fbpx
Wikipedia

İordaniya coğrafiyası

Noyabr 27, 2021

İordaniya coğrafiyası — İordaniya dövləti Cənubi-Qərbi Asiyada Aralıq dənizinin şərqində yerləşmişdir.

Sahəsi və sərhədləri

Ərəbcə Məmləkə-Əl Ürdüniyyə adlanan İordaniya dövləti Cənubi-Qərbi Asiyada Aralıq dənizinin şərqində yerləşmişdir.

Sahəsi 89,2 min kvadrat km-dir. Sahəsinin böyüklüyünə görə dünya dövlətləri arasında 110-cu yeri tutur. Ölkə Suriya, İraq, Səudiyyə Ərəbistan və İsraillə həmsərhəddir. Əslində İordaniyanın Fələstinlə də dövlət sərhədi olmalı idi. BMT-nin müstəqil Fələstin dövləti üçün hələ 1947-ci ildə ayırdığı torpaqları İsrail zəbt etdiyindən hələlik bu sərhəd rəsmi dövlət səviyəsində mövcud deyil. Ölkənin cənubdan kiçik məsafədə Qırmızı dənizin Əqəbə körfəzinə çıxışı var.

İordaniyanın relyefi

 
İordaniyanın fiziki xəritəsi.
 
Əl-Salt kəndi, Əl-Balqa (mühəffaza)
 
Ram vadisi İordaniyanın cənubunda səhralıq
 
Dana yarğanı

İordaniyanın təbiəti ilk baxışda yeknəsək görünsə də onun özünəməxsus çalarları, gözəllikləri və qəribə təzadları vardır. Ölkə ərazisinin çox hissəsini əsasən şərqə doğru alçalan səhra və yarımsəhralar tutur. Şərqdəki qumlu səhralaradan qərbə getdikcə relyef tədricən dəyişir, yəni hündürlük 400-500 metrdən 1200-1800 metrə qədər yüksəlir. Nisbətən hündür dağlar ərazinin cənubundadır. Məsələn, Ram dağının hündürlüyü 1754 m, Əş-Şəranın hündürlüyü isə 1734 metrə bərabərdir.

Ölkənin səth qurluşundakı təzadlardan biri də ondan ibarətdir ki, Şərq hissədəki səhra və yarımsəhralar zonasını, qərbdəki, qismən dağlıq ərazini şimaldan cənuba doğru meridian istiqamətində uzanan Qhor tektonik çökəkliyi ayırır. Bu çökəkliyin cənub davamını əlƏrəb vadisi təşkil edir. Ölkənin, demək olar ki, yeganə çayı olan İordan bu çökəkliklə axır və dünya ədəbiyyatında məşhurlaşan Ölü dənizə tökülür. Qhor çökəkliyi planetimizin ən dərin çökəkliyi hesab edilir. Dərinliyi okean səviyyəsindən 793 metr aşağıdır. Eni 7–8 km, bəzi yerlərdə 20–25 km-ə çatır..

Təbii ehtiyatları

İordaniya faydalı qazıntılarla o qədər də zəngin deyil. Ölkə ərazisinin çox hissəsi, xüsusilə şərq bölgəsində faydalı qazıntıları aşkar etməkdən ötrü geoloji kəşfiyyat işlərini aparmaq nisbətən çətindir, çünki bu bölgədə su mənbələri, demək olar ki, yox dərəcəsində olmaqla yanaşı mövcud yeraltı sərvətlər yaşayış məntəqələrindən və ya magistral yollardan uzaqda yerləşmişdir. Buna görə də ölkədəki təbii sərvətlər o qədər də yaxşı öyrənilməmişdir. Ölkənin ən mühüm faydalı qazıntısı ərazinin əksər yerlərində rast gəlinən yüksək keyfiyyətli fosforit yataqlarıdır.

Fosforit ehtiyatına görə Ürdün regionda birinci, dünyada isə beşinci yeri tutur. Ürdündə fasforiti «boz qızıl» adlandırırlar. Ölkənin ən böyük fosforit yataqları Ər-Rüseyf, Ən-Həsa və Şeydidə cəmləşmişdir. Bu yataqlar içərisində ən perspektivlisi Şeydi yatağıdır. Fosforitlə yanaşı ölkə mineral duzlar və tikinti materialları ilə də zəngindir. Ölü dəniz müxtəlif duz ehtiyatının xəzinəsidir. Burada duzun ehtiyatı 40 mln. tondan artıqdır. Ölü dənizin təbii sərvətlərindən səmərəli istifadə etmək məqsədilə 1982-ci ildə Lisan yarımadasında emaledici müəssisə tikilib istifadəyə verilmişdir.

