fbpx
Wikipedia

Şeypur (jurnal)

Avqust 10, 2021

Şeypur — Bakıda Azərbaycan dilində nəşr olunan həftəlik satirik jurnal.

Şeypur
Baş redaktor Məhəmmədəli Sidqi
Növ satirik jurnal
Təsisçi Məhəmmədəli Sidqi
Təsis tarixi 5 oktyabr 1918
Qərargah Bakı
Dil ərəb qrafikalı Azərbaycan dili

Haqqında

İlk sayı 1918-ci il oktyabrın 5-də, sonuncu sayı isə 1919-cu il yanvarın 18-də çıxmışdır. "Şeypur" jurnalının cəmi 14 sayı çıxıb: onlardan 11-i 1918-ci ilə, 3-ü isə 1919-cu ilə aiddir. Jurnalın ilk sayı 5 oktyabr 1918-ci ildə, son sayı isə 18 yanvar 1919-cu ildə işıq üzü görüb.

Jurnalın redaktoru məşhur maarifçi Məhəmməd Tağı Sidqinin oğlu Məmmədəli Sidqi, naşiri Səməd Mənsur idi.

Həftədə bir dəfə "Turan" mətbəəsində nəşr olunan "Şeypur" jurnalının səhifələrində Məmmədəli Sidqi, Səməd Mənsur, Salman Mümtaz, Cəfər Cabbarlı, Əliabbas Müznib, Əmin Abid və digər tanınmış qələm sahiblərinin ideya-bədii mükəmməlliyə malik yazıları mühüm yer tuturdu. Ümumiyyətlə, nəşri boyunca "Şeypur” jurnalı öz ətrafına dövrün bır sıra maarifçi ziyalılarını, ictimai xadimlərini cəlb edərək, cəmiyyətdə baş verən ictimai prosesləri, xalqın məişətini, yaşayış tərzini, əyrilikləri, onların səbəb və nəticələrini ədəbi-bədii və publisist materiallar vasitəsilə işıqlandırıb. Konkret olaraq mövcud mənəvi kataklizmlərə qarşı özünəməxsus şəkildə mübarizə aparıb. Təəssüflər olsun ki, müstəqillik illərinə qədər belə bir əzəmətli jurnal diqqət mərkəzindən kənarda qalıb. Düzdür, ayrı-ayrı ədəbiyyatşünas alimlərimizin yazdığı məqalələrdə, apardıqları monoqrafik tədqiqatlarda bəhs etdiyimiz jurnal haqqında bəzi qısa qeydlər öz əksini tapıb. Lakin həmin məlumatlar "Şeypur"un səsini, əks-sədasını bizə tam şəkildə çatdıra bilməyib.

Satirik jumalistikanın qaydalarına uyğun olaraq "Şeypur"da publisistik və bədii materiallar üstüörtülü imzalarla dərc edilmişdir. Jurnalda Səməd Mənsurun satirik şerləri, əsasən, "Pampuşəli" imzası ilə dərc olunmuşdur. Baş mühərrir Məmmədəli Sidqi isə daha çox "Şeypur" imzası ilə çıxış etmişdir. Jurnalda "Dağlı", "Dağlızadə" (C.Cabbarlı), "Qozqurab bəy" (Əmin Abid), habelə " Yaf-tuməli", "Çalma", "Qoçu Mauzerzadə". "Mömin çinovnik", "Lağlağı", "Müsahib", "Hamınalsuvar" və s. gizli imzalar da işlənmişdir.

Jurnal Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin müstəqillik ideallarını təbliğ edir, bu yoldakı əngəlləri, bolşevik-daşnak fitnəkarlıqlarını, Bakı neftini ələ keçirməyə can atan əcnəbi dövlətlər arasındakı çəkişmələri ifşa edirdi. "Molla Nəsrəddin" jurnalının ənənələrini davam etdirən "Şeypur"da müxtəlif satirik-yumoristik üsullardan istifadə olunurdu. "Şeypur"un lüğəti", "Bakı xəbərləri", "Poçt qutusu", "Teleqraf xəbərləri" və s. başlıqlar altında verilən materiallar, hər nömrədə dərc edilən şerlər sıyasi kəskinliyi, tənqid hədəflərinin aydınlığı və populyarlığı ilə seçilirdi.

Jurnal haqqında geniş tədqiqat aparmış filologiya elmləri doktoru Hüseyn Həşimli yazırdı ki, "Şeypur"a uzun illər birtərəfli, laqeyd münasibət bilavasitə onun mövzu-ideya mündəricatı, izlədiyi qayə ilə bağlı idi:

  İctimai-siyasi hadisə və proseslərə aydın mövqedən münasibət bildirən jurnal Vətən və xalq taleyi üçün xüsusi önəm daşıyan məsələlərə həssaslıqla yanaşır, milli mənafelərin ardıcıl müdafiəçisi kimi çıxış edir, bu yolda heç nədən çəkinmirdi. Xüsusən Azərbaycanın yenidən işğalına yönələn rus bolşevizminin əsl mahiyyəti, onlara və digər havadarlarına arxalanan ermənilərin fitnəkar əməlləri, əsassız torpaq iddiaları, 1918-ci ilin martında soydaşlarımıza qarşı törətdikləri qanlı qırğınlar "Şeypur”un səhifələrində tutarlı faktlar və əhatəli təhlillər vasitəsilə gah ciddi, gah da satirik tərzdə öz ifadəsini tapırdı.  

