fbpx
Wikipedia

Anaxanım Xanlarova

Avqust 30, 2021

Anaxanım Hüseynbəy qızı Xanlarova — İlk qadın korrozionist alim

Həyatı

Dünya miqyasında tanınmış alim qadınlarımızdan biri texnika elmləri doktoru, professor Anaxanım Hüseynbəy qızı Xanlarovadır. Onun metalların korroziyası və mühafizəsi sahəsindəki elmi nailiyyətləri yüksək dəyərləndirilmişdir. O, neft-qaz mədən qurğularının korroziyadan mühafizəsi üsullarını yaradaraq qurğunun əsas təmirlərarası müddətini iki dəfədən artıq uzatmağa müvəffəq olmuşdur.

Professor Anaxanım Xanlarova məşhur Xanlarovlar nəslindəndir. Bakı xanlarından olmuş bu nəsil elmimizə, mədəniyyətimizə istedadlı şəxslər vermişdir. Atası Hüseynbəy Xanlarov gənclik illərində Avropada yaşamış və təhsil almışdı. Anası Şeyda Şamxorskaya zadəgan ailəsindən idi. Təhsilini dayısı maarifpərvər həkim Qara bəy Qarabəyovun yanında almışdı.

Milli adət-ənənələr əsasında gözəl ailə tərbiyəsi görmüş Anaxanım Bakıda 132 nömrəli orta məktəbi bitirdikdən sonra N.Nərimanov adına Bakı Sənaye Texnikumunda oxumuşdur. 1934 -cü ildə isə Azərbaycan Dövlət Universitetinin kimya fakültəsinə daxil olmuşdur. Həmin dövrdə ölkədə özünü müsbət cəhətdən göstərən tələbələr praktiki işə cəlb edilirdi. Onlar üçün nəzəri biliklərini tətbiq etməyə şərait və maddi durumlarını yaxşılaşdırmağa imkan yaradılırdı. Tələbə Anaxanım 1936-cı ildə SSRİ Elmlər Akademiyası Azərbaycan filialının Kimya İnstitutunda laborant vəzifəsində işə başlayır. Həm bacarığını göstərir, həm də təcrübəli mütəxəssislərdən, alimlərdən öyrənir, axtarışlar aparırdı. Oxuduğu qrupa tanınmış müəllimlərdən professor Sadıq Hüseynov və Yusif Məmmədəliyev dərs deyirdi. Onlarla yanaşı, SSRİ Elmlər Akademiyasının akademiki Lopuxun və müxbir üzvü Krasusski mühazirələr oxuyurdu. Dərslər əsasən rus dilində keçirilirdi. Bu, bir tərəfdən gənc milli kadrların dərsləri mənimsəmələrinə çətinlik törətsə də, digər tərəfdən onların yeni dil öyrənmələrinə vasitə idi. Bakıda böyümüş Anaxanım rus dilini yaxşı bilirdi. Kəndlərdən gəlmiş tələbə yoldaşlarına bu dili öyrənməkdə və mühazirələri mənimsəməkdə kömək edirdi. O, 1939-cu ildə universiteti fərqlənmə diplomu ilə başa vurdu.

Elmi - tədqiqatlar

A.Xanlarova o dövrdə Azərbaycanın tanınmış kimyaçı alimləri - Lenin mükafatı laureatı V.F.Neqreyev, SSRİ Dövlət mükafatı laureatı Y.H.Məmmədəliyev, professorlar D.Mehdiyev və Ş.Ə.Əliyevlə birgə çoxşaxəli elmi tədqiqatlar aparmışdır.

O, ilk illərdə yerli xammallardan gərəkli maddələrin alınmasına xüsusi diqqət yetirmiş, fısdıq qatranından korroziya inhibitoru, yarpaqsız böyürtkən kollarından anabazinsulfat alınmasını tədqiq etmişdir. Böyürtkən kollarından alınan maddə respublikamızın pambıq tarlalarında ziyanvericilərlə mübarizə aparmaq üçün lazım idi.

