fbpx
Wikipedia

Əllamə Hilli

Avqust 07, 2021

Əllamə Hilli (tam adı: Cəmaləddin Həsən bin Yusif bin Əli bin Mütəhhər Hilli; 23 dekabr 1250, Hillə – 27 dekabr 1325, Hillə, Babil və ya İraq) — ilahiyyatçı alim və filosof, Nəsirəddin Tusi məktəbinin məşhur nümayəndələrindən biridir.

Əllamə Hilli
Həsən bin Yusif
Doğum tarixi
Doğum yeri Hillə, İraq
Vəfat tarixi (75 yaşında)
Vəfat yeri Hillə, İraq
Dəfn yeri
Vətəndaşlığı
Elm sahəsi Fəlsəfə, məntiq
Elmi rəhbəri Nəsirəddin Tusi

Həyatı

Əllamə Hilli Bağdad yaxınlığında yerləşən Hillə şəhərindəndir. Müasir dövrdə Hillə İraqda mühüm yerlərdən biri sayılır.

Cəmaləddin Hilli doğma şəhərinə çox bağlı olmuş və orada fəaliyyət göstərmişdir. O, Hillə şəhərində doğulmuş və ömrünü də burada başa vurmuşdur.

“Cəmaləddin” (“Dinin gözəlliyi”) ləqəbi ilə tanınan filosofun adı bəzi mənbələrdə Hüseyn göstərilsə də, əksəriyyətində Həsən kimi təqdim olunmuşdur. Onun atasının adı Yusif, babasının adı Əlidir. Hillə şəhərindən olduğu üçün Hilli nisbəsini daşımışdır. Mənbələrdə o, “ən böyük alim” (“əllamə”) adı ilə yad edilmişdir. Mütəfəkkir “Ayətullah” titulunu daşımışdır.

Cəmaləddin Həsən Hilli 17 dekabr 1250-ci ildə doğulub və 19 dekabr 1325-ci ildə vəfat etmişdir.

Elmi yaradıcılığı

Təhsili

İlk təhsilini və ərəb ədəbiyyatını atasından tədris almışdır. Həmin vaxtlarda Əllamə Hilli ümumi dərslərini həm atasından, həm də digər qohumlarından, o cümlədən, dayısı Mühəqqiq Hillidən, anasının əmisi oğlu Şeyx Nəcibuddin Yəhya bin Səiddən və Seyyid Əhməd bin Tavus, Rizauddin Əli bin Tavus və Həkim bin Məysəm Bəhranidən («Nəchül-Bəlağənin şərhi»nin müəllifi) tədris almışdır. Həddi-buluğ yaşına (14 yaş) çatmamışdan müctəhidlik zirvəsinə yetişmişdi.

 
Səbinə Nemətzadə.Əllamə Hilli və onun "İrşadül-əzhan ila əhkamil-iman".Bakı,2004

Cəmaləddin Hilli zəngin yardıcılıq yolu keçmiş, fəlsəfəyə və kəlama dair qiymətli əsərlər yazmışdır. Onun irsindən həm müasirləri, həm də xələfləri təsirlənmiş və bəhrələnmişlər. Cəmaləddin Hillinin əsərləri bütün dövrlərdə alimlərin diqqət mərkəzində olmuş, həmin əsərlərə dəyərli şərhlər və haşiyələr yazılmışdır. Bir faktı da bildirmək lazımdır ki, mütəfəkkirin əsərləri, onların əsasında qələmə alınmış şərhlər və haşiyələrin əlyazma nüsxələri dünyanın müxtəlif şəhərlərinin kitabxanalarının nadir incilərindəndir.

Şeyxülislam Allahşükür Paşazadə “Qafqazda islam” əsərində Cəmaləddin Hillinin Nəsirəddin Tusi ilə birgə şiə ilahiyyat təliminin hazırlanmasında iştirak etdiyini yazmışdır: “Nəsirəddin ət-Tusi və onun şagirdi Əllamə əl-Hillinin – Allah onların hər ikisindən razı olsun! – səyləri sayəsində islamın beş əsas müddəasına və eləcə də on iki imam əqidəsinə əsaslanan şiə ilahiyyat elmi qəti bərqərar oldu”.

