fbpx
Wikipedia

Şövkət Sürəyya Aydəmir

Şövkət Sürəyya Aydəmir (türk. Şevket Süreyya Aydemir; d. 1897, Ədirnə - ö. 25 mart 1976) — Türk yazıçısı, mütəfəkkir, iqtisadçı, tarixçi, müəllim.

Şövkət Sürəyya Aydəmir
Şevket Süreyya Aydemir
İlk adı Şövkət Sürəyya
Təxəllüsü Aydəmir
Doğum tarixi
Doğum yeri Ədirnə, Osmanlı İmperiyası
Vəfat tarixi
Vəfat yeri Ankara
Vətəndaşlığı
Atası Mehmet ağa
Anası Şaziylə xanım
Fəaliyyəti yazıçı, iqtisadçı, siyasətçi, bioqraf[d]
Fəaliyyət illəri XX əsr

1919-1920-ci illərdə Nuxada (Şəkidə) müəllimlik etmiş, 1920-ci ilin martında Nuxadan Qarabağa yola düşən 400 nəfərlik könüllülər dəstəsinin komandanı olmuş və o zaman bir xalq qəhrəmanı kimi məşhurlaşmışdı. O, həmin ilin 30 aprel tarixində XI Qızıl Ordunun Nuxaya daxil olmasını da öz gözləri ilə görmüş və bu hadisələrin hamısını daha sonralar öz əsərində ətraflı təsvir etmişdir. Şövkət Sürəyya 1920-ci il sentyabrın 1-də Bakıda öz işinə başlayan Şərq xalqlarının I qurultayında Nuxa şəhərindən göndərilmiş nümayəndə kimi iştirak edibdir. O, 1932-ci ildə Türkiyədə nəşrə başlayan "Kadro" adlı jurnalın yaradıcılarından və Kadro hərakatının rəhbərlərindən də biri idi. Yaşlaşdığı zaman, yazıçılığa girişmiş, türk tarixində əhəmiyyətli rolu olan şəxsiyyətlər barədə əsərlər yazmışdı. Öz həyatından bəhs etdiyi "Suyu arayan adam" (1959), Atatürkİnönü dövrləri haqqında hər biri 3 cildlik "Tək adam" (1963-65) və "İkinci adam" (1966-68) adlı kitabları onu bir yazıçı kimi məşhurlaşdırdı.

Şövkət Sürəyya müxtəlif dövrlərdə fərqli ideologiyaların tərəfdarı olmuşsa da, onun əsas məqsədi Türkiyənin qurtuluşu və irəliləməsi idi. Gəncliyində turancı, 1925 - 1927-ci illər arasında Türkiyə Kommunist Partiyası idarəçisi, 1927-ci ildən sonra isə kamalist rejimin tərəfdarı və qurucusu kimi fəaliyyət göstərmişdi.

Həyatı

1897-ci ildə Ədirnədə Balkan köçkünü, torpaqsız bir ailənin uşağı kimi dünyaya göz açmışdır. Atası Mehmet ağa, vaxtilə Bolqarıstanın Deliorman adlı yerində torpaq sahibi, varlı bir adam olmuşsa da, sonradan bütün var-dövlətini itirmişdi və Ədirnədə bağbanlıq edirdi. Anası savadlı bir adam olan Şaziylə xanım idi. Şövkət Sürəyya oxuyub-yazmağı anasından öyrənmişdi. Məhəllə məktəbindən sonra hərbi məktəbdə təhsil almağa başladı. Kiçik yaşlarından etibarən siyasətlə maraqlanırdı. Hələ 11 yaşında ikən İttihad və Tərəqqi Cəmiyyətinin üzvü oldu. Balkan müharibələrinin əvvəlində anasını və bir böyük qardaşını itirdi. Ədirnənin işğalınadək, gözlənilən qətliamdan xilas olmaları üçün İstanbula yola salınmış uşaqlar arasında o da var idi. Küleli Hərbi Liseyinə qəbul olundu. Amma Ədirnənin işğaldan azad edilməsindən sonra bir oğlunun da hərbçi olmasını istəməyən atasının tələbiylə Ədirnəyə qayıtdı. Ədirnə rüştiyəsi və müəllim məktəbində (bugünkü Ədirnə Liseyində) təhsil aldı. Bu illərdə turancı baxışları qəbul etdi. Diğər böyük qardaşının Sarıqamışda həlak olmasından təsirlənərək, könüllü olaraq Birinci dünya müharibəsinə – Qafqaz cəbhəsinə getdi, döyüşlərdə iştirak etdi və yaralandı. Türk ordusunun Qafqaz cəbhəsindən geri çəkilməsindən sonra Ədirnəyə qayıdan Şövkət Sürəyya, müəllimlik təhsilini tamamladı. Ədirnənin yunanlar tərəfindən işğalı zamanı isə bir müddət yerli müqavimət hərəkatlarına qatıldı.

