Şiveylər(çin.ənən.室韋, sadə.室韦, pinyin: shìwéi, hərfi mənası: "Шивэй", bu cür də yazılırdı: 失韋 shīwéi) —Monqol dilli köçəri xalq.
Tarixi
Erkən orta çağdakı Şi-veylərlə bağlı bilgiləri də yenə biz Çin qaynaqlarından öyrənirik. Uygur və ya digər Türk yazılarında Şi-veylər ilə əlaqəli Şi-vey ya da onun Türkcə qarşılığı haqqında hər hansı bir ada rastlanılmamışdır.
Uyğur dönəminin əvvəllərində Şi-vey tayfaları olduqca güclü və müstəqil bir şəkildə yaşadılar. Çünki bu sıralarda Tanq imperiyası və Uyğur dövlətinin onlarla məşğul olacaq boş zamanları yox idi. Çin qaynaqlarında uyğurlar haqqında; “şərqdə Şi-vey, qərbdə Altay dağları, cənubda Qobi çölü Uyğur dövlətinin sərhəd-sınırları içinə girdi. Yəni uyğurlar bütün göytürklərin torpaqlarına sahib oldular”, deyilməkdədir. Bu bilgidən, uyğurların Uzaq Şərqdə Göytürk mirasının tamamını toplayamadıqları, bu arada Şi-veyləri hakimiyətləri altına alamadıqları anlaşılır. Beləcə Uyğur dönəminin başlangıcında, Şi-veylər şərqdəki Monqol əsllı xalqları təmsil edərək Çin qaynaqlarında yer almışdır.
Bu dönəmlərdə, Şi-vey, Kerulen çayının cənubunda yaşayırdı. Şimal hüdudu bu qaynaqda bildirilməmiş, amma hərhalda xaqan hüdudun, Orkun çayının axdığı Baykal gölünə qədər uzandığını təsəvvür edirdi.
Şi-veylər bu illərdə digər köçəbə tayfalar kimi çinlilərlə bir münasibət qurub, barış bağlamağa çalışdılar. Çünki VIII əsrin ilk yarılarına qədər, Çin salnamələrində, Şi-veylər hər il dəyişik zamanlarda Çin paytaxtına xərac vermək üzərə gəldilər”, deyilməkdədir.
Uyğurların iç qovgasından zəfərlə çıxan Moyan-Çur xaqan (S. Göməçə görə Börü-Kun) 750-ci ilin ilkbaharında şimal-qərbi Mancuriyadakı Şi-veyləri məğlub etdi. Fəqət Şi-veylər bu hadisədən sonra Uyğur dövlətinin itaət altına girməmiş kimi görünürlər. Çünki qaynaqlara baxdığımızda onlar uyğurlardan olduqca müstəqil bir xarici siyasət izləməkdədir. Bəlgələrdə; 773-cü ildə, birdənbirə heç gözlənilməz bir anda yenə elçi göndərdilər və hədiyələr təqdim etdilər, 780-ci illərdə on bir dəfə Çin sarayına gəldilər, deyilən qeydlər vardır.
Şiveylərin qolları
Dagui
Da (Great) Ruzhe
Dong (Eastern) Shiwei
Hejie
Huangtou (Yellow-head)
Lingxi
Luozu Shiwei
Luotuo
Nali
Nebeizhi
Powo
Saiezhi
Shanbei
Wusugu
Xi (Western) Shiwei
Xiao (Lesser) Ruzhe
Yisaimo
Ədəbiyyat
Иакинф (Бичурин), Собрание сведений о народах, обитавших в Средней Азии в древние времена: в 3 ч. — СПб, 1851.
Etnos ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin.
