fbpx
Wikipedia

Şollar suyu

Avqust 06, 2021

Şollar suyu— Xaçmaz rayonunun Şollar kəndindən başlayan bulaq suyu.

Tarixi

Azərbaycanlı milyonçu, mesenat Hacı Zeynalabdin Tağıyevin böyük biznesə gəlişi XIX əsrin 70-ci illərinə təsadüf edir. O öz kapitalını həmin dövrün ən gəlirli sahəsinə – neft işinə yatırır. H.Z.Tağıyevin maraqları Azərbaycan iqtisadiyyatının bütün sahələrini əhatə edirdi: o, gəmiçilik, gəmiqayırma, enerji sektoru, pambıqçılıq, toxuculuq, balıqçılıq, şərabçılıq sənayesinə, rabitəyə kapital qoymuş, böyük meşə massivlərinin sahibi, Bakı Tacir Bankının təsisçisi olmuş, torpaq sahələrinin alğı-satqısı üzrə əməliyyatlar aparmışdı. H.Z.Tağıyev təkcə uğurlu sahibkar deyil, həm də görkəmli ictimai xadim idi. O, dəfələrlə Bakı dumasının üzvü seçilərək, şəhərin infrastukturunun inkişafına yönələn bir çox layihələrin hazırlanmasında və həyata keçirilməsində iştirak etmişdi. H.Z.Tağıyevin ictimai və sahibkarlıq faəliyyətində Bakının su problemi həmişə öndə duran məsələlərdən biri olub. Hələ 17 aprel 1874-cü ildə Rusiya imperatoru II Aleksandrın göstərişi ilə H.Z.Tağıyev öz vəsaiti hesabına Bakıya su kəmərini çəkdirdiyinə görə Müqəddəs Stanislav ordeni ilə təltif olunmuşdu. Həmin kəmər haqqında ətraflı məlumat olmasa da, bu faktın özü Hacının Bakı əhalisinin suya olan tələbatının təminində yaxından iştirak etdiyini, onun xeyriyyəçiliyinin bir qolunun bu sahədə də özünü göstərdiyini təsdiqləyir. 1878-ci ildə Bakıda "Şəhər Əsasnaməsi"nin tətbiqi ilə digər təsərrüfat məsələləri kimi, su təchizatı da ictimai idarəçiliyin sərəncamına keçdi. Ən kəskin problem kimi, su problemi Bakı dumasının iclaslarında daha çox müzakirə olunan mövzulardan idi. Və yeni təşkil olunan Bakı dumasının ilk iclaslarında şəhərin su təchizatı məsələsi ilə bağlı məhz H.Z.Tağıyev tərəfindən əməli təklif irəli sürüldü. 1879-сu il yanvarın 11-də dumanın iclasında çıxış edən H.Z.Tağıyev təklif etdi ki, şəhər idarəsinin sərəncamına 1000 rubl ayrılsın və həmin vəsait su mənbələrinin axtarışına, yeni su kəmərinin layihə işlərinin maliyyəşdirilməsinə sərf olunsun. H.Z.Tağıyevin təklifi dumanın qərarı ilə qəbul edilmiş və ona əsasən ən yaxşı layihə üçün elan edilən müsabiqə ilə əlaqədar Kür, Araz, Samur, Zuğulba, Altıağac və Göygöl mənbələrindən Bakıya su kəməri çəkmək üçün şəhər idarəsinə 40-dan çox təklif daxil olmuşdu. Lakin bu təkliflərin hamısı rədd edilmişdi, çünki onların reallaşdırılması üçün böyük xərc tələb olunurdu, şəhər özünüidarəsinin vəsaitləri isə çox kasad idi. XX əsrin əvvəllərində Bakıya torpaqaltı və bulaq suyunun çəkilməsi ideyası ortaya çıxanadək dumaya şəhərə müxtəlif mənbələrdən suyun çəkilməsi layihələri daxil olurdu. Bu layihələrdə Kür, Samur çaylarından, Zuğulba mənbəyindən suyun gətirilməsi təklif edilirdi. Bütün bu layihələrin öyrənilməsi, qiymətləndirilməsi və yekun rəylərin verilməsi üçün yaradılan komissiyalarda H.Z.Tağıyev iştirak edirdi. Bunların arasında 1881-ci ildə Zuğulba mənbələrinə baxış üçün təşkil olunan komissiyanı qeyd etmək olar. Həmin komissiya Zuğulba suyuna mənfi rəy verəndən sonra yeni tərkibi seçildi və H.Z.Tağıyev növbəti dəfə komissiyanın üzvü oldu. H.Z.Tağıyev daimi su kəməri tikiləndək müvəqqəti təchizat mənbələri haqqında müzakirələrdə də iştirak və mümkün variant kimi Kür çayından gəmilər vasitəsilə suyun daşınmasını təklif etmişdi (sutkalıq təchizatın 90 min vedrə olmaq qarantiyası və bir vedrə suyun 0,7 qəpiyə satılması şərti ilə). Bu layihə qəbul olunmadı və qeyd etmək lazımdır ki, sonradan H.Z.Tağıyev Kür suyunun Bakıya gətirilməsinin ən ardıcıl əleyhdarlarından birinə çevrildi.