Nuxada

1918-ci ildə Azərbaycanın müstəqilliyini bəyan etməsi və təhsili inkişaf etdirmək üçün Türkiyədən müəllimlər istəməsi nəticəsində, Şövkət Sürəyya Nuxa şəhərinə müəllim işləməyə göndərildi. Nuxaya gedərkən o, vaxtilə mütaliə etdiyi Müfidə Feritin "Aydəmir" adlı turançılığı təbliğ edən romanındakı qəhrəmanın adını – "Aydəmir"i, özünə soyadı götürdü. Xatirələrində də yazdığı kimi

"O gündən sonra mənim adım Aydəmir oldu. Çünki Turanda idim və mən də bir Aydəmir idim.".

Aydəmir Nuxada yerli ziyalılarla, ilk növbədə tanınmış din xadimi və alim Axund Fərəcullah Pişnamazzadə ilə dostluq əlaqələri qurmuşdu. Həmin dövrdə şəhərdəki əsas təhsil müəssisəsi dərslərin rusca aparıldığı Şəki progimnaziyası idi. Məktəbə Rusiyada universitet bitirmiş Məmməd Əfəndizadə rəhbərlik etsə də iki-üç nəfərdən başqa qalan müəllimlər rus və qeyri millətlərin nümayəndələri idilər. Təhsilin milliləşdirilməsinə ilk növbədə bu progimnaziyadan başlanmışdı. Aydəmirin yazdığına görə, ideyanın əsas müəlliflərindən biri kimi ortaya düşdüyündən bir müddət sonra yalnız türk dili, ədəbiyyat, tarix deyil, coğrafiya, hətta həndəsə dərslərini də aparmalı olmuşdu. Tədrisə yeni, milli ruhlu gənclər cəlb edilmişdi.

1920-ci ilin martında Qarabağ erməniləri qiyam etmişdilər. “Qarabağ kimin əlində isə, Kür vadisinə və Azərbaycan düzənliklərinə o yuxarıdan baxa bilər” – deyə bu regionun ölkə üçün strateji əhəmiyyətini dəqiq qiymətləndirən Aydəmir, özünün yazdığına görə, Şəki könüllülərinin Əsgəran savaşına yollanmalarının təşəbbüskarı olmuş və hərb təcrübəsi olan kiçik zabit kimi onlara rəhbərlik etmişdi.

Bir neçə gün içərisində Şəkidən və kəndlərindən Qarabağın müdafiəsinə getmək istəyən dörd yüzdən çox könüllü toplanmışdı. Dəstəyə rəhbərlik gənc müəllim Aydəmirə həvalə olunmuşdu. Şəhər əhalisi adından ona at və mauzer hədiyyə edilmişdi. Bütün bunları o, özü sonradan belə təsvir edir:

"Ata mindim, dəstənin önünə keçdim. Qaladan çıxıb şəhərin ana küçəsi ilə düzənliyə tərəf enməyə başladıq. Qabaqda uca səslə təkbir edənlər gedirdi. Yolların kənarları, pəncərələr, balkonlar, divarların, ağacların, damların üstü yüzlərlə qışqıran, ağlayan, alqışlayan qadın, kişi, qoca, cavan və uşaqlarla dolmuşdu".