Mütəfəkkirin yaradıcılığında dinə aid əsərlər say etibarı ilə çox olsa da, fəlsəfə ilə bağlı əsərlər də mühüm yer tutur. Cəmaləddin Hilli sələflərinin ideyalarından geniş şəkildə bəhrələnmişdir. Nəsirəddin Tusinin irsi Cəmaləddin Hilli üçün örnək olmuş və o, tarixdə öz müəlliminin fikirlərinin fəal təbliğatçılarından biri kimi tanınmışdır. Buna onun Nəsirəddin Tusinin “Kəlamın təcridi” (“Təcrid əl-kəlam”), “Məntiqin təcridi” (“Təcrid əl-məntiq”), “Əqidələrin əsasları” (“Qəvaid əl-əqaid”) əsərlərinə həsr etdiyi şərhlər parlaq misallardır.

Cəmaləddin Hilli Nəsirəddin Tusinin “Kəlamın təcridi” əsərinə çox dəyərli şərh yazmışdır. Həmin kitab “Əqidələrin təcridi” (“Təcrid əl-əqaid”) və “Etiqadın təcridi” (“Təcrid əl-etiqad”) adları ilə məşhurdur. Nəsirəddin Tusi əsərin adı haqqında belə yazır: “Onu “Əqidələrin təcridi” adlandırdım”.

Mütəfəkkir sələflərindən biri olan Nəcməddin Qəzvininin də yaradıcılığı ilə maraqlanmış və onun irsi ilə yaxından tanış olmuşdur. Cəmaləddin Hilli Nəcməddin Qəzvininin “Məntiqin qaydalarına dair Şəmsəddin traktatı” (“ər-Risalə əş-Şəmsiyyə fi-l-qəvaid əl-məntiqiyyə”) əsərinə və “Mahiyyət hikməti” (“Hikmət əl-ayn”) kitabına şərhlər yazmışdır. Mənbələrdə onun “Mahiyyət hikməti” kitabı əsasında qələmə aldığı şərh “Əsasların Mahiyyətinin hikmətindən məqsədlərin izahı” (“İzah əl-məqasid min Hikmət əl-ayn qəvaid”) adlandırılmışdır. Mütəfəkkirin bu şərhi dəyərli bir əsər kimi məşhur olmuş, alimlərin diqqətini cəlb etmişdir.

Cəmaləddin Hillinin “Dinin ehkamına dair elm öyrənənlərin mübahisəsi” (“Təbsirat əl-mütəəllimin fi ehkam əd-din”) əsəri onun tarixində böyük şiə şeyxi kimi məşhur olmasının səbəblərindən biridir. Həmin kitab öz dəyərinə görə şiə alimlərinin diqqət mərkəzində olmuşdur.

Cəmaləddin Hillinin “Dinin ehkamına dair elm öyrənənlərin mübahisəsi” kitabına Şeyx Əhməd ibn Zeynəddin Əhsai Bəhreyni (1753-1827) şərh qələmə almışdır. AMEA-nın müxbir üzvü Zakir Məmmədov Şeyx Əhməd Əhsainin əsasını qoyduğu şeyxilik cərəyanı haqqında yazmışdır ki, şeyxilik cərəyanı müsəlman Şərqi ölkələrində, o cümlədən Azərbaycanda yayılmışdır. Bu dini-fəlsəfi təlim Sədrəddin Şirazinin (...-1640) işraqilik fəlsəfəsinin ifrat şiəliyə məxsus doktrinalarla qatışığından vücuda gəlmişdir.

