Azərbaycanca
Deutsch
Lietuvos
සිංහල
Türkçe
Українська
Altay aymağı (xakasca:Алтай аймағы / Altay aymağı) — Rusiya Federasiyasının Xakasiya Respublikasında rayon səviyyəsində adminstrativ orqan. Mərkəzi Bozyar və ya digər adı ilə Ağyar kəndidir.
| Altay aymağı | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Алтай аймағы | |||||
 | |||||
| |||||
| Ölkə | Rusiya Federasiyası, Xakasiya | ||||
| Tabesində | Xakasiya | ||||
| Tarixi və coğrafiyası | |||||
| Əsası qoyulub | 1944 | ||||
| Sahəsi | 1.736.1 km2 km² | ||||
| Mərkəzin hündürlüyü | 347 m | ||||
| Saat qurşağı | | ||||
| Əhalisi | |||||
| Əhalisi | 25.559 nəfər (2010) | ||||
| Digər | |||||
| mo-altay.khakasnet.ru | |||||
| | |||||
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |||||
Sözün kökü
Altay sözünu etimologiyası ilə bağlı çox müxtəlif fikirlər irəli sürülmüşdür. Aymaq sözü isə Sibir türkləri və monqol cəmiyyətlərində bölgə, rayon kimi mənalara gəlir.
Tarixi
SSRİ dövründə 1944-cü ilin yanvar ayında SSRİ Ali Soveti rəhbərliyində orqan sərhədlərinin tənzimlənməsi ilə əlaqədar olaraq yaradılmışdır. Kolxozların yayılmasıyla birlikdə türk olmayan əhalinin sayı artmıdşır. Bölgənin mərkəzi olan Bozyar (Ağ Yar və ya Huba çar) Abakan çayının sahilində yerləşir.
Coğrafiya
Altay aymağı Abakan-Yenisey arasında Koybal bozqırında yerləşur. Coğrafi mövqe olaraq Xakasiya Respublikasının şərq hissəsindədir. Şərqdə Yenisey çayının sağ sahilində olub, Krasnoyarsk əyaləti ilə Xakasiya arasındakı sərhədləri ayırmışdır. Qərbdə Abakan çayı ilə aymaq sərhədləri ayrılmış və orada Ağban piltiri aymağı yerləşmişdir. Cənubda Pii aymağı, şimalda Xakasiyanın paytaxtı Abakan şəhəri ilə həmsərhəddir. Bölgənin sahəsi 1736 km²-dir. Aymaqlar içərisində sahəsinə görə VIII yerdədir. Abakan havalimanından 25 km məsafədə yerləşir. Bölgənin sahəsi içində Novo-Mixaylovskoye neft və qaz sahələri, Altay gölü sahillərində Altay Terapötik Palçıq Sanotoriyası bir çox xəstəliyin dərmanı hesab edilir.
Adminstrativ bölgü
Altay aymağında 19 yaşayış məntəqəsi vardır. Bunlardan 9-ü kənd mərkəzidir.
Əhali
2015-ci ildə həyata keçirilmiş siyahıyaalmaya görə, bölgənin əhalisinin sayı 25.962 nəfərdir.
Etnik tərkibi
Bölgədə əhali qarışıq formada məskunlaşmışdır. Türk qruplarından xakas türkləri, slavyan qruplarından ruslar, ukraynalılar vardır. Erməni və azərbaycanlı əhali də yaşamqdadır.
İqtisadiyyat
Bölgədə başlıca iqtisadi məşğuliyyət kənd təsərrüfatıdır. Mədən yataqlarında ən çox kömür çıxarılır. Bölgə kpmür ehtiyyatları ilə zəngindir.
Səhiyyə
Yerli türk xalqlarının əsasən, təbii qıdalarla bəslənmələrinə görə xəstəlik səviyyəsi aşağıdır. 1940-cı illərdə ilk səhiyyə mərkəzləri tikilmişdir.
Nəqliyyat
Bölgədən Abakan-Sayanoqorsk və Abakan-Bəy (Pii) magistr yolları keçməkdədir.
Turizm
Türk boylarının tarixinin günümüzə uzantılarını araşdırmaq istəyən araşdırmaçılar üçün xakasların yaşayışı, mədəniyyəti, dili, sözlü tarixləri turizm çəkiçiliyidir. Ətrafda pozulmamış təbiət xüsusilə diqqət çəkəndir. Izıh kəndi ətraflarında tarixi-mədəni abidələr vardır. Izıh Çaataş (Yeni daş) adlı kurqan Oçur kəndindədir.
Həmçinin bax
İstinadlar
- "mo-altay". www.mo-altay.khakasnet.ru. 2013-04-17 tarixində orijinalından arxivləşdirilib.
