Azərbaycanca
Deutsch
Lietuvos
සිංහල
Türkçe
Українська
Aleksandr Yersen (fr. Alexandre Émile Jean Yersin; 22 sentyabr 1863[…] – 1 mart 1943 və ya 28 fevral 1943, Nyaçanq) — Fransa-İsveçrə həkimi və bakterioloqu. Bubon taununu törədən və sonradan alimin şərəfinə adlandırılan Yersinia pestis aşkar edilməsində rolu olan tədqiqatçılardan biri kimi tanınır. Başqa bir bakterioloq olan yapon həkimi Kitasato Shibasaburō adətən, xüsusi olaraq bir neçə gün əvvəl bakteriyaların müstəqil identifikasiyasını müəyyən etdiyini, lakin patogenə səbəb olan vəba deyil, başqa bir bakteriya olduğunu qeyd etdi. Həmçinin, Yersen ilk dəfə olaraq, eyni basilin (çöpün) həm gəmiricilərdə, həm də insan da olduğunu göstərərək mümkün ötürmə yollarını vurğulamışdı.
| Aleksandr Yersen | |
|---|---|
 | |
| Doğum adı | Alexandre Emile Jean Yersin |
| Doğum tarixi | 22 sentyabr 1863[…] |
| Vəfat tarixi | 1 mart 1943(79 yaşında) və ya 28 fevral 1943(79 yaşında) |
| Vəfat yeri | |
| Dəfn yeri | |
| Elm sahələri | Bakteriologiya, səpmə yatalaq |
| Təhsili | |
| Mükafatları |   |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı və təhsili
Yersen 1863-cü ildə İsveçrənin Vaud kantonunda atasının — Jan-Aleksandr-Mark Yersenin ölümündən sonra dünyaya göz açıb. Onun anası Fanni-İzalin-Emili Moşel idi. 1883–1884-cü ilə qədər Lozannada, ardınca Marburqda və Parisdə (1884–1886) tibb təhsili almışdı.
Karyerası
1886-cı ildə Yersen Emil Rouxun dəvəti ilə École Normale Supérieure-də Louis Pasteurun tədqiqat laboratoriyasına daxil olmuş və quduzluğa qarşı zərdabın hazırlanmasında iştirak etmişdir. 1888-ci ildə o, Eksperimental vərəmin inkişafı üzrə tədqiqat adlı dissertasiya ilə doktorluq dərəcəsini almış və iki ay Almaniyada Robert Koç ilə birlikdə vaxt keçirmişdir.
O, 1889-cu ildə Rouxun əməkdaşı kimi son dövrlərdə yaradılan Pasteur İnsitutuna qoşulub və onunla birlikdə Corynebacterium diphtheriae çubuğu tərəfindən istehsal edilən difteriya toksinini ortaya çıxmışdı.
Fransada tibbi təcrübə qazanmaq üçün Yersen 1888-ci ildə ərizə yazaraq Fransa vətəndaşlığı aldı. Qısa müddət sonra, yəni, 1890-cı ildə, O Saigon-Manila xətti ilə Martimes şirkətinin elçisi kimi həkim olaraq getdi. O, Avquste Pavi missiyalarından birində iştirak etmişdir. 1894-cü ildə Yersen Fransa hökumətinin və Pasteur İnstitutunun tələbi ilə orada baş verən taunu araşdırmaq üçün Honq-Konqa göndərildi.