Ürdün tədricən dünyanın iri gübrə istehsalçılarından birinə çevrilə bilər. Fosfor və duzlardan əlavə ölkədə ehtiyatı böyük olmayan dəmir, mis, manqan filizləri və uran yataqları aşkar edilmişdir.

İqlimi

İordaniya ərazicə kiçik dövlət olsa da, relyefinin müxtəlifliyi, həmçinin ölkənin yerləşdiyi coğrafi enlik burada yayı isti və quru, qışı yumşaq və nisbətən rütubətli keçən subtropik iqlimin formalaşmasına səbəb olmuşdur. İlin təqribən 6-7 ayında havalar çox isti və quru olur. Bəzi aylarda heç bir damla da yağış yağmır. Yağıntılara yalnız oktyabrdan-aprelə qədər təsadüf edilir. Orta illik yağıntının miqdarı ərazinin şimal-qərbində 400–500 mm, şərqində isə 100–120 mm-dir.

Ölkənin müxtəlif rayonlarındakı iqlim şəraiti relyefin müxtəlifliyi ilə izah olunur. Bu səbəbdən şərq bölgədə havanın orta temperaturu yanvarda 7-9 dərəcə C (İordan çayının sahillərində 15-16 dərəcə C), iyulda 28-38 dərəcə C (Qhor vadisində 48-50 dərəcə C) arasında dəyişir.. Ölkənin şərqindəki səhra zonasında bu iqlim göstəricilərinin kəmiyyəti bir qədər yüksək olur. Yəni sutkalıq və aylıq amplituda artdığından iqlim sərtləşir. Ölkənin bütün ərazisi üçün yay mövsümündə qeyri-müntəzəm və daima əsən qərb küləkləri səciyyəvidir. Ərəbistan yarımadasındakı səhralardan əraziyə «Sirokko» adlanan qızmar külək əsir. Sirokko otları, əkinləri yandırır məhv edir, qum fırtınaları yaradır. Bu səbəbdən də ölkədə bitki örtüyü çox kasıbdır. Yalnız səth axınları olan yerlərdə xurma və zeytun plantasiyaları salınmışdır.

Daxili suları

Ölkədə həqiqi mənada su mənbəyi olan cəmi bir çay var. Bu, daimi axara malik olan İordan çayıdır. Bundan əlavə vadilər, quru dərələr, payızda yağışlar mövsümü zamanı sulu olurlar. Bu yağış sularını toplayıb suvarmada istifadə etmək ötrü ölkədə bəndlər tikilmişdir.

İordan çayı ölkədə daimi axarlı su arteriyasıdır. Çayın ümumi uzunluğu 252 km-dir. Mənbəyini Hərmun dağ massivindəki Cəbələş-Şeyl silsiləsindən götürən çay Qhor cökəkliyi ilə axaraq Huma və Təbəriyyə göllərindən keçib Ölü dənizə tökülür. Çay öz axarı boyunca çoxlu astanalar əmələ gətirmişdir.. Bu çay üzərində su elektrik stansiyası da tikilmişdir. Maraqlı cəhətlərdən biri də budur ki, xristianların və müsəlmanların müqəddəs yazılarında İordan çayı haqqında çoxlu əfsanələr, rəvayətlər mövcuddur. Xristianların müqəddəs yazılarında göstərilir ki, İsa Peyğəmbər (İisus Xristos) İordan çayında xaç suyuna salınmış, yəni xristianlığı qəbul etmişdir.

Ürdünü məşhurlaşdıran təkcə təbiətindəki müxtəliflik deyil, həm də milyon illərlə burada qərar tutan Ölü dənizdir. İordan çayı, səthə çıxan bulaqlar və digər kiçik axarlar həyat mənbəyi, yaşıllıqlara təkan verən amil olduğu halda, ölkədəki nadir su hovuzu olan Ölü dəniz hər şeyi məhv edib duza döndərir.

