fbpx
Wikipedia

Asfiksiya

September 10, 2021

Asfiksiya (q.yun. ἀ- — q.yun. σφύξη — nəbz; hərfən — nəbzin yoxluğu), və ya boğulma — kəskin tənəffüs çatışmazlığının ən ağır formasıdır. Bu zaman orqanizmə oksigen daxil olmur və karbon qazı xarici mühitə verilmir.

Boyunda, arteriya damarları da daxil olmaqla, sıxılmaya qarşı həssas olan bir neçə obyekt var.

Asfiksiyanın əmələ gəlməsinin əsas səbəbləri aşağıdakılardır:

  • tənəffüs yollarının sıxılması, mənfəzinin şiş toxuması və ya yad cisimlə tutulması
  • ağciyərlərə maye dolması
    • suda boğulan adamların ağciyərlərinə su dolduqda
    • dölün tənəffüs yoluna dölyanı maye dolduqda
  • qırtlağın iltihab nəticəsində daralması
  • tənəffüs əzələlərinin iflici
  • toxuma tənəffüsünün pozulması.

Asfiksiya zamanı hipoksiya, hiperkaphiya və asidoz müşahidə edilir. Asfiksiyanın inkişaf etməsi 4 mərhələdə gedir.

  • Birinci mərhələdə təngnəfəslik müşahidə edilir, arterial təzyiq yüksəlir, ürək vurğuları sürətlənir.
  • İkinci mərhələdə ekspirator təngnəfəslik meydana çıxır, təzyiq yüksəlir, sinir sisteminin fəallığı artır.
  • Üçüncü mərhələ tənəffüsün bir-neçə saniyədən bir 1-2 dəqiqə dayanması ilə xarakterizə olunur. Bu zaman arterial təzyiq azalır.
  • Dördüncü mərhələsi terminal mərhələ hesab edilir. Bu zaman sinir mərkəzinin sarsıntısı nəticəsində reflekslər itir, bəbəklər genəlir, əzələlərin tonusu itir, arterial təzyiq kəskin surətdə aşağı düşür, ürək yığılmaları azalır, passiv nəfəsvermə müşahidə edilir.

Müşahidələr göstərmişdir ki, asfiksiya zamanı ürək fəaliyyəti tənəffüsün dayandığı andan sonra bir müddət davam edir. Asfiksiya baş verən zaman onu yaradan səbəb aradan qaldırlmalı, toxumaların oksigenlə təhcizatı təmin olunmalıdır. Bu zaman süni tənəffüs, ürəyin xarici massajı və s. üsullarından istifadə edilir.

Ümumi məlumat

Asfiksiya qazlar mübadiləsinin pozulması, hipoksik və hiperkapnik sindromun inkişafı ilə gedən, tənəffüs və qan dövranı pozulmalarına gətirib çıxaran həyati təhlükəli vəziyyətdir. Patologiyanın əsasında tənəffüs mərkəzinin disfunksiyası, ağciyərlərə havanın daxil olmasına mexaniki maneə, tənəffüs əzələlərinin zədələnməsi durur. Səbəbindən asılı olmayaraq asfiksiyanın bütün növlərində və formalarında təxirəsalınmaz (bəzən həm də reanimasion) tədbirlərin həyata keçirilməsi tələb olunur. Çünki kəskin oksigen aclığının başlanmasından bir neçə dəqiqə sonra ölüm baş verə bilər. Tibbdə asfiksiya problemi noenatologiya, pulmonologiya, travmatologiya, toksikologiya, reanimatologiya və başqa sahələrdə aktualdır.