 
Bakı-Şollar su kəmərinin çəkilişi. XX əsrin əvvəli

Şəhər dumasının əhalinin suya olan tələbatını həll etmək üçün gördüyü tədbirlərdən biri şirinləşdirici aparatın tikilməsi idi. Bu qurğu daimi kəmər çəkilənədək müəyyən dərəcədə su problemini həll etməli idi. Şirinləşdirici aparatın quraşdırılması kimi mühüm bir iş H.Z.Tağıyevin xeyirxah iştirakı ilə həyata keçirilib. XIX əsrin 90-cı illərinin sonunda Rusiyada və dünyada məşhur mühəndis-texnoloq, alman əsilli Nikolay Yaqn Bakıda şirinləşdirici aparatın quraşdırılması təklifi ilə şəhər rəhbərliyinə müraciət etmişdi. Rusiya dövlətinin sifarişi ilə o, Krasnovodskda (indiki Türkmənbaşı) çoxistifadəli şirinləşdirici aparat inşa etmiş və mütəxəssislərin rəyinə görə, aparat praktik, alınan yaxşı keyfiyyətli suyun ucuzluğu baxımından olduqca qənaətli idi. Ümumilikdə mühəndis 9 şirinləşdirici aparata patent almışdı və onun ixtirası böyük rəğbətlə qarşılanmıdşı. Bakı şəhər idarəsi nəzdində fəaliyyət göstərən su təchizatı üzrə komissiyanın 1 yanvar 1898-ci il tarixli iclasında N.F.Yaqn ilə müqavilənin layihəsi müzakirə olundu. Müqavilənin şərtləri belə idi:

1. Şirinləşdirici aparat istehsal gücü sutkada 50 min vedrəyədək olmaqla tikilirdi.

2. Şəhər sutkalıq istehlakın 40–60 min vedrə civarında, illik isə 18250 min vedrə olacağına təminat verirdi.

3. Konsessiyanın müddəti 8 ildir.

4. Suyun qiyməti bir vedrə üçün 0,5 qəpik müəyyən edilirdi.

5. Tikinti müddəti müqavilənin imzalanması vaxtından başlayaraq 7 ay müəyyən edilirdi.

Müqavilənin şərtləri razılaşdırılsa da, layihənin həyata keçirilməsi yubanmışdı. Məsələ burasındadır ki, N.F.Yaqn şirinləşdirici aparatı H.Z.Tağıyevin ayırdığı vəsaitə quraşdırmalı idi. Lakin naməlum səbəblərdən onlar arasında saziş baş tutmamış və N.F.Yaqn H.Z.Tağıyevin təklif etdiyi şərtlər əsasında kapital tapa bilmədiyindən müqavilənin şərtlərində dəyişikliklər etmişdi. Dəyişikliklər suyun qiyməti və şirinləşdirici aparatın tikintisi müddətinə aid idi. Əvvəlki qiymət 0,6 qəpiyə, tikinti vaxtı isə daha 1 ay artırılırdı.

1898-ci il noyabrın 28-də şəhər idarəsi ilə "Artur Koppel" səhmdar cəmiyyəti arasında Yaqn sistemli şirinləşdirici aparatın tikintisi haqqında müqavilə imzalandı və növbəti ilin avqust ayında aparat fəaliyyətə başladı. Beləliklə, H.Z.Tağıyevin maliyyə dəstəyi ilə tikilən şirinləşdirici aparat vasitəsilə şəhərin su təchizatında yaranan gərginlik müəyyən dərəcədə azaldıldı.

Su kəməri

XIX əsrin son 20 ili ərzində Bakı şəhər özünüidarəsi su təchizatının yaxşılaşdırılmasına 32 min rubldan artıq vəsaiti xərcləmiş, lakin bununla belə, Bakının su problemi yenə də öz həllini tapmamışdı. Sonu görünməyən müzakirələr, lazımi vəsaitlərin çatışmazlığı, əlverişli təkliflərin verilməməsi, bəzən isə bürokratik əngəllər, şəhər idarəsinin və dumanın belə bir ciddi məsələyə canıyananılıqla yanaşmaması son nəticədə Bakı əhalisi üçün ağır problemlər yaradırdı. Nəhayət, su təchizatı üzrə komissiyanın 3 avqust 1899-cu il tarixli iclasında su kəməri layihəsinin tərtibi üçün məşhur ingilis mühəndisi Uilyam Hirleyn Lindleyin Bakıya dəvət olunması qərara alındı. 1899-cu ilin oktyabrında Bakıya gələn Uilyam Lindley Quba qəzasında və Samur dairəsində oldu. İlkin tədqiqat nəticəsində o, belə qənaətə gəldi ki, həm torpaqaltı, həm də bulaq suyunun axtarışlarını aparmaq lazımdır. Bakıya qayıdan Lindley 1899-cu il dekabrın 18-də su təchizatı üzrə komissiyanın iclasında məruzə ilə çıxış etdi:

"…Bakı şəhəri üçün ən yaxşısı torpaqaltı və bulaq sularından təchizatdır, texniki, keyfiyyət və kəmiyyət baxımından yalnız torpaqaltı və bulaq suları Bakı üçün arzuolunandır".