Orada, kiçik bir daxmada Britaniya xəstəxanalarına gəlişinə icazə verilmədiyi üçün o, ən böyük kəşfini etdi: xəstəliyə səbəb olan patogen. Honq-Konqda olan Dr Kitasato Şibasaburo bir neçə gün əvvəl bir bakteriya aşkar etmişdi. Bunun eyni pnevmokok və ya ikisinin qarışığı olub-olmadığı ilə bağlı mübahisələr var. Kitasatonun ilkin hesabatları qeyri-müəyyən və bir qədər ziddiyyətli olduğundan, bəziləri kəşf üçün yeganə etibarı Yersenə verir. Bununla belə, 1976-cı ildə morfologiyanın hərtərəfli təhlili Kitasato tərəfindən kəşf edilən orqanizmin xüsusiyyətləri müəyyən etdi ki, "biz əminik ki, Kitasato 1894-cü ilin iyunun sonu və iyulun əvvəlində Honq-Konqda vəba basilini tədqiq etmişdi", Yersen 20 iyunda öz kəşfini elan etdikdən bir neçə gün sonra və Kitasato "qeyri-müəyyən edilməməlidir" bu krediti rədd etdi". Vəba çöpü aşağı temperaturda daha yaxşı inkişaf edir, buna görə də Yersenin daha az təchiz olunmuş laboratoriyası inkubatordan istifadə edən Kitasato ilə yarışda üstün idi. Buna görə də əvvəlcə elmi ictimaiyyət tərəfindən "Kitasato-Yersin bacillus" adlandırılsa da, sonradan bu mikrob yalnız sonuncunun adını daşıyacaq, çünki Kitasato tərəfindən müəyyən edilən streptokok növü limfatik vəzilərdə tapıla bilməz. Yersen həm də ilk dəfə olaraq eyni çöpün insan xəstəliyində olduğu kimi gəmiricidə də olduğunu nümayiş etdirə bildi və bununla da mümkün ötürülmə vasitələrinin altını çəkdi. Bu mühüm kəşf eyni ildə onun həmkarı Emile Duclaux tərəfindən "Honq-Konqda bubonik taun" (fr. La peste bubonique à Hong-Kong) adlı klassik məqalədə Fransa Elmlər Akademiyasına çatdırıldı.
1895-ci ildən 1897-ci ilə qədər Yersen ilə bağlı araşdırmalarını davam etdirmişdir. 1895-ci ildə Parisdəki Pasteur İnstitutuna qayıtdı və Emil Rux, Albert Kalme və Amedee Borrel ilə birlikdə ilk taun əleyhinə zərdab hazırladı. Elə həmin ildə o, Hindistana qayıtdı və burada Nha Trangda zərdab istehsalı üçün kiçik laboratoriya qurdu (1905-ci ildə bu laboratoriya Pasteur İnstitutunun bir filialına çevrildi). Yersen Parisdən aldığı zərdabı 1896-cı ildə Kanton və Amoyda, 1897-ci ildə Hindistanın Bombey şəhərində sınaqdan keçirdi və nəticə o qədər də ürəkaçan olmadı. O, adoptasiya olduğu ölkədə qalmağa qərar verərək, 1902-ci ildə Hanoy Tibb Məktəbinin yaradılmasında fəal iştirak etdi və 1904-cü ilə qədər onun ilk direktoru oldu. Yersen kənd təsərrüfatında özünü sınamış və Braziliyadan Hind-Çinə gətirilən kauçuk ağaclarının (Hevea brasiliensis) becərilməsi sahəsində təşəbbüsçü olmuşdur. Bu məqsədlə o, 1897-ci ildə hökumətdən Suoi Dauda kənd təsərrüfatı stansiyası yaratmaq üçün güzəşt əldə etmişdir. O, 1915-ci ildə Hon Bada yeni stansiya açdı, burada o, Cənubi Amerikadakı And dağlarından ispanlar tərəfindən gətirilən və malyariyanın qarşısının alınması və müalicəsi üçün məlum olan ilk effektiv vasitə olan kinin ağacını (Cinchona ledgeriana) iqlimə uyğunlaşdırmağa çalışdı. Malyariya xəstəliyi Cənub-Şərqi Asiyada bu günə qədər üstünlük təşkil edən ağır xəstəliklərdən biridir.
Aleksandr Yersen Vyetnamda yaxşı bir şəxsiyyət kimi yadda qalır, burada xalq onu mehribanlıqla Ông Nam (Cənab Nam/Beşinci) adlandırırdılar. 8 yanvar 1902-ci ildə Yersen, Fransanın gələcək prezidenti Pol Dümer tərəfindən Fransız Hind-Çininin general-qubernatoru tərəfindən Hanoy Tibb Universitetinin ilk direktoru olmaq üçün namizəd kimi seçilmişdir.
1934-cü ildə Paster İnstitutunun fəxri direktoru və İdarə Heyətinin üzvü seçilib.
Ölümü və Vyetnamdakı mirası
O, 1943-cü ildə Nyaçanqdakı evində vəfat etdi.
Ölkə müstəqillik əldə etdikdən sonra onun şərəfinə adlandırılan küçələr öz adını qoruyub saxlamışdır və Suoi Daudakı məzarı onun ibadətində ayinlərin yerinə yetirildiyi bir paqoda ilə bəzədilib. Nyaçanqdakı evi indi Yersen Muzeyidir və məzar daşındakı kitabədə o, "Vyetnam xalqı tərəfindən hörmət edilən xeyirxah və humanist" kimi təsvir olunmuşdur.
