fbpx
Wikipedia

Əli İhsan Sabis

Əli İhsan Sabis (türk. Ali İhsan Sabis) (d. 1882, İstanbul - ö. 9.12.1957, İstanbul) — Osmanlı İmperiyasının altıncı ordusunun komandiri. Müharibədən sonra o, Britaniya işğalçıları tərəfindən Maltaya sürgün edildi. Türkiyəyə qayıtdıqdan sonra Türkiyənin Birinci Ordu komandirliyinə təyin edildi. Lakin Dumlupınar döyüşündən bir az əvvəl təqaüdə çıxdı.

Əli İhsan Sabis
türk. Ali İhsan Sabis

Əli İhsan Sabis
Şəxsi məlumatlar
Doğum tarixi
Doğum yeri İstanbul
Vəfat tarixi 9 dekabr, 1957
Vəfat yeri İstanbul
Dəfn yeri
Vətəndaşlığı
Hərbi fəaliyyəti
Mənsubiyyəti Türk
Xidmət illəri 1902-1922
Rütbə General-leytenant
Döyüşlər Balkan müharibələri, Birinci Dünya müharibəsi, Türkiyə İstiqlaliyyət müharibəsi
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Həyatı

30 Avqust 1882-ci ildə İstanbulun Cahangir mahalında anadan olmuşdur. Orta məktəbi və Beşiktaş Hərbi Liseyini bitirdikdən sonra 1895-ci ildə Halıcıoğlunda Artilleriya məktəbinə girdi. 1901-ci ildə Hərbi Akademiyaya daxil oldu və 1904-cü ildə həmin akademiyanı bitirdi.

Birinci Dünya Müharibəsi

Birinci Dünya müharibəsində Qafqaz və İraq cəbhəsində komandir vəzifəsində çalışıb. 1916-cı ildə Qut-ül Amarə mühasirəsi zamanı Sabisə hücum edən Britaniya ordusu üzərində qələbə qazandı. 1914-ci ildə Tortumda komandir kimi fəaliyyət göstərdikdən sonra Sarıqamış, Dilman və Vana təyin olundu. 9, 4 və 13-cü korpusların komandiri olmuşdur. 1917-ci ildə general-leytenant dərəcəsinə yüksəldi.

2 aprel 1918-ci ildə Rus qoşunların xarabalığa çevirib tərk etdiyi Vanı erməni komandirlərindən azad etdi. Nuru Paşanın komandanlığı altında Qafqaz İslam Ordusunun tərkibində Azərbaycana göndərildi və 8 iyun 1918-ci ildə Təbrizi ələ keçirdi. 1918-ci ildə İranın Şəhriban bölgəsindəki Britaniya qüvvələrinə qarşı çıxdı və ordu korpusunu xilas edə bildi. Eyni ilin sentyabr ayında Xəlil (Qut) Paşanın yerinə 6-cı ordunun komandiri təyin edildi.

30 oktyabr 1918-ci ildə Mudros müqaviləsi imzalananda Mosul və ətraf ərazilər hələ Əli İhsan Paşanın komandirliyində olan türk əsgərlərinə tabe idi. İngilis generalı Marşalın atəşkəsdən sonra Mosul və Zaxodakı mülki xristian əhalisini kütləvi olaraq qətlə yetirdiyini iddia edən ingilislər Türk qoşunlarının Mosulu tərk etməsini tələb etdilər. Əli İhsan Paşa əvvəlcə bu tələbi rədd etdi, lakin Suriya cəbhəsində Mustafa Kamal Paşanın tabeliyində olan İldırım orduları qrupunun Şamdan sonra Hələbdə ingilis qoşunu qarşısında Adanaya qədər çəkilməsi nəticəsində dəmiryolu xətlərinin sonuna qədər geri çəkilməsi səbəbindən çətin vəziyyətdə qaldı. İstanbul bələdiyyəsinin göstərişlərinə uyğun olaraq Nusaybinə köçdü və Mosulu tərk etməli oldu.

