Azərbaycanca
Deutsch
日本語
Lietuvos
සිංහල
Türkçe
Українська
United State
Şəmkir şivəsi — Azərbaycanın Şəmkir və Tovuz rayonlarında geniş yayılmış, Azərbaycan dilinin qərb dialektlər qrupuna daxil olan şivəsi.
Klassifikasiyası
Şəmkir rayonunun dialektləri fonetik, morfoloji və leksik xüsusiyyətlərinə görə bir neçə zonaya bölünür. Birinci zona Dəllər, Dəllər Cəyir, Daşbulaq, Dəllər Cırdaxan, Qapanlı, Çaparlı, Keçili, Qaracəmirli, Yeniabad, Xuluf və başqa kəndləri əhatə edir, Dəllər zonası adlanır. İkinci zonaya Yuxarı Seyfəli, Aşağı Seyfəli, Mahmudlu, və başqaları daxildir. Üçüncü zonaya Düyərli, Zəyəm, Zəyəm Cırdaxan, Şiştəpə, İrmaşlı, Morul, Şeidlər, Hacıalılar kəndləri daxildir.
Nümunə
| Şəmkir şivəsində | Ədəbi dildə | Audioversiya |
|---|---|---|
| Biri varıymış, biri yoxuymuş, bir kişi, bir arvat varıymış. Buların Zeynaf addı bir qızı, Əhməd addı da bir oğlu varıymış. Bir gün kişi axşam yiməyinə ət alır. Əti pişiẋ yīr. Arvat döşünün birini kəsir axşama pişirir. Axşam əti yə̃ndə görüllər ət çox şirindi. Kişi arvadınnan küjnən ətin niyə şirin olmağını xavar alır. Arvat əti pişiẋ yidiyini dēf, döşünü kəsif pişirdiyini söylüyüf. Kişi dēr kin: — Onda gəl uşaxlarmızı kəsəẋ yə̃ẋ. Zeynaf munu eşidif qardaşınnan qaçıllar. Yolda Əhməd susunnan yanır, artdan su işməẋ isdīr. Bayışsı dēr: — İşsən qoyun olarsan. Belə-belə üş-dörd arx keçillər. Gədə ussuyuf axırımcı artdan su içir. Bircə qırıx aŋarı getməmişdi kin, haman sāt cŭr olur. Gedif bir çinara irasd olullar. Qız çinara dēr kin: — Əyil, çinarım əyil, saŋa müşgül işim cüşüfdü. Çinar əyilir, bajı-qardaş orya çıxıllar. Əhməd cŭr ola-ola hər gün oy oyluyurdu. Gənə bir gün o, oy ētmişdi. Paççahın oğlu atını sulamağa ə̃ləndə çinarın başında gün tək işıldayan Zeynabı görüf ona gözə çüşdü. Əmbə ağaca çıxammadı. Ələçi kəsilif vardı yetdi. Bir hiyləgar qarf tapıf qızı gətirməyi ona tafşırdı. Qarı dedi kin: — Mən getmiyəjəm, əmbə pışqıçı yolla, ağacı pışqılasın. Bu hiylə baş tutmadı. Munnan sōra qarı ağacın divinə qazan aparıf altda üş-dört tısvağa qoydu. Tısvağalar qaçanda qız ağaşdan çüsüf qazanın altda daş qoydu. Munu pusan paççahın oğlu qızı atın tərkinə çəkif apardı. Cŭr Əhməd gələndə görür kün, bayışsı yoxdu. Ələşsiz qalıf bayışsını axdarıf tafdı. Munnan sōra bayışsıiyildə yaşayır. Bir gün qaravaşı Fatmıynan paltar yumağa edir. Fatma itəliyif Zeynabı dəriyə salır. Özü də onun paltarını geyif öyə qayıdır. Gejəsinə paççahın oğlunnan yatır. Zeynaf həmişə saşdarın gədənin başının altda qoyurmuş, əmbə beyjə gədə görür kün, qız saşdarını onun altda qoymuyuf. Gədə deyir kin: — Bējə saşdarını niyə başımın altda qoymadın. Keçəl qız bijdiynən isdaxdı dēr. Savah gejdənnən Fatma özünü azzarılığa vuruf dēr kin, maŋa cŭr əti olmasa, ölərəm. Canımın canı çıxsın, qardaşımı kəsin yīm. Camahat Əhmədi kəsməẋ isdiyəndə Əhməd icazə isdiyir. Beş dayqalığına icazə verillər. O, tez dəryənin qırağına qaçır. Paççahın oğlu da sınıxa-sınıxa xəlvətdiẋlərnən munun dalınan gedif onu pusur. Əhməd bayışsını çağırır kin: — Ay bajı, məni kəsillər. Bayışsı deyir: — Nağayrım, ay bajın ölsün, laxa balığın qarnında, Şah