Hanoyda Aleksandr Yersen fransız liseyi onun adını daşıyır.
2004-cü ildə Dalatda yaradılmış özəl universitet onun şərəfinə "Yersen Universiteti" adlandırılmışdır.
İstinadlar
- Nuremberg Trials Project. 2016.
- Bibliothèque nationale de France BnF identifikatoru (fr.): açıq məlumat platforması. 2011.
- Alexandre Emile John Yersin // Léonore verilənlər bazası (fr.). ministère de la Culture.
- Alexandre Yersin // Encyclopædia Britannica (ing.).
- Alexandre YERSIN // Académie nationale de médecine (fr.).
- Alexandre Yersin (1863-1943) (fr.).
- "Alexandre Yersin". 2023-01-28 tarixində . İstifadə tarixi: 2023-01-28.
- . Plague: The Mysterious Past and Terrifying Future of the World's Most Dangerous Disease. Simon & Schuster. 2012. səh. 181. ISBN . 2022-05-06 tarixində . İstifadə tarixi: 2022-05-06.
- Howard-Jones, Norman. "Was Shibasaburo Kitasato the Co-Discoverer of the Plague Bacillus?". Perspectives in Biology and Medicine. 16 (Winter). 1973: 292–307. doi:10.1353/pbm.1973.0034. PMID 4570035.
- Solomon, Tom. "Hong Kong, 1894: the role of James A Lowson in the controversial discovery of the plague bacillus". Lancet. 350 (9070). 5 July 1997: 59–62. doi:10.1016/S0140-6736(97)01438-4. PMID 9217728.
- Bibel, DJ; Chen, TH. "Diagnosis of plaque: an analysis of the Yersin-Kitasato controversy". Bacteriological Reviews. 40 (3). September 1976: 633–651, quote p. 646. doi:10.1128/br.40.3.633-651.1976. PMC 413974. PMID 10879.
- Yersin, Alexandre. "La peste bubonique à Hong-Kong" [The Bubonic Plague in Hong Kong]. Annales de l'Institut Pasteur (French). 8. 1894: 662–667. 2021-07-11 tarixində . İstifadə tarixi: 2022-05-06.
- "Phần 1: Thời kỳ thuộc Pháp (1902–1945)" [Part 1: French colonial period (1902–1945)]. Hanoi Medical University (Vietnamese). 2001. 27 January 2022 tarixində . İstifadə tarixi: 15 December 2015.
- "Yersin University, Description". Da Lat, Vietnam. 2020. 31 August 2021 tarixində . İstifadə tarixi: 31 August 2021.
Xarici keçidlər
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Aleksandr Yersen fr Alexandre Emile Jean Yersin 22 sentyabr 1863 1 mart 1943 ve ya 28 fevral 1943 Nyacanq Fransa Isvecre hekimi ve bakterioloqu Bubon taununu toreden ve sonradan alimin serefine adlandirilan Yersinia pestis askar edilmesinde rolu olan tedqiqatcilardan biri kimi taninir Basqa bir bakterioloq olan yapon hekimi Kitasato Shibasaburō adeten xususi olaraq bir nece gun evvel bakteriyalarin musteqil identifikasiyasini mueyyen etdiyini lakin patogene sebeb olan veba deyil basqa bir bakteriya oldugunu qeyd etdi Hemcinin Yersen ilk defe olaraq eyni basilin copun hem gemiricilerde hem de insan da oldugunu gostererek mumkun oturme yollarini vurgulamisdi Aleksandr YersenDogum adi Alexandre Emile Jean YersinDogum tarixi 22 sentyabr 1863 1863 09 22 Vefat tarixi 1 mart 1943 1943 03 01 79 yasinda ve ya 28 fevral 1943 1943 02 28 79 yasinda Vefat yeri Nyacanq VyetnamDefn yeri NyacanqElm saheleri Bakteriologiya sepme yatalaqTehsili Lozanna UniversitetiMukafatlari Vikianbarda elaqeli mediafayllarHeyati ve tehsiliYersen 1863 cu ilde Isvecrenin Vaud kantonunda atasinin Jan Aleksandr Mark Yersenin olumunden sonra dunyaya goz acib Onun anasi Fanni Izalin Emili Mosel idi 1883 1884 cu ile qeder Lozannada ardinca Marburqda ve Parisde 1884 1886 tibb