Qarabağ uğrunda savaşda Şəki könüllüləri 15 qurban verdilər. Əvəzində isə qələbəni Şuşada bayram etdilər. Şövkət Sürəyya hətta Gövhər ağa məscidinin minbərindən nitq də söylədi.

Aydəmir 30 aprel 1920-ci il tarixdə XI Qızıl Ordunun Nuxaya necə daxil olduğunu da öz gözləri ilə gördü:

"Arıq atların qoşulduğu sınıq-salxaq arabalara qarmaqarışıq şəkildə əşyalar, çadırlar, pulemyotlar yığılmışdı. Atlılarla piyadalar biri-birinə qarışmışdı. Kimin əsgər, kimin zabit, kimin komandan olduğunu təyin etmək mümkün deyildi".

1920-ci il sentyabrın 1-də Bakıda keçirilən Şərq xalqlarının I qurultayına Nuxadan göndərilmiş nümayəndə kimi iştirak etdi. Bu qurultay onun kommunizmə marağını artırdı. Qurultaydan 10 gün sonra, yenə Bakıda keçirilmiş Türkiyə Kommunist Partiyasının toplantısında da iştirak edən Şövkət Sürəyya, bu ideologiyanı öyrənmək həvəsinin gücü ilə Milli mübarizəyə qatılmaq əvəzinə, Nuxaya dönməyi üstün tutdu. O, Nuxada Sitarə adlı bir qızı sevirdi. Bu qız Cənubi Azərbaycandan anası ilə gəlib Nuxada məskunlaşmışdı;

"Sitarə bir sultandı. Könlümün sultanı. İllərcə yuxuma girən, taleyimin aradığı dilbər hər halda o idi... Bəlkə əzəldən bir-birimizə nəsib olmaq üçün yaranmışdıq. Bəlkə də nağıllardakı kimi bir dərviş xəbərimiz olmadan eşq badəsini ikimizə də içirmişdi. Bəlkə dağları, dənizləri qismətimə qovuşmaq üçün aşmışdım?" –üstündən otuz il keçəndən sonra dəruni bir duyğu ilə yazılan bu sətirlər Aydəmirin o zamankı hisslərinin ani, ötəri olmadığını bir daha sübuta yetirir. ".

Lakin qızı başqa oğlana nişanlayırlar, Şövkət Sürəyyaya isə Nuxanı tərk edib əvvəl Tiflisə, sonra isə Batuma gedir.

Batumda və Moskvada

Şövkət Sürəyya Batumda Kommunist partiyasına üzv olur. Sonra orada bir müəllim həmkarının bacısı ilə evləndi və bu evliliyi ömrünün sonuna qədər davam etdi. Daha sonra Batumdan Moskvaya gedərək xeyli türk tələbəsinin də təhsil aldığı Şərq Zəhmətkeşləri Kommunist Universitetinə qəbul olundu. İqtisadi və ictimai elmlər məktəbində iqtisadçı təhsili aldı. 1923-cü ildə Türkiyəyə geri döndü.

Yenidən Türkiyədə

Şövkət Sürəyya Türkiyəyə döndükdən sonra "Aydınlıq" jurnalında kommünist fikirləri təbliğ edən məqalələrini dərc etdirməyə başladı. 1924-cü ildə isə onun Sədrəddin Cəlal Antel ilə birlikdə hazırladığı Lenin və leninizm adlı kitabı çap olundu. Şövkət Sürəyya Türkiyə Kommunist Partiyasının üçüncü qurultayında (1925) partiyanın Mərkəzi Komitəsinin yeddi üzvündən biri oldu.