Abbas da qoynumda. Nə̃ləcim var. Paççahın oğlu munu eşidif, Zeynavı çıxartdırır. Əmr verir kin, keçəl qıza cəza verin. Keçəl qızı bir xam qatırın irpiməyinə bir örkənnən bərk-bərk sarıyıllar ve munnan sõra qatırı ülküdüllər. Keçəl qız cəhənnəmə vasil olur. Təzdənnən paççahın oğlu özünə toy vurdurur. Oğluna da ad qoyullar. | Biri var imiş, biri yox imiş, bir kişi, bir arvad var imiş. Bunların Zeynəb adlı bir qızı, Əhməd adlı da bir oğlu var imiş. Bir gün kişi axşam yeməyinə ət alır. Əti pişik yeyir. Arvad döşünün birini kəsir axşama bişirir. Axşam əti yeyəndə görürlər ət çox şirindir. Kişi arvadınnan gücnən ətin niyə şirin olduğunu öyrənir. Arvad əti pişik yediyini deyib, döşünü kəsib bişirdiyini söyləyib. Kişi deyir ki: — Onda gəl uşaqlarmızı kəsək yeyək. Zeynəb bunu eşidib qardaşı ilə qaçıllar. Yolda Əhməd susuzluqdan yanır, arxdan su içmək isdəyir. Bacısı deyir: — İçsən qoyun olarsan. Belə-belə üç-dörd arx keçillər. Gədə susuyub axırıncı arxdan su içir. Bircə qırıq anarı gedən kimi, həmən an cüyür olur. Gedib bir çinara rast gəlirlər. Qız çinara deyir: — Əyil, çinarım əyil, sənə çətin işim düşübdür. Çinar əyilir, bacı-qardaş oraya çıxıllar. Əhməd cüyür ola-ola hər gün ov ovlayırdı. Yenə bir gün o, ov etmişdi. Padişahın oğlu atını sulamağa gələndə çinarın başında gün tək işıldayan Zeynəbi görüb ona gözü düşdü. Amma ağaca çıxa bilmədi. Ələci kəsilib vardı getdi. Bir hiyləgar qadın tapıf qızı gətirməyi ona tapşırdı. Qadın dedi ki: — Mən gətirməyəcən, amma odunçu yolla, ağacı kəssin. Bu hiylə baş tutmadı. Bunnan sonra qadın ağacın dibinə qazan aparıb altında üç-dörd tısbağa qoydu. Tısbağalar qaçanda qız ağacdan düşüb qazanın altına daş qoydu. Bunu pusan padişahın oğlu qızı atın tərkinə çəkib apardı. Cüyür Əhməd gələndə görür kü, bacısı yoxdur. Ələcsiz qalıb bacısını axdarıb tapdı. Bunnan sonra bacısının yanında yaşayır. Bir gün qaravaşı Fatma ilə paltar yumağa gedir. Fatma itələyib Zeynəbi dərəyə salır. Özü də onun paltarını geyinib evə qayıdır. Gecə padişahın oğlu ilə yatır. Zeynəb həmişə saçlarını oğlanın başının altına qoyurmuş, amma bu gecə oğlan görür kü, qız saçlarını onun altına qoymayıb. Oğlan deyir ki: — Bu gecə saçlarını niyə başımın altına qoymadın. Keçəl qız bicliyi ilə islaqdır deyir. Sabah gecdən Fatma özünü xəstəliyə vurub deyir ki, mənə cüyür əti olmasa, ölərəm. Canımın canı çıxsın, qardaşımı kəsin yeyim. Camaat Əhmədi kəsmək isdəyəndə Əhməd icazə isdəyir. Beş dəqiqəliyinə icazə verillər. O, tez dərənin qırağına qaçır. Padişahın oğlu da sınıxa-sınıxa xəlvətcə bunun dalınnan gedib onu pusur. Əhməd bacısını çağırır ki: — Ay bacı, məni kəsillər. Bacısı deyir: — Nə edim, ay bacın ölsün, naqqabalığın qarnında, Şah Abbas da qoynumda. Nə əlacım var. Padişahın oğlu bunu eşidib, Zeynəbi çıxartdırır. Əmr verir ki, keçəl qıza cəza verin. Keçəl qızı bir xam qatırın irpiməyinə bir örkənnən bərk-bərk sarıyıllar ve bunnan sonra qatırı ürküdürllər. Keçəl qız cəhənnəmə vasil olur. Yenidən padişahın oğlu özünə toy edir. Oğluna da ad qoyullar. |
Tanınmışları
- Aşıq Hüseyn Şəmkirli (1811–1891) — XIX əsr aşıq və şairi.