Səbinə Nemətzadə "Əllamə Hilli və onun "İrşadül-əzhan ila əhkamil-iman" (Bakı,2004) kitabında mütəfəkkirin irsini hərtərəfli araşdırmışdır. "Zehnlərin iman ehkamına yol göstərməsi" kitabının səkkiz əlyazma nüsxəsi AMEA-nın Əlyazmalar İntitutunda vardır. Dinə, şəriət məsələlərinə həsr edilmiş əsərin quruluşu mürəkkəb formadadır, bir çox başlıqlara və yarımbaşlıqlara bölünmüş, ən böyük başlıqlar “kitab” adlandırılmış, 20 kitabdan ibarətdir.

Cəmaləddin Hilli öz sələflərinin, xüsusilə İbn Sinanın və Nəsirəddin Tusinin yaradıcılıq yollarını diqqətlə izləmiş, onların irsindən geniş şəkildə bəhrələnmişdir. Filosof əsərlərində sələflərinin fikirlərini elmi mövqedən qiymətləndirmiş və araşdırmışdır.

Cəmaləddin Hilli Nəsirəddin Tusinin fəlsəfi məktəbinin nümayəndəsi kimi mənbələrdə yad edilmiş, tarixdə filosof və ilahiyyatçı kimi şərəfli yer tutmuşdur.

Müəllimləri

Əllamə Hilli fiqhdə dayısı Mühəqqiq Hillinin, məntiq və fəlsəfədə Xacə Nəsrəddin Tusinin tələbəsi idi. Əhli-sünnə fiqhini ayrıca olaraq əhli-sünnə alimlərinin yanında öyrənmişdi.

  1. - Nəsrəddin Tusi
  2. - Mühəqqiq Hilli
  3. - Şeyx Səiduddin Yusif (atası)
  4. - Seyyid Əhməd b. Tavus
  5. - Seyyid Əli b. Tavus
  6. - İbni Məysəm Bəhrani
  7. - Şeyx Nəcibuddin Yəhya b. Səid
  8. - Şeyx Təqiyuddin Abdullah b. Cəfər b. Əli Sabbağ Hənəfi

Tələbələri

  1. - Fəxruddin Muhəmməd (oğlu)
  2. - Şeyx Əbül Həsən Məzidi
  3. - Qütbuddin Razi (Şəmsiyyə kitabının şarihidir)
  4. - Seyyid Əhməd b. İbrahim b. Zührə

Əsərləri

Fiqh, üsuli-fiqh, kəlam, məntiq, fəlsəfə, rical və daha bir çox digər sahələrə aid olan müxtəlif kitablar yazmışdır. Yüzə qədər əsərləri müasir dövrümüzədək gəlib çatmışdır:

  1. - Əl-İrşad
  2. - Təbsirətül-Mütəallimin
  3. - əl-Qəvaid
  4. - Əl-Təhrir
  5. - Təzkirətül-Fükaha
  6. - Muhtələf'uş-Şiə
  7. - Əl-Müntəha
  8. - Şərh'ut-Təcrid
  9. - Minhacul-İstiqamət
  10. - Təlhisül-Kəşşaf

Vəfatı

Əllamə Hilli hicri-qəməri təqvimi ilə 726-cı ilin Məhərrəm ayının 19-20-də dünyasını dəyişdi. Onun qəbri Nəcəfdə Əlinin türbəsindədir.

Həmçinin bax

  • Mühəqqiq Hilli

İstinadlar

  1. ↑ Encyclopædia Britannica
    <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q5375741"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:P1417"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:P2450"></a>
  2. ↑ Aytək Zakirqızı (Məmmədova). Nəsirəddin Tusinin fəlsəfi məktəbi. Bakı, Elm, 2011
  3. Şeyxülislam Allahşükür Paşazadə. Qafqazda islam. Bakı, 1410-1992.
  4. Aytək Zakirqızı (Məmmədova). Nəsirəddin Tusinin dünyagörüşü. Bakı, 2000
  5. Zakir Məmmədov. Azərbaycan fəlsəfəsi tarixi. Bakı, 1994
  6. Nemətzadə Səbinə Ələsgər qızı. Əllamə Həsən ibn Sədidəddin ibn əl-Mütəhhər əl-Hilli və onun “İrşad ül-əzhan ila əhkam il-iman” əsərinin fiqh tarixində yeri. İlahiyyat elmləri namizədi alimlik dərəcəsi almaq üçün təqdim edilmiş dissertasiyanın avtoreferatı. Bakı, 2002

