Vikipediya azad ensiklopediya Apardı könlümü bir xoş qəmərüz canfəza dilbərAzərbaycandilli klassik əsəbiyyatın ilk nümun

Vikipediya azad ensiklopediya Apardi konlumu bir xos qemeruz canfeza dilberAzerbaycandilli klassik esebiyyatin ilk numunesi olan Izzeddin Hesenoglunun Apardi konlumu qezelinin 1391 ci ilde Misirde tertib edilmis Kitabi Gulustan bil Turki adli antologiyaya daxil olan nusxesi Or 1553 kodlu elyazma hazirda Leyden Universiteti Kitabxanasinda saxlanilir 1 Janr QezelMuellif Izzeddin HesenogluOrijinal dili azerbaycancaApardi konlumu bir xos qemeruz canfeza dilber Vikimenbede Apardi konlumu bir xos qemeruz canfeza dilber Izzeddin Hesenoglunun qezeli Seirin bedii forma mezmun ve ifade baximindan Nizami Gencevinin seirine yaxin olmasi onu gosterir ki Izzeddin Hesenoglu Nizamiden tesirlenmisdir 1391 ci ilde tatar qipcaq sairi Seyfi Sarayi Misirde yazdigi eserine Hesenoglunun bu seirini elave etmis ona nezire de yazmisdir Hesenoglunun qezeli Mehmed Fuad Koprulu terefinden tapilmisdir Apardi konlumu bir xos qemeruz canfeza dilber qezeli eruz vezninin hecez behrinde yazilmisdir Seirde sufiyani esle dunyevi esq qovusmus sekildedir Dilberin boyu ve danisigi surahiye ve onun icindeki seraba benzedilmisdir asiqin cekdiyi eziyyet ise orta esrlerde enberin odla yoxlanilmasi ile muqayise edilmisdir Izzeddin Hesenoglunun panteist dusunceleri de seirde nezere carpir Umumilikde bu qezel Azerbaycan edebiyyatinda bedii felsefi poeziyanin en gozel numunelerinden biridir Izzeddin Hesenoglunun qezeline ondan sonra turk ve fars dillerinde bir sira nezireler yazilmisdir Turkdilli nezire yazanlar arasinda Seyfi Sarayi XV esr Anadolu sairi Ehmed Daini Azerbaycan ediblerinden ise Mohneti Bakuyi XIV esr Sekili Nebi XVIII esr Sirvanli Saleh XVIII esr Ebdulxaliq Cenneti 1855 1931 farsca nezire yazanlar arasinda ise Ima Tufeyli XV XVI esrler Hindistanda yasamis Bedili XVII esr misal gosterile biler Apardi konlumu bir xos qemeruz canfeza dilber seirine Iranda Hindistanda Anadoluda hemcinin qipcaq turkcesinde nezireler yazilmasi onu gosterir ki sair bu bolgelerde de taninirdi Tarixi span Nizami adina Edebiyyat Muzeyinin binasinin penceresinde Izzeddin Hesenoglu resmi Apardi konlumu bir xos qemeruz canfeza dilber qezeli Izzeddin Hesenoglu terefinden yazilmisdir Hesenogludan daha evvel Selcuq sarayi mensubu Ebdulvase Cebeli ve Nizami Gencevi bu seirin bedii formasinda seir erseye getirmisdir Nizami Gencevinin qezeli bu misralarla baslayir Sodem ber sureti asiq ki ber meh mikoned qovga Ce suret Sureti dilber Ce dilber Dilberi ziba Izzeddin Hesenoglunun seiri yalniz formaca yox mezmun ve ifade baximindan da Nizaminin seirine benzerdir Bu onu gosterir ki Hesenoglu Ebdulvase Cebeli ve Nizami Genceviden tesirlenmisdir Lakin Hesenoglunun seirinin orijinalligi sairin senetkarligindan gorunur qezel teqlid xarakteri dasimir Hesenoglunun qezeline daha sonra bir sira nezireler yazilmisdir Azerbaycanlilar ve