Anaxanım Xanlarova müstəqil elmi-tədqiqat işinə sovet dövründə ilk kimya elmləri namizədi alimlik dərəcəsi almış həmyerlimiz Şıxbala Əliyevlə birgə Binəqədi yatağının yanar şistlərini öyrənməklə başladı. Əldə edilmiş nəticələr SSRİ EA Azərbaycan Filialının Xəbərləri məcmuəsində 1941-ci ildə işıq üzü gördü. Ş.Əliyevlə birgə işlərində Azərbaycan şistlərindən metalların korroziyasının qarşısını alan inhibitorların, eləcə də neft tullantılarından üzvi turşuların və fenolların alınmasını da tədqiq etdi.

1941-1945 -ci illər Böyük Vətən müharibəsi dövründə Hər şey cəbhə üçün, hər şey qələbə üçün! şüarı altında işlər SSRİ məkanında geniş vüsət almışdı. Digər Azərbaycan tədqiqatçıları kimi Anaxanım Xanlarova da hərbi məqsədli tədqiqatlarla məşğul olmağa başladı. Respublikamızın yanar şistlərini öyrəndi. Gecə qaranlığında hərbi gəmiləri görmək məqsədilə istifadə edilən işıqlandırıcı maddənin alınması üsulunu müstəqil surətdə işləyib hazırladı.

Stirol praktiki əhəmiyyətli kimyəvi maddədir, tətbiq sahələri genişdir. Onu polimerləşdirməklə polistirol əldə etmək mümkündür. Buna isə sənayedə, məişətdə ehtiyac vardı. Polistirolu zəngin neft ehtiyatları mövcud olan ölkədə neft məhsullarından almaq iqtisadi cəhətdən səmərəli olardı. Gənc tədqiqatçı bu prosesin öyrənilməsi istiqamətində axtarışlar apardı. Yüksək elmi nəticələr əldə etdi. Həmin nəticələr əsasında namizədlik dissertasiyası yazdı. Neftdən stirol və polistirolun alınması mövzusunda dissertasiyanı uğurla müdafiə etdi. 1944-cü ildə alimlik dərəcəsinə layiq görüldü.

1945-ci ildə Azərbaycan SSR Elmlər Akademiyası yaradıldı. Gənc alim 1945-1952-ci illərdə EA-nın Neft İnstitutunda fəaliyyət göstərdi. Böyük elmi işci kimi çalışdı, sonra laboratoriya müdiri vəzifəsinə irəli çəkildi. Onun elmi fəaliyyəti normal heptanın katalitik üsulla antrasenə və fenantrenə çevrilməsi, eləcə də benzolun alfa-olefinlərlə alkilləşməsi reaksiyalarının tədqiqini əhatə etmişdir. Həmin dövrdə alimin aparmış olduğu reaksiyalar nəticəsində alınmış izokarbohidrogenlərə, molekulunda 6-12 ədəd karbon atomuna malik alkilbenzollara ehtiyac kifayət qədər böyük idi. A.Xanlarova bu problemlərin həllinin öhdəsindən bacarıqla gəldi.

1952-1968-ci illərdə dənizdə neft və qaz yataqlarının işlənməsi üzrə Dənizneftqaz Dövlət Elmi-Tədqiqat və Layihə İnstitutunda Korroziya laboratoriyasının, 1968-1971-ci illərdə Azərbaycan SSR EA-nın Qeyri-Üzvi və Fiziki-Kimya İnstitutunda İnhibitorla mübarizə laboratoriyasının müdiri işləmişdir. Sonra yenidən Dənizneftqaz DETLİ-yə qayıtmış və Korroziya şöbəsinin müdiri vəzifəsində çalışmışdır.