Xarici keçidlər

  • "ƏLLAMƏ HILLI" ( (azərb.)). al-shia.my1.ru. 2008-08-06. 2015-03-07 tarixində . İstifadə tarixi: 2015-03-07.

Avqust 07, 2021
əllamə, hilli, adı, cəmaləddin, həsən, yusif, əli, mütəhhər, hilli, dekabr, 1250, hillə, dekabr, 1325, hillə, babil, iraq, ilahiyyatçı, alim, filosof, nəsirəddin, tusi, məktəbinin, məşhur, nümayəndələrindən, biridir, həsən, yusifdoğum, tarixi, dekabr, 1250doğu. Ellame Hilli tam adi Cemaleddin Hesen bin Yusif bin Eli bin Mutehher Hilli 23 dekabr 1250 1 Hille 27 dekabr 1325 1 Hille Babil ve ya Iraq ilahiyyatci alim ve filosof Nesireddin Tusi mektebinin meshur numayendelerinden biridir 2 Ellame HilliHesen bin YusifDogum tarixi 17 dekabr 1250Dogum yeri Hille IraqVefat tarixi 19 dekabr 1325 75 yasinda Vefat yeri Hille IraqDefn yeri Imam Eli turbesiVetendasligi Elxaniler dovletiElm sahesi Felsefe mentiqElmi rehberi Nesireddin Tusi Mundericat 1 Heyati 2 Elmi yaradiciligi 2 1 Tehsili 2 2 Muellimleri 2 3 Telebeleri 3 Eserleri 3 1 Vefati 4 Hemcinin bax 5 Istinadlar 6 Xarici kecidlerHeyati RedakteEllame Hilli Bagdad yaxinliginda yerlesen Hille seherindendir Muasir dovrde Hille Iraqda muhum yerlerden biri sayilir Cemaleddin Hilli dogma seherine cox bagli olmus ve orada fealiyyet gostermisdir O Hille seherinde dogulmus ve omrunu de burada basa vurmusdur Cemaleddin Dinin gozelliyi leqebi ile taninan filosofun adi bezi menbelerde Huseyn gosterilse de ekseriyyetinde Hesen kimi teqdim olunmusdur Onun atasinin adi Yusif babasinin adi Elidir Hille seherinden oldugu ucun Hilli nisbesini dasimisdir Menbelerde o en boyuk alim ellame adi ile yad edilmisdir Mutefekkir Ayetullah titulunu dasimisdir 2 Cemaleddin Hesen Hilli 17 dekabr 1250 ci ilde dogulub ve 19 dekabr 1325 ci ilde vefat etmisdir 2 Elmi yaradiciligi RedakteTehsili Redakte Ilk tehsilini ve ereb edebiyyatini atasindan tedris almisdir Hemin vaxtlarda Ellame Hilli umumi derslerini hem atasindan hem de diger qohumlarindan o cumleden dayisi Muheqqiq Hilliden anasinin emisi oglu Seyx Necibuddin Yehya bin Seidden ve Seyyid Ehmed bin Tavus Rizauddin Eli bin Tavus ve Hekim bin Meysem Behraniden Nechul Belagenin serhi nin muellifi tedris almisdir Heddi bulug yasina 14 yas catmamisdan muctehidlik zirvesine yetismisdi Sebine Nemetzade Ellame Hilli ve onun Irsadul ezhan ila ehkamil iman Baki 2004 Cemaleddin Hilli zengin yardiciliq yolu kecmis felsefeye ve kelama dair qiymetli eserler yazmisdir Onun irsinden hem muasirleri hem de xelefleri tesirlenmis ve behrelenmisler Cemaleddin Hillinin eserleri butun dovrlerde alimlerin diqqet merkezinde olmus hemin eserlere deyerli serhler ve hasiyeler yazilmisdir Bir fakti da bildirmek lazimdir ki mutefekkirin eserleri onlarin esasinda qeleme alinmis serhler ve hasiyelerin elyazma nusxeleri dunyanin