İrtış (rus.Иртыш, qaz.Ertis, q.türkErtiş, çin额尔齐斯河 — É'ěrqísī hé)— Çində, Qazaxıstanda və Rusiyadaçay, Ob çayının əsas sol qol. İrtış çayının uzunluğu 4248 km təşkil edir (uzunluğuna görə Ob çayından böyükdür). Ob çayı ilə birlikdə İrtış 1643 min km² hövzə genişliyi ilə Rusiyada birinci, Asiyada ikinci, dünyada isə altıncı ən geniş çaydır.
İrtış 4,248 metr (13,937 ft) uzunluq ilə dünyada ən uzun çay qoludur (ikinci yerdə Missuri çayı). Çin (525 kilometr), Qazaxıstan (1700 kilometr), Rusiya (2010 kilometr) ərazilərindən axır.
İrtış çayı öz mənbəsini Monqolustan və Çinin sərhədində yerləşən Altay dağlarından götürür. Qara İrtış çayı Çindən Zaysan dərəsilə Qazaxıstana keçib, Zaysan axar gölünə tökülür. Bu çayın mənsəbində böyük delta yaranmışdır.
İrtış çayının yuxarı axarlarda qar və cüzi miqdarda yağış suları ilə; aşağı axarlarda qar, yağış və qrunt suları ilə qidalanır. Su rejimi müxtəlifdir. Yuxarı axarlarda aprel ayından daşqınlar başlayır, iyun ayında isə suyun səviyyəsi maksimum həddə çatır, oktyabra qədər çayın səviyyəsi enir. Çayın aşağı axarlarında daşqın mayın sonundan başlayır, iyunda maksimum səviyyə enir. Səviyyənin enməsi sentyabr ayına qədər davam edir. İllik axının 50 %-i yaz aylarında olur.
Hövzəsinin ümumi sahəsi 1 643 000 kv. kilometr təşkil edir. Çayın meyilliyi 0,03 m-dir.
Su tərkibi
Duzsuz, təmiz çay suyudur. Suyun minerallaşması mövsümdən asılı olaraq 136-253 mq/dm3 arası dəyişir. İrtış çayının duz tərkibi hidrokarbonatlı kalsium, nadir hallarda isə natrium elementlərindən ibarətdir.
Mənbəyindən mənsəbinəcən Ertis çayının üstündə olan şəhərlər: Göktokay(Fuyun), Burçun (hamısı Çin); Serebryansk, Öskemen(keçmiş Üst-Kamenoqorsk), Semey(keçmiş Semipalatinsk), Kurçatov, Aqsu(1993-cü ilə qədər Yermak adlanırdı), Pavlodar (hamısı Qazaxıstan); Omsk, Tara, Tobolsk, Xantı-Mansiysk(Rusiya)
İstinadlar
Древнетюркский словарь, Ленинград, 1969 г. (s. 182)
↑ Захарчева Е. Г., Вяткина Г. А. «Иртыш — главная водная артерия Омской области», Омский филиал ФГУ «ТФГИ по Сибирскому федеральному округу» Федерального агентства по недропользованию"
Avqust 01, 2021
irtış, Иртыш, ertis, türk, ertiş, çin, 额尔齐斯河, ěrqísī, çində, qazaxıstanda, rusiyada, çay, çayının, əsas, çayının, uzunluğu, 4248, təşkil, edir, uzunluğuna, görə, çayından, böyükdür, çayı, ilə, birlikdə, 1643, hövzə, genişliyi, ilə, rusiyada, birinci, asiyada, . Irtis rus Irtysh qaz Ertis q turk Ertis 1 cin 额尔齐斯河 E erqisi he Cinde Qazaxistanda ve Rusiyada cay Ob cayinin esas sol qol Irtis cayinin uzunlugu 4248 km teskil edir uzunluguna gore Ob cayindan boyukdur Ob cayi ile birlikde Irtis 1643 min km hovze genisliyi ile Rusiyada birinci Asiyada ikinci dunyada ise altinci en genis caydir Irtisrus Irtysh qaz Ertis cin 额尔齐斯河 