- Yəhya bəy Dilqəm (1830–1865) — XIX əsr aşıq və şairi.
- Məhəmməd Cəfər Miskin (d. XIX) — XIX əsr şairi və satirikçisi.
- Qaçaq Gülsüm (1861–1962) — qaçaq, xalq qəhrəmanı.
- Aşıq Qasım (1867–1919) — XIX əsr aşıq və şairi.
- Hacı Molla Əhməd Nuruzadə (1881–1930) — Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti parlamentindəki Əhrar fraksiyasının üzvü, Azərbaycanın sovet işğalına qarşı döyüşçü.
- Əhməd Cavad (1892–1937) — şair, yazıçı, tərcüməçi, jurnalist, Azərbaycan himninin müəllifi. 1920–1930-cu illərdə Azərbaycan ədəbiyyatında romantizm və realizmin aparıcı nümayəndələrindən biri.
- Vəli Xuluflu (1894–1937) — yazıçı, ədəbiyyatşünas, şərqşünas, folklorşünas, filoloq, türkoloq, dilçi, publisist, professor (1931), 1934-cü ildən Yazıçılar Birliyinin üzvü.
- Gülxar Həsənova (1918-2005) — opera müğənnisi (soprano), Azərbaycan SSR xalq artisti (1982).
- Rüstəm Əliyev (1929–1994) — şərqşünas alim, filologiya elmləri doktoru, professor, əməkdar elm xadimi, Harvard Universitetinin fəxri doktoru.
- Fərman Salmanov (1931-2007) — neftçi-geoloq, Sibir neftini kəşf edənlərdən biri, SSRİ geologiya nazirinin birinci müavini (1987–1991), geologiya-mineralogiya elmləri doktoru, Sosialist Əməyi Qəhrəmanı (1966), Əməkdar Geoloq RSFSR (1988), Rusiya Elmlər Akademiyasının üzvü — müxbir (1991).
- Qərib Mürşüdov (1962-ci il təvəllüdlü) — Böyük Britaniyanın York Universitetinin Kimya kafedrasının Struktur biologiya laboratoriyasının professorudur. Azərbaycanın əməkdar elm xadimi.
Mənbə
İstinadlar
- Teymurlu Z. M., 2017. səh. 18
- Керимов, 1966
Ədəbiyyat
- Teymurlu Z. M. Azərbaycan dilinin dialekt leksikası (türk ədəbi dili ilə ortaq sözlər). Dərs vəsaiti. Bakı: [BMU]. 2017. səh. 122.
- Керимов Р. А. Настоящее время в говорах Шамхорского района // Вопросы диалектологии тюркских языков . IV(русский). Б. 1966. 195—197.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Semkir sivesi Azerbaycanin Semkir ve Tovuz rayonlarinda genis yayilmis Azerbaycan dilinin qerb dialektler qrupuna daxil olan sivesi KlassifikasiyasiSemkir rayonunun xeritesinde dialekt zonalarinin bolunmesi Deller zonasi Zeyem zonasi Seyfeli zonasi Semkir rayonunun dialektleri fonetik morfoloji ve leksik xususiyyetlerine gore bir nece zonaya bolunur Birinci zona Deller Deller Ceyir Dasbulaq Deller Cirdaxan Qapanli Caparli Kecili Qaracemirli Yeniabad Xuluf ve basqa kendleri ehate edir Deller zonasi adlanir Ikinci zonaya Yuxari Seyfeli Asagi Seyfeli Mahmudlu ve basqalari daxildir Ucuncu zonaya Duyerli Zeyem Zeyem Cirdaxan Sistepe Irmasli Morul Seidler Hacialilar kendleri daxildir NumuneSemkir sivesinde Edebi dilde AudioversiyaBiri variymis biri yoxuymus bir kisi bir arvat variymis Bularin Zeynaf addi bir qizi Ehmed addi da bir oglu variymis Bir gun kisi axsam yimeyine et alir Eti pisiẋ yir Arvat dosunun birini kesir axsama pisirir Axsam eti ye nde goruller et cox sirindi Kisi arvadinnan kujnen etin niye sirin olmagini xavar alir Arvat eti pisiẋ yidiyini def dosunu kesif pisirdiyini soyluyuf Kisi der kin Onda gel usaxlarmizi keseẋ ye ẋ Zeynaf munu esidif qardasinnan qacillar Yolda Ehmed susunnan yanir artdan su ismeẋ isdir Bayissi der Issen qoyun olarsan