Malta sürgünü

Döyüşdən sonra İngilis Baş Komandanlığının əmri ilə 23 fevral 1919-cu ildə Konyada həbs olunaraq Maltaya sürgün edilmişdir. Van, MosulUrmiyada xristianlara qarşı qətliam törətməkdə və Qut-ül Amarə mühasirəsi zamanı əsir götürülən ingilis əsgərlərini öldürməkdə ittiham olunurdu. İngilislər tərəfindən hazırlanan ittihamnaməyə əsasən Əli İhsan Paşa 19158-ci ilin aprel ayı ərzində Dilman döyüşündə Van şəhərində məskunlaşan erməniləri öldürmüş, iyul ayında Urmiya şəhərində fransız kilsəsinə sığınan 620 kəndli, eləcə də, sentyabrda aralarında amerikalı müxbir Con Noşinin də olduğu 20 nəfər xəstə və yaralını xəstəxanadan çıxararaq öldürmüş, həmin ayda Mosulda 270 mülki erməni vətəndaşını qətl etmişdir.

Lakin müharibə cinayətləri məhkəməsi təşkil olunmadığı üçün bu cinayətlər sübut olunmadı. Əli İhsan Paşa 1921-ci ilin iyun ayında digər Malta məhbusları ilə birlikdə sərbəst buraxıldı.

Türkiyə İstiqlaliyyət Müharibəsi

Geri döndükdən sonra 27 sentyabr 1921-ci ildə Türkiyə İstiqlaliyyət müharibəsində iştirak etdi və general-leytenant rütbəsi ilə Qərb cəbhəsinin 1-ci ordu komandirliyinə təyin edildi. Moskva müqaviləsi ilə BatumAzərbaycanın SSRİ-nin tərkibinə daxil edilməsi qərarına qarşı çıxdığı üçün və Əli Fuad Paşanın əvəzinə Qərb Cəbhəsi Komandirliyinə təyin olunmuş İsmət Paşanın vəzifə olaraq özündən daha aşağı rütbəyə sahib olmasına baxmayaraq cəbhə komandiri olması, Əli İhsan Paşanın İsmət Paşanın əmrinə tabe olmaq istəməməsi, bundan əlavə, ordu daxilində Mustafa Kamal Paşa və İsmət Paşa əleyhinə propaqanda aparması səbəbilə Böyük hücumdan əvvəl 21 iyun 1922-ci ildə Mustafa Kamal Paşa tərəfindən ordu komandiri vəzifəsindən azad edildi və TBMM-nin qərarı ilə istefa verdi.

Turançılıq

İkinci Dünya müharibəsi dövründə jurnalistlər hərbi mövzuda məqalələr yazırdılar və adətən alman ordusunun inkişafını dəstəkləyirdilər. Türkiyə müharibənin sonlarına doğru Almaniyaya qarşı çıxdığı bir vaxtda qəzetlərdə almanları dəstəkləyən məqalələrdən əlavə başda ölkə rəhbəri İsmət İnönü olmaqla dövlət və hökumət müəssisələrinə ittiham məktubları göndərilməyə başladı. Beləcə 1922-ci ildə istefaya göndərilən o zamankı Qərb cəbhəsinin komandiri İnönüdən dolayı yolla qisas almış oldu. Hadisə sübut olunduqdan sonra 24 fevral 1944-cü ildə həbs olundu və 10 fevral 1947-ci ildə 15 ay həbs cəzasına məhkum edildi. 1950-ci ildə Demokratik Partiyanın hakimiyyətə gəldikdən sonra amnistiyaya düşərək siyasi hüquqlarına qovuşdu. 1954-cü ildə TBMM-nin üzvü oldu. 1957-ci ildə vəfat etdi.

Həmçinin bax

İstinadlar

  1. T.C. Genelkurmay Harp Tarihi Başkanlığı Yayınları, Türk İstiklâl Harbine Katılan Tümen ve Daha Üst Kademlerdeki Komutanların Biyografileri, Genkurmay Başkanlığı Basımevi, Ankara, 1972, p. 144.  (türk.)
  2. Mango, Andrew (1999). Ataturk: The Biography of the Founder of Modern Turkey. Woodstock, NY: The Overlook Press. 191. ISBN 1-58567-011-1.
  3. Musul'u böyle kaybettik. Radikal
  4. Malta Belgeleri: İngiltere Dışişleri Bakanlığı 'Türk Savaş Suçluları' Dosyası, Belge Y. 2007.
  5. Akın, Rıdvan, Türk Syasal Tarihi, İstanbul 2010
  6. Özakman, Turgut, Şu Çılgın Türkler, Ankara, 2005