U.Lindley inadla sübut edirdi ki, Qusarla Xəzrə arasındakı yüksək düzənliklər Şahdağın və Şahbuzdağın zirvələrindəki qarların əriməsindən və bu ərazidə çoxsaylı yağışların yağmasından yaranan torpaqaltı sularla çox zəngindir. Bakı şəhər duması torpaqaltı suların axtarışı haqqında məsələni müsbət qarşılasa da, eyni zamanda bu layihəyə dəstək vermədi. Duma üzvlərinin əksəriyyəti Kür su kəmərinin tərəfdarları kimi çıxış etdi. Ona görə də şəhər özünüidarəsi U.Lindleyə Kür və Samur çaylarından kəmərin çəkilməsi üçün axtarışlar aparmağı və layihələr hazırlamağı tapşıraraq, komissiyanın torpaqaltı və bulaq suyunun axtarışları üçün 150 min rublun ayrılması haqqında təklifini rədd etdi. U.Lindleyin göstərdiyi yerlərdə torpaqaltı suların sınaq qazıması üçün 30 min rublun ayrılması haqqında komissiyanın vəsatəti də təmin olunmadı. Buna baxmayaraq, dumada U.Lindleyin təklifinə dəstək verənlər də var idi. Dumanın üzvü H.Z.Tağıyev torpaqaltı və bulaq suyunun çəkilməsinin qatı tərəfdarı idi. Özünün bu məsələyə münasibətini o, şəhər idarəsinə yazdığı 22 iyun 1901-ci il tarixli ərizədə belə ifadə etmişdi:

"Təsadüfən öyrəndim ki, Bakı şəhər duması özünün 19 iyun tarixli iclasında mühəndis Lindleyin gələcək Bakı su kəməri üçün torpaqaltı suyun axtarışı məqsədilə təcrübə buruqlarının sınaq qazımasına dair təklifini müzakirə edərək… tələb olunan məbləği ayırmaqdan imtina etmişdir. Mən, buranın köhnə sakini kimi, doğma şəhərin maraqlarını qəlbimə yaxın bilərək və torpaqaltı bulaq suyunun çay suyundan, xüsusən də Tiflisin imtina etdiyi daim çirkli Kür suyundan və ya yenə də çirkli Samur suyundan hər zaman daha üstün olduğuna əmin olaraq, şəhər idarəsindən xahiş edirəm ki, mühəndis Lindleyin təklif etdiyi torpaqaltı suyun axtarışları üzrə işləri mənim hesabıma aid edilsin. Bu məqsədlə mən… iyirmi beş min rubl ayırıram…" Şəhərə borc şəklində ayrılan bu vəsaitin şərtini H.Z.Tağıyev öz ərizəsində belə izah etmişdi: əgər işlər uğurla nəticələnərsə və U.Lindley Quba qəzasındakı Şahdağın ətəyində içməli su mənbələrini taparsa, onda şəhər idarəsi həmin 25 min rublu H.Z.Tağıyevə geri qaytarır. Əks halda o, bu vəsaitdən imtina edirdi. Məhz bu ərizədə H.Z.Tağıyev sonralar məşhur kəlama çevrilmiş sözlər işlətmişdir: "bu suyun bol ehtiyatlara malik buzlaqlı Şahdağın mövcud olacağı əbədi zamanlara qədər şəhəri təmin edə biləcəyinə tam əminəm".

Lakin H.Z.Tağıyevin təklifi şəhər özünüidarəsi tərəfindən rəğbətlə qarşılanmadı. 1901-ci il sentyabrın 20-də ərizəyə baxan su təchizatı üzrə komissiya hər hansı qərar çıxarmaqdan imtina etmiş və məsələni dumanın müzakirəsinə verməyi qətiləşdirmişdi. Komissiyanın bu addımı atmağa vadar edən səbəb isə dumanın ümumiyyətlə torpaqaltı su axtarışlarını qadağan etməsi idi. Nəhayət, oktyabrın 9-da keçirilən iclasda Bakı şəhər duması H.Z.Tağıyevin 22 iyun tarixli ərizəsini müzakirə etdi. H.Z.Tağıyevin təklif etdiyi 25 min rublu minnətdarlıqla qəbul edən duma şəhərin torpaqaltı sudan istifadə etmək niyyətində olacağı təqdirdə pulu qaytarmağı öhdəsinə götürdü. Bu cür qeyri-dəqiq cavab isə H.Z.Tağıyevin narazılığına səbəb olmuşdu. Şəhər başçısı M.A.Belyavskiyə yazdığı məktubda o öz fikrini belə izah edirdi: "…Mənim təklifimi müzakirə edən duma gələcəkdə anlaşılmazlıqların olmaması üçün onu qəbul etməyi mümkün saymış, lakin bu şərtlə ki, əgər ictimai idarə Bakı şəhərinin təchizatı üçün bulaq (torpaqaltı) suyundan istifadə edərsə, o zaman təklif etdiyim 25000 rubl mənə geri qaytarılacaq. Belə çıxır ki, əgər şəhər əhalisini tam təmin edə biləcək qədər su aşkar olunarsa, lakin ictimai idarə hər hansı səbəbdən bu sudan istifadə etmək istəməzsə, verdiyim 25000 rubl mənə geri qaytarılmayacaq. Belə şərtlərlə mən razılaşa bilmərəm, çünki ianəyə bərabər bu addım… heç bir ianəyə ehtiyacı olmayan böyük şəhər üçün xəcalət deməkdir; əhalinin maraqları naminə şəhərin yaxşı, sağlam suyun tapılmasına onlarla min rubl sərf etməyə tam imkanı çatır…" Qeyd etmək lazımdır ki, H.Z.Tağıyev sonadək torpaqaltı və bulaq suyunun çəkilməsi üçün Gildə və Şollarda axtarışların aparılmasının qatı tərəfdarı kimi çıxış edirdi. Şəhər idarəsində, dumada, mətbuatda U.Lindleyin axtarışları sərt tənqid olunanda, onların səmərəsizliyi, Kür və Samur suyunun daha əlverişliliyi haqqında mübahisələr gedəndə H.Z.Tağıyev ardıcıl olaraq bu fikirlərə qarşı etiraz etmişdi. Bu baxımdan onun şəhər dumasının 1904-cü il 18 may tarixli iclasında Şollarda və Gildə U.Lindleyin apardığı tədqiqatların müzakirəsi zamanı söylədikləri maraq doğurur. H.Z.Tağıyev deyirdi:

"Çox təəssüf ki, biz 15 il ərzində bu məsələni həll edə bilmirik. Nədənsə, biri belə istəyir, digəri başqa cür, hər kəs öz məqsədini güdür və onlara tamamilə tanış olmayan iş haqqında danışırlar. Əgər əmin olublarsa ki, orada [Gildə və Şollarda – F.C.] yaxşı su var, onda bizə Kür və Samur gərək deyil. Tiflisdə vərəm olanda, küçələri Kür suyu ilə sulamağa icazə vermirdilər. Heç bir məsələ qaldırmaq lazım deyil və mən dumadan işi ləngitməməyi xahiş edirəm. Gil torpaqaltı suyu haqqında necə qərarlaşdınızsa, onun üzərində də dayanın".