O, Korroziya laboratoriyasının müdiri təyin ediləndə qarşıda bir sıra elmi və praktiki problemlərin həlli dururdu. Metalların korroziyadan mühafizəsini tədqiq edərkən onun üzərində yaranan antikorrozion örtük qatın dinamikasını aydınlaşdırmaq mühüm əhəmiyyət kəsb edirdi. Bu dinamikanı bilmək korrozionist mütəxəssislər üçün çox vacib olsa da, onu öyrənmək heç də asan deyildi. A.Xanlarova müasir və səmərəli üsulla, yəni, nişanlanmış atomlar üsulu ilə metallarda antikorrozion örtük qatın yaranma dinamikasını öyrəndi. Onun rəhbərliyi ilə dəniz neft-qaz avadanlıqlarının, sualtı boru kəmərləri və qurğuların metal konstruksiyalarının korroziyadan mühafizəsi nəzəri cəhətdən əsaslandırılmaqla təcrübi üsullarla tədqiq edildi. Yeni səmərəli tövsiyələrin işlənib hazırlanması və istehsalata tətbiqi istiqamətində geniş miqyasda elmi-tədqiqat və təcrübə-sınaq işləri yerinə yetirildi. Aparılmış elmi-tədqiqat işləri sayəsində dənizdə müxtəlif hidrometeoroloji sahələrdə yerləşən neft - mədən avadanlıqlarının polad konstruksiyalarında korroziyanın səbəbləri hərtərəfli araşdırıldı. Məhz bu tədqiqatların nəticəsində metal qurğuların ayrı-ayrı hissələrində, qovşaqlarında konstruktiv dəyişikliklər aparılması mümkün oldu. Həmin qurğuların etibarlı surətdə istismar müddəti artırıldı. O, əldə edilmiş elmi nəticələr əsasında elmi məsləhətçisi olmadan doktorluq dissertasiyasını yazdı. 1967 -ci ildə Neft-mədən qurğularının korroziyası və onların suüstü zonasında mühafizəsi mövzusunda doktorluq dissertasiyasını müdafiə etdi. Onun bu işi təkcə elmi əhəmiyyət kəsb etmirdi, həmçinin böyük praktiki və iqtisadi əhəmiyyətə malik idi. Beləliklə, Anaxanım Xanlarova keçmiş SSRİ məkanında metalların korroziyası və mühafizəsi sahəsində texnika elmləri doktoru alimlik dərəcəsi almış ilk qadın oldu.

A.Xanlarova 10 il ərzində Korroziya şöbəsinə rəhbərlik etmişdir. 1979-cu ildə ona Materialların kimyəvi müqaviməti və korroziyadan mühafizəsi ixtisası üzrə professor elmi rütbəsi verildi.

A.Xanlarova 1980-ci ildən 2006-cı ilədək Dənizneftqazlayihə DETLİ-də baş elmi məsləhətçi və Korroziya şöbəsində aparıcı elmi işçi vəzifəsində işləmişdir.

300-dən artıq dərc olunmuş elmi əsərin, o cümlədən ixtiralara görə 75 müəlliflik şəhadətnaməsi və patentin, rusca yazılmış 5 monoqrafiyanın həmmüəllifi olmuşdur. Onun Qoruyucu sürtkülər kitabı (Bakı, 1961-ci il) hidrotexniki qurğuların dəniz korroziyasından qorunması mövzusuna həsr edilmişdir. Digər dəyərli monoqrafiyası “Neytral mühitlərdə poladın korroziyadan qorunması” (Bakı, 1962-ci il) adlanır. A.Xanlarovanın işıq üzü görmüş üçüncü kitabı elmi məqalələrinin toplusundan ibarətdir (Protektor polimer örtüklər. Polimerlərin antikorrozion texnikada tətbiqi. Moskva, 1962-ci il). Bu topluda polimer maddələrdən hazırlanmış qoruyucu örtüklərin antikorrozion texnikada tətbiqi istiqamətindəki uğurlardan söhbət açılır. Onun Lenin mükafatı laueratı V.F.Neqreyev və R.H.Hacıyeva ilə birgə qələmə aldıqları Dəniz neft-mədən qurğularının korroziyadan mühafizəsi adlı monoqrafiya 1964 -cü ildə Moskvanın Nedra nəşriyyatında çap olunmuşdur. Bu kitab sahə mütəxəssisləri tərəfindən çox yüksək dəyərləndirilmişdir və bu gün də əhəmiyyətini saxlamışdır. Elektrikötürücü hava xətlərinin korroziyadan qorunması (Moskva, Energetika, 1974-cü il) kitabında Xəzər dənizi şəraitində müxtəlif poladların korroziyasının xüsusiyyətləri şərh edilir.