Xarici keçidlər

  • Kutül-Amare Zәfәri heç vaxt unudulmayacaq

əli, ihsan, sabis, türk, ihsan, sabis, 1882, istanbul, 1957, istanbul, osmanlı, imperiyasının, altıncı, ordusunun, komandiri, müharibədən, sonra, britaniya, işğalçıları, tərəfindən, maltaya, sürgün, edildi, türkiyəyə, qayıtdıqdan, sonra, türkiyənin, birinci, o. Eli Ihsan Sabis turk Ali Ihsan Sabis d 1882 Istanbul o 9 12 1957 Istanbul 1 Osmanli Imperiyasinin altinci ordusunun komandiri 2 Muharibeden sonra o Britaniya isgalcilari terefinden Maltaya surgun edildi Turkiyeye qayitdiqdan sonra Turkiyenin Birinci Ordu komandirliyine teyin edildi Lakin Dumlupinar doyusunden bir az evvel teqaude cixdi Eli Ihsan Sabisturk Ali Ihsan SabisEli Ihsan SabisSexsi melumatlarDogum tarixi 1882Dogum yeri IstanbulVefat tarixi 9 dekabr 1957Vefat yeri IstanbulDefn yeri Zencirliquyu qebiristanligiVetendasligi TurkiyeHerbi fealiyyetiMensubiyyeti TurkXidmet illeri 1902 1922Rutbe General leytenantDoyusler Balkan muharibeleri Birinci Dunya muharibesi Turkiye Istiqlaliyyet muharibesi Vikianbarda elaqeli mediafayllar Mundericat 1 Heyati 2 Birinci Dunya Muharibesi 3 Malta surgunu 4 Turkiye Istiqlaliyyet Muharibesi 5 Turanciliq 6 Hemcinin bax 7 Istinadlar 8 Xarici kecidlerHeyati Redakte30 Avqust 1882 ci ilde Istanbulun Cahangir mahalinda anadan olmusdur Orta mektebi ve Besiktas Herbi Liseyini bitirdikden sonra 1895 ci ilde Halicioglunda Artilleriya mektebine girdi 1901 ci ilde Herbi Akademiyaya daxil oldu ve 1904 cu ilde hemin akademiyani bitirdi Birinci Dunya Muharibesi RedakteBirinci Dunya muharibesinde Qafqaz ve Iraq cebhesinde komandir vezifesinde calisib 1916 ci ilde Qut ul Amare muhasiresi zamani Sabise hucum eden Britaniya ordusu uzerinde qelebe qazandi 1914 ci ilde Tortumda komandir kimi fealiyyet gosterdikden sonra Sariqamis Dilman ve Vana teyin olundu 9 4 ve 13 cu korpuslarin komandiri olmusdur 1917 ci ilde general leytenant derecesine yukseldi 2 aprel 1918 ci ilde Rus qosunlarin xarabaliga cevirib terk etdiyi Vani ermeni komandirlerinden azad etdi Nuru Pasanin komandanligi altinda Qafqaz Islam Ordusunun terkibinde Azerbaycana gonderildi ve 8 iyun 1918 ci ilde Tebrizi ele kecirdi 1918 ci ilde Iranin Sehriban bolgesindeki Britaniya quvvelerine qarsi cixdi ve ordu korpusunu xilas ede bildi Eyni ilin sentyabr ayinda Xelil Qut Pasanin yerine 6 ci ordunun komandiri teyin edildi 30 oktyabr 1918 ci ilde Mudros muqavilesi imzalananda Mosul ve etraf eraziler hele Eli Ihsan Pasanin komandirliyinde olan turk esgerlerine tabe idi Ingilis generali Marsalin ateskesden sonra Mosul ve Zaxodaki mulki xristian ehalisini kutlevi olaraq qetle yetirdiyini iddia eden ingilisler Turk qosunlarinin Mosulu terk etmesini teleb etdiler Eli Ihsan Pasa evvelce bu telebi redd etdi lakin Suriya cebhesinde Mustafa Kamal Pasanin tabeliyinde olan Ildirim ordulari qrupunun Samdan sonra Helebde ingilis qosunu qarsisinda Adanaya qeder cekilmesi neticesinde demiryolu xetlerinin sonuna qeder geri cekilmesi sebebinden cetin veziyyetde qaldi Istanbul belediyyesinin gosterislerine uygun olaraq Nusaybine kocdu ve Mosulu terk etmeli oldu 3 Malta surgunu RedakteDoyusden sonra Ingilis Bas Komandanliginin emri ile 23 fevral 1919 cu ilde Konyada hebs olunaraq