turkdilli Memlukler arasindaki edebi mubadile hele de alimler ucun maraqli tedqiqat movzusu olaraq qalir Buna misallardan biri Izzeddin Hesenoglunun qedim Azerbaycan edebiyyati numunesi olan Apardi konlumu bir xos qemeruz canfeza dilber qezelinin Memluk elyazmasinda tapilmasidir 1391 ci ilde tatar qipcaq sairi Seyfi Sarayi Sedi Sirazinin Gulustan poemasini Misirde turkceye tercume etmisdir Sarayi Hesenoglunun Apardi konlumu bir xos qemeruz canfeza dilber qezelini cox beyendiyi ucun Gulustan tercumesinin sonunda bu seiri vermis ve daha sonra ise Hesenoglunun seirine neziresini eserine elave etmisdir Sarayinin Hesenoglunun seirine yazdigi nezire turkcedir dolgun tesir bagislayir Bu qezel eruz vezninin hecez behrinde yazilmisdir Izzeddin Hesenoglunun qezeli Mehmed Fuad Koprulu terefinden Avropa serqsunasi Kramersin komekliyi ile tapilmisdir Belelikle bu seir elm alemine belli olmusdur Analizi span Xosrov ve Sirin qizlarin soylediyi efsaneleri dinlemesi Nizami Gencevi eserine cekilmis miniatur Apardi konlumu bir xos qemeruz canfeza dilber qezeli eruz vezninin hecez behrinde yazilmisdir Seirde sufiyani esle dunyevi esq qovusmus sekildedir Birinci misrada asiq dusduyu veziyyetin sebebini izah edir Apardi konlumu bir xos qemeruz canfeza dilber Ne dilber Dilberi sahid Ne sahid Sahidi server Bu misrada sair mehebbet zenciri ile baglandigini izah edir ve dilberini gozellerin gozeli sahidi server adlandirir Ikinci misrada ise gozele muraciet edir qadin bute benzedilir Hesenoglunun qehremani bu gozel butun qarsisinda sitayis etmeye hazirdir Gozelin qameti ise surahiye benzedilir Qul qul ifadesi ise surahide serab tokulende cixan sese isaredir Belelikle dilberin danisigi da teriflenir Demeli dilberin boyu ve danisigi surahiye ve ondan axan seraba benzedilir Nece ki serab insani mest edir gozelin danisigi da lirik qehremani mest edir Asiq narahat olur ki oler ve dilber digerleri ile qirmizi serab icer Buna gore de o deyir ki men olsem bade icme Seirden aydin olur ki dilber asiqle bade icmisdir Basimdan getmedi hergiz seninlen icdigim bade Ne bade Badeyi mesti Ne mesti Mestiyi sager Saha sirin sozun qilir Misirde bir zaman qasid Ne qasid Qasidi qiymet Ne qiymet Qiymeti sekker Sair qeyd edir ki icilen badenin mestliyi asiqin basindan getmir Bu ebedi serxosluq ise ilahiye qarsi olan sevgiden qaynaqlana biler Bu beytde real esqle urfani mehemmed qovusmusdur Hem de mesuqun sirin sozleri o qeder deyerli sayilir ki Misirde sekeri qiymetden salmisdir Qezelin son beytlerinde tesevvufden qaynaqlanan esq daha bariz sekilde ozunu gosterir Tutusmayinca der ates belirmez xisleti enber Ne enber Enberi suzis Ne suzis Suzisi mecmer Bu beyte gore enberin keyfiyyetini bilmek ucun o oda tutulmalidir Bu orta esrlerde enberin keyfiyyetini yoxlamaq ucun edilen bir emeliyyat idi Enber oda tutulandan sonra eger iyini saxlayirdisa bu onun keyfiyyetinden xeber verirdi Sair seirin bu beytinde demek isteyir ki eyni sekilde