Bele bele us dord arx keciller Gede ussuyuf axirimci artdan su icir Birce qirix aŋari getmemisdi kin haman sat cŭr olur Gedif bir cinara irasd olullar Qiz cinara der kin Eyil cinarim eyil saŋa musgul isim cusufdu Cinar eyilir baji qardas orya cixillar Ehmed cŭr ola ola her gun oy oyluyurdu Gene bir gun o oy etmisdi Paccahin oglu atini sulamaga e lende cinarin basinda gun tek isildayan Zeynabi goruf ona goze cusdu Embe agaca cixammadi Eleci kesilif vardi yetdi Bir hiylegar qarf tapif qizi getirmeyi ona tafsirdi Qari dedi kin Men getmiyejem embe pisqici yolla agaci pisqilasin Bu hiyle bas tutmadi Munnan sōra qari agacin divine qazan aparif altda us dort tisvaga qoydu Tisvagalar qacanda qiz agasdan cusuf qazanin altda das qoydu Munu pusan paccahin oglu qizi atin terkine cekif apardi Cŭr Ehmed gelende gorur kun bayissi yoxdu Elessiz qalif bayissini axdarif tafdi Munnan sōra bayissiiyilde yasayir Bir gun qaravasi Fatmiynan paltar yumaga edir Fatma iteliyif Zeynabi deriye salir Ozu de onun paltarini geyif oye qayidir Gejesine paccahin oglunnan yatir Zeynaf hemise sasdarin gedenin basinin altda qoyurmus embe beyje gede gorur kun qiz sasdarini onun altda qoymuyuf Gede deyir kin Beje sasdarini niye basimin altda qoymadin Kecel qiz bijdiynen isdaxdi der Savah gejdennen Fatma ozunu azzariliga vuruf der kin maŋa cŭr eti olmasa olerem Canimin cani cixsin qardasimi kesin yim Camahat Ehmedi kesmeẋ isdiyende Ehmed icaze isdiyir Bes dayqaligina icaze veriller O tez deryenin qiragina qacir Paccahin oglu da sinixa sinixa xelvetdiẋlernen munun dalinan gedif onu pusur Ehmed bayissini cagirir kin Ay baji meni kesiller Bayissi deyir Nagayrim ay bajin olsun laxa baligin qarninda Sah Abbas da qoynumda Ne lecim var Paccahin oglu munu esidif Zeynavi cixartdirir Emr verir kin kecel qiza ceza verin Kecel qizi bir xam qatirin irpimeyine bir orkennen berk berk sariyillar ve munnan sora qatiri ulkuduller Kecel qiz cehenneme vasil olur Tezdennen paccahin oglu ozune toy vurdurur Ogluna da ad qoyullar Biri var imis biri yox imis bir kisi bir arvad var imis Bunlarin Zeyneb adli bir qizi Ehmed adli da bir oglu var imis Bir gun kisi axsam yemeyine et alir Eti pisik yeyir Arvad dosunun birini kesir axsama bisirir Axsam eti yeyende gorurler et cox sirindir Kisi arvadinnan gucnen etin niye sirin oldugunu oyrenir Arvad eti pisik yediyini deyib dosunu kesib bisirdiyini soyleyib Kisi deyir ki Onda gel usaqlarmizi kesek yeyek Zeyneb bunu esidib qardasi ile qacillar Yolda Ehmed susuzluqdan yanir arxdan su icmek isdeyir Bacisi deyir Icsen qoyun olarsan Bele bele uc dord arx keciller Gede susuyub axirinci arxdan su icir Birce qiriq anari geden kimi hemen an cuyur olur Gedib bir cinara rast gelirler Qiz cinara deyir Eyil cinarim eyil sene cetin isim dusubdur Cinar eyilir baci qardas oraya cixillar Ehmed cuyur ola ola her gun ov ovlayirdi Yene bir gun o ov etmisdi Padisahin oglu atini sulamaga gelende cinarin basinda gun tek isildayan Zeynebi gorub ona gozu dusdu Amma agaca cixa bilmedi Eleci kesilib vardi getdi Bir hiylegar qadin tapif qizi getirmeyi ona tapsirdi Qadin dedi ki Men getirmeyecen amma oduncu yolla agaci kessin Bu hiyle bas tutmadi