Mixək ağacı və ya ətirli siziqium (lat.Syzygium aromaticum) - siziqium cinsinə aid bitki növü.Mixək bu bitkinin qurudulmuş qönçələridir. Əvvəllər bu növ Eugenia cinsinə aid edilirdi.Mixək ağacının vətəni İndoneziyanın Malay arxipelaqında yerləşən Moluks adası hesab olunur.Hazırda bitkini İndoneziya, Malayziya, Hindistan, Seylon, Madaqaskar adası, Moluk adası, Tanzaniya, Zanzibar və Pemba adalarında yetişdirirlər. Tanzaniyada yetişdirilən mixək dünyada yetişdirilənin 90 %-ni təşkil edir.
Mixək çox qiyməli efir yağlı bitkidir. Onun çiçəklərindən həm yeyinti sənayesində ətirli ədviyyə, həm də müalicə əhəmiyyətli dərman kimi çox qədimdən istifadə olunur. Xüsusən Misirdə, Çində,Romada mixək daha qədimdən istifadə edilir. Məlumdur ki, VI əsrdə Aleksandr Trallianus və digər Roma həkimləri mixəkdən müalicə məqsədilə istifadə etmişlər.Mixək ağızdan gələn pis qoxunu aradan qaldırır, diş ağrısını azaldır (bir dənə mixək dişləyin və ağrıyan dişin üzərinə qoyun), damaqların vəziyyətini yaxşılaşdırır. Mixək diş ağrıları zamanı da mikrob əleyhinə və ağrı kəsici dərman kimi istifadə edilir. Qədim zamanlarda, hələ diş fırçaları və diş məcunları kəşf olunmamışdan qabaq Çin etiketində belə bir adət varmış ki, imperatorun qəbulunda olanlar və onun qarşısında nitq söyləyənlər qabaqcadan mixək çeynəyərlərmiş ki, nəfəsləri ətirli olsun.Mixək ətriyyat sənayesində bahalı ətir və odekolonların tərkibində geniş istifadə olunur. Hazırda mixəyin qönçələrindən ədviyyə kimi istifadə edilir. Mixəyin kəskin iyi, xoş ətri vardır. Dadı büzüşdürücü və ədviyyəlidir. Meyvəsinin uzununa kəsiyinə lupa vasitəsilə baxsaq, orada efir yağı ilə dolu iri dairələr görərik. Efir yağı ilə dolu belə dairə şəkilli kisələr çiçək yatağının silindrvari hüceyrələrinin kənar hissələrində daha çoxdur. Mixək qida və şirniyyatların bişirilməsi zamanı da istifadə olunur, çaya əlavə olunduqda çaya qeyri-adi dad və ətir verir.Mixəyi başqa ədviyyatlarla birlikdə toyuq və balıq məhsullarının, kolbasaların, şirin marinadların kökə və pryaniklərin hazırlanmasında da istifadə edirlər. Əti saxlamaq üçün qaynadılmış ətin üstünə mixək (bir ədəd) qoyduqda onu 24 saat xarab olmadan saxlayır. Mixək iştahanı artırır, həzmi yaxşılaşdırır və antiseptik (mikrob əleyhinə) təsir göstərir. Onu mürəbbələrə əlavə etdikdə mürəbbəyə yaxşı ətir və dad verir.
Mığmığaları və güvələri ürkütmək (qovmaq) üçün portağal (Citrus sinensis) meyvəsinin içinin mixəklə doldururlar.Mixəyin yağı da tibdə və kosmetologiyada geniş istifadə olunur. Mixək yağından müasir aromaterapiyada da (ətirli müalicə) çox geniş istifadə olunur. Bəzən mixək yağı dermatomikozu (dəri xəstəliyi) dayandırmaq üçün də tətbiq edilir.Mixək yağı tütünçülük, ətriyyat kosmetika və əczaçılıq sənayelərində də istifadə edilir. İndoneziyada mixəyi tütünə qatırlar və istehsal olunan məhsulun demək olar ki, yarısı (50%-i) bu işə sərf olunur.Mixək yağını ağız yaxalayıcılarının, saqqızların tərkibinə əlavə edirlər. Tərkibindəki efir yağı və kariofillen ona tünd yandırıcı, ətirli dad verir. Mixək yağınından alınan evqenoldan vanilin əldə olunur.
Yayılması
Mixək ağacı il ərzində 1500-2500 mm yağıntı düşən, dəniz səviyyəsindən 900 metrə qədər yüksəkliyi olan, isti və nəm iqlim şəraiti olan yerlərdə yayılmışdır. Bu bitki üçün isti və nəm ekvatorial - musson iqlimi daha əlverişlidir. Mixək ağacının geniş yayıldığı Pemba və Zənzibarda (Tanzaniyanın adaları) orta gündəlik temperatur 26 0C-yə yaxın olmaqla nəmli və quraqlıq illərdə 220C-dən 330C-yə qədər dəyişir. Yağıntıların illik miqdarı 1500-2000 mm arasında olmaqla ən çox iki müddətdə -- aprel-may və noyabr-dekabr aylarında demək olar ki, eyni miqdarda düşür.
Nurəddin Əliyev. Azərbaycanın dərman bitkiləri və fitoterapiya. Bakı, Elm, 1998.
Elşad Qurbanov. Ali bitkilərin sistematikası, Bakı, 2009.