Türkiyə Fəhlə və Kəndli partiyasının (türk. Türkiye İşçi ve Çiftçi Fırkası'nın ) 1 may tarixində "Bütün ölkələrin proletariatı birləşin" yazılı broşüra paylamasına görə həyata keçirilən "1925-ci il həbsləri (türk. 1925 Tevkifatı)" nəticəsində jurnal qapadıldı, Aydəmir isə Ankara Istiqlal Məhkəməsində, o dövrün bir çox kommunistləri ilə birlikdə mühakimə olunaraq 10 illik həbs cəzasına məhkum edildi. Nazim Hikmət isə o vaxt 15 ilik cəza almışdı. Şövkət Sürəyya həbsxanada ikən "Müasir Türkiyənin iqtisadi inkişaf istiqamətləri" adlı növbəti kitabını yazdı, lakin bu əsəri çap edilmədi. Afyon türməsində ilyarım həbsdə qaldıqdan sonra 29 oktyabr 1927-ci ildə elan edilən ümumi əfv sayəsində azadlığa çıxdı. "1927-ci il həbsləri (türk. 1927 Tevkifatı)" nəticəsində yenidən həbs edilsə də bu dəfə vaxtında bəraət ala bildi və azadlıqda qaldı. Bundan sonra kommunizm xəttindən ayrılıb bir növ milliyyətçi kommunizm anlayışını müdafiə etməyə başladısa da Türkiyə üçün ən etibarlı ideyanın kamalizm olması qənaətinə gəldi. Sonra Türkiyə Kommunist partiyasının üzvlüyündən çıxdı. Kommunistlər isə əvəzində onu partiyanı polisə satmaqda günahlandırdılar.

1928-ci ildə dövlət məmuru olaraq Ankarada işə başladı. 1951-ci ilə qədər pedaqoq və iqtisadçı olaraq müxtəlif dövlət vəzifələrində işlədi.

1932-ci ildə Atatürkün təklifi ilə Yaqub Qədri Qaraosmanoğlu ilə birlikdə "Kadro" jurnalını çıxartdı. Jurnal bağlanıldığı zaman Ankara Ticarət məktəbində müdir olan Aydəmir, bu vəzifəsində 1936-cu ilə qədər işlədi. Sonra 2 il Ankara Bələdiyyəsində iqtisad müdiri, daha sonra isə İqtisadiyyat nazirliyində işləmiş və İsmət İnönünün etibarını qazanmışdı. Kommunist keçmişi səbəbiylə daima sıxışdırılsa da, uğurları səbəbiylə yüksəlirdi.

1951-cü ildə təqaüdə çıxdıqdan sonra yazıçılığa başladı.

25 mart 1976-ci ildə Ankaradakı evində vəfat etmişdir. Ankara bələdiyyə sədrinin əmri ilə tabutu Türkiyə bayrağına sarılı olaraq dəfn edilmiş, yaşadığı evin yanından keçən küçəyə isə onun adı verilmişdir.

Əsərləri

  • "Tək adam" (Atatürkün həyatı barədə), 3 cilddə (bioqrafiya);
  • "İkinci adam" (İsmət İnönü haqqında), 3 cilddə (bioqrafiya);
  • "Makedoniyadan Orta Asiyaya Ənvər paşa", 3 cilddə (bioqrafiya);
  • "Suyu arayan adam" (avtobioqrafiya);
  • "Menderesin dramı?" (bioqrafiya);
  • "İnqilab və kadro" (məqalə);
  • "Lenin ve leninizm" (müştərək kitab);
  • "Dünya iqtisadiyyatında Türkiyə" (öyrənmə-araşdırma);
  • "İqtisadi mübarizədə kənd müəllimi" (məqalə);
  • "Xalq üçün iqtisad bilgisi" (məqalə);
  • "Türkiyə iqtisadiyyatı" (öyrənmə-araşdırma, dərs kitabı);
  • "Torpaq oyanırsa" (roman);
  • "Çevrilişin məntiqi və 27 may qiyamı"(təhlil);
  • "Qəhrəmanlar doğulmalıydı" (roman);
  • "Qırmızı məktublar və son yazılar" (məktublar-məqalələr);
  • "Lider və demaqoq" (təhlil).

İstinadlar

  1. Roux P. d. Nouveau Dictionnaire des œuvres de tous les temps et tous les pays — 2 — Éditions Robert Laffont, 1994. — Vol. 1. — P. 192. — ISBN 978-2-221-06888-5
    <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q28924058"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q2696397"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q3372503"></a>
  2. Vilayət Quliyev, Aydəmir: İki Azərbaycanda iki il (1-ci hissə)
  3. Vilayət Quliyev, Aydəmir: İki Azərbaycanda iki il (2-ci hissə)
  4. Vilayət Quliyev, Aydəmir: İki Azərbaycanda iki il (2-ci hissə)
  5. . 2012-11-19 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2013-04-07.