- . /www.mineral.ru. 2020-06-16 tarixində orijinalından arxivləşdirilib.
- В. А. Кузьмин. Энциклопедия Республики Хакасия. Абакан. 2007. səh. 37.
- "GKS". www.gks.ru. 2015-08-06 tarixində orijinalından arxivləşdirilib.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Altay aymagi xakasca Altaj ajmagy Altay aymagi Rusiya Federasiyasinin Xakasiya Respublikasinda rayon seviyyesinde adminstrativ orqan Merkezi Bozyar ve ya diger adi ile Agyar kendidir Altay aymagiAltaj ajmagyBayraq Gerb53 36 01 sm e 91 23 17 s u Olke Rusiya Federasiyasi XakasiyaTabesinde XakasiyaTarixi ve cografiyasiEsasi qoyulub 1944Sahesi 1 736 1 km2 km Merkezin hundurluyu 347 mSaat qursagi UTC 07 00EhalisiEhalisi 25 559 nefer 2010 Digermo altay khakasnet ruXeriteni goster gizle Altay aymagi Vikianbarda elaqeli mediafayllarSozun kokuAltay sozunu etimologiyasi ile bagli cox muxtelif fikirler ireli surulmusdur Aymaq sozu ise Sibir turkleri ve monqol cemiyyetlerinde bolge rayon kimi menalara gelir TarixiSSRI dovrunde 1944 cu ilin yanvar ayinda SSRI Ali Soveti rehberliyinde orqan serhedlerinin tenzimlenmesi ile elaqedar olaraq yaradilmisdir Kolxozlarin yayilmasiyla birlikde turk olmayan ehalinin sayi artmidsir Bolgenin merkezi olan Bozyar Ag Yar ve ya Huba car Abakan cayinin sahilinde yerlesir CografiyaAltay aymagi Abakan Yenisey arasinda Koybal bozqirinda yerlesur Cografi movqe olaraq Xakasiya Respublikasinin serq hissesindedir Serqde Yenisey cayinin sag sahilinde olub Krasnoyarsk eyaleti ile Xakasiya arasindaki serhedleri ayirmisdir Qerbde Abakan cayi ile aymaq serhedleri ayrilmis ve orada Agban piltiri aymagi yerlesmisdir Cenubda Pii aymagi simalda Xakasiyanin paytaxti Abakan seheri ile hemserheddir Bolgenin sahesi 1736 km dir Aymaqlar icerisinde sahesine gore VIII yerdedir Abakan havalimanindan 25 km mesafede yerlesir Bolgenin sahesi icinde Novo Mixaylovskoye neft ve qaz saheleri Altay golu sahillerinde Altay Terapotik Palciq Sanotoriyasi bir cox xesteliyin dermani hesab edilir Altay aymaginin Xakasiya Respublikasi daxilinde yerlesmesi goy rengde Adminstrativ bolguAltay aymaginda 19 yasayis menteqesi vardir Bunlardan 9 u kend merkezidir Ehali2015 ci ilde heyata kecirilmis siyahiyaalmaya gore bolgenin ehalisinin sayi 25 962 neferdir Etnik terkibi Bolgede ehali qarisiq formada meskunlasmisdir Turk qruplarindan xakas turkleri slavyan qruplarindan ruslar ukraynalilar vardir Ermeni ve azerbaycanli ehali de yasamqdadir IqtisadiyyatBolgede baslica iqtisadi mesguliyyet kend teserrufatidir Meden yataqlarinda en cox komur cixarilir Bolge kpmur ehtiyyatlari ile zengindir Bolgede olan xestexana SehiyyeYerli turk xalqlarinin esasen tebii qidalarla beslenmelerine gore xestelik seviyyesi asagidir 1940 ci illerde ilk sehiyye merkezleri tikilmisdir NeqliyyatBolgeden Abakan Sayanoqorsk ve Abakan Bey Pii magistr yollari kecmekdedir adli tarixi mekan TurizmTurk boylarinin tarixinin gunumuze uzantilarini arasdirmaq isteyen arasdirmacilar ucun xakaslarin yasayisi medeniyyeti dili sozlu tarixleri turizm cekiciliyidir Etrafda pozulmamis tebiet xususile diqqet cekendir Izih kendi etraflarinda tarixi medeni abideler vardir Izih Caatas Yeni das adli kurqan Ocur kendindedir Hemcinin baxXakasiya Agban piltiri aymagi Pii aymagi Sira aymagi Ashis aymagi Tastip aymagiIstinadlar mo altay www mo altay khakasnet ru 2013 04 17 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib www mineral ru 2020 06 16 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib V A Kuzmin Enciklopediya Respubliki Hakasiya Abakan 2007 seh 37 GKS www gks ru 2015 08 06 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib