Makroiqtisadiyyat çoxsayda anlayışları və görtəriciləri əhatə edir, ancaq bunlar 3 mərkəzi kategoriya birləşir. Makroiqtisadiyyat adətən istehsal, işsizlik və inflyasiya fenomenləri ilə əlaqəlidir. Makroiqtisadiyyatdan kənarda da bu göstəricilər butun iqtisadi agentlər (işçilər, alıcılar və istehsalçılar) üçün də əhəmiyyətlidir.
Dövrü Axın Modeli
İstehsal, gəlir və xərclər (ÜDM)
Milli iqtisadiyyatın vəziyyətinin ölçülməsinin ən yaxşı üsulu müəyyən müddət ərzində istehsal olunan son əmtəə xə xidmətlərin həcminin müəyyən edilməsidir. Bunu ifadə etmək üçün istifadə olunan əsas göstərici Ümumi Daxili Məhsuldur (ÜDM). ÜDM müəyyən dövrdə ölkə daxilində istehsal olunan bütün son istehlak məhsullarının və xidmətlərinin bazar dəyəridir ÜDM iki məvhumu eyni anda ölçür: iqtisadiyyatdakı hər kəsin məcmu gəlirini və mal və xidmətlərin alınmasına çəkilən məcmu xərcləri. ÜDM bu xüsusiyyəti məcmu xərclərlə məcmu gəlirlərin bir-birinə bərabər olmasından irəli gəlir. Çünki, iqtisadiyyatda hər bir transaksiya əməliyyatında iki tərəf olur: Alıcı və satıcı. Kiminsə hər hansı məhsul ( və ya xidmət) almaq üçün xərclədiyi pul digərinin gəlirinə çevrilir. Dövrü axın modelində bu açıq şəkildə göstərilmişdir.
İqtisadiyyatda işsizliyin həcmi işçi qüvvəsində çalışmayan hissənin faiz göstəricisi əks etdirən işsizlik dərəcəsi ilə ölçülür. İşsizlik dərəcəsinin hesablanması üçn ilk növbədə aşağıdakı 4 kateqoriya müəyyən edilməlidir:
Məşğullar. Bura hər hansı ödənişli işdə çalışanlar, eləcə də müəyyən səbəblərdən (xəstəlik, tətil) işə çıxmayanlar daxildir;
İşsizlər. Bu kateqoriyaya hazırda işi olmayan, iş axrarısında olan və işə yaralı şəxslər daxildir. Burada əsas məsələ, şəxsin işinin olmaması yox, iş axtarışında olmasıdır;
İşçi qüvvəsi. Bura həm işi olanlar, həm də işsizlər daxildir;
İşçi qüvvəsinə daxil olmayanlar. Bura pensiyaya çıxanlar, istirahət edənlər, təhsil alan şəxslər, iş tapa bilməyib ruhdan düşmüş işsizlər, işləməyə yararsız olanlar daxildir.
Friksion işsizlik o zaman yaranır ki, şəxs çalışa biləcəyi iş var, amma bu işi axtarıb tapmaq üçün çox uzun bir vaxt lazımdır.
Struktur işsizlik. Bəzən şirkətlər yeni texnalogiya tətbiq edir və ya istehsal istiqamətini dəyişir. Bu zaman yeni texnalogiyadan istifadə edə bilməyən və ya yeni istehsal sahəsinə uyğun olmayan işçilərə ehtiyac qalmır. Bu zaman yarana işsizliyə Struktur işsizlik deyilir.
Dövrü(tsikl) işsizlik. Bu işsizlik forması sənayenin tənəzzülü, istehsalda işçi qüvvəsinə olan tələbin aşağı düşməsi nəticəsində yaranır.
Təbii İşsizlik
İşsizliyin təbii səviyyəsində əmək haqqlarını və qiymətləri azaldan,yaxud artıran faktorlar tarazlıqda olur. Müasir iqtisadiyyatda, yüksək inflyasiya şəraitində işsizliyin səviyyəsi kifayət qədər aşağıdır. Struktur və friksion işsizliyi onun təbii səviyyəsi müəyyən edir. Bu şəraitdə inflyasiyanın ölçüləri məhduddur. Dövri faktorlar isə işsizliyin səviyyəsini təbii həddən yuxarı qaldırır.
İstehlakçı Qiymət İndeksi (Consumer Price İndex) istehlak üçün alınan bütün məhsul və xidmətlərin ümumi qiymətinin ölçüsüdür. Hər ay Dövlət Statistika Komitəsi tərəfindən bu indeks hesablanır. Hesablandıqdan sonra yeni index əvvəl dpvrün in deksi ilə müqayisə edilir və inflyasiya dərəcəsi hesablanır.
İnflyasiya dərəcəsi = (İQİ2014 –İQİ2013)/ İQİ2013*100.
İqtisadçılar indiki qiymətlərlə hesablanmış ÜDM-a nominal ÜDM deyilllər. Bu həmin il ölkə daxilində istehsal olunan bütün son məhsulun dəyərini göstərir. İqtisadi artımı qiymətləndirmək üçün isə bu göstəricini əvvəlki dövrlərlə müqayisə edirlər. Bu zaman bir məsələ ortaya çıxır ki, bəs bütün məhsulların qiyməti 2 dəfə artıbsa, bu da ölkədəki istehsalın 2 dəfə artdığı hesab olunmalıdırmı? İqtisadçıların cavabı “Xeyr”dir. Bunun qarşısın almaq üçün isə Real ÜDM göstəricisindən istifadə olunur. Bu zaman ÜDM indiki yox, baza dövrünün qiymətləri ilə hesablanır. ÜDM deflyatoru isə ölkə daxilində istehsal olunan bütün son istehlak məhsullarının qiymətindəki dəyişikliyi əks etdirir. ÜDM deflyatoru aşağıdakı kimi hesablanır.
Atakişiyev M.C.,Mikro və Makroiqtisadiyyat. Bakı,2010. səh 392
Mankiw,2014.səh 512-515
Mankiw G. Macroeconomics. 8th ed. 2013. Səh 24-25
September 26, 2021
əsas, makroiqtisadi, anlayışlar, makroiqtisadiyyat, çoxsayda, anlayışları, görtəriciləri, əhatə, edir, ancaq, bunlar, mərkəzi, kategoriya, birləşir, makroiqtisadiyyat, adətən, istehsal, işsizlik, inflyasiya, fenomenləri, ilə, əlaqəlidir, makroiqtisadiyyatdan, . Makroiqtisadiyyat coxsayda anlayislari ve gortericileri ehate edir ancaq bunlar 3 merkezi kategoriya birlesir Makroiqtisadiyyat adeten istehsal issizlik ve inflyasiya fenomenleri ile elaqelidir Makroiqtisadiyyatdan kenarda da bu gostericiler butun iqtisadi agentler isciler alicilar ve istehsalcilar ucun de ehemiyyetlidir 1 Dovru Axin Modeli Mundericat 1 Istehsal gelir ve xercler UDM 2 Issizlik 2 1 Issizliyin Formalari 2 2 Tebii Issizlik 3 Qiymet Indeksleri 4 Istinadlar Istehsal gelir ve xercler UDM Redakte Milli iqtisadiyyatin veziyyetinin olculmesinin en yaxsi usulu mueyyen muddet erzinde istehsal olunan son emtee xe xidmetlerin hecminin mueyyen edilmesidir Bunu ifade etmek ucun istifade olunan esas gosterici Umumi Daxili Mehsuldur UDM UDM mueyyen dovrde olke daxilinde istehsal olunan butun son istehlak mehsullarinin ve xidmetlerinin bazar deyeridir 2 UDM iki mevhumu eyni anda olcur iqtisadiyyatdaki her kesin mecmu gelirini ve mal ve xidmetlerin alinmasina cekilen mecmu xercleri UDM bu xususiyyeti mecmu xerclerle mecmu gelirlerin bir birine beraber olmasindan ireli gelir Cunki iqtisadiyyatda her bir transaksiya emeliyyatinda iki teref olur Alici ve satici Kiminse her hansi mehsul ve ya xidmet almaq ucun xerclediyi pul digerinin gelirine cevrilir 3 Dovru axin modelinde bu aciq sekilde gosterilmisdir 4 Issizlik Redakte IssizlikIssizliyin formalariFriksion IssizlikStruktur IssizlikDovru tsikl issizlikUDM deflyatoruIqtisadiyyatda issizliyin hecmi isci quvvesinde calismayan hissenin faiz gostericisi eks etdiren issizlik derecesi ile olculur Issizlik derecesinin hesablanmasi ucn ilk novbede asagidaki 4 kateqoriya mueyyen edilmelidir 5 Mesgullar Bura her hansi odenisli isde calisanlar elece de mueyyen sebeblerden xestelik tetil ise cixmayanlar daxildir Issizler Bu kateqoriyaya hazirda isi olmayan is axrarisinda olan ve ise yarali sexsler daxildir Burada esas mesele sexsin isinin olmamasi yox is axtarisinda olmasidir Isci quvvesi Bura hem isi olanlar hem de issizler daxildir Isci quvvesine daxil olmayanlar Bura pensiyaya cixanlar istirahet edenler tehsil alan sexsler is tapa bilmeyib ruhdan dusmus issizler islemeye yararsiz olanlar daxildir Issizliyin Formalari Redakte Issizliyin asagidaki formalari var 6 Friksion issizlik o zaman yaranir ki sexs calisa bileceyi is var amma bu isi axtarib tapmaq ucun cox uzun bir vaxt lazimdir Struktur issizlik Bezen sirketler yeni texnalogiya tetbiq edir ve ya istehsal istiqametini deyisir Bu zaman yeni texnalogiyadan istifade ede bilmeyen ve ya yeni istehsal sahesine uygun olmayan iscilere ehtiyac qalmir Bu zaman yarana issizliye Struktur issizlik deyilir 6 Dovru tsikl issizlik Bu issizlik formasi senayenin tenezzulu istehsalda isci quvvesine olan telebin asagi dusmesi neticesinde yaranir 7 Tebii Issizlik Redakte Issizliyin tebii seviyyesinde emek haqqlarini ve qiymetleri azaldan yaxud artiran faktorlar tarazliqda olur Muasir iqtisadiyyatda yuksek inflyasiya seraitinde issizliyin seviyyesi kifayet qeder asagidir Struktur ve friksion issizliyi onun tebii seviyyesi mueyyen edir Bu seraitde inflyasiyanin olculeri mehduddur Dovri faktorlar ise issizliyin seviyyesini tebii hedden yuxari qaldirir Qiymet Indeksleri Redakte Qiymet indeksleri esas iki novu var Istehlakci Qiymet Indeksi Inflyasiya UDM deflyatoru Istehlakci Qiymet Indeksi Consumer Price Index istehlak ucun alinan butun mehsul ve xidmetlerin umumi qiymetinin olcusudur Her ay Dovlet Statistika Komitesi terefinden bu indeks hesablanir Hesablandiqdan sonra yeni index evvel dpvrun in deksi ile muqayise edilir ve inflyasiya derecesi hesablanir 8 Inflyasiya derecesi IQI2014 IQI2013 IQI2013 100 Iqtisadcilar indiki qiymetlerle hesablanmis UDM a nominal UDM deyilller Bu hemin il olke daxilinde istehsal olunan butun son mehsulun deyerini gosterir Iqtisadi artimi qiymetlendirmek ucun ise bu gostericini evvelki dovrlerle muqayise edirler Bu zaman bir mesele ortaya cixir ki bes butun mehsullarin qiymeti 2 defe artibsa bu da olkedeki istehsalin 2 defe artdigi hesab olunmalidirmi Iqtisadcilarin cavabi Xeyr dir Bunun qarsisin almaq ucun ise Real UDM gostericisinden istifade olunur Bu zaman UDM indiki yox baza dovrunun qiymetleri ile hesablanir UDM deflyatoru ise olke daxilinde istehsal olunan butun son istehlak mehsullarinin qiymetindeki deyisikliyi eks etdirir UDM deflyatoru asagidaki kimi hesablanir 9 UDM Deflyatoru Nominal UDM Real UDMIstinadlar Redakte Blanchard Olivier 2011 Macroeconomics Updated 5th ed Englewood Cliffs Prentice Hall 32 Mankiw N Gregory 2014 Principles of Economics seh 496 Mankiw 2014 seh 494 Mankiw 2014 seh 495 Samuelson A P Nordhaus D W Macroeconomics 2010 Seh 309 1 2 Samuelson 2010 Seh 310 Atakisiyev M C Mikro ve Makroiqtisadiyyat Baki 2010 seh 392 Mankiw 2014 seh 512 515 Mankiw G Macroeconomics 8th ed 2013 Seh 24 25Menbe https az wikipedia org w index php title Esas makroiqtisadi anlayislar amp oldid 5749616, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