Jurnalın aparıcı yazarlarından biri Məmmədəli Sidqi olub. O, 1910-11-ci illərdə "Molla Nəsrəddin” jurnalında redaktor köməkçisi kimi çalışıb. Bu jurnalla yanaşı, "azə həyat”, "İqbal”, "Yeni iqbal”, "Bəsirət”, "Tuti”, "Zənbur”, "Azərbaycan” və digər mətbuat orqanlarında müxtəlif mövzularda çoxsaylı məqalələr və felyetonlar dərc etdirib. Lakin onun bədii-publisistik irsi, o cümlədən "Şeypur” jurnalındakı fəaliyyəti indiyədək araşdırılmayıb. Məmmədəli Sidqinin "Şeypur”un ilk sayındakı "Altı ay” adlı məqaləsi jurnalın əsas məramnaməsi, proqram sənədi də sayıla bilər. Burada həftəlik jurnalın əsas hədəfləri, başlıca qayəsi öz ifadəsini tapıb. M.Sidqinin jurnalın müxtəlif saylarında verilmiş "Əsgərlik”, "Qrammofon”, "Tiflis duması”, "Barışırlar”, "Nə istəyirlər?”, "Nə var, nə yox?”, "Bu gün”, "Siyasət” və digər məqalə və felyetonları onun yetkin qələmindən, aydın milli mövqeyindən soraq verir. "Şeypur”un səhifələrində müxtəlif gizli imzalar qoyulub. Jurnaldakı məşhur "Şeypur” imzasının şair-publisist, jurnalın naşiri Səməd Mənsura mənsubluğu barədə iddia edilsə də, Hüseyn Həşimlinin fikrincə, bu, doğru deyil. Məşhur salnaməçi Qulam Məmmədli "İmzalar” kitabında "Şeypur” imzasını Məmmədəli Sidqiyə aid edib. Tədqiqatçının yazdığına görə, bu daha əsaslıdır. Jurnalın ilk sayındakı "Altı ay” məqaləsində Məmmədəli Sidqi əsas diqqəti 1918-ci ilin qanlı mart qırğınına yönəldərək azərbaycanlılara xitabən yazırdı: "Altı aydır ki, gülməmisən. Mart hadisatından, bolşeviklərin təbirincə, vətəndaş müharibəsindən sonra suya batmış toyuq kimi suyu süzülə-süzülə bir tərəfdə qalmışdın. Öz şəhərində, öz evində özgə yerdən gəlmişlərin əli altında əzilirdin. Küçədən keçəndə küçə dibi ilə yeriyib, öz ana dilində danışmağa ehtiyat edirdin...”. Göründüyü kimi, M.Sidqi mart hadisələrini vətəndaş müharibəsi sayan bolşeviklərin də iç üzünü qısa ştrixlə açır. Həmin sayda "Yaftım” imzalı "Zəbani-hal” adlı şeirdə isə bolşeviklərin, Şaumyan kimi maskalı daşnakların Bakıdakı qanlı cinayətləri pislənilir. Jurnalın naşiri Səməd Mənsurun ilk sayda "Pompuşalı” imzasıyla verilmiş "Qaçmaq günüdür” şeirində Azərbaycan və türk silahlı qüvvələrinin Bakını azad etmək üçün birgə hərbi əməliyyatları alqışlanır. Torpaqlarımızdan çəkilməyə məcbur qalan ingilis və erməni bölüklərinə ironiya ilə xitab olunur. Bu sayda "Şeypur”un lüğəti” başlıqlı satirik şərhlərdə də ermənilərin iç üzü açılır. "Şeypur”un 3-cü sayındakı "Teleqraf xəbərləri”ndə milli qüvvələrin Bakını yadellilərdən azad etməsi xəbərindən əndişələnən ermənilərin məkrli siması satirik tərzdə ifşa edilir:

  ... Andranik Bakının alınması xəbərini eşitcək canını bədənindən çıxarıb, tezliklə özünü Bakıya yetirmək üçün propusk alıb havaya qalxdı. Andranikin keçəcəyi yollara xəbər verildi ki, hər yerdə onu müşayiət etsinlər... Dünən Andranikin ruhu qara paltarda Şuşa şəhəri üzərindən Bakıya tərəf keçdi. İrəvan-Andranikin ruhunun Bakıya tərəf getməsi xəbəri alınan kimi ermənilər tərəfindən Hamazaspa təbrik teleqrafları göndərildi. Andranikin ruhu Bakıdan qayıdana qədər onun cəmdəyini saxlamaq lazım gəldiyindən İrəvandan Zəngəzura bir dəstə nümayəndə göndərildi ki, Andranikin cəmdəyini İrəvana gətirsinlər  

"Şeypur”un 4-cü sayında Məmmədəli Sidqinin dərc etdirdiyi "Tiflis duması” adlı məqalədə "sosialist dərisi örtmüş daşnakların” 1918-ci ilin martında törətdikləri qanlı qırğınları pərdələməsi, uydurmalar yayması, bolşeviklərin erməniləri dəstəkləməsi, azərbaycanlılara münasibətdə ayrı-seçkilik etməsi, azərbaycanlıların əks-inqilabçı adıyla qırdırılması diqqət mərkəzinə çəkilir. Müəllif istehza və qəzəblə yazır: "Qafqaz islam əhalisi hamısı "kontrevolyusioner”, yəni əks-inqilabçı olduqlarına görə onların qətli vacibdir. Lakin kirvələr əsl həqiqi sosialist, yəni cibgir olduqlarından onlar lazımlı adamlardırlar. Özləri də azdırlar. ... Onlara əl gəzdirib azaltmaq yaxşı deyildir”. M.Sidqi əsl vətəndaş yanğısı ilə belə bir haqlı sual verirdi: "Amma bircə burası var ki, bilmirəm, bu "rəhmli ağalar” bir neçə ildə bütün Qafqaziyada müsəlman qanı çay kimi axanda harada idilər?”