muxtelif seherlerinin kitabxanalarinin nadir incilerindendir Seyxulislam Allahsukur Pasazade Qafqazda islam eserinde Cemaleddin Hillinin Nesireddin Tusi ile birge sie ilahiyyat teliminin hazirlanmasinda istirak etdiyini yazmisdir Nesireddin et Tusi ve onun sagirdi Ellame el Hillinin Allah onlarin her ikisinden razi olsun seyleri sayesinde islamin bes esas muddeasina ve elece de on iki imam eqidesine esaslanan sie ilahiyyat elmi qeti berqerar oldu 3 Mutefekkirin yaradiciliginda dine aid eserler say etibari ile cox olsa da felsefe ile bagli eserler de muhum yer tutur Cemaleddin Hilli seleflerinin ideyalarindan genis sekilde behrelenmisdir Nesireddin Tusinin irsi Cemaleddin Hilli ucun ornek olmus ve o tarixde oz muelliminin fikirlerinin feal tebligatcilarindan biri kimi taninmisdir Buna onun Nesireddin Tusinin Kelamin tecridi Tecrid el kelam Mentiqin tecridi Tecrid el mentiq Eqidelerin esaslari Qevaid el eqaid eserlerine hesr etdiyi serhler parlaq misallardir Cemaleddin Hilli Nesireddin Tusinin Kelamin tecridi eserine cox deyerli serh yazmisdir Hemin kitab Eqidelerin tecridi Tecrid el eqaid ve Etiqadin tecridi Tecrid el etiqad adlari ile meshurdur Nesireddin Tusi eserin adi haqqinda bele yazir Onu Eqidelerin tecridi adlandirdim 4 Mutefekkir seleflerinden biri olan Necmeddin Qezvininin de yaradiciligi ile maraqlanmis ve onun irsi ile yaxindan tanis olmusdur Cemaleddin Hilli Necmeddin Qezvininin Mentiqin qaydalarina dair Semseddin traktati er Risale es Semsiyye fi l qevaid el mentiqiyye eserine ve Mahiyyet hikmeti Hikmet el ayn kitabina serhler yazmisdir Menbelerde onun Mahiyyet hikmeti kitabi esasinda qeleme aldigi serh Esaslarin Mahiyyetinin hikmetinden meqsedlerin izahi Izah el meqasid min Hikmet el ayn qevaid adlandirilmisdir Mutefekkirin bu serhi deyerli bir eser kimi meshur olmus alimlerin diqqetini celb etmisdir 2 Cemaleddin Hillinin Dinin ehkamina dair elm oyrenenlerin mubahisesi Tebsirat el muteellimin fi ehkam ed din eseri onun tarixinde boyuk sie seyxi kimi meshur olmasinin sebeblerinden biridir Hemin kitab oz deyerine gore sie alimlerinin diqqet merkezinde olmusdur Cemaleddin Hillinin Dinin ehkamina dair elm oyrenenlerin mubahisesi kitabina Seyx Ehmed ibn Zeyneddin Ehsai Behreyni 1753 1827 serh qeleme almisdir AMEA nin muxbir uzvu Zakir Memmedov Seyx Ehmed Ehsainin esasini qoydugu seyxilik cereyani haqqinda yazmisdir ki seyxilik cereyani muselman Serqi olkelerinde o cumleden Azerbaycanda yayilmisdir Bu dini felsefi telim Sedreddin Sirazinin 1640 israqilik felsefesinin ifrat sieliye mexsus doktrinalarla qatisigindan vucuda gelmisdir 5 Sebine Nemetzade Ellame Hilli ve onun Irsadul ezhan ila ehkamil iman Baki 2004 kitabinda mutefekkirin irsini herterefli arasdirmisdir Zehnlerin iman ehkamina yol