Xarici keçidlər

  • Prof. Dr. Türkkaya Ataöv, Şevket Süreyya ile Kadro dergisi üzerine Arxivləşdirilib 2013-05-03 at Archive.today;
  • Vilayət Quliyev, Aydəmir: İki Azərbaycanda iki il (1-ci hissə);
  • Vilayət Quliyev, Aydəmir: İki Azərbaycanda iki il (2-ci hissə);
  • Vilayət Quliyev, Aydəmir: İki Azərbaycanda iki il (2-ci hissə);

şövkət, sürəyya, aydəmir, türk, şevket, süreyya, aydemir, 1897, ədirnə, mart, 1976, türk, yazıçısı, mütəfəkkir, iqtisadçı, tarixçi, müəllim, şevket, süreyya, aydemirilk, adı, şövkət, sürəyyatəxəllüsü, aydəmirdoğum, tarixi, 1897doğum, yeri, ədirnə, osmanlı, imp. Sovket Sureyya Aydemir turk Sevket Sureyya Aydemir d 1897 Edirne o 25 mart 1976 Turk yazicisi mutefekkir iqtisadci tarixci muellim Sovket Sureyya AydemirSevket Sureyya AydemirIlk adi Sovket SureyyaTexellusu AydemirDogum tarixi 1897Dogum yeri Edirne Osmanli ImperiyasiVefat tarixi 25 mart 1976Vefat yeri AnkaraVetendasligi Turkiye 1 Osmanli imperiyasiAtasi Mehmet agaAnasi Saziyle xanimFealiyyeti yazici iqtisadci siyasetci bioqraf d Fealiyyet illeri XX esr1919 1920 ci illerde Nuxada Sekide muellimlik etmis 1920 ci ilin martinda Nuxadan Qarabaga yola dusen 400 neferlik konulluler destesinin komandani olmus ve o zaman bir xalq qehremani kimi meshurlasmisdi O hemin ilin 30 aprel tarixinde XI Qizil Ordunun Nuxaya daxil olmasini da oz gozleri ile gormus ve bu hadiselerin hamisini daha sonralar oz eserinde etrafli tesvir etmisdir Sovket Sureyya 1920 ci il sentyabrin 1 de Bakida oz isine baslayan Serq xalqlarinin I qurultayinda Nuxa seherinden gonderilmis numayende kimi istirak edibdir O 1932 ci ilde Turkiyede nesre baslayan Kadro adli jurnalin yaradicilarindan ve Kadro herakatinin rehberlerinden de biri idi Yaslasdigi zaman yaziciliga girismis turk tarixinde ehemiyyetli rolu olan sexsiyyetler barede eserler yazmisdi Oz heyatindan behs etdiyi Suyu arayan adam 1959 Ataturk ve Inonu dovrleri haqqinda her biri 3 cildlik Tek adam 1963 65 ve Ikinci adam 1966 68 adli kitablari onu bir yazici kimi meshurlasdirdi Sovket Sureyya muxtelif dovrlerde ferqli ideologiyalarin terefdari olmussa da onun esas meqsedi Turkiyenin qurtulusu ve irelilemesi idi Gencliyinde turanci 1925 1927 ci iller arasinda Turkiye Kommunist Partiyasi idarecisi 1927 ci ilden sonra ise kamalist rejimin terefdari ve qurucusu kimi fealiyyet gostermisdi Mundericat 1 Heyati 1 1 Nuxada 1 2 Batumda ve Moskvada 1 3 Yeniden Turkiyede 2 Eserleri 3 Istinadlar 4 Xarici kecidlerHeyati Redakte1897 ci ilde Edirnede Balkan kockunu torpaqsiz bir ailenin usagi kimi dunyaya goz acmisdir Atasi Mehmet aga vaxtile Bolqaristanin Deliorman adli yerinde torpaq sahibi varli bir adam olmussa da sonradan butun var dovletini itirmisdi ve Edirnede bagbanliq edirdi Anasi savadli bir adam olan Saziyle xanim idi Sovket Sureyya oxuyub yazmagi anasindan oyrenmisdi Mehelle mektebinden sonra herbi mektebde tehsil almaga basladi Kicik yaslarindan etibaren siyasetle maraqlanirdi Hele 11 yasinda iken Ittihad ve Tereqqi Cemiyyetinin uzvu oldu Balkan muharibelerinin