Asiya istehsal üsulu - Marksizmdə kapitalizməqədərki dövrdə Asiya ölkələrində mövcud olmuş ictimai quruluşun xüsusiyyətlərini ifadə etmək üçün işlədilən termin .
Ümumi məlumat
Karl Marks tərəfindən təsvir edilmiş ardıcıl ictimai-iqtisadi formasiyaları keçən cəmiyyətin inkişafının sistemində Qədim Şərqin ölkələrində mövcud olmuş "Asiya istehsalat üsuluna" da toxunulur. Bu halda dövlət, həmçinin torpaq sahibkarı kimi çıxış edərək, ondan asılı olan bilavasitə istehsalçılara qarşı durur. Karl Marks dörd istehsalat üsulu seçdi - Asiya, Antik, feodal və burjuaziya - və onlara uyğun olan formalaşmaları. Sonra, Karl Marksın davamçılarının əməklərində, birinci ictimai formasiya kimi quldarlıq göstərilirdi.Cəmiyyətin tarixi inkişafının xüsusi dövrü kimi Asiya istehsalat üsulu mövcud olması qəbul edilirdi.
Tarixi səciyyəsi
Şərqdə dövlətin təsərrüfat həyatını tənzimləməsi ilə formalaşan istehsal üsuludur ki, burada dövlət torpaq üzərində tam olaraq hakimiyyətə sahibdir. Təsərrüfatda, istehsalda bu cür münasibətləri ilk dəfə olaraq Karl Marks şərh etmişdir ki, o da bunu Asiya istehsal üsulu, yaxud da Asiya despotizmi olaraq qeyd edir. Belə ki, orta əsrlərdə Avropada hakimiyyət nə qədər avtoritar səciyyə daşısa da, torpaq üzərində xüsusi mülkiyyət qalmaqda idi və bu da cəmiyyətə müəyyən dərəcədə azadlıq verir, insanların imkanlarını genişləndirirdi.O dövrdə kənd icmaları, monastrlar torpaq üzərində hakimiyyətə malik idilər və onların işinə qarışmaq imkanlarından məhrum idi. Ancaq Şərqdə vəziyyət fərqli idi. Dövlət torpaqların əsas hakimi hesab olunurdu. Ayrı-ayrı şəxslər torpaqda işləsələr də, ondan istifadə etsələr də, torpağın sahibi dövlət hesab olunurdu. Maraqlıdır ki, təsərrüfatda və istehsalatda bu cür münasibətlərin formalaşması şərq xalqlarının dünyagörüşü, etiqad etdikləri dinlər və müxtəlik təlimlərlə əlaqədar idi. Məsələn, islam şərqində Allah bütün torpaqların hakimi hesab olunurdu və xəlifə, sultan onun yerdəki nümayəndələri olaraq qəbul olunduğundan, xəlifənin bu torpaqlara sahiblik etməsi tamamilə normal hesab olunurdu və kimsə etiraz edərsə,sanki Allaha qarşı üsyan etmiş kimi olurdu. Yaxud da Çində imperator bütün torpaqların hakimi idi və məlumdur ki,Çin 2000 il ərzində konfutsiçiliyin təsiri altında olmuşdur. Burada konfutsiçiliyin nüfuzu buna şərait yaradırdı. Konfutsiçilikdə xüsusi avtoriteti olan şəxsə ondan aşağı olan təbəqə itaət etməli idi və bu həmin təlimin başlıca prinsipi hesab olunurdu. Buna görə də, xalq imperatoru bütün torpaqların əsas sahibi kimi qəbul etməyə məcbur idi. Həmçinin çar Rusiyasında da, bu cür istehsal üsulu hökm sürməkdə idi. Hakimiyyət kilsə tərəfindən müqəddasləşdirilmiş, çar bütün torpaqların qanunu sahibi qəbul edilmişdi. Çox maraqlıdr ki, Sovet hakimiyyətinin əsas ideologiya olaraq qəbul etdiyi marksizm bütün cəmiyyət sferalarında tətbiq edilsə də, Marksdan ağızdolusu danışılsa da, Marksın məhz "Asiya istehsal üsulu" həmişə kölgədə qalmış, araşdırılmamışdı.Səbəb isə sadə idi, çünki Sovet hakimiyyəti dövründə istehsal münasibətləri Marksın "Asiya istehsal üsulu"na yaxın idi.Bu sahədə tədqiqat aparanlar ciddi təzyiqlərə, təqiblərə məruz qalır, hətta repressiyalardan belə yan keçə bilmirdilər. Məhz buna görə də SSRİ dağılana kimi Marksın bu baxışları gizlədilmiş, Sovetlər dağıldıqdan sonra, arxivdən yavaş-yavaş üzə çıxarılmağa başlamışdı.