H.Z.Tağıyevin U.Lindleyi müdafiə etməsini daha bir nümunədə görmək olar. Keçmiş Bakı şəhər başçısı A.İ.Novikov öz xatirələrində dumanın iclaslarının birində Şollarla bağlı debatları təsvir edərkən yazırdı:

"…Qızğın mübahisələr gedir, əleyhdarlar mədəni insanlar olsalar da, onların dəlilləri zəifdir. Savadı az olan, qatı lindleyçi Tağıyevin əzəmətli siması seçilir. Uzun sürən mübahisələrdən sonra əleyhdarlar güzəştə getmirlər. Lindley dediyinin üstündə möhkəm dayanır.- Lindleyin yerində mən olsam, – deyir Tağıyev, – Bakını çoxdan atıb gedərdim. Özləri özlərinə xeyir istəmirlər. Onun özgə işində inadına heyranam".

Həqiqətən də, H.Z.Tağıyev U.Lindleyin apardığı Gil və Şollar axtarışlarını ən düzgün və səmərəli hesab edirdi və tarix onun yanılmadığını təsdiqlədi. Şollar kəməri artıq istifadəyə veriləndən sonra keçmiş Bakı şəhər rəisi N.V.Rayevski H.Z.Tağıyevə yazacaqdı:

"…məni Bakıya işləməyə çağırarkən dediyiniz sözləri xatırlayıram: "…su, su, Şollar – budur bizim əsas işimiz".

Maraqlıdır ki, Şollar kəmərinin tarixindən bəhs edən bəzi müəlliflər bu layihənin həyata keçirilməsində H.Z.Tağıyevin rolunu həddən artıq şişirdərək, az qala layihənin uğurla nəticələnməsini sırf onun adı ilə bağlayırlar. Bəzən publisistik yazılarda, mətbuatda, elektron KİV-lərdə və hətta elmi ədəbiyyatda belə bir fikirlərə rast gəlmək mümkündür ki, Şollar-Bakı kəməri H.Z.Tağıyevin maliyyə vəsaiti hesabına tikilib, kəmərin baş mühəndisi Uilyam Lindleyi Bakıya Hacı dəvət edib və nəhayət, 1917-ci il yanvarın 22-də kəməri işə salmaq şərəfi H.Z.Tağıyevə nəsib olub. Sözsüz ki, Şollar-Bakı kəmərinin gerçəkləşməsində böyük xeyriyyəçinin rolu danılmazdır və yuxarıda bu haqda ətraflı bəhs edildi. O, həqiqətən də şəhər dumasında Şollar mənbəyində axtarışların aparılmasına, U.Lindleyin işlərinə daim dəstək nümayiş etdirmiş, müəyyən texniki işlərin görülməsinə maliyyə vəsaiti ayırmış, su kəmərlərinin çəkilməsi təcrübəsini öyrənmək üçün məxsusi olaraq Parisə səfər etmişdi. Onun yüksək nüfuzu ilə hesablaşaraq, Şollar-Bakı kəmərinin tikintisinə xüsusi nəzarət funksiyasını həyata keçirmək üçün yaradılan Nəzarət komissiyasının fəxri sədrlyini H.Z.Tağıyevə həvalə etmişdilər.

 
Xudat yaxınlığında Bakı-Şollar su kəməri

Lakin Şollar kəməri tək bir milyonçunun, o cümlədən H.Z.Tağıyevin maddi imkanları xaricində olan bir layihə idi. Qeyd edək ki, 1911-ci ilin məlumatına görə H.Z.Tağıyevin varidatı 16 milyon rubl təşkil edirdi, Şollar su kəmərinin tikintisi isə xəzinəyə ümumilikdə 31,3 milyon rubla başa gəlmişdi. Kəmərin inşası davam etdiyi 6 il ərzində şəhər tərəfindən 35 müqavilə imzalanmış və 170-dən artıq iri sifarişlər verilmişdi. Kəmərin inşası üçün buraxılan istiqrazların ümumi məbləği 32 milyon rubla yaxın idi. Beləliklə, Şollar-Bakı su kəməri bütövlükdə təsərrüfat üsulu ilə həyata keçirilən layihə olub.

Tərkibi

Şollar suyu dadı yaxşı və kifayət qədər təmiz olduğu üçün onu xüsusi təmizləmək tələb olunmur — yalnız xlorlana bilər. Kaiser & Dr Woldmann (Hamburq, Almaniya) tərəfindən aparılan mikrobioloji və kimyəvi testlərin nəticələrinə əsasən şollar suyu Azərbaycanda ən keyfiyyətli içməli su kimi qəbul edilmişdir.