Maltaya surgun edilmisdir Van Mosul ve Urmiyada xristianlara qarsi qetliam toretmekde ve Qut ul Amare muhasiresi zamani esir goturulen ingilis esgerlerini oldurmekde ittiham olunurdu Ingilisler terefinden hazirlanan ittihamnameye esasen Eli Ihsan Pasa 19158 ci ilin aprel ayi erzinde Dilman doyusunde Van seherinde meskunlasan ermenileri oldurmus iyul ayinda Urmiya seherinde fransiz kilsesine siginan 620 kendli elece de sentyabrda aralarinda amerikali muxbir Con Nosinin de oldugu 20 nefer xeste ve yaralini xestexanadan cixararaq oldurmus hemin ayda Mosulda 270 mulki ermeni vetendasini qetl etmisdir 4 Lakin muharibe cinayetleri mehkemesi teskil olunmadigi ucun bu cinayetler subut olunmadi Eli Ihsan Pasa 1921 ci ilin iyun ayinda diger Malta mehbuslari ile birlikde serbest buraxildi Turkiye Istiqlaliyyet Muharibesi RedakteGeri dondukden sonra 27 sentyabr 1921 ci ilde Turkiye Istiqlaliyyet muharibesinde istirak etdi ve general leytenant rutbesi ile Qerb cebhesinin 1 ci ordu komandirliyine teyin edildi Moskva muqavilesi ile Batum ve Azerbaycanin SSRI nin terkibine daxil edilmesi qerarina qarsi cixdigi ucun ve Eli Fuad Pasanin evezine Qerb Cebhesi Komandirliyine teyin olunmus Ismet Pasanin vezife olaraq ozunden daha asagi rutbeye sahib olmasina baxmayaraq cebhe komandiri olmasi Eli Ihsan Pasanin Ismet Pasanin emrine tabe olmaq istememesi bundan elave ordu daxilinde Mustafa Kamal Pasa ve Ismet Pasa eleyhine propaqanda aparmasi sebebile Boyuk hucumdan evvel 21 iyun 1922 ci ilde Mustafa Kamal Pasa terefinden ordu komandiri vezifesinden azad edildi ve TBMM nin qerari ile istefa verdi 5 6 Turanciliq RedakteIkinci Dunya muharibesi dovrunde jurnalistler herbi movzuda meqaleler yazirdilar ve adeten alman ordusunun inkisafini destekleyirdiler Turkiye muharibenin sonlarina dogru Almaniyaya qarsi cixdigi bir vaxtda qezetlerde almanlari destekleyen meqalelerden elave basda olke rehberi Ismet Inonu olmaqla dovlet ve hokumet muessiselerine ittiham mektublari gonderilmeye basladi Belece 1922 ci ilde istefaya gonderilen o zamanki Qerb cebhesinin komandiri Inonuden dolayi yolla qisas almis oldu Hadise subut olunduqdan sonra 24 fevral 1944 cu ilde hebs olundu ve 10 fevral 1947 ci ilde 15 ay hebs cezasina mehkum edildi 1950 ci ilde Demokratik Partiyanin hakimiyyete geldikden sonra amnistiyaya duserek siyasi huquqlarina qovusdu 1954 cu ilde TBMM nin uzvu oldu 1957 ci ilde vefat etdi Hemcinin bax RedakteMudros muqavilesi Qut ul Amare muhasiresiIstinadlar Redakte T C Genelkurmay Harp Tarihi Baskanligi Yayinlari Turk Istiklal Harbine Katilan Tumen ve Daha Ust Kademlerdeki Komutanlarin Biyografileri Genkurmay Baskanligi Basimevi Ankara 1972 p 144 turk Mango Andrew 1999 Ataturk The Biography of the Founder of Modern Turkey Woodstock NY The Overlook Press 191 ISBN 1 58567 011 1 Musul u boyle kaybettik Radikal Malta Belgeleri Ingiltere Disisleri Bakanligi Turk Savas Suclulari Dosyasi Belge Y 2007 Akin Ridvan Turk Syasal Tarihi Istanbul 2010 Ozakman Turgut Su Cilgin Turkler Ankara 2005Xarici kecidler RedakteKutul Amare Zәfәri hec vaxt unudulmayacaqMenbe https az wikipedia org w index php title Eli Ihsan Sabis amp oldid 5851709, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.