Asfiksiyanın təsnifatı

Boğulmanın (tənəffüs funksiyasının və hemodinamikanın pozulması) inkişaf sürətindən asılı olaraq kəskin və yarımkəskin asfiksiya ayırd edilir. Əmələgəlmə mexanizminə görə asfiksiyalar aşağıdakı növlərə ayrılır:

  • Mexaniki – havanın tənəffüs yollarına daxil olmasının məhdudlaşması və ya dayanması onların obturasiyası, sıxılması və ya təzyiq göstərilməsi nəticəsində baş verir;
  • Toksik – boğulma tənəffüs mərkəzinin basqılanması, tənəffüs əzələlərinin iflici, orqanizmə kimyəvi birləşmələrin daxil olması nəticəsində qanda oksigenin nəqlinin pozulması zamanı inkişaf edir;
  • Travmatik – boğulma döş qəfəsinin qapalı zədələnmələri nəticəsində yaranır.

Təsnifatın başqa variantı asfiksiyanı təzyiqdən (kompression və stranqulyasion boğulma), bağlı (aspirasion, obturasion, boğulma) və məhdudlaşdırılmış qapalı mühitdə yaranmış asfiksiyadan fərqləndirməni təklif edir. Boğulmanın xüsusi növü pediatriya çərçivəsində dəyərləndirilən yenidoğulmuşların asfiksiyasıdır.

Asfiksiya zamanı ilk yardım

Kompleks təxirəsalınmaz tədbirlər asfiksiyanın səbəblərinə və fazasına əsasən müəyyənləşdirilir. Mexaniki boğulmalarda, ilk növbədə havaaparıcı yolların keçiriciliyi bərpa olunmalıdır: toplanmış selik, qan, su, qida kütlələri, yad cismin traxeal aspirasiya, bronxoskopiya, xüsusi üsulların köməyilə kənarlaşdırılması; boyunda təzyiq göstərən ipin boşaldılması, dilin boğaza getməsinin qarşısının alınması və s. həyata keçirilir.

Sərbəst tənəffüs hərəkətləri və ürək fəaliyyəti dayandıqda ürək-ağciyər reanimasiyasına keçilməli, süni tənəffüs, ürəyin qapalı massajı icra olunmalıdır. Göstərişlər və texniki imkanlar olduqda traxeostomiya və ya traxeyanın intubasiyası tətbiq oluna, pasiyent sonradan ASV aparatına keçirilə bilər. Mədəcik fibrilyasiyasının inkişafı elektrik defibrilyatorundan istifadəyə əsas verir.

Bir sıra hallarda asfiksiyanın likvidasiyasında ilk tədbirlərə torakosentez və ya plevral boşluğun drenajı aiddir. Venoz təzyiqi azaltmaq məqsədilə qanburaxma icra olunur. Toksik asfiksiya zamanı ilk yardım antidotların yeridilməsindən ibarətdir.

Asfiksiyanın proqnoz və profilaktikası

Kəskin proqressivləşən asfiksiyanın proqnozu həddən artıq ciddidir – letal sonlanma riski yüksəkdir; uzun müddət davam edən inkişafında proqnoz kafidir. Lakin hətta həyati vacib funksiyaları bərpa etməyə nail olduqda belə asfiksiyanın fəsadları xəstə kritik vəziyyətdən çıxdıqdan qısa və ya uzun müddət sonra meydana çıxa bilər. Reanimasion tədbirlərin vaxtında aparılması və həcminə əsasən asfiksiyanın sonlanması haqda əvvəlcədən fikir irəli sürmək olar.

Asfiksiyanın profilaktikası boğulmaya səbəb ola biləcək vəziyyətlərin yaranmasına yol verməməkdir: potensial təhlükəli xəstəliklərin erkən müalicəsi, döş qəfəsi travmalarının, mayelərin və yad cisimlərin aspirasiyasının, suisidlərin qarşısının alınması; toksik maddələrlə kontaktın istisnası (o cümlədən toksikomaniya və narkomaniyanın müalicəsi) və s. Keçirilmiş asfiksiyadan sonra pasiyentlərə bir çox klinik hallarda hərtərəfli qulluq və onların uzun müddət mütəxəssis nəzarətində olması tələb olunur.

