Azərbaycanca
Deutsch
Lietuvos
සිංහල
Türkçe
Українська
Aspidiotus nerii (lat. Aspidiotus nerii) — heyvanlar aləminin buğumayaqlılar tipinin həşəratlar sinfinin yarımsərtqanadlılar dəstəsinin diaspididae fəsiləsinin aspidiotus cinsinə aid heyvan növü.
| Aspidiotus nerii | ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||
| Elmi təsnifat | ||||||||||
| Domen: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Aləm: Yarımaləm: Klad: Klad: Ranqsız: Tipüstü: Ranqsız: Ranqsız: Tip: Klad: Yarımtip: Sinif: Ranqsız: Yarımsinif: Budaq: İnfrasinif: Ranqsız: Ranqsız: Dəstəüstü: Dəstə: Yarımdəstə: İnfradəstə: Fəsiləüstü: Fəsilə: Yarımfəsilə: Triba: Yarımtriba: Cins: Növ: Aspidiotus nerii | ||||||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||||||
| ||||||||||
| ||||||||||
Xarici quruluşu
Çanağı az və ya çox dərəcədə dəyirmidir, yastıdır, nazikdir. Cavan fərdlər də əksərən ağ rənglidir, yaşlılarda açıq qəhvəyi rənglidir, qıraqlar daha açıq rənglidir. Sürfə çanaqcığı sarıdır, çanağın mərkəzində yerləşir. Dişi fərdin çanaqdaxili bədəni açıq-sarı rənglidir. Bədən yumurtavaridir, qabıq zəif surətdə xitinləşmişdir. Erkəyin nimfal çanağı ovaldır, uzunsovdur, ağdır, sürfə çanaqcığı sarımtıl rənglidir.
Həyat tərzi
Polifaqdır. , , şümşad, zeytun, yukka, , , akasiya, oleandr, adi dəfnə bitkilərinin müxtəlif orqanları üzərində yaşadığı müəyyənləşdirilmişdir. Lənkəran zonasında sitrus bitkiləri üzərində yayılmışdır. Zərərverici istixana şəratində yetişdirilən və dekorativ məqsədlə istifadə olunan bitkilərə də çox böyük zərər vurur, bitkilərin dekorativliyi itir, zəif inkişaf edir, yarpaqlar tez tökülür, bəzən bitkini də vaxtından əvvəl qurudur. Zeytun ağaclarının üzərində yaşayan həşərat zeytun meyvələrinə yapışaraq şırımlar yaradır, meyvələr normal inkişaf etmir və vaxtından əvvəl tökülür. Çox böyük zərərvurma qabiliyyətinə baxmayaraq zərərverici çox zəif öyrənilmişdir. Azərbaycanda zərərvericini yalnız A.A.İmamquliyev Lənkəran zonasında tədqiq etmiş, onun biologiyasını öyrənmişdir.
Zərərvericinin Xaçmaz və Abşeronda biologiyası öyrənilmişdir. Abşeronda zeytun ağacı üzərində 3 tam nəsil verir. Yalnız yetkin erkək fərdlər istisna olmaqla bütün inkişaf mərhələsindəki fərdləri zərər vurur.
Cavan, yetkin dişi fərdlər, I və II yaşlı sürfələr qışlayır. Zeytun bitkisi üzərində oyanması mart-apreldə başlayır. Aprelin 2-3-cü ongünlüyündə erkək fərdlərin uçuşu baş verir. Dişi fərdlərlə mayalandıqdan sonra erkək fərdlər məhv olur. Bu fərdlər ağız aparatına malik deyildir. 1-2 gün yaşadıqdan sonra məhv olurlar. Qanadlı fərdlərdir. Qanadlar çox yaxşı inkişaf etmişdir, kopulyativ aparat çox uzundur, yaxşı görünür. Təxminən 12-15 gündən sonra ilk yumurta qoyan dişilər yaranır. Yumurtalarının embrional inkişafı çox azdır, 2-3 gündür.
Mayın əvvəllərində və 2-ci ongünlüyündə sürfələr yaranır. Kütləvi sürfə doğumu mayın 2-ci və 3-cü dekadasında baş verir. Sürfələr aktiv hərəkət edir, ətraflara, bığcığa malik olur. Çox qısa müddətli aktiv hərəkətdən sonra "avara sürfələri" bitkinin cavan zoğlarına, yarpaqlarına yapışır, ilkin ağımtıl çanaqla örtülür. Çanaq sürfələrin ifraz etdiyi mum saplardan yaranır.