asiq de cetinliye dusmeden onun esqinin derecesini bilmek olmaz Bu sufilikde de var Salik esq yolunda ne qeder ezab cekerse urfani sevgisinin boyukluyunu subut etmis olur Asagidaki beytde ise Izzeddin Hesenoglunun panteist dusunceleri aciq sekilde gosterilmisdir Ezelde canim icinde yazildi sureti meni Ne meni Meniyi suret Ne suret Sureti defter Sufi panteist baxis bucagina gore mena ilahi varligi suret ise maddi dunyani gosterir Maddi dunyada olanlar ise ilahi dunyanin zerreleridir butun canlilarda ilahiye mexsus bir men vardir Saire gore tanrini sevmek ucun ilahi men ine telqin edilmis suret ve esq aleminin menasi ezelden beri insanin icine hekk edilmisdir Son beytde ise sair asiqleri sadiq fedekar olan ve olmayan sekilde iki hisseye bolur Hesenoglu bildirir ki asiqin sadiqliyi bendenin Tanriya sadiqliyi kimidir Umumilikde bu qezel Azerbaycan edebiyyatinda bedii felsefi poeziyanin en gozel numunelerinden biridir Tesiri span Ebdulxaliq Cenneti Izzeddin Hesenoglunun eserine ondan sonra turk ve fars dillerinde bir sira nezireler yazilmisdir Turkdilli nezire yazanlar arasinda Seyfi Sarayi XV esr Anadolu sairi Ehmed Daini Azerbaycan ediblerinden ise Mohneti Bakuyi XIV esr Sekili Nebi XVIII esr Sirvanli Saleh XVIII esr Ebdulxaliq Cenneti 1855 1931 farsca nezire yazanlar arasinda ise Ima Tufeyli XV XVI esrler Hindistanda yasamis Bedili XVII esr misal gosterile biler Sirvanli Salehin neziresinde bu beytler vardir Lebin yaquti purehmer dilin misli duru govher Ne govher Govheri lolo ne lolo Loloi sehvar Ezelden husnune valeh olubdur bineva Saleh Ne Saleh Salehi bidil ne bidil Bidili bimar Izzeddin Hesenoglu Azerbaycanda ve Rumda Anadoluda boyuk sohret qazanmisdir Onun iki seirinin Misirde tapilmasi Apardi konlumu bir xos qemeruz canfeza dilber seirine Iranda Hindistanda Anadoluda hemcinin qipcaq turkcesinde nezireler yazilmasi onu gosterir ki sair bu bolgelerde de taninirdi Sairin iki eserinin Misirde tapilmasi onu subut edir ki sairin eserleri bu bolgede genis yayilmisdi Istinadlar span Flemming 2018 seh 73 The Turkish poem bearing the taḫalluṣ Ḥasan oġli which according to general consensus belongs to Sayḫ ʿIzzed din Asfaraʾini has been preserved in an appendix to Sayf i Sarayi s Turkish translation of Saʿdi s Gulistan which was completed in Egypt in 1391 and has survived in a single manuscript written in that country Babayev 2018 seh 160 Flemming 2018 seh 128 Flemming 2018 seh IX preface Babayev 2018 seh 159 Babayev 2018 seh 161 Babayev 2018 seh 162 Babayev 2018 seh 163 Babayev 2018 seh 156 Babayev 2018 seh 164 Edebiyyat span Flemming Barbara Essays on Turkish Literature and History Brill 2018 ISBN 9789004355767 Y M Babayev Azerbaycan edebiyyati tarixi XIII XVIII esrler Derslik Tekrar nesr Baki Elm ve tehsil 2018 760 seh Kateqoriyalar Elifba sirasina gore edebi eserlerAzerbaycan dilinde eserlerAzerbaycan sufizmiGizli kateqoriya ISBN sehrli kecidlerinin istifade olundugu sehifeler