İstehsalı

Şollar su kəmərindən birbaşa su götürən bir neçə şirkət var. Şollar suyu "Shollar Bottling Company", "AquaVita", "Coca-Cola Azerbaijan", "Pepsi-Cola Azerbaijan" və digər şirkətlər tərəfindən 0,5 ilə 20 litrə qədər butulkalarda qablaşdırılmışdır. "Coca-Cola" şirkətinin Azərbaycandakı rəsmi nümayəndəsi "Bonaqua" məhsulunda acı dadın olmasını şərh edərək, bunun Şollar suyunun tərkibinə bağlı olduğunu söyləmışdir.

Həmçinin bax

Mənbə

Bakının su problemini kim həll edib?


İstinadlar

  1. Трудный путь воды — Suyun çətin yolu
  2. . 2016-03-04 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-01-16.
  3. Известная азербайджанская компания "Shollar Bottling Company" осваивает розлив в 5 литровые бутыли[ölü keçid]
  4. İstehsal[ölü keçid]
  5. Кока-кола "захватила" бакинский бульвар

Avqust 06, 2021
şollar, suyu, xaçmaz, rayonunun, şollar, kəndindən, başlayan, bulaq, suyu, mündəricat, tarixi, kəməri, tərkibi, istehsalı, həmçinin, mənbə, istinadlartarixi, redaktə, hacı, zeynalabdın, tağıyevazərbaycanlı, milyonçu, mesenat, hacı, zeynalabdin, tağıyevin, böyü. Sollar suyu Xacmaz rayonunun Sollar kendinden baslayan bulaq suyu Mundericat 1 Tarixi 2 Su kemeri 3 Terkibi 4 Istehsali 5 Hemcinin bax 6 Menbe 7 IstinadlarTarixi Redakte Haci Zeynalabdin TagiyevAzerbaycanli milyoncu mesenat Haci Zeynalabdin Tagiyevin boyuk biznese gelisi XIX esrin 70 ci illerine tesaduf edir O oz kapitalini hemin dovrun en gelirli sahesine neft isine yatirir H Z Tagiyevin maraqlari Azerbaycan iqtisadiyyatinin butun sahelerini ehate edirdi o gemicilik gemiqayirma enerji sektoru pambiqciliq toxuculuq baliqciliq serabciliq senayesine rabiteye kapital qoymus boyuk mese massivlerinin sahibi Baki Tacir Bankinin tesiscisi olmus torpaq sahelerinin algi satqisi uzre emeliyyatlar aparmisdi H Z Tagiyev tekce ugurlu sahibkar deyil hem de gorkemli ictimai xadim idi O defelerle Baki dumasinin uzvu secilerek seherin infrastukturunun inkisafina yonelen bir cox layihelerin hazirlanmasinda ve heyata kecirilmesinde istirak etmisdi H Z Tagiyevin ictimai ve sahibkarliq faeliyyetinde Bakinin su problemi hemise onde duran meselelerden biri olub Hele 17 aprel 1874 cu ilde Rusiya imperatoru II Aleksandrin gosterisi ile H Z Tagiyev oz vesaiti hesabina Bakiya su kemerini cekdirdiyine gore Muqeddes Stanislav ordeni ile teltif olunmusdu Hemin kemer haqqinda etrafli melumat olmasa da bu faktin ozu Hacinin Baki ehalisinin suya olan telebatinin temininde yaxindan istirak etdiyini onun xeyriyyeciliyinin bir qolunun bu sahede de ozunu gosterdiyini tesdiqleyir 1878 ci ilde Bakida Seher Esasnamesi nin tetbiqi ile diger teserrufat meseleleri kimi su techizati da ictimai idareciliyin serencamina kecdi En keskin problem kimi su problemi Baki dumasinin iclaslarinda daha cox muzakire olunan movzulardan idi Ve yeni teskil olunan Baki dumasinin ilk iclaslarinda seherin su techizati meselesi ile bagli mehz H Z Tagiyev terefinden emeli teklif ireli suruldu 1879 su il yanvarin 11 de dumanin iclasinda cixis eden H Z Tagiyev teklif etdi ki seher idaresinin serencamina 1000 rubl ayrilsin ve hemin vesait su menbelerinin axtarisina yeni su kemerinin layihe islerinin maliyyesdirilmesine serf olunsun H Z Tagiyevin teklifi dumanin qerari ile qebul edilmis ve ona esasen en yaxsi layihe ucun elan edilen musabiqe ile elaqedar Kur Araz Samur Zugulba Altiagac ve Goygol menbelerinden Bakiya su kemeri cekmek ucun seher idaresine 40 dan cox teklif daxil olmusdu Lakin bu tekliflerin hamisi redd edilmisdi cunki onlarin reallasdirilmasi ucun boyuk xerc teleb olunurdu seher ozunuidaresinin vesaitleri ise cox kasad idi XX esrin evvellerinde Bakiya torpaqalti ve bulaq suyunun cekilmesi ideyasi ortaya cixanadek dumaya sehere muxtelif menbelerden suyun cekilmesi layiheleri daxil olurdu Bu layihelerde Kur Samur caylarindan Zugulba menbeyinden suyun getirilmesi teklif edilirdi Butun bu layihelerin oyrenilmesi qiymetlendirilmesi ve yekun reylerin verilmesi ucun yaradilan komissiyalarda H Z Tagiyev istirak edirdi Bunlarin arasinda 1881 ci ilde Zugulba menbelerine baxis ucun teskil olunan komissiyani qeyd etmek olar Hemin komissiya Zugulba suyuna menfi rey verenden sonra yeni terkibi secildi ve H Z Tagiyev novbeti defe komissiyanin uzvu oldu H Z Tagiyev daimi su kemeri tikilendek muveqqeti techizat menbeleri