Jurnalın 5-ci sayındakı "Rəsmi-güşad” adlı yazıda azərbaycanlılarda düşmənə qarşı birliyin, səfərbərlik ruhunun güclü olmasının vacibliyi önə çəkilib. Eyni zamanda mart hadisələrindən danışılarkən erməni namərdliyinin iç üzü konkret şəkildə açılıb. Onların "müsəlmanları qırması, evləri çapıb talaması, bazarları yandırması” nəzərə çatdırılıb. Bu saydakı "Taziyanə” adlı şeir parçasında da "Bakı yandı, millət qırıldı” harayı eşidilir. 6-cı sayda "Şeypur” imzalı müəllifin "Nə istəyirlər?” adlı məqaləsində də erməni xislətinin böhtankeş mahiyyəti önə çəkilir. Bu saydakı "Bir diplomat ilə müsahibə”də erməni quldurların günahsız azərbaycanlıları qətlə yetirməsi nəzərə çatdırılır: "Erməni cümhuriyyətinin müsəlləh qüvvəsi Andranik başda olmaqla xırda uşaq-muşaqları qırmaqla rəşadətini göstərir” .

7-ci sayda "Mərqub” imzasıyla verilmiş "Təqsirkar gücsüzdür” adlı məqalədə 1918-ci ilin mart hadisələrində daşnakların təkcə Bakıda 13 min azərbaycanlını əsir götürməsi, onların ev-eşiyini talan etməsi barədə danışılır: "Bu on üç min nəfərin evi, məlum olduğu kimi, Caparidze və Məşədi bəyin söylədiyinə görə talan edilib. Aparılan aparılıb, yerdə qalan stəkan, nimçə kimi şeylər sındırılıb”. Məqalədə o da vurğulanıb ki, ermənilərin törətdiyi vəhşilik və talanın miqyası daha böyük olmuş, bolşeviklər isə "camaatı həyəcana gətirməmək üçün birə üç dəfə az demişlər”. 8-ci saydakı "Bu gün” məqaləsində isə Andranikin "Qarabağda müsəlmanları qırmağa başlaması”, Ermənistan hökumətinin ona dəstək verməsi, ermənilərin əsassız iddiaları nəzərə çatdırılır: "Həyasız adamdan hər nə desən, baş verər. Bu həyasızlardan biri də Ermənistan hökumətinin baş komandanı Andranik kirvədir ki, yenə Qarabağda baş qaldırıb müsəlmanları qırmağa başlayıb. Ermənistan hökuməti də gözlərini yumub, əli ilə işarə eləyir. Ermənistan hökumətinin nə tövr siyasət yeritdiyini və nə fikirdə olduğunu təfsir etmək artıqdır. Bu hökumət deyir ki, Qafqazda Gürcüstan və Azərbaycan ola bilməz. Burda ancaq bir Ermənistan ola bilər. Qafqazın hamısı ya gərək Ermənistan olsun, ya da Ermənistana tabe kimi bir şey olsun”. Məqalə müəllifi onu da vurğulayır ki, Tiflisdə çıxan "Qruziya” qəzeti Upuçnin adlı rus yazıçısının "Keçmiş xülyalar” adlı məqaləsini öz səhifələrində dərc etməklə ermənilərə cavab vermək istəyib. "Azərbaycan” qəzeti də həmin məqalənin tərcüməsini dərc edib. Bu məqalədə Upuçnin aşkar şəkildə yazır ki, Qafqazda Ermənistan adlı bir şey olmayıb. Ruslar Qafqazı tutanda burada bir Gürcüstan olub, bir də Azərbaycan xanlıqları... Həmin saydakı "Teleqraf xəbərləri”ndə, eləcə də "Özciyəzim” imzasıyla verilmiş "Azərbaycan” adlı məqalədə Andranikin və Biçeraxovun Zəngəzur və Cəbrayıl qəzalarında soydaşlarımıza qarşı qırğınlar təşkil etməsi, Ermənistanın Kaçaznuni hökumətinin buna dəstək verməsi faktları önə çəkilib. Bu sayda "Kənarçı Pompuşalı”nın "Ziyalılarımız” felyetonunda bolşevik-daşnak qüvvələrinin azərbaycanlılara qarşı törətdiyi kütləvi qırğınlardan danışılıb. Həmçinin, tarixi saxtalaşdıran, hətta Nuh peyğəmbərin, Adəm ilə Həvvanın erməni olduğunu iddia edən ermənilərin cəfəng uydurmaları satirik tənqid hədəfinə çevrilib.

Jurnalın 9-cu və 10-cu sayında "Teleqraf xəbərləri”ndə də Andranikin vəhşilikləri faktlarla ifşa olunub. Yuxarıda vurğuladığımız kimi, H.Həşimlinin "Şeypur” jurnalının tədqiqi sahəsində atdığı ən böyük addım onun tam şəkildə yenidən nəşrinə nail olmasıdır.Burada verilən məlumatlar da H.Həşimlinin tədqiqatlarına istinadən hazırlanmışdır.