Antik mədəniyyətlə müqayisəsi
İctimai əmək bölgüsünün meydana gəlməsi, istehsal vasitələrinin təsərrüfat həyatında müəyyənedici rola malik olması, qul əməyinin mənimsənilməsi prosesi ictimai inkişafın iki yolunu müəyyən etdi. Bunların biri cəmiyyətin həyatında ictimai əməyin təşkilinin üstün rola malik olması ilə, ikincisi isə, müxtəlif ailələrin istehsal vasitələrinə və qullara görə mülkiyyətlərinin inkişafı ilə əlaqədardır. Məhz bununla əlaqədar olaraq tarixdə iqtisadi inkişafın, o cümlədən "siniflərin" meydana gəlməsinin iki üsulu fərqləndirilir. Bunlardan birini Asiya istehsal üsulu, digərini isə antik istehsal üsulu kimi fərqləndirirlər. Bununla əlaqədar olaraq bəzi hallarda Qədim dünya dedikdə, Şərq və Asiya ölkələri, Antik dünya dedikdə isə Qədim Yunanıstan və Qədim Roma nəzərdə tutulur. Lakin bir ümumi cəhət vardır ki, ictimai inkişafda, təsərrüfatçılığın təşkilində, siniflərin əmələ gəlməsində, dövlətin idarə olunmasında, insanların istehsal vasitələrinə və əməyinə görə davranış və fəaliyyət qaydalarının müəyyənləşdirilməsində nəticə etibari ilə eyni iqtisadi fikirlər söylənilmişdir. Məhz bununla əlaqədar olaraq, qədim dünya dedikdə, istər-istəməz uzaq keçmişdə mövcud olmuş olduqca dəyərli fikirləri, mövcud dövrü dolğun əks etdirən elmi mülahizələri vəhdət şəklində şərh etmək ehtiyacı əmələ gəlir. Ona görə də Antik dövrün iqtisadi fikirlərini, analoji olaraq Qədim dövrün fikirləri kimi də qəbul etmək olar.
asiya, istehsal, üsulu, marksizmdə, kapitalizməqədərki, dövrdə, asiya, ölkələrində, mövcud, olmuş, ictimai, quruluşun, xüsusiyyətlərini, ifadə, etmək, üçün, işlədilən, termin, mündəricat, ümumi, məlumat, tarixi, səciyyəsi, antik, mədəniyyətlə, müqayisəsi, həmç. Asiya istehsal usulu Marksizmde kapitalizmeqederki dovrde Asiya olkelerinde movcud olmus ictimai qurulusun xususiyyetlerini ifade etmek ucun isledilen termin 1 Mundericat 1 Umumi melumat 2 Tarixi seciyyesi 3 Antik medeniyyetle muqayisesi 4 Hemcinin bax 5 Xarici kecidler 6 IstinadlarUmumi melumat RedakteKarl Marks terefinden tesvir edilmis ardicil ictimai iqtisadi formasiyalari kecen cemiyyetin inkisafinin sisteminde Qedim Serqin olkelerinde movcud olmus Asiya istehsalat usuluna da toxunulur Bu halda dovlet hemcinin torpaq sahibkari kimi cixis ederek ondan asili olan bilavasite istehsalcilara qarsi durur Karl Marks dord istehsalat usulu secdi Asiya Antik feodal ve burjuaziya ve onlara uygun olan formalasmalari Sonra Karl Marksin davamcilarinin emeklerinde birinci ictimai formasiya kimi quldarliq gosterilirdi Cemiyyetin tarixi inkisafinin xususi dovru kimi Asiya istehsalat usulu movcud olmasi qebul edilirdi Tarixi seciyyesi RedakteSerqde dovletin teserrufat heyatini tenzimlemesi ile formalasan istehsal usuludur ki burada dovlet torpaq uzerinde tam olaraq hakimiyyete sahibdir Teserrufatda istehsalda bu cur munasibetleri ilk defe olaraq Karl Marks serh etmisdir ki o da bunu Asiya istehsal usulu yaxud da Asiya despotizmi olaraq qeyd edir Bele ki orta esrlerde Avropada hakimiyyet ne qeder avtoritar seciyye dasisa da torpaq uzerinde xususi mulkiyyet qalmaqda idi ve bu da cemiyyete mueyyen derecede azadliq verir insanlarin imkanlarini genislendirirdi O dovrde kend icmalari monastrlar torpaq uzerinde hakimiyyete malik idiler ve onlarin isine qarismaq imkanlarindan mehrum idi Ancaq Serqde veziyyet ferqli idi Dovlet torpaqlarin esas hakimi hesab olunurdu Ayri ayri sexsler torpaqda