haqqinda muzakirelerde de istirak ve mumkun variant kimi Kur cayindan gemiler vasitesile suyun dasinmasini teklif etmisdi sutkaliq techizatin 90 min vedre olmaq qarantiyasi ve bir vedre suyun 0 7 qepiye satilmasi serti ile Bu layihe qebul olunmadi ve qeyd etmek lazimdir ki sonradan H Z Tagiyev Kur suyunun Bakiya getirilmesinin en ardicil eleyhdarlarindan birine cevrildi Baki Sollar su kemerinin cekilisi XX esrin evveliSeher dumasinin ehalinin suya olan telebatini hell etmek ucun gorduyu tedbirlerden biri sirinlesdirici aparatin tikilmesi idi Bu qurgu daimi kemer cekilenedek mueyyen derecede su problemini hell etmeli idi Sirinlesdirici aparatin qurasdirilmasi kimi muhum bir is H Z Tagiyevin xeyirxah istiraki ile heyata kecirilib XIX esrin 90 ci illerinin sonunda Rusiyada ve dunyada meshur muhendis texnoloq alman esilli Nikolay Yaqn Bakida sirinlesdirici aparatin qurasdirilmasi teklifi ile seher rehberliyine muraciet etmisdi Rusiya dovletinin sifarisi ile o Krasnovodskda indiki Turkmenbasi coxistifadeli sirinlesdirici aparat insa etmis ve mutexessislerin reyine gore aparat praktik alinan yaxsi keyfiyyetli suyun ucuzlugu baximindan olduqca qenaetli idi Umumilikde muhendis 9 sirinlesdirici aparata patent almisdi ve onun ixtirasi boyuk regbetle qarsilanmidsi Baki seher idaresi nezdinde fealiyyet gosteren su techizati uzre komissiyanin 1 yanvar 1898 ci il tarixli iclasinda N F Yaqn ile muqavilenin layihesi muzakire olundu Muqavilenin sertleri bele idi 1 Sirinlesdirici aparat istehsal gucu sutkada 50 min vedreyedek olmaqla tikilirdi 2 Seher sutkaliq istehlakin 40 60 min vedre civarinda illik ise 18250 min vedre olacagina teminat verirdi 3 Konsessiyanin muddeti 8 ildir 4 Suyun qiymeti bir vedre ucun 0 5 qepik mueyyen edilirdi 5 Tikinti muddeti muqavilenin imzalanmasi vaxtindan baslayaraq 7 ay mueyyen edilirdi Muqavilenin sertleri razilasdirilsa da layihenin heyata kecirilmesi yubanmisdi Mesele burasindadir ki N F Yaqn sirinlesdirici aparati H Z Tagiyevin ayirdigi vesaite qurasdirmali idi Lakin namelum sebeblerden onlar arasinda sazis bas tutmamis ve N F Yaqn H Z Tagiyevin teklif etdiyi sertler esasinda kapital tapa bilmediyinden muqavilenin sertlerinde deyisiklikler etmisdi Deyisiklikler suyun qiymeti ve sirinlesdirici aparatin tikintisi muddetine aid idi Evvelki qiymet 0 6 qepiye tikinti vaxti ise daha 1 ay artirilirdi 1898 ci il noyabrin 28 de seher idaresi ile Artur Koppel sehmdar cemiyyeti arasinda Yaqn sistemli sirinlesdirici aparatin tikintisi haqqinda muqavile imzalandi ve novbeti ilin avqust ayinda aparat fealiyyete basladi Belelikle H Z Tagiyevin maliyye desteyi ile tikilen sirinlesdirici aparat vasitesile seherin su techizatinda yaranan gerginlik mueyyen derecede azaldildi Su kemeri RedakteXIX esrin son 20 ili erzinde Baki seher ozunuidaresi su techizatinin yaxsilasdirilmasina 32 min rubldan artiq vesaiti xerclemis lakin bununla bele Bakinin su problemi yene de oz hellini tapmamisdi Sonu gorunmeyen muzakireler lazimi vesaitlerin catismazligi elverisli tekliflerin verilmemesi bezen ise burokratik engeller seher idaresinin ve dumanin bele bir ciddi meseleye caniyananiliqla yanasmamasi son neticede Baki ehalisi ucun agir problemler yaradirdi Nehayet su techizati uzre komissiyanin 3 avqust 1899 cu il tarixli iclasinda su kemeri layihesinin tertibi ucun meshur ingilis muhendisi Uilyam Hirleyn Lindleyin Bakiya devet olunmasi qerara alindi 1899 cu ilin oktyabrinda Bakiya gelen Uilyam Lindley Quba qezasinda ve Samur dairesinde oldu Ilkin tedqiqat neticesinde o bele qenaete geldi ki hem torpaqalti hem de bulaq suyunun axtarislarini aparmaq lazimdir Bakiya qayidan Lindley 1899 cu il dekabrin 18 de su techizati uzre komissiyanin iclasinda meruze ile cixis etdi Baki seheri ucun en yaxsisi torpaqalti ve bulaq sularindan techizatdir texniki keyfiyyet ve kemiyyet baximindan yalniz torpaqalti ve bulaq sulari Baki ucun arzuolunandir U Lindley inadla subut edirdi ki Qusarla Xezre arasindaki yuksek duzenlikler Sahdagin ve Sahbuzdagin zirvelerindeki qarlarin erimesinden ve bu erazide coxsayli yagislarin yagmasindan yaranan torpaqalti sularla cox zengindir Baki seher dumasi torpaqalti sularin axtarisi haqqinda meseleni musbet qarsilasa da eyni zamanda bu layiheye destek vermedi Duma uzvlerinin ekseriyyeti Kur su kemerinin