Jurnal haqqında monoqrafiyalar

 
"Məmmədəli Sidqi və "Şeypur" jurnalı" adlı monoqrafiya

"Şeypur" jurnalı haqqında filologiya elmləri doktoru, əməkdar elm xadimi Hüseyn Həşimli "Elm və təhsil" nəşriyyatında çap olunmuş üç yeni kitabı onun həmin sahədəki səmərəli tədqiqatlarının davamı və uğurlu bəhrəsi kimi maraq doğurur. Kitablardan biri "Məmmədəli Sidqi və "Şeypur" jurnalı" adlanır. Ötən əsrin birinci yarısında Azərbaycanda maarif, ədəbiyyat, mətbuat, teatr və sair sahələrdə ciddi, mühüm xidmətlər göstərmiş Məmmədəli Sidqinin çoxşaxəli fəaliyyəti, təəssüf ki, indiyədək öyrənilməmiş, yalnız tək-tək müəlliflər onun haqqında qısa fikirlər söyləmişlər. Hüseyn Həşimli görkəmli həmyerlimiz haqqında uzun müddət araşdırma aparmış, onun həyat və yaradıcılığı barədə bitkin təsəvvür yaradan kitab yazmışdır. Kitabın “Məmmədəli Sidqinin ömür yolu və fəaliyyətinin əsas yönləri” adlı ilk fəslində tədqiqatçı ötən əsrin ilk onilliklərinə aid çoxsaylı dövri mətbuat və arxiv materialları əsasında bu istedadlı ziyalının həyat və yaradıcılığının başlıca mərhələ və istiqamətlərini incələmiş, onun Naxçıvan, Bakı və Aşqabaddakı pedaqoji fəaliyyəti, ötən əsrin ilk onilliklərində “Həyat”, “İrşad”, “Molla Nəsrəddin”, “İqbal”, “Sovqat”, “Bəsirət”, “Tazə xəbər”, “Sədayi-həqq”, “Sədayi-vətən”, “Həqiqət”, “Babayi-Əmir”, “Azərbaycan”, “Zənbur” kimi digər qəzet və jurnallarda “Zadə”, “Rizə”, “Əfi”, “Bekar”, “Qəmiş”, “Bir naxoş”, “Kabla Kövsər”, “Kərtənkələ”, “Kəzbi”, “Lavaş” və digər imzalarla dərc etdirdiyi çoxsaylı bədii və publisistik yazıların əsas məğzinə, ideya-bədii məziyyətlərinə nəzər salmış, onların bir qismini ilk dəfə təhlilə cəlb etmişdir.

M.Sidqinin bədii yaradıcılığı, teatr sahəsində fəaliyyəti də çoxsaylı qaynaqlar əsasında işıqlandırılmışdır. Kitabın ikinci və üçüncü fəsilləri isə Məmmədəli Sidqinin redaktorluğu ilə Bakıda 1918-1919-cu illərdə çıxmış “Şeypur” jurnalına həsr olunmuşdur. O illərdə Azərbaycanın yenidən işğalına çalışan bolşeviklərin, torpaqlarımıza basqınlar edib qanlar tökən ermənilərin mənfur simasını ifşa edən bu jurnal sovet dövründə “əksinqilabi ruhlu” mətbuat orqanı sayılaraq diqqətdən kənarda qalmış, son vaxtlarda isə onun haqqında yalnız bəzi qısa mülahizələr söylənilmişdir. H.Həşimli ilk dəfə əhatəli araşdırma aparmış, jurnal barədə bir sıra məsələləri dəqiqləşdirmişdir. Xüsusən jurnaldakı “Şeypur” imzasının şair-publisist Səməd Mənsura deyil, Məmmədəli Sidqiyə mənsubluğu sübuta yetirilmişdir. Üçüncü fəsildə M.Sidqinin “Şeypur”da çıxmış məqalə və felyetonları ilk dəfə özünün elmi tədqiqini tapmışdır. Həmin əsərlər Vətən və xalq taleyi üçün aktual məsələləri əks etdirməsi, dərin milli mündəricəsi, xüsusən bolşevik-daşnak qüvvələrin iç üzünü açması, ümumən, ideya-bədii dolğunluğu ilə böyük əhəmiyyətə malikdir. Kitabın “Əlavələr” bölməsində Məmmədəli Sidqinin “Şeypur” jurnalında çıxmış əsərlərindən seçmələrin transliterasiya edilərək oxucu­lara çatdırılması elmi təhlillərdən alınan təəssüratı layiqincə tamamlayır və Məmmədəli Sidqinin dərin milli ruhlu bir ziyalı olduğunu aşkar şəkildə nümayiş etdirir. Onun “Əsgərlik”, “Altı ay”, “Nə istəyirlər?”, “Siyasət”, “Bu gün”, “Qrammofon”, “Barışırlar”, “Gürcü-erməni vuruşması” kimi məqalə və felyetonları bu baxımdan xüsusilə diqqəti çəkir.

 
"Şeypur" jurnalı (1918-1919) adlı monoqrafiya

Qeyd olunduğu kimi, indiyədək araşdırılmayan “Şeypur” jurnalı Məmmədəli Sidqinin redaktorluğu ilə çıxmışdır. Mətbuat tariximizdə mühüm mövqe tutan bu jurnal o dövrün sosial-siyasi, ədəbi-mədəni reallıqlarını əhatəli şəkildə əks etdirir. Bunu nəzərə alan ədəbiyyatşünas Hüseyn Həşimli jurnalın bütün saylarını transliterasiya edərək latın əlifbası ilə çapa hazır­lamış, “Elm və təhsil” nəşriyyatında çap etdirmişdir. "Şeypur” jurnalı (1918-1919-cu illər)" adlanan bu irihəcmli kitabda jurnalın on dörd sayının hamısındakı materiallar ardıcıllıqla oxuculara təqdim olunmuşdur. “Milli mətbuat tariximizin dəyərli səhifəsi” adlı geniş ön sözdə “Şeypur” jurnalı, onun əsas müəllifləri, izlədiyi qayə, tutduğu mövqe və sair barədə ətraflı məlumat verilmişdır. Öyrənirik ki, bu jurnalın səhifələrində onun redaktoru Məmmədəli Sidqi ilə yanaşı, Səməd Mənsur, Cəfər Cabbarlı, Salman Mümtaz, Əliabbas Müznib, Əmin Abid, Məmmədəli Nasir və digər tanınmış ədiblərin aktual mövzularda bədii və publisistik əsərləri nəşr olunmuşdur. Kitabla yaxından tanışlıq deməyə əsas verir ki, uzun illər boyu diqqətdən kənarda qalmış “Şeypur” jurnalı milli mətbuatımızın tarixində önəmli yer tutmuş, xalqın milli özünüdərkində, satirik poeziya və publisistikanın inkişafında diqqətəlayiq rol oynamışdır.