gostermesi kitabinin sekkiz elyazma nusxesi AMEA nin Elyazmalar Intitutunda vardir Dine seriet meselelerine hesr edilmis eserin qurulusu murekkeb formadadir bir cox basliqlara ve yarimbasliqlara bolunmus en boyuk basliqlar kitab adlandirilmis 20 kitabdan ibaretdir 6 Cemaleddin Hilli oz seleflerinin xususile Ibn Sinanin ve Nesireddin Tusinin yaradiciliq yollarini diqqetle izlemis onlarin irsinden genis sekilde behrelenmisdir Filosof eserlerinde seleflerinin fikirlerini elmi movqeden qiymetlendirmis ve arasdirmisdir Cemaleddin Hilli Nesireddin Tusinin felsefi mektebinin numayendesi kimi menbelerde yad edilmis tarixde filosof ve ilahiyyatci kimi serefli yer tutmusdur 2 Muellimleri Redakte Ellame Hilli fiqhde dayisi Muheqqiq Hillinin mentiq ve felsefede Xace Nesreddin Tusinin telebesi idi Ehli sunne fiqhini ayrica olaraq ehli sunne alimlerinin yaninda oyrenmisdi Nesreddin Tusi Muheqqiq Hilli Seyx Seiduddin Yusif atasi Seyyid Ehmed b Tavus Seyyid Eli b Tavus Ibni Meysem Behrani Seyx Necibuddin Yehya b Seid Seyx Teqiyuddin Abdullah b Cefer b Eli Sabbag HenefiTelebeleri Redakte Fexruddin Muhemmed oglu Seyx Ebul Hesen Mezidi Qutbuddin Razi Semsiyye kitabinin sarihidir Seyyid Ehmed b Ibrahim b ZuhreEserleri RedakteFiqh usuli fiqh kelam mentiq felsefe rical ve daha bir cox diger sahelere aid olan muxtelif kitablar yazmisdir Yuze qeder eserleri muasir dovrumuzedek gelib catmisdir El Irsad Tebsiretul Muteallimin el Qevaid El Tehrir Tezkiretul Fukaha Muhtelef us Sie El Munteha Serh ut Tecrid Minhacul Istiqamet Telhisul KessafVefati Redakte Ellame Hilli hicri qemeri teqvimi ile 726 ci ilin Meherrem ayinin 19 20 de dunyasini deyisdi Onun qebri Necefde Elinin turbesindedir Hemcinin bax RedakteMuheqqiq HilliIstinadlar Redakte 1 2 3 4 Encyclopaedia Britannica lt a href https wikidata org wiki Track Q5375741 gt lt a gt lt a href https wikidata org wiki Track P1417 gt lt a gt lt a href https wikidata org wiki Track P2450 gt lt a gt 1 2 3 4 5 Aytek Zakirqizi Memmedova Nesireddin Tusinin felsefi mektebi Baki Elm 2011 Seyxulislam Allahsukur Pasazade Qafqazda islam Baki 1410 1992 Aytek Zakirqizi Memmedova Nesireddin Tusinin dunyagorusu Baki 2000 Zakir Memmedov Azerbaycan felsefesi tarixi Baki 1994 Nemetzade Sebine Elesger qizi Ellame Hesen ibn Sedideddin ibn el Mutehher el Hilli ve onun Irsad ul ezhan ila ehkam il iman eserinin fiqh tarixinde yeri Ilahiyyat elmleri namizedi alimlik derecesi almaq ucun teqdim edilmis dissertasiyanin avtoreferati Baki 2002Xarici kecidler Redakte ELLAME HILLI azerb al shia my1 ru 2008 08 06 2015 03 07 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2015 03 07 Menbe https az wikipedia org w index php title Ellame Hilli amp oldid 6010770, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.