terefdarlari kimi cixis etdi Ona gore de seher ozunuidaresi U Lindleye Kur ve Samur caylarindan kemerin cekilmesi ucun axtarislar aparmagi ve layiheler hazirlamagi tapsiraraq komissiyanin torpaqalti ve bulaq suyunun axtarislari ucun 150 min rublun ayrilmasi haqqinda teklifini redd etdi U Lindleyin gosterdiyi yerlerde torpaqalti sularin sinaq qazimasi ucun 30 min rublun ayrilmasi haqqinda komissiyanin vesateti de temin olunmadi Buna baxmayaraq dumada U Lindleyin teklifine destek verenler de var idi Dumanin uzvu H Z Tagiyev torpaqalti ve bulaq suyunun cekilmesinin qati terefdari idi Ozunun bu meseleye munasibetini o seher idaresine yazdigi 22 iyun 1901 ci il tarixli erizede bele ifade etmisdi Tesadufen oyrendim ki Baki seher dumasi ozunun 19 iyun tarixli iclasinda muhendis Lindleyin gelecek Baki su kemeri ucun torpaqalti suyun axtarisi meqsedile tecrube buruqlarinin sinaq qazimasina dair teklifini muzakire ederek teleb olunan meblegi ayirmaqdan imtina etmisdir Men buranin kohne sakini kimi dogma seherin maraqlarini qelbime yaxin bilerek ve torpaqalti bulaq suyunun cay suyundan xususen de Tiflisin imtina etdiyi daim cirkli Kur suyundan ve ya yene de cirkli Samur suyundan her zaman daha ustun olduguna emin olaraq seher idaresinden xahis edirem ki muhendis Lindleyin teklif etdiyi torpaqalti suyun axtarislari uzre isleri menim hesabima aid edilsin Bu meqsedle men iyirmi bes min rubl ayiriram Sehere borc seklinde ayrilan bu vesaitin sertini H Z Tagiyev oz erizesinde bele izah etmisdi eger isler ugurla neticelenerse ve U Lindley Quba qezasindaki Sahdagin eteyinde icmeli su menbelerini taparsa onda seher idaresi hemin 25 min rublu H Z Tagiyeve geri qaytarir Eks halda o bu vesaitden imtina edirdi Mehz bu erizede H Z Tagiyev sonralar meshur kelama cevrilmis sozler isletmisdir bu suyun bol ehtiyatlara malik buzlaqli Sahdagin movcud olacagi ebedi zamanlara qeder seheri temin ede bileceyine tam eminem Lakin H Z Tagiyevin teklifi seher ozunuidaresi terefinden regbetle qarsilanmadi 1901 ci il sentyabrin 20 de erizeye baxan su techizati uzre komissiya her hansi qerar cixarmaqdan imtina etmis ve meseleni dumanin muzakiresine vermeyi qetilesdirmisdi Komissiyanin bu addimi atmaga vadar eden sebeb ise dumanin umumiyyetle torpaqalti su axtarislarini qadagan etmesi idi Nehayet oktyabrin 9 da kecirilen iclasda Baki seher dumasi H Z Tagiyevin 22 iyun tarixli erizesini muzakire etdi H Z Tagiyevin teklif etdiyi 25 min rublu minnetdarliqla qebul eden duma seherin torpaqalti sudan istifade etmek niyyetinde olacagi teqdirde pulu qaytarmagi ohdesine goturdu Bu cur qeyri deqiq cavab ise H Z Tagiyevin naraziligina sebeb olmusdu Seher bascisi M A Belyavskiye yazdigi mektubda o oz fikrini bele izah edirdi Menim teklifimi muzakire eden duma gelecekde anlasilmazliqlarin olmamasi ucun onu qebul etmeyi mumkun saymis lakin bu sertle ki eger ictimai idare Baki seherinin techizati ucun bulaq torpaqalti suyundan istifade ederse o zaman teklif etdiyim 25000 rubl mene geri qaytarilacaq Bele cixir ki eger seher ehalisini tam temin ede bilecek qeder su askar olunarsa lakin ictimai idare her hansi sebebden bu sudan istifade etmek istemezse verdiyim 25000 rubl mene geri qaytarilmayacaq Bele sertlerle men razilasa bilmerem cunki ianeye beraber bu addim hec bir ianeye ehtiyaci olmayan boyuk seher ucun xecalet demekdir ehalinin maraqlari namine seherin yaxsi saglam suyun tapilmasina onlarla min rubl serf etmeye tam imkani catir Qeyd etmek lazimdir ki H Z Tagiyev sonadek torpaqalti ve bulaq suyunun cekilmesi ucun Gilde ve Sollarda axtarislarin aparilmasinin qati terefdari kimi cixis edirdi Seher idaresinde dumada metbuatda U Lindleyin axtarislari sert tenqid olunanda onlarin semeresizliyi Kur ve Samur suyunun daha elverisliliyi haqqinda mubahiseler gedende H Z Tagiyev ardicil olaraq bu fikirlere qarsi etiraz etmisdi Bu baximdan onun seher dumasinin 1904 cu il 18 may tarixli iclasinda Sollarda ve Gilde U Lindleyin apardigi tedqiqatlarin muzakiresi zamani soyledikleri maraq dogurur H Z Tagiyev deyirdi Cox teessuf ki biz 15 il erzinde bu meseleni hell ede bilmirik Nedense biri bele isteyir digeri basqa cur her kes oz meqsedini gudur ve onlara tamamile tanis olmayan is haqqinda danisirlar Eger emin olublarsa ki orada Gilde ve Sollarda F C yaxsi su var onda bize Kur ve