Professor A.Xanlarova elmi kadrların hazırlanmasına da böyük əmək sərf etmişdir. Onun elmi rəhbərliyi altında doqquz nəfər namizədlik dissertasiyası işi yerinə yetirmişdir. Görkəmli alim Ümumittifaq konfranslarında, qurultaylarda, seminarlarda Azərbaycanı, xarici ölkələrdə Sovet İttifaqını yüksək səviyyədə təmsil edir, çıxışları böyük maraqla dinlənilirdi. Kifayət qədər uğurlar qazanmış və nüfuza malik olmuş Anaxanım Xanlarovanın həyatının ilk baxışda xoş keçdiyi təəssüratı yarana bilər. Əslində isə belə olmamışdır. Bəy ailəsinin nümayəndəsi kimi onun uşaqlıq və gənclik illəri bolşevik hakimiyyətinin ilk onilliklərinə təsadüf etmişdir. Bu isə özlüyündə onun həyatının həmin illərdə müəyyən məhrumiyyətlərlə bağlı olmasını göstərir. Böyük Vətən müharibəsi ərəfəsində ziyalı gənclə, ixtisasca mühəndis-metallurq olmuş Qasım Əlibaba oğlu Vəliyev ilə ailə qurmuşdur. Q.Vəliyev 1935-ci ildə Moskva Polad Ərintilər İnstitutunu bitirmişdi. Bakıda rəhbər vəzifədə çalışan, cəbhə üçün hərbi texnika istehsalı ilə məşğul olan yüksək səviyyəli bu mütəxəssisi heç də hamının gözü götürmürdü. 1941-ci ildə müharibə başlayarkən metal kombinatından da işçilər cəbhəyə göndərilirdi. Q.Vəliyev kombinatın fəaliyyətinə daha çox fayda verən əməkdaşları işdə saxlamağa çalışırdı. Daşnak məsləkli bir dəstə nankor erməni Qasım müəllim haqqında yalan, böhtan dolu məktublar yazaraq Moskvaya göndərmişlər. Guya Q.Vəliyev vəzifəsindən sui-istifadə edərək millətçiliklə məşğul olur, erməniləri cəbhəyə daha çox göndərir. Kremldə rəhbər vəzifələrdə çalışan ermənilərin dəstəyi ilə o, əvvəlcə işdən uzaqlaşdırılmış, sonra isə öldürülmüş və A.Xanlarovaya müəyyən təzyiqlər göstərilmişdir. Azərbaycanın hüquq-mühafizə orqanlarının rəhbərliyində çalışan qeyri-millətlərdən olan şəxslər onun qarşısına milli kadrlarımızın əleyhinə casusluq etmək tələbi qoymuşlar. O isə qəti şəkildə bu tələbi rədd etmiş, nəticədə faktiki olaraq özünü və iki körpəsinin həyatını təhlükə qarşısına qoymuşdur. İllərlə nəzarətdə saxlanmış və izlənmişdir. Hər cür məhrumiyyətlərə və çətinliklərə dözərək elmdə dəyərli uğurlar qazandığı kimi, övladlarını da vətən üçün faydalı adamlar kimi böyüdüb tərbiyə etmişdir. Uşaqlar da elmlə məşğul olmağa üstünlük vermişlər. Rəna xanım anasının yolu ilə gedərək korroziya sahəsində çalışmış və elmlər namizədi alimlik dərəcəsi almışdır. Oğlu Ramiz isə fizikanı özünə tədqiqat sahəsi seçmişdir. Hazırda elmlər doktoru dissertasiyasının müdafiəsinə hazırlaşır.

Fəaliyyətinin qiymətləndirilməsi

Professor Anaxanım Xanlarovanın kimya elminin neft-qaz sənayesinin inkişafındakı böyük əməyi layiqincə qiymətləndirilmişdir. O, 1941-1945-ci illər Böyük Vətən müharibəsindəki xidmətlərinə görə Rəşadətli əməyə görə medalına, həmin müharibədəki qələbəmizin 30 və 40 illikləri münasibətilə medallarla təltif edilmişdir, SSRİ-nin fəxri neftçisi və Qaz sənayesinin fəxri işçisi adlarına layiq görülmüşdür. Onun adı SSRİ-nin Neft və Qaz Sənayesi Nazirliyinin Fəxri kitabına yazılmışdır. Azərbaycan SSR Ali Soveti Rəyasət Heyətinin fəxri fərmanları ilə də təltif edilən A.Xanlarova gənclər üçün yüksək mükafat sayılmış Lenin komsomolu mükafatı laureatı olmuş və SSRİ Nazirlər Sovetinin mükafatını almışdır. Prezident təqaüdçüsü idi. XX əsrin ikinci yarısının kataloq və ensiklopediyalarında Azərbaycanın elm xadimləri VİP person tərkibinə daxil olmuşdur.