İstinadlar

  1. GBD 2015 Disease and Injury Incidence and Prevalence, Collaborators. (8 October 2016). "Global, regional, and national incidence, prevalence, and years lived with disability for 310 diseases and injuries, 1990–2015: a systematic analysis for the Global Burden of Disease Study 2015". Lancet. 388 (10053): 1545–1602. doi:10.1016/S0140-6736(16)31678-6. PMC 5055577. PMID 27733282.
  2. GBD 2015 Mortality and Causes of Death, Collaborators. (8 October 2016). "Global, regional, and national life expectancy, all-cause mortality, and cause-specific mortality for 249 causes of death, 1980–2015: a systematic analysis for the Global Burden of Disease Study 2015". Lancet. 388 (10053): 1459–1544. doi:10.1016/s0140-6736(16)31012-1. PMC 5388903. PMID 27733281.
  3. Asphyxia Origin // Online Etymology Dictionary. İstifadə tarixi: 19 July 2015.
  4. DiMaio, Vincent; DiMaio, Dominick (2001). Forensic Pathology, Second Edition. Selected Pages from CHAPTER 8 and from Deaths Occurring Following the Application of Choke or Carotid Holds 2016-05-13 at the Wayback Machine. www.charlydmiller.com. URL last accessed March 2, 2006.
  5. "Burking Law & Legal Definition". definitions.uslegal.com. İstifadə tarixi: 2015-08-07.
  6. Ferris, J.A.J. . pathology.ubc.ca. June 14, 2006 tarixində orijinalından (DOC) arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: March 1, 2006.
  7. "Hillsborough inquests: The 96 who died". İstifadə tarixi: February 22, 2018.
  8. Jones, Richard. Strangulation 2006-04-30 at the Wayback Machine. www.forensicmed.co.uk. URL last accessed February 26, 2006.
  9. Fruin, John. . crowddynamics.com. February 21, 2006 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: March 3, 2006.
  10. Ohlenkamp, Neil Principles of Judo Choking Techniques. judoinfo.com. URL last accessed on March 3, 2006
  11. Do-jime is a prohibited technique in Judo, (The Kodokan Judo Institute. Kodokan.Org classification of techniques 2012-04-15 at the Wayback Machine. www.kodokan.org. URL last accessed March 4, 2006.) and is considered a 'slight infringement' according to IJF rules, Section 27: Prohibited acts and penalties, article 21. It should not be confused with do-osae, which is a colloquial term for the guard position.
  12. Norwegian paediatrician honoured by University of Athens 2016-04-29 at the Wayback Machine, Norway.gr
  13. Sauvageau, Anny; Boghossian, Elie (1 September 2010). "Classification of Asphyxia: The Need for Standardization". Journal of Forensic Sciences. 55 (5): 1259-1267. doi:10.1111/j.1556-4029.2010.01459.x.
  14. Kutzsche, S; Ilves, P; Kirkeby, OJ; Saugstad, OD (2001). "Hydrogen peroxide production in leukocytes during cerebral hypoxia and reoxygenation with 100% or 21% oxygen in newborn piglets". Pediatric Research. 49: 834–842. doi:10.1203/00006450-200106000-00020. PMID 11385146.
  15. Davis, PG; Tan, A; O'Donnell, CPF; Schulze, A (2004). "Resuscitation of newborn infants with 100% oxygen or air: a systematic review and meta-analysis". The Lancet. 364: 1329–1333. doi:10.1016/S0140-6736(04)17189-4. PMID 15474135.
  16. Lewis, Bill. Katsuhiko Kashiwazaki – Shimewaza (Book Review) fevral 15, 2006, at the Wayback Machine. www.bjj.org. URL last accessed March 4, 2006.

Ədəbiyyat

  • Sir James Kay-Shuttleworth (1834). The Physiology, Pathology, and Treatment of Asphyxia. Longman, Rees, Orme, Brown, Green & Longman.
  • Elsner R (September 1989). . Undersea Biomed Res. 16 (5): 339–44. PMID 2678664. 2010-08-08 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2008-07-04.

Xarici keçidlər

 
   

Vikianbarda Asfiksiya ilə əlaqəli mediafayllar var.