Ölü dəniz Cənub-Qərbi Asiyanın axarsız göllərindən biridir. Mənası öz adını ifadə edir. Cünki bəzi bakteriyalar istisna olmaqla onun suyunda heç bir canlı varlıq yaşaya bilməz. Ölü dənizdəki duz məhlullarının qalıqları dünya okeanı suyundan 7,5 dəfə artıqdır. Suyun səthində uzanan adamlar duzun xışıltısını eşidir. Ölü dənizdə suyun orta duzluluğu 260-270 promilldir. İordan çayındakı balıqlardan təsadüfi üzüb gölə gələnlər dərhal ölür və duzun içərisində daş kimi bərkiyir. Dənizin sahəsi 1050 kv. km, uzunluğu 76 km, maksimum dərinliyi 356 metrdir. Ürdünlülər Ölü dənizi müqəddəs sayır və onun haqqında çoxlu əfsanələr söyləyirlər. Arxeoloqlar 1955-ci ildə Ölü dənizin yaxınlığında aşkar etdikləri mağaradan dulusçuluq əşyaları və məişətdə işlədilən digər əşyalar tapmışlar. 1960-cı ildə dənizdə tədqiqat aparan arxeoloji ekspedisiyanın mütəxəssisləri 70 metr dərinlikdə qədim zamanlarda yoxa çıxan iki qədim şəhərin – Sadoma və Qomorra şəhərlərinin xarabalıqlarını və eni təqribən 4 metr olan yol aşkar etdilər. Mənbələrdən görüldüyü kimi 3-4 min əvvəl Ölü dənizin səviyyəsinin ən aşağı düşdüyü vaxtlarda romalılar burada yol çəkmişlər.

Dənizin suyundakı duz adamların dərisindəki yara-xoranı sürətlə azaltmaq xassəsinə malikdir. Əfsanəyə görə İbrahim peyğəmbərin Lut adlı nəvəsini Sadoma və Qomorra dağılarkən mələklər ölümdən xilas edib, o burada sığınacaq tapıb. Hətta indinin özündə də aydın və sakit havada ən yüksək təpədən baxanda dənizin dibində həmin şəhərlərin xarabalıqlarını görmək olar.

Ürdündə iri su mənbələri, göllər olduqca azdır. Nisbətən iri və sulu gölü Əl-Əzraqdır. Bu gölün suyu borular vasitəsilə ölkədə içməli suyun çatışmadığı onlarca yaşayış məntəqəsini təmin etməyə imkan verir. Bu gölün yerləşdiyi bölgə milli park elan edilmişdir. Bu bölgədə məskunlaşan fauna və flora aləmi dövlət tərəfindən qorunur.

Ölkə ərazisində isti su mənbələri də mövcuddur. Zərqameyn qaynar bulağı bu qəbildəndir. Əfsanəyə görə vaxtilə burada çar Böyük İrodun hamamı yerləşərmiş. Bu qaynar bulaq eyni zamanda böyük müalicə ocağıdır. Turistlər bu ekzotik İrod hamamında özlərini buğa vermək və müalicə olmaq fürsətini əldən vermirlər. Lakin turistləri qorumaq üçün polislər növbə çəkirlər. Çünki özlərinin ənənələrinə sadiq qalan bədəvilər əksər hallarda alt paltarında çimirlər. Buna görə də paltarını tam soyunub lüt çimən avropalıları daşa basır, təhqir edirlər.

Torpaq, bitki örtüyü

Nisbətən rütubətli sahələrdə təbii şəkildə bitən yulğun kollarına rast gəlmək olar. Ölkədə qısaömürlü elə gül növləri var ki, onlar qızmar hava şəraitində çiçəkləyib kürəciklər əmələ gətirirlər. Kürəciklər torpağa quma düşüb rütubətli mövsüm başlayana qədər qalır, sonra isə yenidən göyərirlər.

Dəvətikanı səhraların maraqlı bitkilərindəndir. Bu bitki qızmar günəş istisində kiçik yarpaq açıb yaşıl rəng alır. Maraqlı burasıdır ki, digər səhra bitkiləri istiyə, susuzluğa davam gətirməyib məhv olduğu halda dəvətikanı 20 m-dən aptıq dərinliyə kök atır və qrunt suları ilə qidalanır. Ölkədə bitki örtüyü kimi fauna aləmi də kasıbdır.

Bəzən ölkə ərazisindəki çökək, alçaq səthlərdə su, rütubət, nəmlik nişanələri, həmçinin qrunt sularının səthə yaxın olduğu ərazilərdə səhraların yaşıl «gözcükləri» əmələ gəlir. Amma bir müddətdən sonra bunlar günəşin qızmar istisinə dözməyib məhv olub gedir. Daimi yaşıllıqlara yalnız ölkənin qərb hissəsində, yəni İordan çayının sahillərində rast gəlmək olar.