2017-ci ildə professor Hüseyn Həşimli çoxillik tədqiqatlarının nəticəsi olaraq "Şeypur" jurnalı və ədəbi-tarixi həqiqətlər" monoqrafiyasını nəşr etdirmişdir.Həmin kitabda jurnalın nəşri tarixi, əsas müəllifləri, buradakı gizli imzaların sahibləri, jurnaldakı poeziya və publisistika materialları barədə geniş, hərtərəfli araşdırma aparılmışdır.

İstinadlar

  1. "Şeypur". Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti Ensiklopediyası. II. Bakı: "Lider". 2005. səh. 370. ISBN 9952-417-44-4.
  2. 525-ci Qəzet - “Şeypur” jurnalı erməni məkrini necə ifşa edirdi?
  3. “Şeypur” jurnalı və Məmmədəli Sidqi haqqında monoqrafiya
  4. ↑ 98 yaşlı satirik “Şeypur” jurnalı - sherg.az
  5. ↑ "Şeypur". Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti Ensiklopediyası. II. Bakı: "Lider". 2005. səh. 371. ISBN 9952-417-44-4.
  6. ↑ “Şeypur” jurnalı və Məmmədəli Sidqi haqqında ilk kitablar

Avqust 10, 2021
şeypur, jurnal, şeypur, bakıda, azərbaycan, dilində, nəşr, olunan, həftəlik, satirik, jurnal, şeypurbaş, redaktor, məhəmmədəli, sidqinöv, satirik, jurnaltəsisçi, məhəmmədəli, sidqitəsis, tarixi, oktyabr, 1918qərargah, bakıdil, ərəb, qrafikalı, azərbaycan, dili. Seypur Bakida Azerbaycan dilinde nesr olunan heftelik satirik jurnal 1 SeypurBas redaktor Mehemmedeli SidqiNov satirik jurnalTesisci Mehemmedeli SidqiTesis tarixi 5 oktyabr 1918Qerargah BakiDil ereb qrafikali Azerbaycan diliHaqqinda RedakteIlk sayi 1918 ci il oktyabrin 5 de sonuncu sayi ise 1919 cu il yanvarin 18 de cixmisdir Seypur jurnalinin cemi 14 sayi cixib onlardan 11 i 1918 ci ile 3 u ise 1919 cu ile aiddir Jurnalin ilk sayi 5 oktyabr 1918 ci ilde son sayi ise 18 yanvar 1919 cu ilde isiq uzu gorub 2 Jurnalin redaktoru meshur maarifci Mehemmed Tagi Sidqinin oglu Memmedeli Sidqi 3 nasiri Semed Mensur idi Heftede bir defe Turan metbeesinde nesr olunan Seypur jurnalinin sehifelerinde Memmedeli Sidqi Semed Mensur Salman Mumtaz Cefer Cabbarli Eliabbas Muznib Emin Abid ve diger taninmis qelem sahiblerinin ideya bedii mukemmelliye malik yazilari muhum yer tuturdu Umumiyyetle nesri boyunca Seypur jurnali oz etrafina dovrun bir sira maarifci ziyalilarini ictimai xadimlerini celb ederek cemiyyetde bas veren ictimai prosesleri xalqin meisetini yasayis terzini eyrilikleri onlarin sebeb ve neticelerini edebi bedii ve publisist materiallar vasitesile isiqlandirib Konkret olaraq movcud menevi kataklizmlere qarsi ozunemexsus sekilde mubarize aparib Teessufler olsun ki musteqillik illerine qeder bele bir ezemetli jurnal diqqet merkezinden kenarda qalib Duzdur ayri ayri edebiyyatsunas alimlerimizin yazdigi meqalelerde apardiqlari monoqrafik tedqiqatlarda behs etdiyimiz jurnal haqqinda bezi qisa qeydler oz eksini tapib Lakin hemin melumatlar Seypur un sesini eks sedasini bize tam sekilde catdira bilmeyib 4 Satirik jumalistikanin qaydalarina uygun olaraq Seypur da publisistik ve bedii materiallar ustuortulu imzalarla derc edilmisdir Jurnalda Semed Mensurun satirik serleri esasen Pampuseli imzasi ile derc olunmusdur Bas muherrir Memmedeli Sidqi ise daha cox Seypur imzasi ile cixis etmisdir Jurnalda Dagli Daglizade C Cabbarli Qozqurab bey Emin Abid habele Yaf tumeli Calma Qocu Mauzerzade Momin cinovnik Laglagi Musahib Haminalsuvar ve s gizli imzalar da islenmisdir 5 Jurnal Azerbaycan Xalq Cumhuriyyetinin musteqillik ideallarini teblig edir bu yoldaki engelleri bolsevik dasnak fitnekarliqlarini Baki neftini ele kecirmeye can atan ecnebi dovletler arasindaki cekismeleri ifsa edirdi Molla Nesreddin jurnalinin enenelerini davam etdiren Seypur da muxtelif satirik yumoristik usullardan istifade olunurdu Seypur un lugeti Baki xeberleri Poct qutusu Teleqraf xeberleri ve s basliqlar altinda verilen materiallar her nomrede derc edilen serler siyasi keskinliyi tenqid hedeflerinin aydinligi ve populyarligi ile secilirdi 5 Jurnal haqqinda genis tedqiqat aparmis filologiya elmleri doktoru Huseyn Hesimli yazirdi ki Seypur a uzun iller birterefli laqeyd munasibet bilavasite onun movzu ideya mundericati izlediyi qaye ile bagli idi 4 Ictimai siyasi hadise ve proseslere aydin movqeden munasibet bildiren jurnal Veten ve xalq taleyi ucun xususi onem dasiyan meselelere hessasliqla yanasir milli menafelerin ardicil mudafiecisi kimi cixis edir bu yolda hec neden cekinmirdi Xususen Azerbaycanin yeniden