Avqust 12, 2021
şiveylər, çin, ənən, 室韋, sadə, 室韦, pinyin, shìwéi, hərfi, mənası, Шивэй, cür, yazılırdı, 失韋, shīwéi, monqol, dilli, köçəri, xalq, mündəricat, tarixi, qolları, ədəbiyyat, istinadlar, həmçinin, xarici, keçidlərtarixi, redaktəerkən, orta, çağdakı, veylərlə, bağlı. Siveyler cin enen 室韋 sade 室韦 pinyin shiwei herfi menasi Shivej bu cur de yazilirdi 失韋 shiwei Monqol dilli 1 koceri xalq Mundericat 1 Tarixi 2 Siveylerin qollari 3 Edebiyyat 4 Istinadlar 5 Hemcinin bax 6 Xarici kecidlerTarixi RedakteErken orta cagdaki Si veylerle bagli bilgileri de yene biz Cin qaynaqlarindan oyrenirik Uygur ve ya diger Turk yazilarinda Si veyler ile elaqeli Si vey ya da onun Turkce qarsiligi haqqinda her hansi bir ada rastlanilmamisdir Uygur doneminin evvellerinde Si vey tayfalari olduqca guclu ve musteqil bir sekilde yasadilar Cunki bu siralarda Tanq imperiyasi ve Uygur dovletinin onlarla mesgul olacaq bos zamanlari yox idi Cin qaynaqlarinda uygurlar haqqinda serqde Si vey qerbde Altay daglari cenubda Qobi colu Uygur dovletinin serhed sinirlari icine girdi Yeni uygurlar butun goyturklerin torpaqlarina sahib oldular 2 deyilmekdedir Bu bilgiden uygurlarin Uzaq Serqde Goyturk mirasinin tamamini toplayamadiqlari bu arada Si veyleri hakimiyetleri altina alamadiqlari anlasilir 3 Belece Uygur doneminin baslangicinda Si veyler serqdeki Monqol eslli xalqlari temsil ederek Cin qaynaqlarinda yer almisdir Bu donemlerde Si vey Kerulen cayinin cenubunda yasayirdi Simal hududu bu qaynaqda bildirilmemis amma herhalda xaqan hududun Orkun cayinin axdigi Baykal golune qeder uzandigini tesevvur edirdi 4 Si veyler bu illerde diger kocebe tayfalar kimi cinlilerle bir munasibet qurub baris baglamaga calisdilar Cunki VIII esrin ilk yarilarina qeder Cin salnamelerinde Si veyler her il deyisik zamanlarda Cin paytaxtina xerac vermek uzere geldiler 5 deyilmekdedir Uygurlarin ic qovgasindan zeferle cixan Moyan Cur xaqan S Gomece gore Boru Kun 750 ci ilin ilkbaharinda simal qerbi Mancuriyadaki Si veyleri meglub etdi 6 Feqet Si veyler bu hadiseden sonra Uygur dovletinin itaet altina girmemis kimi gorunurler Cunki qaynaqlara baxdigimizda onlar uygurlardan olduqca musteqil bir xarici siyaset izlemekdedir Belgelerde 773 cu ilde birdenbire hec gozlenilmez bir anda yene elci gonderdiler ve hediyeler teqdim etdiler 7 780 ci illerde on bir defe Cin sarayina geldiler 8 deyilen qeydler vardir Siveylerin qollari RedakteDagui Da Great Ruzhe Dong Eastern Shiwei Hejie Huangtou Yellow head Lingxi Luozu Shiwei Luotuo Nali Nebeizhi Powo Saiezhi Shanbei Wusugu Xi Western Shiwei Xiao Lesser Ruzhe YisaimoEdebiyyat RedakteIakinf Bichurin Sobranie svedenij o narodah obitavshih v Srednej Azii v drevnie vremena v 3 ch SPb 1851 Delgerjargal P Shi wei Aimguudiin Ugsaa Tuuhiin Zarim Asuudal MUIS NUF iin EShB 8 174 Ulaanbaatar 2001 Istinadlar Redakte L N Gumilyov Drevnie tyurki 2003 str 22 Candarlioglu Otuken Bolgesindeki s 31 Chang a g t s 205 Gokalp a g t s 92 Sinor a g e s 431 Gokalp a g t s 21 25 Qumilyev Qedim turkler s 452 Gokalp a g t s 21 Yene ordaHemcinin bax RedakteXitaylarXarici kecidler Redakte Etnos ile elaqedar bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin Menbe https az wikipedia org w index php title Siveyler amp oldid 4408381, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