isleseler de ondan istifade etseler de torpagin sahibi dovlet hesab olunurdu Maraqlidir ki teserrufatda ve istehsalatda bu cur munasibetlerin formalasmasi serq xalqlarinin dunyagorusu etiqad etdikleri dinler ve muxtelik telimlerle elaqedar idi Meselen islam serqinde Allah butun torpaqlarin hakimi hesab olunurdu ve xelife sultan onun yerdeki numayendeleri olaraq qebul olundugundan xelifenin bu torpaqlara sahiblik etmesi tamamile normal hesab olunurdu ve kimse etiraz ederse sanki Allaha qarsi usyan etmis kimi olurdu Yaxud da Cinde imperator butun torpaqlarin hakimi idi ve melumdur ki Cin 2000 il erzinde konfutsiciliyin tesiri altinda olmusdur Burada konfutsiciliyin nufuzu buna serait yaradirdi Konfutsicilikde xususi avtoriteti olan sexse ondan asagi olan tebeqe itaet etmeli idi ve bu hemin telimin baslica prinsipi hesab olunurdu Buna gore de xalq imperatoru butun torpaqlarin esas sahibi kimi qebul etmeye mecbur idi Hemcinin car Rusiyasinda da bu cur istehsal usulu hokm surmekde idi Hakimiyyet kilse terefinden muqeddaslesdirilmis car butun torpaqlarin qanunu sahibi qebul edilmisdi Cox maraqlidr ki Sovet hakimiyyetinin esas ideologiya olaraq qebul etdiyi marksizm butun cemiyyet sferalarinda tetbiq edilse de Marksdan agizdolusu danisilsa da Marksin mehz Asiya istehsal usulu hemise kolgede qalmis arasdirilmamisdi Sebeb ise sade idi cunki Sovet hakimiyyeti dovrunde istehsal munasibetleri Marksin Asiya istehsal usulu na yaxin idi Bu sahede tedqiqat aparanlar ciddi tezyiqlere teqiblere meruz qalir hetta repressiyalardan bele yan kece bilmirdiler Mehz buna gore de SSRI dagilana kimi Marksin bu baxislari gizledilmis Sovetler dagildiqdan sonra arxivden yavas yavas uze cixarilmaga baslamisdi 2 Antik medeniyyetle muqayisesi RedakteIctimai emek bolgusunun meydana gelmesi istehsal vasitelerinin teserrufat heyatinda mueyyenedici rola malik olmasi qul emeyinin menimsenilmesi prosesi ictimai inkisafin iki yolunu mueyyen etdi Bunlarin biri cemiyyetin heyatinda ictimai emeyin teskilinin ustun rola malik olmasi ile ikincisi ise muxtelif ailelerin istehsal vasitelerine ve qullara gore mulkiyyetlerinin inkisafi ile elaqedardir Mehz bununla elaqedar olaraq tarixde iqtisadi inkisafin o cumleden siniflerin meydana gelmesinin iki usulu ferqlendirilir Bunlardan birini Asiya istehsal usulu digerini ise antik istehsal usulu kimi ferqlendirirler Bununla elaqedar olaraq bezi hallarda Qedim dunya dedikde Serq ve Asiya olkeleri Antik dunya dedikde ise Qedim Yunanistan ve Qedim Roma nezerde tutulur Lakin bir umumi cehet vardir ki ictimai inkisafda teserrufatciligin teskilinde siniflerin emele gelmesinde dovletin idare olunmasinda insanlarin istehsal vasitelerine ve emeyine gore davranis ve fealiyyet qaydalarinin mueyyenlesdirilmesinde netice etibari ile eyni iqtisadi fikirler soylenilmisdir Mehz bununla elaqedar olaraq qedim dunya dedikde ister istemez uzaq kecmisde movcud olmus olduqca deyerli fikirleri movcud dovru dolgun eks etdiren elmi 3 mulahizeleri vehdet seklinde serh etmek ehtiyaci emele gelir Ona gore de Antik dovrun iqtisadi fikirlerini analoji olaraq Qedim dovrun fikirleri kimi de qebul etmek olar Hemcinin bax RedakteIctimai formasiyaXarici kecidler RedakteIstinadlar Redakte Izahli ve ikidilli lugetler Sozalti sozluk Kollektiv saytMenbe https az wikipedia org w index php title Asiya istehsal usulu amp oldid 6026573, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