Vəfatı

1915-ci il oktyabrın 21-də dünyaya göz açan A.Xanlarova 2007-ci il fevralın 7-də Bakı şəhərində vəfat etmişdir.

İstinadlar

  1. ↑ anl.az (24 oktyabr, 2015). "İlk qadın korrozionist alim" (azərb.). Rəsul RƏXŞANLI. İstifadə tarixi: 2018-08-05.
   Şəxs haqqında olan bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin.

Avqust 30, 2021
anaxanım, xanlarova, məqaləni, vikiləşdirmək, lazımdır, lütfən, məqaləni, ümumvikipediya, redaktə, qaydalarına, uyğun, şəkildə, tərtib, edin, anaxanım, hüseynbəy, qızı, xanlarova, qadın, korrozionist, alim, mündəricat, həyatı, elmi, tədqiqatlar, fəaliyyətinin,. Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Anaxanim Huseynbey qizi Xanlarova Ilk qadin korrozionist alim 1 Mundericat 1 Heyati 2 Elmi tedqiqatlar 3 Fealiyyetinin qiymetlendirilmesi 4 Vefati 5 IstinadlarHeyati RedakteDunya miqyasinda taninmis alim qadinlarimizdan biri texnika elmleri doktoru professor Anaxanim Huseynbey qizi Xanlarovadir Onun metallarin korroziyasi ve muhafizesi sahesindeki elmi nailiyyetleri yuksek deyerlendirilmisdir O neft qaz meden qurgularinin korroziyadan muhafizesi usullarini yaradaraq qurgunun esas temirlerarasi muddetini iki defeden artiq uzatmaga muveffeq olmusdur 1 Professor Anaxanim Xanlarova meshur Xanlarovlar neslindendir Baki xanlarindan olmus bu nesil elmimize medeniyyetimize istedadli sexsler vermisdir Atasi Huseynbey Xanlarov genclik illerinde Avropada yasamis ve tehsil almisdi Anasi Seyda Samxorskaya zadegan ailesinden idi Tehsilini dayisi maarifperver hekim Qara bey Qarabeyovun yaninda almisdi 1 Milli adet eneneler esasinda gozel aile terbiyesi gormus Anaxanim Bakida 132 nomreli orta mektebi bitirdikden sonra N Nerimanov adina Baki Senaye Texnikumunda oxumusdur 1934 cu ilde ise Azerbaycan Dovlet Universitetinin kimya fakultesine daxil olmusdur Hemin dovrde olkede ozunu musbet cehetden gosteren telebeler praktiki ise celb edilirdi Onlar ucun nezeri biliklerini tetbiq etmeye serait ve maddi durumlarini yaxsilasdirmaga imkan yaradilirdi Telebe Anaxanim 1936 ci ilde SSRI Elmler Akademiyasi Azerbaycan filialinin Kimya Institutunda laborant vezifesinde ise baslayir 1 Hem bacarigini gosterir hem de tecrubeli mutexessislerden alimlerden oyrenir axtarislar aparirdi Oxudugu qrupa taninmis muellimlerden professor Sadiq Huseynov ve Yusif Memmedeliyev ders deyirdi Onlarla yanasi SSRI Elmler Akademiyasinin akademiki Lopuxun ve muxbir uzvu Krasusski muhazireler oxuyurdu Dersler esasen rus dilinde kecirilirdi Bu bir terefden genc milli kadrlarin dersleri menimsemelerine cetinlik toretse de diger terefden onlarin yeni dil oyrenmelerine vasite idi Bakida boyumus Anaxanim rus dilini yaxsi bilirdi Kendlerden gelmis telebe yoldaslarina bu dili oyrenmekde ve muhazireleri menimsemekde komek edirdi O 1939 cu ilde universiteti ferqlenme diplomu ile basa vurdu 1 Elmi tedqiqatlar RedakteA Xanlarova o dovrde Azerbaycanin taninmis kimyaci alimleri Lenin mukafati laureati V F Neqreyev SSRI Dovlet mukafati laureati Y H Memmedeliyev professorlar D Mehdiyev ve S E Eliyevle birge coxsaxeli elmi tedqiqatlar aparmisdir 1 O ilk illerde yerli xammallardan gerekli maddelerin alinmasina xususi diqqet yetirmis fisdiq qatranindan korroziya inhibitoru yarpaqsiz boyurtken kollarindan anabazinsulfat alinmasini