 
   

Vikilüğətdə Asfiksiya ilə əlaqəli söz izahı var.

    September 10, 2021
    asfiksiya, σφύξη, nəbz, hərfən, nəbzin, yoxluğu, boğulma, kəskin, tənəffüs, çatışmazlığının, ağır, formasıdır, zaman, orqanizmə, oksigen, daxil, olmur, karbon, qazı, xarici, mühitə, verilmir, boyunda, arteriya, damarları, daxil, olmaqla, sıxılmaya, qarşı, həss. Asfiksiya q yun ἀ q yun sfy3h nebz herfen nebzin yoxlugu ve ya bogulma keskin teneffus catismazliginin en agir formasidir Bu zaman orqanizme oksigen daxil olmur ve karbon qazi xarici muhite verilmir 1 Boyunda arteriya damarlari da daxil olmaqla sixilmaya qarsi hessas olan bir nece obyekt var Asfiksiyanin emele gelmesinin esas sebebleri asagidakilardir 2 teneffus yollarinin sixilmasi menfezinin sis toxumasi ve ya yad cisimle tutulmasi agciyerlere maye dolmasi suda bogulan adamlarin agciyerlerine su dolduqda dolun teneffus yoluna dolyani maye dolduqda qirtlagin iltihab neticesinde daralmasi teneffus ezelelerinin iflici toxuma teneffusunun pozulmasi 3 Asfiksiya zamani hipoksiya hiperkaphiya ve asidoz musahide edilir Asfiksiyanin inkisaf etmesi 4 merhelede gedir Birinci merhelede tengnefeslik musahide edilir arterial tezyiq yukselir urek vurgulari suretlenir Ikinci merhelede ekspirator tengnefeslik meydana cixir tezyiq yukselir sinir sisteminin fealligi artir Ucuncu merhele teneffusun bir nece saniyeden bir 1 2 deqiqe dayanmasi ile xarakterize olunur Bu zaman arterial tezyiq azalir Dorduncu merhelesi terminal merhele hesab edilir Bu zaman sinir merkezinin sarsintisi neticesinde refleksler itir bebekler genelir ezelelerin tonusu itir arterial tezyiq keskin suretde asagi dusur urek yigilmalari azalir passiv nefesverme musahide edilir 4 Musahideler gostermisdir ki asfiksiya zamani urek fealiyyeti teneffusun dayandigi andan sonra bir muddet davam edir 5 Asfiksiya bas veren zaman onu yaradan sebeb aradan qaldirlmali toxumalarin oksigenle tehcizati temin olunmalidir Bu zaman suni teneffus ureyin xarici massaji ve s usullarindan istifade edilir 6 Mundericat 1 Umumi melumat 2 Asfiksiyanin tesnifati 3 Asfiksiya zamani ilk yardim 4 Asfiksiyanin proqnoz ve profilaktikasi 5 Istinadlar 6 Edebiyyat 7 Xarici kecidlerUmumi melumat RedakteAsfiksiya qazlar mubadilesinin pozulmasi hipoksik ve hiperkapnik sindromun inkisafi ile geden teneffus ve qan dovrani pozulmalarina getirib cixaran heyati tehlukeli veziyyetdir Patologiyanin esasinda teneffus merkezinin disfunksiyasi agciyerlere havanin daxil olmasina mexaniki manee teneffus ezelelerinin zedelenmesi durur 7 Sebebinden asili olmayaraq asfiksiyanin butun novlerinde ve formalarinda texiresalinmaz bezen hem de reanimasion tedbirlerin heyata kecirilmesi teleb olunur Cunki keskin oksigen acliginin baslanmasindan bir nece deqiqe sonra olum bas vere biler Tibbde asfiksiya problemi noenatologiya pulmonologiya travmatologiya toksikologiya reanimatologiya ve basqa sahelerde aktualdir 8 Asfiksiyanin tesnifati RedakteBogulmanin teneffus funksiyasinin ve hemodinamikanin pozulmasi inkisaf suretinden asili olaraq keskin ve yarimkeskin asfiksiya ayird edilir Emelegelme mexanizmine gore asfiksiyalar asagidaki novlere ayrilir 9 Mexaniki havanin teneffus yollarina daxil olmasinin mehdudlasmasi ve ya dayanmasi onlarin obturasiyasi