isgalina yonelen rus bolsevizminin esl mahiyyeti onlara ve diger havadarlarina arxalanan ermenilerin fitnekar emelleri esassiz torpaq iddialari 1918 ci ilin martinda soydaslarimiza qarsi toretdikleri qanli qirginlar Seypur un sehifelerinde tutarli faktlar ve ehateli tehliller vasitesile gah ciddi gah da satirik terzde oz ifadesini tapirdi Jurnalin aparici yazarlarindan biri Memmedeli Sidqi olub O 1910 11 ci illerde Molla Nesreddin jurnalinda redaktor komekcisi kimi calisib Bu jurnalla yanasi aze heyat Iqbal Yeni iqbal Besiret Tuti Zenbur Azerbaycan ve diger metbuat orqanlarinda muxtelif movzularda coxsayli meqaleler ve felyetonlar derc etdirib Lakin onun bedii publisistik irsi o cumleden Seypur jurnalindaki fealiyyeti indiyedek arasdirilmayib Memmedeli Sidqinin Seypur un ilk sayindaki Alti ay adli meqalesi jurnalin esas meramnamesi proqram senedi de sayila biler Burada heftelik jurnalin esas hedefleri baslica qayesi oz ifadesini tapib M Sidqinin jurnalin muxtelif saylarinda verilmis Esgerlik Qrammofon Tiflis dumasi Barisirlar Ne isteyirler Ne var ne yox Bu gun Siyaset ve diger meqale ve felyetonlari onun yetkin qeleminden aydin milli movqeyinden soraq verir Seypur un sehifelerinde muxtelif gizli imzalar qoyulub Jurnaldaki meshur Seypur imzasinin sair publisist jurnalin nasiri Semed Mensura mensublugu barede iddia edilse de Huseyn Hesimlinin fikrince bu dogru deyil Meshur salnameci Qulam Memmedli Imzalar kitabinda Seypur imzasini Memmedeli Sidqiye aid edib Tedqiqatcinin yazdigina gore bu daha esaslidir Jurnalin ilk sayindaki Alti ay meqalesinde Memmedeli Sidqi esas diqqeti 1918 ci ilin qanli mart qirginina yonelderek azerbaycanlilara xitaben yazirdi Alti aydir ki gulmemisen Mart hadisatindan bolseviklerin tebirince vetendas muharibesinden sonra suya batmis toyuq kimi suyu suzule suzule bir terefde qalmisdin Oz seherinde oz evinde ozge yerden gelmislerin eli altinda ezilirdin Kuceden kecende kuce dibi ile yeriyib oz ana dilinde danismaga ehtiyat edirdin Gorunduyu kimi M Sidqi mart hadiselerini vetendas muharibesi sayan bolseviklerin de ic uzunu qisa strixle acir Hemin sayda Yaftim imzali Zebani hal adli seirde ise bolseviklerin Saumyan kimi maskali dasnaklarin Bakidaki qanli cinayetleri pislenilir Jurnalin nasiri Semed Mensurun ilk sayda Pompusali imzasiyla verilmis Qacmaq gunudur seirinde Azerbaycan ve turk silahli quvvelerinin Bakini azad etmek ucun birge herbi emeliyyatlari alqislanir Torpaqlarimizdan cekilmeye mecbur qalan ingilis ve ermeni boluklerine ironiya ile xitab olunur Bu sayda Seypur un lugeti basliqli satirik serhlerde de ermenilerin ic uzu acilir Seypur un 3 cu sayindaki Teleqraf xeberleri nde milli quvvelerin Bakini yadellilerden azad etmesi xeberinden endiselenen ermenilerin mekrli simasi satirik terzde ifsa edilir Andranik Bakinin alinmasi xeberini esitcek canini bedeninden cixarib tezlikle ozunu Bakiya yetirmek ucun propusk alib havaya qalxdi Andranikin kececeyi yollara xeber verildi ki her yerde onu musayiet etsinler Dunen Andranikin ruhu qara paltarda Susa seheri uzerinden Bakiya teref kecdi Irevan Andranikin ruhunun Bakiya teref getmesi xeberi alinan kimi ermeniler terefinden Hamazaspa tebrik teleqraflari gonderildi Andranikin ruhu Bakidan qayidana qeder onun cemdeyini saxlamaq lazim geldiyinden Irevandan Zengezura bir deste numayende gonderildi ki Andranikin cemdeyini Irevana getirsinler Seypur un 4 cu sayinda Memmedeli Sidqinin derc etdirdiyi Tiflis dumasi adli meqalede sosialist derisi ortmus dasnaklarin 1918 ci ilin martinda toretdikleri qanli qirginlari perdelemesi uydurmalar yaymasi bolseviklerin ermenileri desteklemesi azerbaycanlilara munasibetde ayri seckilik etmesi azerbaycanlilarin eks inqilabci adiyla qirdirilmasi diqqet merkezine cekilir Muellif istehza ve qezeble yazir Qafqaz islam ehalisi hamisi kontrevolyusioner yeni eks inqilabci olduqlarina gore onlarin qetli vacibdir Lakin kirveler esl heqiqi sosialist yeni cibgir olduqlarindan onlar lazimli adamlardirlar Ozleri de azdirlar Onlara el gezdirib azaltmaq yaxsi deyildir M Sidqi esl vetendas yangisi ile bele bir haqli sual verirdi Amma birce burasi var ki bilmirem bu rehmli agalar bir nece ilde butun Qafqaziyada muselman qani cay kimi axanda harada idiler Jurnalin 5 ci sayindaki Resmi gusad adli yazida azerbaycanlilarda