tedqiq etmisdir Boyurtken kollarindan alinan madde respublikamizin pambiq tarlalarinda ziyanvericilerle mubarize aparmaq ucun lazim idi Anaxanim Xanlarova musteqil elmi tedqiqat isine sovet dovrunde ilk kimya elmleri namizedi alimlik derecesi almis hemyerlimiz Sixbala Eliyevle birge Bineqedi yataginin yanar sistlerini oyrenmekle basladi Elde edilmis neticeler SSRI EA Azerbaycan Filialinin Xeberleri mecmuesinde 1941 ci ilde isiq uzu gordu S Eliyevle birge islerinde Azerbaycan sistlerinden metallarin korroziyasinin qarsisini alan inhibitorlarin elece de neft tullantilarindan uzvi tursularin ve fenollarin alinmasini da tedqiq etdi 1941 1945 ci iller Boyuk Veten muharibesi dovrunde Her sey cebhe ucun her sey qelebe ucun suari altinda isler SSRI mekaninda genis vuset almisdi Diger Azerbaycan tedqiqatcilari kimi Anaxanim Xanlarova da herbi meqsedli tedqiqatlarla mesgul olmaga basladi Respublikamizin yanar sistlerini oyrendi Gece qaranliginda herbi gemileri gormek meqsedile istifade edilen isiqlandirici maddenin alinmasi usulunu musteqil suretde isleyib hazirladi 1 Stirol praktiki ehemiyyetli kimyevi maddedir tetbiq saheleri genisdir Onu polimerlesdirmekle polistirol elde etmek mumkundur Buna ise senayede meisetde ehtiyac vardi Polistirolu zengin neft ehtiyatlari movcud olan olkede neft mehsullarindan almaq iqtisadi cehetden semereli olardi Genc tedqiqatci bu prosesin oyrenilmesi istiqametinde axtarislar apardi Yuksek elmi neticeler elde etdi Hemin neticeler esasinda namizedlik dissertasiyasi yazdi Neftden stirol ve polistirolun alinmasi movzusunda dissertasiyani ugurla mudafie etdi 1944 cu ilde alimlik derecesine layiq goruldu 1945 ci ilde Azerbaycan SSR Elmler Akademiyasi yaradildi Genc alim 1945 1952 ci illerde EA nin Neft Institutunda fealiyyet gosterdi Boyuk elmi isci kimi calisdi sonra laboratoriya mudiri vezifesine ireli cekildi Onun elmi fealiyyeti normal heptanin katalitik usulla antrasene ve fenantrene cevrilmesi elece de benzolun alfa olefinlerle alkillesmesi reaksiyalarinin tedqiqini ehate etmisdir Hemin dovrde alimin aparmis oldugu reaksiyalar neticesinde alinmis izokarbohidrogenlere molekulunda 6 12 eded karbon atomuna malik alkilbenzollara ehtiyac kifayet qeder boyuk idi A Xanlarova bu problemlerin hellinin ohdesinden bacariqla geldi 1 1952 1968 ci illerde denizde neft ve qaz yataqlarinin islenmesi uzre Denizneftqaz Dovlet Elmi Tedqiqat ve Layihe Institutunda Korroziya laboratoriyasinin 1968 1971 ci illerde Azerbaycan SSR EA nin Qeyri Uzvi ve Fiziki Kimya Institutunda Inhibitorla mubarize laboratoriyasinin mudiri islemisdir Sonra yeniden Denizneftqaz DETLI ye qayitmis ve Korroziya sobesinin mudiri vezifesinde calismisdir 1 O Korroziya laboratoriyasinin mudiri teyin edilende qarsida bir sira elmi ve praktiki problemlerin helli dururdu Metallarin korroziyadan muhafizesini tedqiq ederken onun uzerinde yaranan antikorrozion ortuk qatin dinamikasini aydinlasdirmaq muhum ehemiyyet kesb edirdi Bu dinamikani bilmek korrozionist mutexessisler ucun cox vacib olsa da onu oyrenmek hec de asan deyildi A Xanlarova muasir ve semereli usulla yeni nisanlanmis atomlar usulu ile metallarda antikorrozion ortuk qatin yaranma dinamikasini oyrendi Onun rehberliyi ile deniz neft qaz avadanliqlarinin sualti boru kemerleri ve