Askoqaster qudridentata

Askoqaster qudridentata (lat. Ascogaster quadridentata) — Buğumayaqlılar tipinin Brakonidlər fəsiləsinə aid olan növ.

?Askoqaster qudridentata
Ascogaster quadridentata
Elmi təsnifat
Aləmi: Heyvanlar Yarımaləm: Eumetazoylar Bölmə: İkitərəflisimmetriyalılar Yarımbölmə: İlkağızlılar Ranqsız: Ecdysozoa Tip: Buğumayaqlılar Sinif: Həşəratlar Yarımsinif: Qanadlılar İnfrasinif: Yeniqanadlılar Dəstəüstü: Tam çevrilmə ilə inkişaf edən həşəratlar Dəstə: Pərdəqanadlılar Yarımdəstə: Saplaqqarıncıqlılar Fəsiləüstü: Ichneumonoidea Fəsilə: Brakonidlər Cins: Askoqaster Növ: Askoqaster qudridentata
Elmi adı
Ascogaster quadridentata Wesmael,1835
Sinonimlər
Ascogaster epinotiae Watanabe, 1937 Ascogaster carpocapsae (Viereck, 1909) Ascogaster nigrator (Szepligeti, 1896) Ascogaster egregia Kokujev, 1895 Ascogaster cynipum Thomson, 1892 Ascogaster nigricornis Thomson, 1892 Ascogaster impressa (Herrich-Schäffer, 1838) Ascogaster quadridens (Herrich-Schäffer, 1838) Ascogaster pallidicornis Curtis, 1837
Vikinövlərdə sistematika Şəkil axtarışı NCBI   132717 EOL   3770907

Həyat tərzi

Abşeron bölgəsinin yerli və introduksiya olunmuş bəzək bitkilərinə zərərverən qızılgül yarpaqbükəninin (Archips rosana L.), tumurcuq fırfırasının (Spilonota ocellana F.) və yarpaq fırfırasının (Recurvaria nanella Hb.) başlıca parazitlərindən biridir. Qızılgül yarpaqbükəninin biotənzimlənməsində mühüm rol oynayır. Parazit, ilk dəfə Zəkəriyyə Məmmədov tərəfindən zolaqlımeyvə güvəsinin (Anarsia lineatella Z.) tırtıl mərhələsindən alınmışdır. Abşeronun həyətyanı sahələrində (Maştağa, Novxanı və Nardaran) aparılan müşahidələrə əsasən askoqaster paraziti birinci yaş sürfə mərhələsində, sahibin tırtıl mərhələsinin bədənində qışlayır. Yazda, (aprel ayının axırı, may ayının əvvəli) qışlamanı keçirən parazit sürfəsi, qışlamadan çıxan tırtılın bədən daxilində onun möhtəviyyatı ilə qidalanır. Sürfə 3 yaş dövrü keçirərək, sahibin axırıncı yaş ölmüş tırtılı üzərində, bəzən də sahibin pupunun kənarında puplaşır. Parazitin pupu ağ rəngdə olmaqla ortasından ağ qurşaq keçir. Pup mərhələsinin inkişafı temperaturdan asılı olaraq (20-22⁰C) 15-16 gün çəkir. Yumurta mərhələsindən yaşlı fərdədək inkişafı 35-40 gün çəkir. Bir ildə iki nəsil verir. Təbii şəraitdən asılı olaraq yaşlı fərd 15-25 gün yaşayır. Bir neçə gün nektarlı bitkilərlə qidalandıqdan sonra nəsilvermə dövrünü davam etdirir. Belə ki, avqust- sentyabr aylarında ikinci nəslin yaşlı fərdləri, qızılgül yarpaqbükəninin tırtılları üzərinə yumurta qoymağa başlayırlar. Parazitin yumurtalarından çıxan sürfə mərhələsi, sahibin yumurtadan çıxan tırtıl mərhələsi ilə eyni vaxta düşür. Parazitlə yoluxmuş tırtıllar qidalanaraq II və III yaşa çatırlar. Bu vaxt parazit sürfəsi də tırtıl bədənində inkişaf mərhələsini tam başa vurmadan tırtıl ilə birlikdə, ağacın qabığı altda qışlamağa gedirlər. Yazda qışlamadan çıxan yoluxmuş tırtıllar inkişaflarını tam başa vura bilmirlər, tırtılın bədənində olan axırıncı yaş sürfələr pup mərhələsinə keçirirlər. May ayının birinci yarısında puplardan parazitlər çıxmağa başlayırlar. Onların uçuşu sentyabr ayınadək davam edir.

Təsərrüfat əhəmiyyəti

Parazit, yarpaqbükən zərərvericilərini 20-25% məhv edir. Perspektivli növdür. Bu baxımdan zərərvericilərə qarşı inteqrir mübarizədə askoqaster parazitindən istifadə etmək mümkündür

Yayılması

Palearktika, Qafqazın hər bir bölgəsində, Azərbaycanın Zaqatala, Xaçmaz, Quba, Ordubad, Abşeron bölgələrində geniş yayılmışdır.

Ədəbiyyat

• E.F.Səfərova. Abşeronda bəzək bitkilərinə zərərverən cücülər, onların biotənzimlənməsində entomofaqların rolu. Bakı, 2013.
• Azərbaycan heyvanlar aləmi. II-buğumayaqlılar. Bakı, Elm, 2004, -388s.
• З.М.Мамедов. К изучению паразитов вредителей плодовых культур в Азербайджане. Мат. IX съезда ВЭО, ч.2, ст.33, 1984, Киев.

Həmçinin bax

• Zarqanadlılar
• Brakon hebetor
• Makroçentrus ankulivoris
• Apanteles solitarius

Xarici keçidlər

• Sex Pheromone of Ascogaster quadridentata, a Parasitoid of Cydia pomonella
• Ascogaster quadridentata Wesmael 2017-04-29 at the Wayback Machine

İstinadlar

1. Watanabe, C. (1937) A contribution to the knowledge of the Braconid fauna of the Empire of Japan., Journal of the Faculty of Agriculture, Hokkaido (Imp.) University. 42:1-188.
2. Viereck, H.L. (1909) Descriptions of new Hymenoptera., Proceedings of the Entomological Society of Washington. 11:42-51.
3. Szepligeti, G. (1896) Beitrage zur Kenntnis der ungarischen Braconiden. (Zweiter Theil)., Termeszetrajzi Fuzetek. 19:285-321 (Hungarian), 359-386 (German).
4. Kokujev, N.R. (1895) Fragments Braconologiques. I-III., Trudy Russkago Entomologicheskago Obshchestva. [Horae Societatis Entomologicae Rossicae.] 29:77-95.
5. Thomson, C.G. (1892) XLIV. Bidrag till Braconidernas kannedom., Opuscula Entomologica. 16:1659-1751.
6. Herrich-Schaffer, G.A.W. (1838) Faunae Insectorum Germaniae initiae oder Deutschlands Insecten. Hymenoptera. Auseinandersetzung der Gattung Chelonus (Jurine)., Regensburg. Heft 154.
7. Curtis, J. (1837) British Entomology; being illustrations and descriptions of the genera of insects found in Great Britain and Ireland., 14:672.
8. З.М.Мамедов. К изучению паразитов вредителей плодовых культур в Азербайджане. Мат. IX съезда ВЭО, ч.2, ст.33, 1984, Киев.
9. E.F.Səfərova. Abşeronda bəzək bitkilərinə zərərverən cücülər, onların biotənzimlənməsində entomofaqların rolu. Bakı, 2013.