sixilmasi ve ya tezyiq gosterilmesi neticesinde bas verir Toksik bogulma teneffus merkezinin basqilanmasi teneffus ezelelerinin iflici orqanizme kimyevi birlesmelerin daxil olmasi neticesinde qanda oksigenin neqlinin pozulmasi zamani inkisaf edir Travmatik bogulma dos qefesinin qapali zedelenmeleri neticesinde yaranir 10 Tesnifatin basqa varianti asfiksiyani tezyiqden kompression ve stranqulyasion bogulma bagli aspirasion obturasion bogulma ve mehdudlasdirilmis qapali muhitde yaranmis asfiksiyadan ferqlendirmeni teklif edir 11 Bogulmanin xususi novu pediatriya cercivesinde deyerlendirilen yenidogulmuslarin asfiksiyasidir Asfiksiya zamani ilk yardim RedakteKompleks texiresalinmaz tedbirler asfiksiyanin sebeblerine ve fazasina esasen mueyyenlesdirilir 12 Mexaniki bogulmalarda ilk novbede havaaparici yollarin keciriciliyi berpa olunmalidir toplanmis selik qan su qida kutleleri yad cismin traxeal aspirasiya bronxoskopiya xususi usullarin komeyile kenarlasdirilmasi boyunda tezyiq gosteren ipin bosaldilmasi dilin bogaza getmesinin qarsisinin alinmasi ve s heyata kecirilir 13 Serbest teneffus hereketleri ve urek fealiyyeti dayandiqda urek agciyer reanimasiyasina kecilmeli suni teneffus ureyin qapali massaji icra olunmalidir Gosterisler ve texniki imkanlar olduqda traxeostomiya ve ya traxeyanin intubasiyasi tetbiq oluna pasiyent sonradan ASV aparatina kecirile biler 14 Medecik fibrilyasiyasinin inkisafi elektrik defibrilyatorundan istifadeye esas verir Bir sira hallarda asfiksiyanin likvidasiyasinda ilk tedbirlere torakosentez ve ya plevral boslugun drenaji aiddir Venoz tezyiqi azaltmaq meqsedile qanburaxma icra olunur 15 Toksik asfiksiya zamani ilk yardim antidotlarin yeridilmesinden ibaretdir Asfiksiyanin proqnoz ve profilaktikasi RedakteKeskin proqressivlesen asfiksiyanin proqnozu hedden artiq ciddidir letal sonlanma riski yuksekdir uzun muddet davam eden inkisafinda proqnoz kafidir Lakin hetta heyati vacib funksiyalari berpa etmeye nail olduqda bele asfiksiyanin fesadlari xeste kritik veziyyetden cixdiqdan qisa ve ya uzun muddet sonra meydana cixa biler Reanimasion tedbirlerin vaxtinda aparilmasi ve hecmine esasen asfiksiyanin sonlanmasi haqda evvelceden fikir ireli surmek olar 16 Asfiksiyanin profilaktikasi bogulmaya sebeb ola bilecek veziyyetlerin yaranmasina yol vermemekdir potensial tehlukeli xesteliklerin erken mualicesi dos qefesi travmalarinin mayelerin ve yad cisimlerin aspirasiyasinin suisidlerin qarsisinin alinmasi toksik maddelerle kontaktin istisnasi o cumleden toksikomaniya ve narkomaniyanin mualicesi ve s Kecirilmis asfiksiyadan sonra pasiyentlere bir cox klinik hallarda herterefli qulluq ve onlarin uzun muddet mutexessis nezaretinde olmasi teleb olunur Istinadlar Redakte GBD 2015 Disease and Injury Incidence and Prevalence Collaborators 8 October 2016 Global regional and national incidence prevalence and years lived with disability for 310 diseases and injuries 1990 2015 a systematic analysis for the Global Burden of Disease Study 2015 Lancet 388 10053 1545 1602 doi 10 1016 S0140 6736 16 31678 6 PMC 5055577 PMID 27733282 GBD 2015 Mortality and Causes of Death Collaborators 8 October 2016 Global regional and national life expectancy all cause mortality and cause specific mortality