qurgularin metal konstruksiyalarinin korroziyadan muhafizesi nezeri cehetden esaslandirilmaqla tecrubi usullarla tedqiq edildi Yeni semereli tovsiyelerin islenib hazirlanmasi ve istehsalata tetbiqi istiqametinde genis miqyasda elmi tedqiqat ve tecrube sinaq isleri yerine yetirildi 1 Aparilmis elmi tedqiqat isleri sayesinde denizde muxtelif hidrometeoroloji sahelerde yerlesen neft meden avadanliqlarinin polad konstruksiyalarinda korroziyanin sebebleri herterefli arasdirildi Mehz bu tedqiqatlarin neticesinde metal qurgularin ayri ayri hisselerinde qovsaqlarinda konstruktiv deyisiklikler aparilmasi mumkun oldu Hemin qurgularin etibarli suretde istismar muddeti artirildi O elde edilmis elmi neticeler esasinda elmi meslehetcisi olmadan doktorluq dissertasiyasini yazdi 1967 ci ilde Neft meden qurgularinin korroziyasi ve onlarin suustu zonasinda muhafizesi movzusunda doktorluq dissertasiyasini mudafie etdi Onun bu isi tekce elmi ehemiyyet kesb etmirdi hemcinin boyuk praktiki ve iqtisadi ehemiyyete malik idi Belelikle Anaxanim Xanlarova kecmis SSRI mekaninda metallarin korroziyasi ve muhafizesi sahesinde texnika elmleri doktoru alimlik derecesi almis ilk qadin oldu A Xanlarova 10 il erzinde Korroziya sobesine rehberlik etmisdir 1979 cu ilde ona Materiallarin kimyevi muqavimeti ve korroziyadan muhafizesi ixtisasi uzre professor elmi rutbesi verildi A Xanlarova 1980 ci ilden 2006 ci iledek Denizneftqazlayihe DETLI de bas elmi meslehetci ve Korroziya sobesinde aparici elmi isci vezifesinde islemisdir 300 den artiq derc olunmus elmi eserin o cumleden ixtiralara gore 75 muelliflik sehadetnamesi ve patentin rusca yazilmis 5 monoqrafiyanin hemmuellifi olmusdur Onun Qoruyucu surtkuler kitabi Baki 1961 ci il hidrotexniki qurgularin deniz korroziyasindan qorunmasi movzusuna hesr edilmisdir Diger deyerli monoqrafiyasi Neytral muhitlerde poladin korroziyadan qorunmasi Baki 1962 ci il adlanir A Xanlarovanin isiq uzu gormus ucuncu kitabi elmi meqalelerinin toplusundan ibaretdir Protektor polimer ortukler Polimerlerin antikorrozion texnikada tetbiqi Moskva 1962 ci il 1 Bu topluda polimer maddelerden hazirlanmis qoruyucu ortuklerin antikorrozion texnikada tetbiqi istiqametindeki ugurlardan sohbet acilir Onun Lenin mukafati lauerati V F Neqreyev ve R H Haciyeva ile birge qeleme aldiqlari Deniz neft meden qurgularinin korroziyadan muhafizesi adli monoqrafiya 1964 cu ilde Moskvanin Nedra nesriyyatinda cap olunmusdur Bu kitab sahe mutexessisleri terefinden cox yuksek deyerlendirilmisdir ve bu gun de ehemiyyetini saxlamisdir Elektrikoturucu hava xetlerinin korroziyadan qorunmasi Moskva Energetika 1974 cu il kitabinda Xezer denizi seraitinde muxtelif poladlarin korroziyasinin xususiyyetleri serh edilir Professor A Xanlarova elmi kadrlarin hazirlanmasina da boyuk emek serf etmisdir Onun elmi rehberliyi altinda doqquz nefer namizedlik dissertasiyasi isi yerine yetirmisdir Gorkemli alim Umumittifaq konfranslarinda qurultaylarda seminarlarda Azerbaycani xarici olkelerde Sovet Ittifaqini yuksek seviyyede temsil edir cixislari boyuk maraqla dinlenilirdi Kifayet qeder ugurlar qazanmis ve nufuza malik olmus Anaxanim Xanlarovanin heyatinin ilk baxisda xos kecdiyi teessurati yarana biler Eslinde ise bele olmamisdir Bey ailesinin numayendesi kimi onun