Bunnan sonra qadin agacin dibine qazan aparib altinda uc dord tisbaga qoydu Tisbagalar qacanda qiz agacdan dusub qazanin altina das qoydu Bunu pusan padisahin oglu qizi atin terkine cekib apardi Cuyur Ehmed gelende gorur ku bacisi yoxdur Elecsiz qalib bacisini axdarib tapdi Bunnan sonra bacisinin yaninda yasayir Bir gun qaravasi Fatma ile paltar yumaga gedir Fatma iteleyib Zeynebi dereye salir Ozu de onun paltarini geyinib eve qayidir Gece padisahin oglu ile yatir Zeyneb hemise saclarini oglanin basinin altina qoyurmus amma bu gece oglan gorur ku qiz saclarini onun altina qoymayib Oglan deyir ki Bu gece saclarini niye basimin altina qoymadin Kecel qiz bicliyi ile islaqdir deyir Sabah gecden Fatma ozunu xesteliye vurub deyir ki mene cuyur eti olmasa olerem Canimin cani cixsin qardasimi kesin yeyim Camaat Ehmedi kesmek isdeyende Ehmed icaze isdeyir Bes deqiqeliyine icaze veriller O tez derenin qiragina qacir Padisahin oglu da sinixa sinixa xelvetce bunun dalinnan gedib onu pusur Ehmed bacisini cagirir ki Ay baci meni kesiller Bacisi deyir Ne edim ay bacin olsun naqqabaligin qarninda Sah Abbas da qoynumda Ne elacim var Padisahin oglu bunu esidib Zeynebi cixartdirir Emr verir ki kecel qiza ceza verin Kecel qizi bir xam qatirin irpimeyine bir orkennen berk berk sariyillar ve bunnan sonra qatiri urkudurller Kecel qiz cehenneme vasil olur Yeniden padisahin oglu ozune toy edir Ogluna da ad qoyullar source source Qulaq asTaninmislariAsiq Huseyn Semkirli 1811 1891 XIX esr asiq ve sairi Yehya bey Dilqem 1830 1865 XIX esr asiq ve sairi Mehemmed Cefer Miskin d XIX XIX esr sairi ve satirikcisi Qacaq Gulsum 1861 1962 qacaq xalq qehremani Asiq Qasim 1867 1919 XIX esr asiq ve sairi Haci Molla Ehmed Nuruzade 1881 1930 Azerbaycan Xalq Cumhuriyyeti parlamentindeki Ehrar fraksiyasinin uzvu Azerbaycanin sovet isgalina qarsi doyuscu Ehmed Cavad 1892 1937 sair yazici tercumeci jurnalist Azerbaycan himninin muellifi 1920 1930 cu illerde Azerbaycan edebiyyatinda romantizm ve realizmin aparici numayendelerinden biri Veli Xuluflu 1894 1937 yazici edebiyyatsunas serqsunas folklorsunas filoloq turkoloq dilci publisist professor 1931 1934 cu ilden Yazicilar Birliyinin uzvu Gulxar Hesenova 1918 2005 opera mugennisi soprano Azerbaycan SSR xalq artisti 1982 Rustem Eliyev 1929 1994 serqsunas alim filologiya elmleri doktoru professor emekdar elm xadimi Harvard Universitetinin fexri doktoru Ferman Salmanov 1931 2007 neftci geoloq Sibir neftini kesf edenlerden biri SSRI geologiya nazirinin birinci muavini 1987 1991 geologiya mineralogiya elmleri doktoru Sosialist Emeyi Qehremani 1966 Emekdar Geoloq RSFSR 1988 Rusiya Elmler Akademiyasinin uzvu muxbir 1991 Qerib Mursudov 1962 ci il tevelludlu Boyuk Britaniyanin York Universitetinin Kimya kafedrasinin Struktur biologiya laboratoriyasinin professorudur Azerbaycanin emekdar elm xadimi MenbeIstinadlar Teymurlu Z M 2017 seh 18 Kerimov 1966 Edebiyyat Teymurlu Z M Azerbaycan dilinin dialekt leksikasi turk edebi dili ile ortaq sozler Ders vesaiti Baki BMU 2017 seh 122 Kerimov R A Nastoyashee vremya v govorah Shamhorskogo rajona Voprosy dialektologii tyurkskih yazykov IV russkij B 1966 195 197