İyunun 2-ci dekadasında I yaşlı sürfələr II yaşlı sürfələrə çevrilir. Erkək, dişi fərdlər bir-birindən fərqlənir. Erkək fərdlərin çanağı uzunsov, ağımtıl, dişi fərdlərin çanağı isə dəyirmi qismən tünd rəngli olur. Çanaq daxili bədən də bir-birindən fərqlənir. Erkəklərin bədəni uzunsov olub, qırmızı ləkələrlə örtülü olur. Dişi fərdlər dəyirmi sarımtıl bədənə malik olur. İyunun 2-3-cü dekadasında erkəklərin uçuşu baş verir. İyulun 1-ci və 2-ci dekadasında II nəslin yumurta qoyan dişiləri yaranır. I yaz nəslinin tam inkişafı üçün 55-60 gün tələb olunur.
İyulun I və II dekadasında sürfələr yaranır. Temperatur göstəriciləri yaza nisbətən yüksək olduğu üçün II nəslinin tam inkişafı 50-55 günə tamamlanır. İyulun 3-cü, avqustun 1-ci ongünlüyündə I yaşlı sürfələr II yaşlı sürfələrə çevrilir. Erkəklərin uçuşu təxminən avqustun II və III dekadasında baş verir. III nəslin yumurta qoyan dişiləri sentyabrın 2-ci və 3-cü ongünlüyündə yaranır.
Oktyabrın 1-ci və 2-ci ongünlüyündə I yaşlı fərdələrin II yaşlı fərdlərə çevrilməsi baş verir. Oktyabrın sonunda, noyabrın əvvəllərində II yaşlı sürfələr cavan dişilərə çevrilir. Himfal çanağın altında I yaşlı erkəklər II yaşlı erkəklərə çevrilir.
Xaçmaz rayonunda oleandr bitkisi üzərində biologiyası öyrənilmişdir. Bu rayonda oleandr bitkisi üzərində 3 nəsil verir. Cavan, yetkin dişilər, I və II yaşlı sürfələr qışlayır.
Yayılması
Tropik mənşəlidir, hal-hazırda isə dünyanın hər yerində yayılmışdır. Keçmiş SSRİ məkanında, Qafqazda yayılmışdır. İstixana şəraitində isə demək olar ki, hər yerdə yayılmışdır. Müxtəlif istixana və otaq bitkilərinin olduqca ciddi zərərvericisidir. Orta Asiyada, Azərbaycanda, Qafqazın Qara dəniz sahillərində, Krım vilayətinin cənubunda istixanalarda geniş yayılaraq, bəzək bitkilərinə böyük zərər vurur.
İstinadlar
- Integrated Taxonomic Information System (ing.). 1996.
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Aspidiotus nerii lat Aspidiotus nerii heyvanlar aleminin bugumayaqlilar tipinin heseratlar sinfinin yarimsertqanadlilar destesinin diaspididae fesilesinin aspidiotus cinsine aid heyvan novu Aspidiotus neriiElmi tesnifatDomen EukariotlarRanqsiz AmorpheaRanqsiz Ranqsiz Ranqsiz Ranqsiz FilozoaAlem HeyvanlarYarimalem EumetazoylarKlad Klad IkitereflisimmetriyalilarKlad Ranqsiz IlkagizlilarTipustu TuleyenlerRanqsiz PanarthropodaRanqsiz Tip BugumayaqlilarKlad Yarimtip AltiayaqlilarSinif HeseratlarRanqsiz Yarimsinif QanadlilarBudaq Infrasinif YeniqanadlilarRanqsiz Ranqsiz ParaneopteralarDesteustu Deste YarimsertqanadlilarYarimdeste Infradeste Fesileustu CoccoideaFesile DiaspididaeYarimfesile Triba Yarimtriba Cins AspidiotusNov Aspidiotus neriiBeynelxalq elmi adiAspidiotus neriiSekil axtarisiITIS 200719NCBI 337510EOL 836151Xarici qurulusuCanagi az ve ya cox derecede deyirmidir yastidir nazikdir Cavan ferdler de ekseren ag renglidir yaslilarda aciq qehveyi renglidir qiraqlar daha aciq renglidir Surfe canaqcigi saridir canagin merkezinde yerlesir Disi ferdin canaqdaxili bedeni aciq sari renglidir Beden yumurtavaridir qabiq zeif suretde xitinlesmisdir Erkeyin nimfal canagi ovaldir uzunsovdur agdir surfe canaqcigi sarimtil renglidir Heyat terziPolifaqdir sumsad zeytun yukka akasiya oleandr adi defne bitkilerinin muxtelif orqanlari uzerinde yasadigi mueyyenlesdirilmisdir Lenkeran zonasinda sitrus bitkileri uzerinde yayilmisdir Zererverici istixana seratinde yetisdirilen ve dekorativ meqsedle