usaqliq ve genclik illeri bolsevik hakimiyyetinin ilk onilliklerine tesaduf etmisdir 1 Bu ise ozluyunde onun heyatinin hemin illerde mueyyen mehrumiyyetlerle bagli olmasini gosterir Boyuk Veten muharibesi erefesinde ziyali gencle ixtisasca muhendis metallurq olmus Qasim Elibaba oglu Veliyev ile aile qurmusdur Q Veliyev 1935 ci ilde Moskva Polad Erintiler Institutunu bitirmisdi Bakida rehber vezifede calisan cebhe ucun herbi texnika istehsali ile mesgul olan yuksek seviyyeli bu mutexessisi hec de haminin gozu goturmurdu 1941 ci ilde muharibe baslayarken metal kombinatindan da isciler cebheye gonderilirdi Q Veliyev kombinatin fealiyyetine daha cox fayda veren emekdaslari isde saxlamaga calisirdi Dasnak meslekli bir deste nankor ermeni Qasim muellim haqqinda yalan bohtan dolu mektublar yazaraq Moskvaya gondermisler Guya Q Veliyev vezifesinden sui istifade ederek milletcilikle mesgul olur ermenileri cebheye daha cox gonderir Kremlde rehber vezifelerde calisan ermenilerin desteyi ile o evvelce isden uzaqlasdirilmis sonra ise oldurulmus ve A Xanlarovaya mueyyen tezyiqler gosterilmisdir Azerbaycanin huquq muhafize orqanlarinin rehberliyinde calisan qeyri milletlerden olan sexsler onun qarsisina milli kadrlarimizin eleyhine casusluq etmek telebi qoymuslar O ise qeti sekilde bu telebi redd etmis neticede faktiki olaraq ozunu ve iki korpesinin heyatini tehluke qarsisina qoymusdur Illerle nezaretde saxlanmis ve izlenmisdir Her cur mehrumiyyetlere ve cetinliklere dozerek elmde deyerli ugurlar qazandigi kimi ovladlarini da veten ucun faydali adamlar kimi boyudub terbiye etmisdir Usaqlar da elmle mesgul olmaga ustunluk vermisler Rena xanim anasinin yolu ile gederek korroziya sahesinde calismis ve elmler namizedi alimlik derecesi almisdir Oglu Ramiz ise fizikani ozune tedqiqat sahesi secmisdir Hazirda elmler doktoru dissertasiyasinin mudafiesine hazirlasir 1 Fealiyyetinin qiymetlendirilmesi RedakteProfessor Anaxanim Xanlarovanin kimya elminin neft qaz senayesinin inkisafindaki boyuk emeyi layiqince qiymetlendirilmisdir O 1941 1945 ci iller Boyuk Veten muharibesindeki xidmetlerine gore Resadetli emeye gore medalina hemin muharibedeki qelebemizin 30 ve 40 illikleri munasibetile medallarla teltif edilmisdir SSRI nin fexri neftcisi ve Qaz senayesinin fexri iscisi adlarina layiq gorulmusdur Onun adi SSRI nin Neft ve Qaz Senayesi Nazirliyinin Fexri kitabina yazilmisdir Azerbaycan SSR Ali Soveti Reyaset Heyetinin fexri fermanlari ile de teltif edilen A Xanlarova gencler ucun yuksek mukafat sayilmis Lenin komsomolu mukafati laureati olmus ve SSRI Nazirler Sovetinin mukafatini almisdir Prezident teqaudcusu idi XX esrin ikinci yarisinin kataloq ve ensiklopediyalarinda Azerbaycanin elm xadimleri VIP person terkibine daxil olmusdur 1 Vefati Redakte1915 ci il oktyabrin 21 de dunyaya goz acan A Xanlarova 2007 ci il fevralin 7 de Baki seherinde vefat etmisdir 1 Istinadlar Redakte 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 anl az 24 oktyabr 2015 Ilk qadin korrozionist alim azerb Resul REXSANLI Istifade tarixi 2018 08 05 Sexs haqqinda olan bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin Menbe https az wikipedia org w index php title Anaxanim Xanlarova amp oldid 4379847, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.