dusmene qarsi birliyin seferberlik ruhunun guclu olmasinin vacibliyi one cekilib Eyni zamanda mart hadiselerinden danisilarken ermeni namerdliyinin ic uzu konkret sekilde acilib Onlarin muselmanlari qirmasi evleri capib talamasi bazarlari yandirmasi nezere catdirilib Bu saydaki Taziyane adli seir parcasinda da Baki yandi millet qirildi harayi esidilir 6 ci sayda Seypur imzali muellifin Ne isteyirler adli meqalesinde de ermeni xisletinin bohtankes mahiyyeti one cekilir Bu saydaki Bir diplomat ile musahibe de ermeni quldurlarin gunahsiz azerbaycanlilari qetle yetirmesi nezere catdirilir Ermeni cumhuriyyetinin muselleh quvvesi Andranik basda olmaqla xirda usaq musaqlari qirmaqla resadetini gosterir 7 ci sayda Merqub imzasiyla verilmis Teqsirkar gucsuzdur adli meqalede 1918 ci ilin mart hadiselerinde dasnaklarin tekce Bakida 13 min azerbaycanlini esir goturmesi onlarin ev esiyini talan etmesi barede danisilir Bu on uc min neferin evi melum oldugu kimi Caparidze ve Mesedi beyin soylediyine gore talan edilib Aparilan aparilib yerde qalan stekan nimce kimi seyler sindirilib Meqalede o da vurgulanib ki ermenilerin toretdiyi vehsilik ve talanin miqyasi daha boyuk olmus bolsevikler ise camaati heyecana getirmemek ucun bire uc defe az demisler 8 ci saydaki Bu gun meqalesinde ise Andranikin Qarabagda muselmanlari qirmaga baslamasi Ermenistan hokumetinin ona destek vermesi ermenilerin esassiz iddialari nezere catdirilir Heyasiz adamdan her ne desen bas verer Bu heyasizlardan biri de Ermenistan hokumetinin bas komandani Andranik kirvedir ki yene Qarabagda bas qaldirib muselmanlari qirmaga baslayib Ermenistan hokumeti de gozlerini yumub eli ile isare eleyir Ermenistan hokumetinin ne tovr siyaset yeritdiyini ve ne fikirde oldugunu tefsir etmek artiqdir Bu hokumet deyir ki Qafqazda Gurcustan ve Azerbaycan ola bilmez Burda ancaq bir Ermenistan ola biler Qafqazin hamisi ya gerek Ermenistan olsun ya da Ermenistana tabe kimi bir sey olsun Meqale muellifi onu da vurgulayir ki Tiflisde cixan Qruziya qezeti Upucnin adli rus yazicisinin Kecmis xulyalar adli meqalesini oz sehifelerinde derc etmekle ermenilere cavab vermek isteyib Azerbaycan qezeti de hemin meqalenin tercumesini derc edib Bu meqalede Upucnin askar sekilde yazir ki Qafqazda Ermenistan adli bir sey olmayib Ruslar Qafqazi tutanda burada bir Gurcustan olub bir de Azerbaycan xanliqlari Hemin saydaki Teleqraf xeberleri nde elece de Ozciyezim imzasiyla verilmis Azerbaycan adli meqalede Andranikin ve Biceraxovun Zengezur ve Cebrayil qezalarinda soydaslarimiza qarsi qirginlar teskil etmesi Ermenistanin Kacaznuni hokumetinin buna destek vermesi faktlari one cekilib Bu sayda Kenarci Pompusali nin Ziyalilarimiz felyetonunda bolsevik dasnak quvvelerinin azerbaycanlilara qarsi toretdiyi kutlevi qirginlardan danisilib Hemcinin tarixi saxtalasdiran hetta Nuh peygemberin Adem ile Hevvanin ermeni oldugunu iddia eden ermenilerin cefeng uydurmalari satirik tenqid hedefine cevrilib Jurnalin 9 cu ve 10 cu sayinda Teleqraf xeberleri nde de Andranikin vehsilikleri faktlarla ifsa olunub Yuxarida vurguladigimiz kimi H Hesimlinin Seypur jurnalinin tedqiqi sahesinde atdigi en boyuk addim onun tam sekilde yeniden nesrine nail olmasidir Burada verilen melumatlar da H Hesimlinin tedqiqatlarina istinaden hazirlanmisdir Jurnal haqqinda monoqrafiyalar Redakte Memmedeli Sidqi ve Seypur jurnali adli monoqrafiya Seypur jurnali haqqinda filologiya elmleri doktoru emekdar elm xadimi Huseyn Hesimli Elm ve tehsil nesriyyatinda cap olunmus uc yeni kitabi onun hemin sahedeki semereli tedqiqatlarinin davami ve ugurlu behresi kimi maraq dogurur Kitablardan biri Memmedeli Sidqi ve Seypur jurnali adlanir Oten esrin birinci yarisinda Azerbaycanda maarif edebiyyat metbuat teatr ve sair sahelerde ciddi muhum xidmetler gostermis Memmedeli Sidqinin coxsaxeli fealiyyeti teessuf ki indiyedek oyrenilmemis yalniz tek tek muellifler onun haqqinda qisa fikirler soylemisler Huseyn Hesimli gorkemli hemyerlimiz haqqinda uzun muddet arasdirma aparmis onun heyat ve yaradiciligi barede bitkin tesevvur yaradan kitab yazmisdir Kitabin Memmedeli Sidqinin omur yolu ve fealiyyetinin esas yonleri adli ilk feslinde tedqiqatci oten esrin ilk onilliklerine aid coxsayli dovri metbuat ve arxiv materiallari esasinda bu istedadli ziyalinin heyat ve