tehsili almisdi Karyerasi1886 ci ilde Yersen Emil Rouxun deveti ile Ecole Normale Superieure de Louis Pasteurun tedqiqat laboratoriyasina daxil olmus ve quduzluga qarsi zerdabin hazirlanmasinda istirak etmisdir 1888 ci ilde o Eksperimental veremin inkisafi uzre tedqiqat adli dissertasiya ile doktorluq derecesini almis ve iki ay Almaniyada Robert Koc ile birlikde vaxt kecirmisdir O 1889 cu ilde Rouxun emekdasi kimi son dovrlerde yaradilan Pasteur Insitutuna qosulub ve onunla birlikde Corynebacterium diphtheriae cubugu terefinden istehsal edilen difteriya toksinini ortaya cixmisdi Fransada tibbi tecrube qazanmaq ucun Yersen 1888 ci ilde erize yazaraq Fransa vetendasligi aldi Qisa muddet sonra yeni 1890 ci ilde O Saigon Manila xetti ile Martimes sirketinin elcisi kimi hekim olaraq getdi O Avquste Pavi missiyalarindan birinde istirak etmisdir 1894 cu ilde Yersen Fransa hokumetinin ve Pasteur Institutunun telebi ile orada bas veren taunu arasdirmaq ucun Honq Konqa gonderildi Orada kicik bir daxmada Britaniya xestexanalarina gelisine icaze verilmediyi ucun o en boyuk kesfini etdi xesteliye sebeb olan patogen Honq Konqda olan Dr Kitasato Sibasaburo bir nece gun evvel bir bakteriya askar etmisdi Bunun eyni pnevmokok ve ya ikisinin qarisigi olub olmadigi ile bagli mubahiseler var Kitasatonun ilkin hesabatlari qeyri mueyyen ve bir qeder ziddiyyetli oldugundan bezileri kesf ucun yegane etibari Yersene verir Bununla bele 1976 ci ilde morfologiyanin herterefli tehlili Kitasato terefinden kesf edilen orqanizmin xususiyyetleri mueyyen etdi ki biz eminik ki Kitasato 1894 cu ilin iyunun sonu ve iyulun evvelinde Honq Konqda veba basilini tedqiq etmisdi Yersen 20 iyunda oz kesfini elan etdikden bir nece gun sonra ve Kitasato qeyri mueyyen edilmemelidir bu krediti redd etdi Veba copu asagi temperaturda daha yaxsi inkisaf edir buna gore de Yersenin daha az techiz olunmus laboratoriyasi inkubatordan istifade eden Kitasato ile yarisda ustun idi Buna gore de evvelce elmi ictimaiyyet terefinden Kitasato Yersin bacillus adlandirilsa da sonradan bu mikrob yalniz sonuncunun adini dasiyacaq cunki Kitasato terefinden mueyyen edilen streptokok novu limfatik vezilerde tapila bilmez Yersen hem de ilk defe olaraq eyni copun insan xesteliyinde oldugu kimi gemiricide de oldugunu numayis etdire bildi ve bununla da mumkun oturulme vasitelerinin altini cekdi Bu muhum kesf eyni ilde onun hemkari Emile Duclaux terefinden Honq Konqda bubonik taun fr La peste bubonique a Hong Kong adli klassik meqalede Fransa Elmler Akademiyasina catdirildi 1895 ci ilden 1897 ci ile qeder Yersen ile bagli arasdirmalarini davam etdirmisdir 1895 ci ilde Parisdeki Pasteur Institutuna qayitdi ve Emil Rux Albert Kalme ve Amedee Borrel ile birlikde ilk taun eleyhine zerdab hazirladi Ele hemin ilde o Hindistana qayitdi ve burada Nha Trangda zerdab istehsali ucun kicik laboratoriya qurdu 1905 ci ilde bu laboratoriya Pasteur Institutunun bir filialina cevrildi Yersen Parisden aldigi zerdabi 1896 ci ilde Kanton ve Amoyda 1897 ci ilde Hindistanin Bombey seherinde sinaqdan kecirdi ve netice o qeder de urekacan olmadi O adoptasiya oldugu olkede qalmaga qerar vererek 1902 ci ilde Hanoy Tibb Mektebinin yaradilmasinda feal istirak etdi ve 1904 cu ile qeder onun ilk direktoru oldu Yersen