanan nesli eyanlar ve Kayur adlanan sade adamlar Okeaniyanin diger vilayetlerine nisbeten Mikroneziyada ictimai munasibetler bir qeder zeif oyrenilmisdir Missionerlerin ekseriyyetinin musahidelerine gore burada intensiv olaraq ibtidai icma munasibetleri dagilir ve emlak berabersizliyi yaranirdi Menbe RedakteQuliyeva N Etnoqrafiya ve etnologiya Baki 2009 Rauz F Aborigeny Avstralii M 1956 Sadohin A P Etnologii M 2005 Sadohin A P Etnologiya uchebnyj slovar M 2002 Narody i religii mira Ensiklopedii M 1998 Novejshej spravochnik neobhodimyj znakij M 1999 Tokarev S A Istoriya zarubezhnoj etnografii M 1978 Chesnov Ya B Lekcii po istoricheskoj etnologii M 1998 Etnicheskie processy v sovremennom mire M 1987 Etnografiya pod red Yu V Bromleya i G E Markova M 1982 Etnos ile elaqedar bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin Menbe https az wikipedia org w index php title Avstraliya Okeaniya xalqlari amp oldid 3215294, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.