Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
İrtəriş xaqan və ya Ulu Bilgə xaqan (əsl adı: Aşina Şi 阿史那施) — Basmılların hökmdarı, Basmıl xaqanlığının yeganə xaqanı.
| İrtəriş İl Etmiş xaqan və ya Ulu Bilgə xaqan | |
|---|---|
| 伊跌伊施可汗 / 賀臘毗伽可汗 | |
| 742 – 744 | |
| Əvvəlki | Ozmış Teqin xan (Göytürk xaqanı kimi) |
| Sonrakı | Qutluq Bilgə Kül xaqan (Uyğur xaqanı kimi) |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Vəfat tarixi | |
| Atası | |
| Dini | Tenqriçilik |
Həyatı
Aşina sülaləsindən olub, İltəriş xaqanın qardaşı İl Etmiş Yabqunun oğlu oğlu idi. Bilgə Qutluq xaqanın hakimiyyəti dövründə xaqanın anası Po Beqin zalım siyasət yürütməsi şərq şadı üsyanına səbəb olmuşdu.741-ci ildə xaqanın öldürülməsindən istifadə edən basmıl hakimi özünü İrtəriş xaqan adı ilə müstəqil hökmdar elan etdi.
Hakimiyyəti
742-ci ildə özünə "İl Etmiş xaqan" titulunu götürən basmıl hökmdarı tezliklə əmisi öldürdü. Bilgə Qutluq xaqanın yerinə gəlmiş Qutluq Yabqu da tezliklə basmıllar tərəfindən məğlub edildi. Basmıl xaqanlığının şərq yabquluğu öncələr irkin və eltəbər titulları olan Uyğurların başçısı Kül Bilgəyə, qərb yabquluğu isə öncələr kül-irkin titulu olan Karlukların başçısına verildi.
744-cü ildə çinlilərin yenicə məğlub etdiyi Ozmış xaqanı ələ keçirən və başını kəsib Çinə göndərən İltəriş xaqanın hakimiyyəti də çox çəkmədi.Bu dəfə karluklar və uyğurlar Qutluq Bilgə Kül xaqanın hakimiyyəti altında birləşərək Basmıl xaqanlığını devirdilər. Nəticədə isə Uyğur xaqanlığı quruldu.
İstinadlar
- 歐陽修,《新唐書》卷 215b <突厥傳下>, 1975:6054.
- 歐陽修,《新唐書》卷 217b <回鶻傳下>, 1975:6143
- "Basmıllar". 2020-09-28 tarixində . İstifadə tarixi: 2018-06-09.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Irteris xaqan ve ya Ulu Bilge xaqan esl adi Asina Si 阿史那施 Basmillarin hokmdari Basmil xaqanliginin yegane xaqani Irteris Il Etmis xaqan ve ya Ulu Bilge xaqan伊跌伊施可汗 賀臘毗伽可汗Basmil xaqanliginin xaqani742 744EvvelkiOzmis Teqin xan Goyturk xaqani kimi SonrakiQutluq Bilge Kul xaqan Uygur xaqani kimi Sexsi melumatlarVefat tarixi 744AtasiDini TenqricilikHeyatiAsina sulalesinden olub Ilteris xaqanin qardasi Il Etmis Yabqunun oglu oglu idi Bilge Qutluq xaqanin hakimiyyeti dovrunde xaqanin anasi Po Beqin zalim siyaset yurutmesi serq sadi usyanina sebeb olmusdu 741 ci ilde xaqanin oldurulmesinden istifade eden basmil hakimi ozunu Irteris xaqan adi ile musteqil hokmdar elan etdi Hakimiyyeti742 ci ilde ozune Il Etmis xaqan titulunu goturen basmil hokmdari tezlikle emisi oldurdu Bilge Qutluq xaqanin yerine gelmis Qutluq Yabqu da tezlikle basmillar terefinden meglub edildi Basmil xaqanliginin serq yabqulugu onceler irkin ve elteber titullari olan Uygurlarin bascisi Kul Bilgeye qerb yabqulugu ise onceler kul irkin titulu olan Karluklarin bascisina verildi 744 cu ilde cinlilerin yenice meglub etdiyi Ozmis xaqani ele keciren ve basini kesib Cine gonderen Ilteris xaqanin hakimiyyeti de cox cekmedi Bu defe karluklar ve uygurlar Qutluq Bilge Kul xaqanin hakimiyyeti altinda birleserek Basmil xaqanligini devirdiler Neticede ise Uygur xaqanligi quruldu Istinadlar歐陽修 新唐書 卷 215b lt 突厥傳下 gt 1975 6054 歐陽修 新唐書 卷 217b lt 回鶻傳下 gt 1975 6143 Basmillar 2020 09 28 tarixinde Istifade tarixi 2018 06 09