Ədəbiyyat

  • Soltanova H.B., Məmmədov C.A. Yaxın və Orta Şərq ölkələrinin iqtisadi və sosial coğrafiyası (dərslik). Bakı , Bakı Universiteti, 2008.

İstinadlar

  1. ↑ Иордания в энциклопедии Британника
  2. Лопухин А.П. Библейская история Ветхого Завета. - М., Книга Принштоп, Арт - Хэппенинг Центр, 1990. - 402 с.

Xarici keçidlər

Noyabr 27, 2021
iordaniya, coğrafiyası, iordaniya, dövləti, cənubi, qərbi, asiyada, aralıq, dənizinin, şərqində, yerləşmişdir, mündəricat, sahəsi, sərhədləri, iordaniyanın, relyefi, təbii, ehtiyatları, iqlimi, daxili, suları, torpaq, bitki, örtüyü, ədəbiyyat, istinadlar, xari. Iordaniya cografiyasi Iordaniya dovleti Cenubi Qerbi Asiyada Araliq denizinin serqinde yerlesmisdir Mundericat 1 Sahesi ve serhedleri 2 Iordaniyanin relyefi 3 Tebii ehtiyatlari 4 Iqlimi 5 Daxili sulari 6 Torpaq bitki ortuyu 7 Edebiyyat 8 Istinadlar 9 Xarici kecidlerSahesi ve serhedleri RedakteErebce Memleke El Urduniyye adlanan Iordaniya dovleti Cenubi Qerbi Asiyada Araliq denizinin serqinde yerlesmisdir Sahesi 89 2 min kvadrat km dir Sahesinin boyukluyune gore dunya dovletleri arasinda 110 cu yeri tutur Olke Suriya Iraq Seudiyye Erebistan ve Israille hemserheddir Eslinde Iordaniyanin Felestinle de dovlet serhedi olmali idi BMT nin musteqil Felestin dovleti ucun hele 1947 ci ilde ayirdigi torpaqlari Israil zebt etdiyinden helelik bu serhed resmi dovlet seviyesinde movcud deyil Olkenin cenubdan kicik mesafede Qirmizi denizin Eqebe korfezine cixisi var Iordaniyanin relyefi Redakte Iordaniyanin fiziki xeritesi El Salt kendi El Balqa muheffaza Ram vadisi Iordaniyanin cenubunda sehraliq Dana yargani Iordaniyanin tebieti ilk baxisda yeknesek gorunse de onun ozunemexsus calarlari gozellikleri ve qeribe tezadlari vardir Olke erazisinin cox hissesini esasen serqe dogru alcalan sehra ve yarimsehralar tutur Serqdeki qumlu sehralaradan qerbe getdikce relyef tedricen deyisir yeni hundurluk 400 500 metrden 1200 1800 metre qeder yukselir Nisbeten hundur daglar erazinin cenubundadir Meselen Ram daginin hundurluyu 1754 m Es Seranin hundurluyu ise 1734 metre beraberdir Olkenin seth qurlusundaki tezadlardan biri de ondan ibaretdir ki Serq hissedeki sehra ve yarimsehralar zonasini qerbdeki qismen dagliq erazini simaldan cenuba dogru meridian istiqametinde uzanan Qhor tektonik cokekliyi ayirir Bu cokekliyin cenub davamini elEreb vadisi teskil edir Olkenin demek olar ki yegane cayi olan Iordan bu cokeklikle axir ve dunya edebiyyatinda meshurlasan Olu denize tokulur Qhor cokekliyi planetimizin en derin cokekliyi hesab edilir Derinliyi okean seviyyesinden 793 metr asagidir Eni 7 8 km bezi yerlerde 20 25 km e catir 1 Tebii ehtiyatlari RedakteIordaniya faydali qazintilarla o qeder de zengin deyil Olke erazisinin cox hissesi xususile serq bolgesinde faydali qazintilari askar etmekden otru geoloji kesfiyyat islerini aparmaq nisbeten cetindir cunki bu bolgede su menbeleri demek olar ki yox derecesinde olmaqla yanasi movcud yeralti servetler yasayis menteqelerinden ve ya magistral yollardan uzaqda yerlesmisdir Buna gore de olkedeki tebii servetler o qeder de yaxsi oyrenilmemisdir Olkenin en muhum faydali qazintisi erazinin ekser yerlerinde rast gelinen yuksek keyfiyyetli fosforit yataqlaridir Fosforit ehtiyatina gore Urdun regionda birinci dunyada ise besinci yeri tutur Urdunde fasforiti boz qizil adlandirirlar Olkenin en boyuk fosforit yataqlari Er Ruseyf En Hesa ve Seydide cemlesmisdir Bu yataqlar