evvelinde anasini ve bir boyuk qardasini itirdi Edirnenin isgalinadek gozlenilen qetliamdan xilas olmalari ucun Istanbula yola salinmis usaqlar arasinda o da var idi Kuleli Herbi Liseyine qebul olundu Amma Edirnenin isgaldan azad edilmesinden sonra bir oglunun da herbci olmasini istemeyen atasinin telebiyle Edirneye qayitdi Edirne rustiyesi ve muellim mektebinde bugunku Edirne Liseyinde tehsil aldi Bu illerde turanci baxislari qebul etdi Diger boyuk qardasinin Sariqamisda helak olmasindan tesirlenerek konullu olaraq Birinci dunya muharibesine Qafqaz cebhesine getdi doyuslerde istirak etdi ve yaralandi Turk ordusunun Qafqaz cebhesinden geri cekilmesinden sonra Edirneye qayidan Sovket Sureyya muellimlik tehsilini tamamladi Edirnenin yunanlar terefinden isgali zamani ise bir muddet yerli muqavimet herekatlarina qatildi Nuxada Redakte 1918 ci ilde Azerbaycanin musteqilliyini beyan etmesi ve tehsili inkisaf etdirmek ucun Turkiyeden muellimler istemesi neticesinde Sovket Sureyya Nuxa seherine muellim islemeye gonderildi Nuxaya gederken o vaxtile mutalie etdiyi Mufide Feritin Aydemir adli turanciligi teblig eden romanindaki qehremanin adini Aydemir i ozune soyadi goturdu Xatirelerinde de yazdigi kimi O gunden sonra menim adim Aydemir oldu Cunki Turanda idim ve men de bir Aydemir idim 2 Aydemir Nuxada yerli ziyalilarla ilk novbede taninmis din xadimi ve alim Axund Ferecullah Pisnamazzade ile dostluq elaqeleri qurmusdu Hemin dovrde seherdeki esas tehsil muessisesi derslerin rusca aparildigi Seki progimnaziyasi idi Mektebe Rusiyada universitet bitirmis Memmed Efendizade rehberlik etse de iki uc neferden basqa qalan muellimler rus ve qeyri milletlerin numayendeleri idiler Tehsilin millilesdirilmesine ilk novbede bu progimnaziyadan baslanmisdi Aydemirin yazdigina gore ideyanin esas muelliflerinden biri kimi ortaya dusduyunden bir muddet sonra yalniz turk dili edebiyyat tarix deyil cografiya hetta hendese derslerini de aparmali olmusdu Tedrise yeni milli ruhlu gencler celb edilmisdi 1920 ci ilin martinda Qarabag ermenileri qiyam etmisdiler Qarabag kimin elinde ise Kur vadisine ve Azerbaycan duzenliklerine o yuxaridan baxa biler deye bu regionun olke ucun strateji ehemiyyetini deqiq qiymetlendiren Aydemir ozunun yazdigina gore Seki konullulerinin Esgeran savasina yollanmalarinin tesebbuskari olmus ve herb tecrubesi olan kicik zabit kimi onlara rehberlik etmisdi Bir nece gun icerisinde Sekiden ve kendlerinden Qarabagin mudafiesine getmek isteyen dord yuzden cox konullu toplanmisdi Desteye rehberlik genc muellim Aydemire hevale olunmusdu Seher ehalisi adindan ona at ve mauzer hediyye edilmisdi Butun bunlari o ozu sonradan bele tesvir edir Ata mindim destenin onune kecdim Qaladan cixib seherin ana kucesi ile duzenliye teref enmeye basladiq Qabaqda uca sesle tekbir edenler gedirdi Yollarin kenarlari pencereler balkonlar divarlarin agaclarin damlarin ustu yuzlerle qisqiran aglayan alqislayan qadin kisi qoca cavan ve usaqlarla dolmusdu 2 Qarabag ugrunda savasda Seki konulluleri 