istifade olunan bitkilere de cox boyuk zerer vurur bitkilerin dekorativliyi itir zeif inkisaf edir yarpaqlar tez tokulur bezen bitkini de vaxtindan evvel qurudur Zeytun agaclarinin uzerinde yasayan heserat zeytun meyvelerine yapisaraq sirimlar yaradir meyveler normal inkisaf etmir ve vaxtindan evvel tokulur Cox boyuk zerervurma qabiliyyetine baxmayaraq zererverici cox zeif oyrenilmisdir Azerbaycanda zerervericini yalniz A A Imamquliyev Lenkeran zonasinda tedqiq etmis onun biologiyasini oyrenmisdir Zerervericinin Xacmaz ve Abseronda biologiyasi oyrenilmisdir Abseronda zeytun agaci uzerinde 3 tam nesil verir Yalniz yetkin erkek ferdler istisna olmaqla butun inkisaf merhelesindeki ferdleri zerer vurur Cavan yetkin disi ferdler I ve II yasli surfeler qislayir Zeytun bitkisi uzerinde oyanmasi mart aprelde baslayir Aprelin 2 3 cu ongunluyunde erkek ferdlerin ucusu bas verir Disi ferdlerle mayalandiqdan sonra erkek ferdler mehv olur Bu ferdler agiz aparatina malik deyildir 1 2 gun yasadiqdan sonra mehv olurlar Qanadli ferdlerdir Qanadlar cox yaxsi inkisaf etmisdir kopulyativ aparat cox uzundur yaxsi gorunur Texminen 12 15 gunden sonra ilk yumurta qoyan disiler yaranir Yumurtalarinin embrional inkisafi cox azdir 2 3 gundur Mayin evvellerinde ve 2 ci ongunluyunde surfeler yaranir Kutlevi surfe dogumu mayin 2 ci ve 3 cu dekadasinda bas verir Surfeler aktiv hereket edir etraflara bigciga malik olur Cox qisa muddetli aktiv hereketden sonra avara surfeleri bitkinin cavan zoglarina yarpaqlarina yapisir ilkin agimtil canaqla ortulur Canaq surfelerin ifraz etdiyi mum saplardan yaranir Iyunun 2 ci dekadasinda I yasli surfeler II yasli surfelere cevrilir Erkek disi ferdler bir birinden ferqlenir Erkek ferdlerin canagi uzunsov agimtil disi ferdlerin canagi ise deyirmi qismen tund rengli olur Canaq daxili beden de bir birinden ferqlenir Erkeklerin bedeni uzunsov olub qirmizi lekelerle ortulu olur Disi ferdler deyirmi sarimtil bedene malik olur Iyunun 2 3 cu dekadasinda erkeklerin ucusu bas verir Iyulun 1 ci ve 2 ci dekadasinda II neslin yumurta qoyan disileri yaranir I yaz neslinin tam inkisafi ucun 55 60 gun teleb olunur Iyulun I ve II dekadasinda surfeler yaranir Temperatur gostericileri yaza nisbeten yuksek oldugu ucun II neslinin tam inkisafi 50 55 gune tamamlanir Iyulun 3 cu avqustun 1 ci ongunluyunde I yasli surfeler II yasli surfelere cevrilir Erkeklerin ucusu texminen avqustun II ve III dekadasinda bas verir III neslin yumurta qoyan disileri sentyabrin 2 ci ve 3 cu ongunluyunde yaranir Oktyabrin 1 ci ve 2 ci ongunluyunde I yasli ferdelerin II yasli ferdlere cevrilmesi bas verir Oktyabrin sonunda noyabrin evvellerinde II yasli surfeler cavan disilere cevrilir Himfal canagin altinda I yasli erkekler II yasli erkeklere cevrilir Xacmaz rayonunda oleandr bitkisi uzerinde biologiyasi oyrenilmisdir Bu rayonda oleandr bitkisi uzerinde 3 nesil verir Cavan yetkin disiler I ve II yasli surfeler qislayir YayilmasiTropik menselidir hal hazirda ise dunyanin her yerinde yayilmisdir Kecmis SSRI mekaninda Qafqazda yayilmisdir Istixana seraitinde ise demek olar ki her yerde yayilmisdir Muxtelif istixana ve otaq bitkilerinin olduqca ciddi zerervericisidir Orta Asiyada Azerbaycanda Qafqazin Qara deniz sahillerinde Krim vilayetinin cenubunda istixanalarda genis yayilaraq bezek bitkilerine boyuk zerer vurur IstinadlarIntegrated Taxonomic Information System ing 1996 Hemcinin bax