for 249 causes of death 1980 2015 a systematic analysis for the Global Burden of Disease Study 2015 Lancet 388 10053 1459 1544 doi 10 1016 s0140 6736 16 31012 1 PMC 5388903 PMID 27733281 Asphyxia Origin Online Etymology Dictionary Istifade tarixi 19 July 2015 DiMaio Vincent DiMaio Dominick 2001 Forensic Pathology Second Edition Selected Pages from CHAPTER 8 and from Deaths Occurring Following the Application of Choke or Carotid Holds Arxivlesdirilib 2016 05 13 at the Wayback Machine www charlydmiller com URL last accessed March 2 2006 Burking Law amp Legal Definition definitions uslegal com Istifade tarixi 2015 08 07 Ferris J A J Asphyxia pathology ubc ca June 14 2006 tarixinde orijinalindan DOC arxivlesdirilib Istifade tarixi March 1 2006 Hillsborough inquests The 96 who died Istifade tarixi February 22 2018 Jones Richard Strangulation Arxivlesdirilib 2006 04 30 at the Wayback Machine www forensicmed co uk URL last accessed February 26 2006 Fruin John The Causes and Prevention of Crowd Disasters crowddynamics com February 21 2006 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi March 3 2006 Ohlenkamp Neil Principles of Judo Choking Techniques judoinfo com URL last accessed on March 3 2006 Do jime is a prohibited technique in Judo The Kodokan Judo Institute Kodokan Org classification of techniques Arxivlesdirilib 2012 04 15 at the Wayback Machine www kodokan org URL last accessed March 4 2006 and is considered a slight infringement according to IJF rules Section 27 Prohibited acts and penalties article 21 It should not be confused with do osae which is a colloquial term for the guard position Norwegian paediatrician honoured by University of Athens Arxivlesdirilib 2016 04 29 at the Wayback Machine Norway gr Sauvageau Anny Boghossian Elie 1 September 2010 Classification of Asphyxia The Need for Standardization Journal of Forensic Sciences 55 5 1259 1267 doi 10 1111 j 1556 4029 2010 01459 x Kutzsche S Ilves P Kirkeby OJ Saugstad OD 2001 Hydrogen peroxide production in leukocytes during cerebral hypoxia and reoxygenation with 100 or 21 oxygen in newborn piglets Pediatric Research 49 834 842 doi 10 1203 00006450 200106000 00020 PMID 11385146 Davis PG Tan A O Donnell CPF Schulze A 2004 Resuscitation of newborn infants with 100 oxygen or air a systematic review and meta analysis The Lancet 364 1329 1333 doi 10 1016 S0140 6736 04 17189 4 PMID 15474135 Lewis Bill Katsuhiko Kashiwazaki Shimewaza Book Review Arxivlesdirilib fevral 15 2006 at the Wayback Machine www bjj org URL last accessed March 4 2006 Edebiyyat RedakteSir James Kay Shuttleworth 1834 The Physiology Pathology and Treatment of Asphyxia Longman Rees Orme Brown Green amp Longman Elsner R September 1989 Perspectives in diving and asphyxia Undersea Biomed Res 16 5 339 44 PMID 2678664 2010 08 08 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2008 07 04 Xarici kecidler Redakte Vikianbarda Asfiksiya ile elaqeli mediafayllar var Vikilugetde Asfiksiya ile elaqeli soz izahi var Cross side to chest compression chokeMenbe https az wikipedia org w index php title Asfiksiya amp oldid 5880706, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

    ne axtarsan burda

    , en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.