icerisinde en perspektivlisi Seydi yatagidir Fosforitle yanasi olke mineral duzlar ve tikinti materiallari ile de zengindir Olu deniz muxtelif duz ehtiyatinin xezinesidir Burada duzun ehtiyati 40 mln tondan artiqdir Olu denizin tebii servetlerinden semereli istifade etmek meqsedile 1982 ci ilde Lisan yarimadasinda emaledici muessise tikilib istifadeye verilmisdir Urdun tedricen dunyanin iri gubre istehsalcilarindan birine cevrile biler Fosfor ve duzlardan elave olkede ehtiyati boyuk olmayan demir mis manqan filizleri ve uran yataqlari askar edilmisdir Iqlimi RedakteIordaniya erazice kicik dovlet olsa da relyefinin muxtelifliyi hemcinin olkenin yerlesdiyi cografi enlik burada yayi isti ve quru qisi yumsaq ve nisbeten rutubetli kecen subtropik iqlimin formalasmasina sebeb olmusdur Ilin teqriben 6 7 ayinda havalar cox isti ve quru olur Bezi aylarda hec bir damla da yagis yagmir Yagintilara yalniz oktyabrdan aprele qeder tesaduf edilir Orta illik yagintinin miqdari erazinin simal qerbinde 400 500 mm serqinde ise 100 120 mm dir Olkenin muxtelif rayonlarindaki iqlim seraiti relyefin muxtelifliyi ile izah olunur Bu sebebden serq bolgede havanin orta temperaturu yanvarda 7 9 derece C Iordan cayinin sahillerinde 15 16 derece C iyulda 28 38 derece C Qhor vadisinde 48 50 derece C arasinda deyisir 1 Olkenin serqindeki sehra zonasinda bu iqlim gostericilerinin kemiyyeti bir qeder yuksek olur Yeni sutkaliq ve ayliq amplituda artdigindan iqlim sertlesir Olkenin butun erazisi ucun yay movsumunde qeyri muntezem ve daima esen qerb kulekleri seciyyevidir Erebistan yarimadasindaki sehralardan eraziye Sirokko adlanan qizmar kulek esir Sirokko otlari ekinleri yandirir mehv edir qum firtinalari yaradir Bu sebebden de olkede bitki ortuyu cox kasibdir Yalniz seth axinlari olan yerlerde xurma ve zeytun plantasiyalari salinmisdir Daxili sulari RedakteOlkede heqiqi menada su menbeyi olan cemi bir cay var Bu daimi axara malik olan Iordan cayidir Bundan elave vadiler quru dereler payizda yagislar movsumu zamani sulu olurlar Bu yagis sularini toplayib suvarmada istifade etmek otru olkede bendler tikilmisdir Iordan cayi olkede daimi axarli su arteriyasidir Cayin umumi uzunlugu 252 km dir Menbeyini Hermun dag massivindeki Cebeles Seyl silsilesinden goturen cay Qhor cokekliyi ile axaraq Huma ve Teberiyye gollerinden kecib Olu denize tokulur Cay oz axari boyunca coxlu astanalar emele getirmisdir 1 Bu cay uzerinde su elektrik stansiyasi da tikilmisdir Maraqli cehetlerden biri de budur ki xristianlarin ve muselmanlarin muqeddes yazilarinda Iordan cayi haqqinda coxlu efsaneler revayetler movcuddur Xristianlarin muqeddes yazilarinda gosterilir ki Isa Peygember Iisus Xristos Iordan cayinda xac suyuna salinmis yeni xristianligi qebul etmisdir 2 Urdunu meshurlasdiran tekce tebietindeki muxteliflik deyil hem de milyon illerle burada qerar tutan Olu denizdir Iordan cayi sethe cixan bulaqlar ve diger kicik axarlar heyat menbeyi yasilliqlara tekan veren amil oldugu halda olkedeki nadir su hovuzu olan Olu deniz her seyi mehv edib duza donderir Olu deniz Cenub Qerbi Asiyanin axarsiz gollerinden biridir Menasi oz adini ifade edir Cunki bezi bakteriyalar istisna olmaqla onun suyunda hec bir canli varliq yasaya bilmez Olu denizdeki duz mehlullarinin qaliqlari dunya okeani suyundan 7 5 defe artiqdir Suyun sethinde uzanan adamlar duzun xisiltisini esidir Olu denizde suyun orta duzlulugu 260 270 promilldir Iordan