15 qurban verdiler Evezinde ise qelebeni Susada bayram etdiler Sovket Sureyya hetta Govher aga mescidinin minberinden nitq de soyledi Aydemir 30 aprel 1920 ci il tarixde XI Qizil Ordunun Nuxaya nece daxil oldugunu da oz gozleri ile gordu Ariq atlarin qosuldugu siniq salxaq arabalara qarmaqarisiq sekilde esyalar cadirlar pulemyotlar yigilmisdi Atlilarla piyadalar biri birine qarismisdi Kimin esger kimin zabit kimin komandan oldugunu teyin etmek mumkun deyildi 3 1920 ci il sentyabrin 1 de Bakida kecirilen Serq xalqlarinin I qurultayina Nuxadan gonderilmis numayende kimi istirak etdi Bu qurultay onun kommunizme maragini artirdi Qurultaydan 10 gun sonra yene Bakida kecirilmis Turkiye Kommunist Partiyasinin toplantisinda da istirak eden Sovket Sureyya bu ideologiyani oyrenmek hevesinin gucu ile Milli mubarizeye qatilmaq evezine Nuxaya donmeyi ustun tutdu O Nuxada Sitare adli bir qizi sevirdi Bu qiz Cenubi Azerbaycandan anasi ile gelib Nuxada meskunlasmisdi Sitare bir sultandi Konlumun sultani Illerce yuxuma giren taleyimin aradigi dilber her halda o idi Belke ezelden bir birimize nesib olmaq ucun yaranmisdiq Belke de nagillardaki kimi bir dervis xeberimiz olmadan esq badesini ikimize de icirmisdi Belke daglari denizleri qismetime qovusmaq ucun asmisdim ustunden otuz il kecenden sonra deruni bir duygu ile yazilan bu setirler Aydemirin o zamanki hisslerinin ani oteri olmadigini bir daha subuta yetirir 4 Lakin qizi basqa oglana nisanlayirlar Sovket Sureyyaya ise Nuxani terk edib evvel Tiflise sonra ise Batuma gedir Batumda ve Moskvada Redakte Sovket Sureyya Batumda Kommunist partiyasina uzv olur Sonra orada bir muellim hemkarinin bacisi ile evlendi ve bu evliliyi omrunun sonuna qeder davam etdi Daha sonra Batumdan Moskvaya gederek xeyli turk telebesinin de tehsil aldigi Serq Zehmetkesleri Kommunist Universitetine qebul olundu Iqtisadi ve ictimai elmler mektebinde iqtisadci tehsili aldi 1923 cu ilde Turkiyeye geri dondu Yeniden Turkiyede Redakte Sovket Sureyya Turkiyeye dondukden sonra Aydinliq jurnalinda kommunist fikirleri teblig eden meqalelerini derc etdirmeye basladi 1924 cu ilde ise onun Sedreddin Celal Antel ile birlikde hazirladigi Lenin ve leninizm adli kitabi cap olundu Sovket Sureyya Turkiye Kommunist Partiyasinin ucuncu qurultayinda 1925 partiyanin Merkezi Komitesinin yeddi uzvunden biri oldu Turkiye Fehle ve Kendli partiyasinin turk Turkiye Isci ve Ciftci Firkasi nin 1 may tarixinde Butun olkelerin proletariati birlesin yazili brosura paylamasina gore heyata kecirilen 1925 ci il hebsleri turk 1925 Tevkifati neticesinde jurnal qapadildi Aydemir ise Ankara Istiqlal Mehkemesinde o dovrun bir cox kommunistleri ile birlikde muhakime olunaraq 10 illik hebs cezasina mehkum edildi Nazim Hikmet ise o vaxt 15 ilik ceza almisdi 5 Sovket Sureyya hebsxanada iken Muasir Turkiyenin iqtisadi inkisaf istiqametleri adli novbeti kitabini yazdi lakin bu eseri cap edilmedi Afyon turmesinde ilyarim hebsde qaldiqdan sonra 29 oktyabr 1927 ci ilde elan edilen umumi efv sayesinde azadliga