yaradiciliginin baslica merhele ve istiqametlerini incelemis onun Naxcivan Baki ve Asqabaddaki pedaqoji fealiyyeti oten esrin ilk onilliklerinde Heyat Irsad Molla Nesreddin Iqbal Sovqat Besiret Taze xeber Sedayi heqq Sedayi veten Heqiqet Babayi Emir Azerbaycan Zenbur kimi diger qezet ve jurnallarda Zade Rize Efi Bekar Qemis Bir naxos Kabla Kovser Kertenkele Kezbi Lavas ve diger imzalarla derc etdirdiyi coxsayli bedii ve publisistik yazilarin esas megzine ideya bedii meziyyetlerine nezer salmis onlarin bir qismini ilk defe tehlile celb etmisdir 6 M Sidqinin bedii yaradiciligi teatr sahesinde fealiyyeti de coxsayli qaynaqlar esasinda isiqlandirilmisdir Kitabin ikinci ve ucuncu fesilleri ise Memmedeli Sidqinin redaktorlugu ile Bakida 1918 1919 cu illerde cixmis Seypur jurnalina hesr olunmusdur O illerde Azerbaycanin yeniden isgalina calisan bolseviklerin torpaqlarimiza basqinlar edib qanlar token ermenilerin menfur simasini ifsa eden bu jurnal sovet dovrunde eksinqilabi ruhlu metbuat orqani sayilaraq diqqetden kenarda qalmis son vaxtlarda ise onun haqqinda yalniz bezi qisa mulahizeler soylenilmisdir H Hesimli ilk defe ehateli arasdirma aparmis jurnal barede bir sira meseleleri deqiqlesdirmisdir Xususen jurnaldaki Seypur imzasinin sair publisist Semed Mensura deyil Memmedeli Sidqiye mensublugu subuta yetirilmisdir Ucuncu fesilde M Sidqinin Seypur da cixmis meqale ve felyetonlari ilk defe ozunun elmi tedqiqini tapmisdir Hemin eserler Veten ve xalq taleyi ucun aktual meseleleri eks etdirmesi derin milli mundericesi xususen bolsevik dasnak quvvelerin ic uzunu acmasi umumen ideya bedii dolgunlugu ile boyuk ehemiyyete malikdir Kitabin Elaveler bolmesinde Memmedeli Sidqinin Seypur jurnalinda cixmis eserlerinden secmelerin transliterasiya edilerek oxucu lara catdirilmasi elmi tehlillerden alinan teessurati layiqince tamamlayir ve Memmedeli Sidqinin derin milli ruhlu bir ziyali oldugunu askar sekilde numayis etdirir Onun Esgerlik Alti ay Ne isteyirler Siyaset Bu gun Qrammofon Barisirlar Gurcu ermeni vurusmasi kimi meqale ve felyetonlari bu baximdan xususile diqqeti cekir Seypur jurnali 1918 1919 adli monoqrafiya Qeyd olundugu kimi indiyedek arasdirilmayan Seypur jurnali Memmedeli Sidqinin redaktorlugu ile cixmisdir Metbuat tariximizde muhum movqe tutan bu jurnal o dovrun sosial siyasi edebi medeni realliqlarini ehateli sekilde eks etdirir Bunu nezere alan edebiyyatsunas Huseyn Hesimli jurnalin butun saylarini transliterasiya ederek latin elifbasi ile capa hazir lamis Elm ve tehsil nesriyyatinda cap etdirmisdir Seypur jurnali 1918 1919 cu iller adlanan bu irihecmli kitabda jurnalin on dord sayinin hamisindaki materiallar ardicilliqla oxuculara teqdim olunmusdur Milli metbuat tariximizin deyerli sehifesi adli genis on sozde Seypur jurnali onun esas muellifleri izlediyi qaye tutdugu movqe ve sair barede etrafli melumat verilmisdir Oyrenirik ki bu jurnalin sehifelerinde onun redaktoru Memmedeli Sidqi ile yanasi Semed Mensur Cefer Cabbarli Salman Mumtaz Eliabbas Muznib Emin Abid Memmedeli Nasir ve diger taninmis ediblerin aktual movzularda bedii ve publisistik eserleri nesr olunmusdur Kitabla yaxindan tanisliq demeye esas verir ki uzun iller boyu diqqetden kenarda qalmis Seypur jurnali milli metbuatimizin tarixinde onemli yer tutmus xalqin milli ozunuderkinde satirik poeziya ve publisistikanin inkisafinda diqqetelayiq rol oynamisdir 6 2017 ci ilde professor Huseyn Hesimli coxillik tedqiqatlarinin neticesi olaraq Seypur jurnali ve edebi tarixi heqiqetler monoqrafiyasini nesr etdirmisdir Hemin kitabda jurnalin nesri tarixi esas muellifleri buradaki gizli imzalarin sahibleri jurnaldaki poeziya ve publisistika materiallari barede genis herterefli arasdirma aparilmisdir Istinadlar Redakte Seypur Azerbaycan Xalq Cumhuriyyeti Ensiklopediyasi II Baki Lider 2005 seh 370 ISBN 9952 417 44 4 525 ci Qezet Seypur jurnali ermeni mekrini nece ifsa edirdi Seypur jurnali ve Memmedeli Sidqi haqqinda monoqrafiya 1 2 98 yasli satirik Seypur jurnali sherg az 1 2 Seypur Azerbaycan Xalq Cumhuriyyeti Ensiklopediyasi II Baki Lider 2005 seh 371 ISBN 9952 417 44 4 1 2 Seypur jurnali ve Memmedeli Sidqi haqqinda ilk kitablarMenbe https az wikipedia org w index php title Seypur jurnal amp oldid 5890841, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.