cayindaki baliqlardan tesadufi uzub gole gelenler derhal olur ve duzun icerisinde das kimi berkiyir Denizin sahesi 1050 kv km uzunlugu 76 km maksimum derinliyi 356 metrdir Urdunluler Olu denizi muqeddes sayir ve onun haqqinda coxlu efsaneler soyleyirler Arxeoloqlar 1955 ci ilde Olu denizin yaxinliginda askar etdikleri magaradan dulusculuq esyalari ve meisetde isledilen diger esyalar tapmislar 1960 ci ilde denizde tedqiqat aparan arxeoloji ekspedisiyanin mutexessisleri 70 metr derinlikde qedim zamanlarda yoxa cixan iki qedim seherin Sadoma ve Qomorra seherlerinin xarabaliqlarini ve eni teqriben 4 metr olan yol askar etdiler Menbelerden gorulduyu kimi 3 4 min evvel Olu denizin seviyyesinin en asagi dusduyu vaxtlarda romalilar burada yol cekmisler Denizin suyundaki duz adamlarin derisindeki yara xorani suretle azaltmaq xassesine malikdir Efsaneye gore Ibrahim peygemberin Lut adli nevesini Sadoma ve Qomorra dagilarken melekler olumden xilas edib o burada siginacaq tapib Hetta indinin ozunde de aydin ve sakit havada en yuksek tepeden baxanda denizin dibinde hemin seherlerin xarabaliqlarini gormek olar Urdunde iri su menbeleri goller olduqca azdir Nisbeten iri ve sulu golu El Ezraqdir Bu golun suyu borular vasitesile olkede icmeli suyun catismadigi onlarca yasayis menteqesini temin etmeye imkan verir Bu golun yerlesdiyi bolge milli park elan edilmisdir Bu bolgede meskunlasan fauna ve flora alemi dovlet terefinden qorunur Olke erazisinde isti su menbeleri de movcuddur Zerqameyn qaynar bulagi bu qebildendir Efsaneye gore vaxtile burada car Boyuk Irodun hamami yerlesermis Bu qaynar bulaq eyni zamanda boyuk mualice ocagidir Turistler bu ekzotik Irod hamaminda ozlerini buga vermek ve mualice olmaq fursetini elden vermirler Lakin turistleri qorumaq ucun polisler novbe cekirler Cunki ozlerinin enenelerine sadiq qalan bedeviler ekser hallarda alt paltarinda cimirler Buna gore de paltarini tam soyunub lut cimen avropalilari dasa basir tehqir edirler Torpaq bitki ortuyu RedakteNisbeten rutubetli sahelerde tebii sekilde biten yulgun kollarina rast gelmek olar Olkede qisaomurlu ele gul novleri var ki onlar qizmar hava seraitinde cicekleyib kurecikler emele getirirler Kurecikler torpaga quma dusub rutubetli movsum baslayana qeder qalir sonra ise yeniden goyerirler Devetikani sehralarin maraqli bitkilerindendir Bu bitki qizmar gunes istisinde kicik yarpaq acib yasil reng alir Maraqli burasidir ki diger sehra bitkileri istiye susuzluga davam getirmeyib mehv oldugu halda devetikani 20 m den aptiq derinliye kok atir ve qrunt sulari ile qidalanir Olkede bitki ortuyu kimi fauna alemi de kasibdir Bezen olke erazisindeki cokek alcaq sethlerde su rutubet nemlik nisaneleri hemcinin qrunt sularinin sethe yaxin oldugu erazilerde sehralarin yasil gozcukleri emele gelir Amma bir muddetden sonra bunlar gunesin qizmar istisine dozmeyib mehv olub gedir Daimi yasilliqlara yalniz olkenin qerb hissesinde yeni Iordan cayinin sahillerinde rast gelmek olar Edebiyyat RedakteSoltanova H B Memmedov C A Yaxin ve Orta Serq olkelerinin iqtisadi ve sosial cografiyasi derslik Baki Baki Universiteti 2008 Istinadlar Redakte 1 2 3 Iordaniya v enciklopedii Britannika Lopuhin A P Biblejskaya istoriya Vethogo Zaveta M Kniga Prinshtop Art Heppening Centr 1990 402 s Xarici kecidler Redakte Menbe https az wikipedia org w index php title Iordaniya cografiyasi amp oldid 6065617, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.