Samur gerek deyil Tiflisde verem olanda kuceleri Kur suyu ile sulamaga icaze vermirdiler Hec bir mesele qaldirmaq lazim deyil ve men dumadan isi lengitmemeyi xahis edirem Gil torpaqalti suyu haqqinda nece qerarlasdinizsa onun uzerinde de dayanin H Z Tagiyevin U Lindleyi mudafie etmesini daha bir numunede gormek olar Kecmis Baki seher bascisi A I Novikov oz xatirelerinde dumanin iclaslarinin birinde Sollarla bagli debatlari tesvir ederken yazirdi Qizgin mubahiseler gedir eleyhdarlar medeni insanlar olsalar da onlarin delilleri zeifdir Savadi az olan qati lindleyci Tagiyevin ezemetli simasi secilir Uzun suren mubahiselerden sonra eleyhdarlar guzeste getmirler Lindley dediyinin ustunde mohkem dayanir Lindleyin yerinde men olsam deyir Tagiyev Bakini coxdan atib gederdim Ozleri ozlerine xeyir istemirler Onun ozge isinde inadina heyranam Heqiqeten de H Z Tagiyev U Lindleyin apardigi Gil ve Sollar axtarislarini en duzgun ve semereli hesab edirdi ve tarix onun yanilmadigini tesdiqledi Sollar kemeri artiq istifadeye verilenden sonra kecmis Baki seher reisi N V Rayevski H Z Tagiyeve yazacaqdi meni Bakiya islemeye cagirarken dediyiniz sozleri xatirlayiram su su Sollar budur bizim esas isimiz Maraqlidir ki Sollar kemerinin tarixinden behs eden bezi muellifler bu layihenin heyata kecirilmesinde H Z Tagiyevin rolunu hedden artiq sisirderek az qala layihenin ugurla neticelenmesini sirf onun adi ile baglayirlar Bezen publisistik yazilarda metbuatda elektron KIV lerde ve hetta elmi edebiyyatda bele bir fikirlere rast gelmek mumkundur ki Sollar Baki kemeri H Z Tagiyevin maliyye vesaiti hesabina tikilib kemerin bas muhendisi Uilyam Lindleyi Bakiya Haci devet edib ve nehayet 1917 ci il yanvarin 22 de kemeri ise salmaq serefi H Z Tagiyeve nesib olub Sozsuz ki Sollar Baki kemerinin gerceklesmesinde boyuk xeyriyyecinin rolu danilmazdir ve yuxarida bu haqda etrafli behs edildi O heqiqeten de seher dumasinda Sollar menbeyinde axtarislarin aparilmasina U Lindleyin islerine daim destek numayis etdirmis mueyyen texniki islerin gorulmesine maliyye vesaiti ayirmis su kemerlerinin cekilmesi tecrubesini oyrenmek ucun mexsusi olaraq Parise sefer etmisdi Onun yuksek nufuzu ile hesablasaraq Sollar Baki kemerinin tikintisine xususi nezaret funksiyasini heyata kecirmek ucun yaradilan Nezaret komissiyasinin fexri sedrlyini H Z Tagiyeve hevale etmisdiler Xudat yaxinliginda Baki Sollar su kemeri Lakin Sollar kemeri tek bir milyoncunun o cumleden H Z Tagiyevin maddi imkanlari xaricinde olan bir layihe idi Qeyd edek ki 1911 ci ilin melumatina gore H Z Tagiyevin varidati 16 milyon rubl teskil edirdi Sollar su kemerinin tikintisi ise xezineye umumilikde 31 3 milyon rubla basa gelmisdi Kemerin insasi davam etdiyi 6 il erzinde seher terefinden 35 muqavile imzalanmis ve 170 den artiq iri sifarisler verilmisdi Kemerin insasi ucun buraxilan istiqrazlarin umumi meblegi 32 milyon rubla yaxin idi Belelikle Sollar Baki su kemeri butovlukde teserrufat usulu ile heyata kecirilen layihe olub Terkibi RedakteSollar suyu dadi yaxsi ve kifayet qeder temiz oldugu ucun onu xususi temizlemek teleb olunmur yalniz xlorlana biler 1 Kaiser amp Dr Woldmann Hamburq Almaniya terefinden aparilan mikrobioloji ve kimyevi testlerin neticelerine esasen sollar suyu Azerbaycanda en keyfiyyetli icmeli su kimi qebul edilmisdir 2 Istehsali RedakteSollar su kemerinden birbasa su goturen bir nece sirket var 3 Sollar suyu Shollar Bottling Company AquaVita Coca Cola Azerbaijan Pepsi Cola Azerbaijan ve diger sirketler terefinden 0 5 ile 20 litre qeder butulkalarda qablasdirilmisdir 4 Coca Cola sirketinin Azerbaycandaki resmi numayendesi Bonaqua mehsulunda aci dadin olmasini serh ederek bunun Sollar suyunun terkibine bagli oldugunu soylemisdir 5 Hemcinin bax RedakteSollar Baki Sollar su kemeri Haci Zeynalabdin TagiyevMenbe RedakteBakinin su problemini kim hell edib Istinadlar Redakte Trudnyj put vody Suyun cetin yolu Rodnik zdorovya 2016 03 04 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2021 01 16 Izvestnaya azerbajdzhanskaya kompaniya Shollar Bottling Company osvaivaet rozliv v 5 litrovye butyli olu kecid Istehsal olu kecid Koka kola zahvatila bakinskij bulvarMenbe https az wikipedia org w index php title Sollar suyu amp oldid 5968587, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.