kend teserrufatinda ozunu sinamis ve Braziliyadan Hind Cine getirilen kaucuk agaclarinin Hevea brasiliensis becerilmesi sahesinde tesebbuscu olmusdur Bu meqsedle o 1897 ci ilde hokumetden Suoi Dauda kend teserrufati stansiyasi yaratmaq ucun guzest elde etmisdir O 1915 ci ilde Hon Bada yeni stansiya acdi burada o Cenubi Amerikadaki And daglarindan ispanlar terefinden getirilen ve malyariyanin qarsisinin alinmasi ve mualicesi ucun melum olan ilk effektiv vasite olan kinin agacini Cinchona ledgeriana iqlime uygunlasdirmaga calisdi Malyariya xesteliyi Cenub Serqi Asiyada bu gune qeder ustunluk teskil eden agir xesteliklerden biridir Aleksandr Yersen Vyetnamda yaxsi bir sexsiyyet kimi yadda qalir burada xalq onu mehribanliqla Ong Nam Cenab Nam Besinci adlandirirdilar 8 yanvar 1902 ci ilde Yersen Fransanin gelecek prezidenti Pol Dumer terefinden Fransiz Hind Cininin general qubernatoru terefinden Hanoy Tibb Universitetinin ilk direktoru olmaq ucun namized kimi secilmisdir 1934 cu ilde Paster Institutunun fexri direktoru ve Idare Heyetinin uzvu secilib Olumu ve Vyetnamdaki mirasiO 1943 cu ilde Nyacanqdaki evinde vefat etdi Olke musteqillik elde etdikden sonra onun serefine adlandirilan kuceler oz adini qoruyub saxlamisdir ve Suoi Daudaki mezari onun ibadetinde ayinlerin yerine yetirildiyi bir paqoda ile bezedilib Nyacanqdaki evi indi Yersen Muzeyidir ve mezar dasindaki kitabede o Vyetnam xalqi terefinden hormet edilen xeyirxah ve humanist kimi tesvir olunmusdur Hanoyda Aleksandr Yersen fransiz liseyi onun adini dasiyir 2004 cu ilde Dalatda yaradilmis ozel universitet onun serefine Yersen Universiteti adlandirilmisdir IstinadlarNuremberg Trials Project 2016 Bibliotheque nationale de France BnF identifikatoru fr aciq melumat platformasi 2011 Alexandre Emile John Yersin Leonore verilenler bazasi fr ministere de la Culture Alexandre Yersin Encyclopaedia Britannica ing Alexandre YERSIN Academie nationale de medecine fr Alexandre Yersin 1863 1943 fr Alexandre Yersin 2023 01 28 tarixinde Istifade tarixi 2023 01 28 Plague The Mysterious Past and Terrifying Future of the World s Most Dangerous Disease Simon amp Schuster 2012 seh 181 ISBN 9780743236850 2022 05 06 tarixinde Istifade tarixi 2022 05 06 Howard Jones Norman Was Shibasaburo Kitasato the Co Discoverer of the Plague Bacillus Perspectives in Biology and Medicine 16 Winter 1973 292 307 doi 10 1353 pbm 1973 0034 PMID 4570035 Solomon Tom Hong Kong 1894 the role of James A Lowson in the controversial discovery of the plague bacillus Lancet 350 9070 5 July 1997 59 62 doi 10 1016 S0140 6736 97 01438 4 PMID 9217728 Bibel DJ Chen TH Diagnosis of plaque an analysis of the Yersin Kitasato controversy Bacteriological Reviews 40 3 September 1976 633 651 quote p 646 doi 10 1128 br 40 3 633 651 1976 PMC 413974 PMID 10879 Yersin Alexandre La peste bubonique a Hong Kong The Bubonic Plague in Hong Kong Annales de l Institut Pasteur French 8 1894 662 667 2021 07 11 tarixinde Istifade tarixi 2022 05 06 Phần 1 Thời kỳ thuộc Phap 1902 1945 Part 1 French colonial period 1902 1945 Hanoi Medical University Vietnamese 2001 27 January 2022 tarixinde Istifade tarixi 15 December 2015 Yersin University Description Da Lat Vietnam 2020 31 August 2021 tarixinde Istifade tarixi 31 August 2021 Xarici kecidler