cixdi 1927 ci il hebsleri turk 1927 Tevkifati neticesinde yeniden hebs edilse de bu defe vaxtinda beraet ala bildi ve azadliqda qaldi Bundan sonra kommunizm xettinden ayrilib bir nov milliyyetci kommunizm anlayisini mudafie etmeye basladisa da Turkiye ucun en etibarli ideyanin kamalizm olmasi qenaetine geldi Sonra Turkiye Kommunist partiyasinin uzvluyunden cixdi Kommunistler ise evezinde onu partiyani polise satmaqda gunahlandirdilar 1928 ci ilde dovlet memuru olaraq Ankarada ise basladi 1951 ci ile qeder pedaqoq ve iqtisadci olaraq muxtelif dovlet vezifelerinde isledi 1932 ci ilde Ataturkun teklifi ile Yaqub Qedri Qaraosmanoglu ile birlikde Kadro jurnalini cixartdi Jurnal baglanildigi zaman Ankara Ticaret mektebinde mudir olan Aydemir bu vezifesinde 1936 cu ile qeder isledi Sonra 2 il Ankara Belediyyesinde iqtisad mudiri daha sonra ise Iqtisadiyyat nazirliyinde islemis ve Ismet Inonunun etibarini qazanmisdi Kommunist kecmisi sebebiyle daima sixisdirilsa da ugurlari sebebiyle yukselirdi 1951 cu ilde teqaude cixdiqdan sonra yaziciliga basladi 25 mart 1976 ci ilde Ankaradaki evinde vefat etmisdir Ankara belediyye sedrinin emri ile tabutu Turkiye bayragina sarili olaraq defn edilmis yasadigi evin yanindan kecen kuceye ise onun adi verilmisdir Eserleri Redakte Tek adam Ataturkun heyati barede 3 cildde bioqrafiya Ikinci adam Ismet Inonu haqqinda 3 cildde bioqrafiya Makedoniyadan Orta Asiyaya Enver pasa 3 cildde bioqrafiya Suyu arayan adam avtobioqrafiya Menderesin drami bioqrafiya Inqilab ve kadro meqale Lenin ve leninizm musterek kitab Dunya iqtisadiyyatinda Turkiye oyrenme arasdirma Iqtisadi mubarizede kend muellimi meqale Xalq ucun iqtisad bilgisi meqale Turkiye iqtisadiyyati oyrenme arasdirma ders kitabi Torpaq oyanirsa roman Cevrilisin mentiqi ve 27 may qiyami tehlil Qehremanlar dogulmaliydi roman Qirmizi mektublar ve son yazilar mektublar meqaleler Lider ve demaqoq tehlil Istinadlar Redakte Roux P d Nouveau Dictionnaire des œuvres de tous les temps et tous les pays 2 Editions Robert Laffont 1994 Vol 1 P 192 ISBN 978 2 221 06888 5 lt a href https wikidata org wiki Track Q28924058 gt lt a gt lt a href https wikidata org wiki Track Q2696397 gt lt a gt lt a href https wikidata org wiki Track Q3372503 gt lt a gt 1 2 Vilayet Quliyev Aydemir Iki Azerbaycanda iki il 1 ci hisse Vilayet Quliyev Aydemir Iki Azerbaycanda iki il 2 ci hisse Vilayet Quliyev Aydemir Iki Azerbaycanda iki il 2 ci hisse Hikmet Akgul Ulusal Kurtulustan Sosial kurtulusa 1921 1928 2012 11 19 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2013 04 07 Xarici kecidler RedakteProf Dr Turkkaya Ataov Sevket Sureyya ile Kadro dergisi uzerine Arxivlesdirilib 2013 05 03 at Archive today Vilayet Quliyev Aydemir Iki Azerbaycanda iki il 1 ci hisse Vilayet Quliyev Aydemir Iki Azerbaycanda iki il 2 ci hisse Vilayet Quliyev Aydemir Iki Azerbaycanda iki il 2 ci hisse Menbe https az wikipedia org w index php title Sovket Sureyya Aydemir amp oldid 5714016, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.