↑ H. S. HÜMBƏTOV, V. V. BƏŞİROV V. R. MOHUMAYEV " YAĞLI VƏ EFİR YAĞLI BİTKİLƏR" BAKI 2016
September 16, 2021
mixək, ağacı, ətirli, siziqium, syzygium, aromaticum, siziqium, cinsinə, bitki, növü, mixək, bitkinin, qurudulmuş, qönçələridir, əvvəllər, növ, eugenia, cinsinə, edilirdi, nın, vətəni, indoneziyanın, malay, arxipelaqında, yerləşən, moluks, adası, hesab, olunur. Mixek agaci ve ya etirli siziqium lat Syzygium aromaticum 1 siziqium cinsine aid bitki novu 2 Mixek bu bitkinin qurudulmus qonceleridir Evveller bu nov Eugenia cinsine aid edilirdi Mixek agacinin veteni Indoneziyanin Malay arxipelaqinda yerlesen Moluks adasi hesab olunur Hazirda bitkini Indoneziya Malayziya Hindistan Seylon Madaqaskar adasi Moluk adasi Tanzaniya Zanzibar ve Pemba adalarinda yetisdirirler Tanzaniyada yetisdirilen mixek dunyada yetisdirilenin 90 ni teskil edir Ehemiyyeti Redakte Mixek agaciSyzygium aromaticum Elmi tesnifatAlemi BitkilerSobe OrtulutoxumlularSinif IkilepelilerSira MersinciceklilerFesile MersinkimilerCins SiziqiumNov Mixek agaciElmi adiSyzygium aromaticum L Merr amp Perry Vikinovlerdesistematika SekilaxtarisiITIS 506167NCBI 219868IPNI TPL Mixek cox qiymeli efir yagli bitkidir Onun ciceklerinden hem yeyinti senayesinde etirli edviyye hem de mualice ehemiyyetli derman kimi cox qedimden istifade olunur Xususen Misirde Cinde Romada mixek daha qedimden istifade edilir Melumdur ki VI esrde Aleksandr Trallianus ve diger Roma hekimleri mixekden mualice meqsedile istifade etmisler Mixek agizdan gelen pis qoxunu aradan qaldirir dis agrisini azaldir bir dene mixek disleyin ve agriyan disin uzerine qoyun damaqlarin veziyyetini yaxsilasdirir Mixek dis agrilari zamani da mikrob eleyhine ve agri kesici derman kimi istifade edilir Qedim zamanlarda hele dis fircalari ve dis mecunlari kesf olunmamisdan qabaq Cin etiketinde bele bir adet varmis ki imperatorun qebulunda olanlar ve onun qarsisinda nitq soyleyenler qabaqcadan mixek ceyneyerlermis ki nefesleri etirli olsun Mixek etriyyat senayesinde bahali etir ve odekolonlarin terkibinde genis istifade olunur Hazirda mixeyin qoncelerinden edviyye kimi istifade edilir Mixeyin keskin iyi xos etri vardir Dadi buzusdurucu ve edviyyelidir Meyvesinin uzununa kesiyine lupa vasitesile baxsaq orada efir yagi ile dolu iri daireler gorerik Efir yagi ile dolu bele daire sekilli kiseler cicek yataginin silindrvari huceyrelerinin kenar hisselerinde daha coxdur Mixek qida ve sirniyyatlarin bisirilmesi zamani da istifade olunur caya elave olunduqda caya qeyri adi dad ve etir verir Mixeyi basqa edviyyatlarla birlikde toyuq ve baliq mehsullarinin kolbasalarin sirin marinadlarin koke ve pryaniklerin hazirlanmasinda da istifade edirler Eti saxlamaq ucun qaynadilmis etin ustune mixek bir eded qoyduqda onu 24 saat xarab olmadan saxlayir Mixek istahani artirir hezmi yaxsilasdirir ve antiseptik mikrob eleyhine tesir gosterir Onu murebbelere elave etdikde murebbeye yaxsi etir ve dad verir Migmigalari ve guveleri urkutmek qovmaq ucun portagal Citrus sinensis meyvesinin icinin mixekle doldururlar Mixeyin yagi da tibde ve kosmetologiyada genis istifade olunur Mixek yagindan muasir aromaterapiyada da etirli mualice cox genis istifade olunur Bezen mixek yagi dermatomikozu deri xesteliyi dayandirmaq ucun de tetbiq edilir Mixek yagi tutunculuk etriyyat kosmetika ve eczaciliq senayelerinde de istifade edilir Indoneziyada mixeyi tutune qatirlar ve istehsal olunan mehsulun demek olar ki yarisi 50 i bu ise serf olunur Mixek yagini agiz yaxalayicilarinin saqqizlarin terkibine elave edirler Terkibindeki efir yagi ve kariofillen ona tund yandirici etirli dad verir Mixek yaginindan alinan evqenoldan vanilin elde olunur 3 Yayilmasi Redakte Mixek agaci il erzinde 1500 2500 mm yaginti dusen deniz seviyyesinden 900 metre qeder yuksekliyi olan isti ve nem iqlim seraiti olan yerlerde yayilmisdir Bu bitki ucun isti ve nem ekvatorial musson iqlimi daha elverislidir Mixek agacinin genis yayildigi Pemba ve Zenzibarda Tanzaniyanin adalari orta gundelik temperatur 26 0C ye yaxin olmaqla nemli ve quraqliq illerde 220C den 330C ye qeder deyisir Yagintilarin illik miqdari 1500 2000 mm arasinda olmaqla en cox iki muddetde aprel may ve noyabr dekabr aylarinda demek olar ki eyni miqdarda dusur 3 Bu metni Aqsin Imameliyev redakte etmisdir Mixek agacinin qurudulmus qonceleri mixek Istinadlar Redakte Nureddin Eliyev Azerbaycanin derman bitkileri ve fitoterapiya Baki Elm 1998 Elsad Qurbanov Ali bitkilerin sistematikasi Baki 2009 1 2 H S HUMBETOV V V BESIROV V R MOHUMAYEV YAGLI VE EFIR YAGLI BITKILER BAKI 2016Menbe https az wikipedia org w index php title Mixek agaci amp oldid 5371527, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
