Azərbaycanca
සිංහල
Türkçe
İydə (lat. Elaeagnus) — bitkilər aləminin gülçiçəklilər dəstəsinin i̇ydəkimilər fəsiləsinə aid bitki cinsi.
| İydə | ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||
| Elmi təsnifat | ||||||||||
| Domen: Klad: Ranqsız: Aləm: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Dəstə: Fəsilə: Cins: İydə | ||||||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||||||
| ||||||||||
Azərbaycanda 2 növü yayılıb: daryarpaq iydə (Eleagnus angustifolia) və Xəzər iydəsi (Eleaegnus caspica). Yuxarıda göstərilənlərdən başqa, Azərbaycanda 2 növ iydə becərilir. Onlardan biri tikanlı və ya daim yaşıl iydə (E. pungens) o biri isə şərq iydəsi (E. orientalis) adlanır.
Azərbaycanda becərilən iydə növləri bəzək, meliorativ və eləcə də xoş dad malik meyvələri bitki hesab olunur. Onların hamısının meyvələri yeməlidir.
İydə meyvəsinin lət hissəsində 40 %-ə qədər şəkərlər vardır ki, bunların da 20 %-ni qlükoza və fruktoza təşkil edir. Bundan əlavə tərkibində selik, zülal maddələr, aşı maddələr, C vitamini, üzvi turşular, boyayıcı maddələr də vardır. Meyvəsinin lət hissəsi kalium və fosfor duzları ilə zəngindir.
Azərbaycanda becərilən iydə ağaclarının meyvələrindən xoşətirli və dadlı nemət kimi geniş istifadə olunur. Bundan əlavə meyvələrin lət hissəsindən alınan aşı və kolloidli maddələrin konsentratı olan "pşatin" preparatından mədə – bağırsaq xəstəliklərində, büzüşdürücü, bakterisid və antiseptik vasitə kimi də istifadə olunur.
Meyvələrindən həmçinin, böyrək xəstəliklərində sidikqovucu, bürüyücü maddə kimi də istifadə edilir. Bundan əlavə boğaz ağrısında, ağız nahiyəsinin iltihabında qarqara dərmanı kimi "loxtan" adı preparatı işlədilir.
İydə ağacının respublikada daha geniş becərilməsi zəruridir.
Növləri
- Daryarpaq iydə (Elaeagnus angustifolia L.)
- Xəzər iydəsi (Elaeagnus caspica (Sosn.) Grossh.)
İstinadlar
- Linney K. Genera plantarum eorumque characteres naturales, secundum numerum figuram, situm, & proportionem omnium fructificationis partium. 5 Stokholm: 1754. S. 57. doi:10.5962/BHL.TITLE.746
- Linnaeus C. Species Plantarum (lat.): Exhibentes plantas rite cognitas ad genera relatas. 1753. C. 1. S. 121.
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Iyde lat Elaeagnus bitkiler aleminin gulcicekliler destesinin i ydekimiler fesilesine aid bitki cinsi IydeElmi tesnifatDomen EukariotlarKlad DiaphoretickesRanqsiz ArxeplastidlerAlem BitkilerKlad StreptofitlerKlad EmbryophytesKlad Klad Klad Toxumlu bitkilerKlad Cicekli bitkilerKlad Klad Klad Klad RosidsKlad Deste GulciceklilerFesile IydekimilerCins IydeBeynelxalq elmi adiElaeagnus L 1753Sekil axtarisiITIS 27769NCBI 36776EOL 39936525 Azerbaycanda 2 novu yayilib daryarpaq iyde Eleagnus angustifolia ve Xezer iydesi Eleaegnus caspica Yuxarida gosterilenlerden basqa Azerbaycanda 2 nov iyde becerilir Onlardan biri tikanli ve ya daim yasil iyde E pungens o biri ise serq iydesi E orientalis adlanir Azerbaycanda becerilen iyde novleri bezek meliorativ ve elece de xos dad malik meyveleri bitki hesab olunur Onlarin hamisinin meyveleri yemelidir Iyde meyvesinin let hissesinde 40 e qeder sekerler vardir ki bunlarin da 20 ni qlukoza ve fruktoza teskil edir Bundan elave terkibinde selik zulal maddeler asi maddeler C vitamini uzvi tursular boyayici maddeler de vardir Meyvesinin let hissesi kalium ve fosfor duzlari ile zengindir Azerbaycanda becerilen iyde agaclarinin meyvelerinden xosetirli ve dadli nemet kimi genis istifade olunur Bundan elave meyvelerin let hissesinden alinan asi ve kolloidli maddelerin konsentrati olan psatin preparatindan mede bagirsaq xesteliklerinde buzusdurucu bakterisid ve antiseptik vasite kimi de istifade olunur Meyvelerinden hemcinin boyrek xesteliklerinde sidikqovucu buruyucu madde kimi de istifade edilir Bundan elave bogaz agrisinda agiz nahiyesinin iltihabinda qarqara dermani kimi loxtan adi preparati isledilir Iyde agacinin respublikada daha genis becerilmesi zeruridir NovleriDaryarpaq iyde Elaeagnus angustifolia L Xezer iydesi Elaeagnus caspica Sosn Grossh IstinadlarLinney K Genera plantarum eorumque characteres naturales secundum numerum figuram situm amp proportionem omnium fructificationis partium 5 Stokholm 1754 S 57 doi 10 5962 BHL TITLE 746 Linnaeus C Species Plantarum lat Exhibentes plantas rite cognitas ad genera relatas 1753 C 1 S 121 Hemcinin bax