E erqisi heIrtis cayi Rusiya Olkeler Rusiya RusiyaQazaxistan QazaxistanCXR CXRMenbeyi Monqolustan ve Cinin serhedinde Altay silsilesin daglariMensebi Ob cayi gt Kara deniziUzunlugu 4248 kmMeyilliyi 0 03 m kmSu serfi 3000 m sanSu hovzesi 1643000Hovzesinin sahesi 1 643 000 km menbeyi mensebiIrtis cayi Sibirin fiziki xeritesinde 47 24 52 3 N 90 12 55 96 47 24 sm e 90 12 s u 61 4 50 N 68 49 50 E 61 04 sm e 68 49 s u DSR ru 14010100112115300000027 Vikianbarda elaqeli mediafayllar Mundericat 1 Cografiya 2 Hidroqrafiya 3 Su terkibi 4 Qollari 5 Cay uzerindeki seherler 6 IstinadlarCografiya Redakte Irtis cayinin hovzesi Irtis 4 248 metr 13 937 ft uzunluq ile dunyada en uzun cay qoludur ikinci yerde Missuri cayi Cin 525 kilometr Qazaxistan 1700 kilometr Rusiya 2010 kilometr erazilerinden axir Irtis cayi oz menbesini Monqolustan ve Cinin serhedinde yerlesen Altay daglarindan goturur Qara Irtis cayi Cinden Zaysan deresile Qazaxistana kecib Zaysan axar golune tokulur Bu cayin mensebinde boyuk delta yaranmisdir Hidroqrafiya Redakte Irtis cayi Sintszyan Cin Ertis cayi uzerinde asma korpu Qazaxistan Irtis cay limani Cin Irtis cayinin yuxari axarlarda qar ve cuzi miqdarda yagis sulari ile asagi axarlarda qar yagis ve qrunt sulari ile qidalanir Su rejimi muxtelifdir Yuxari axarlarda aprel ayindan dasqinlar baslayir iyun ayinda ise suyun seviyyesi maksimum hedde catir oktyabra qeder cayin seviyyesi enir Cayin asagi axarlarinda dasqin mayin sonundan baslayir iyunda maksimum seviyye enir Seviyyenin enmesi sentyabr ayina qeder davam edir Illik axinin 50 i yaz aylarinda olur Hovzesinin umumi sahesi 1 643 000 kv kilometr teskil edir Cayin meyilliyi 0 03 m dir 2 Su terkibi RedakteDuzsuz temiz cay suyudur Suyun minerallasmasi movsumden asili olaraq 136 253 mq dm3 arasi deyisir Irtis cayinin duz terkibi hidrokarbonatli kalsium nadir hallarda ise natrium elementlerinden ibaretdir 2 Qollari RedakteQollari Kalcir Kursim Narim Buqtirma Ulbi Oba Qizilsu Car Tobil Qamisti Om Tara Uy Sis Esil Osa Cagan Qonda Usolka Vaqay Cay uzerindeki seherler RedakteMenbeyinden mensebinecen Ertis cayinin ustunde olan seherler Goktokay Fuyun Burcun hamisi Cin Serebryansk Oskemen kecmis Ust Kamenoqorsk Semey kecmis Semipalatinsk Kurcatov Aqsu 1993 cu ile qeder Yermak adlanirdi Pavlodar hamisi Qazaxistan Omsk Tara Tobolsk Xanti Mansiysk Rusiya Istinadlar Redakte Drevnetyurkskij slovar Leningrad 1969 g s 182 1 2 Zaharcheva E G Vyatkina G A Irtysh glavnaya vodnaya arteriya Omskoj oblasti Omskij filial FGU TFGI po Sibirskomu federalnomu okrugu Federalnogo agentstva po nedropolzovaniyu Menbe https az wikipedia org w index php title Irtis amp oldid 6011605, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
.svg.html){kind=link}
