Azərbaycanca
සිංහල
Türkçe
İnəklər gölü döyüşü — 682-ci ildə İkinci Göytürk xaqanlığı ilə Doqquz Oğuzlar arasında baş vermiş döyüşdür.
| İnəklər gölü döyüşü | |||
|---|---|---|---|
| Tarix | 682-687 | ||
| Yeri | İnəklər gölü | ||
| Nəticəsi | İkinci Göytürk xaqanlığının qələbəsi | ||
| Münaqişə tərəfləri | |||
| | |||
| Komandan(lar) | |||
| |||
| Tərəflərin qüvvəsi | |||
| |||
Döyüşdən əvvəl
Qutluq xaqan 682-ci ildə göytürkləri Tanq hakimiyyətindən qurtarmaq üçün böyük mübarizə başlatdı. Göytürklər müstəqilliklərinə qovuşmaq üçün daha əvvəl də bir neçə dəfə üsyan etmişdi. Ancaq bu üsyanlar Tanq tərəfindən yatırılmışdı. Qutluq xaqan xalqını toplayaraq Çuqay-Kuz dağına çıxdı. Qutluq xaqanın təqibçiləri 5.000 nəfər idi. Qutluq xaqan ilk iş olaraq Doqquz Oğuzların sürülərini yağmalatdı. Zamanla güclənən Qutluq qardaşı Bögü Çoru şad, digər qardaşı Tuo-hsi-fuyu da (Eletmiş Yabqu) yabqu təyin etdi. Bir müddət sonra da, çinlilərin əlində həbsdə olan Tonyukuk qaçaraq Qutluq xaqana qoşuldu. Tonyukuk həbsdə olduğu müddətdə Tanqı yaxından tanımış və əzif yönlərini öyrənmişdi. Qutluq xaqan Tonyukuka Apa Tarkan ünvanı ilə birlikdə atların və hərbi işlərin məsuliyyətini verdi.
Döyüş
Oğuzlardan bir qaçaq Qutluq xaqanın yanına gəldi və belə bir bilgi verdi:
 | Doqquz Oğuzlar yeni xaqan seçmişlər və Tanqa general Kuyu, kidanlara isə Tonqra Eşim adında bir nəfəri çatdırmışlardır. Doqquz Oğuz xaqanı, sayıları az olan göytürklərin gündən günə inkişaf etdiyini, gücləndiyini, xaqanları Qutluğun çox cəsarətli olduğunu, sözçüləri Tonyukukun ağıllı olduğunu, bu iki şəxsin var olduqca həm çinliləri, həm kidanları öldürəcəyini, şübhəsiz oğuzları da öldürəcəyini irəli sürmüşdür. |  |
Sonra qaçaq bu xaqanın çinlilər və kidanlar ilə ittifaq qurduğunu bildirdi. Doqquz Oğuzlar, çinlilər və kidanların qurmuş olduqları bu ittifaqa görə, Doqquz Oğuzlar şimaldan, kidanlar şərqdən və çinlilər də cənubdan hücum edəəck və göytürklər ortadan qaldırılacaqdı. Tonyukuk bu hadisələrlə bağlı Qutluq xaqana belə ittifaqın daha yeni qurulmuş Göytürk xaqanlığının sonu ola biləcəyini, bir şeyin zəif ikən onu məğlub etmənin asan olduğunu, gücləndiyində isə onunla döyüşmənin çətinləşəcəyini dedi. Bundan sonra Qutluq xaqan Tonyukuka ordunu istədiyi kimi idarə etmə səlahiyyəti verdi. Ordunun komandanlığını əlinə alan Tonyukuk Göytürk ordusu ilə Kök Onq çahyını keçərək Ötükən dağlarına doğru irəlilədi. Doqquz Oğuzlar da inəkləri və yük arabaları ilə Tula çayına doğru irəlilədilər. İnəklər gölü ilə Tula çayı tərəfdən Doqquz Oğuz ordusu Göytürk ordusu üzərinə hücum etdi. Oğuz ordusu 6.000 nəfərdən, Göytürk ordusu 2.000 nəfərdən ibarət ikən, Tonyukuk abidəsinə görə, “Tanrı yardım etdiyi üçün” Göytürk ordusu Oğuz ordusunu məğlub etdi. Ağır məğlubiyyətdən sonra geri çəkilən oğuzların bir qismi çayda boğuldu. Oğuzların xaqanı Baz xaqan qətlə yetirildi.
Nəticə
Döyüşdən sonra göytürklər Ötükəni ələ keçirdilər, Doqquz Oğuzların qalıntıları ilə bir çox türk boyu göytürklərə bağlılıqlarını elan etdilər. Qutluq xaqana isə dövləti qüvvətləndirən, düzəldən mənasına gələn İltəriş titulu verildi. Beləliklə, İkinci Göytürk xaqanlığı rəsmən qurulmuş oldu.
İstinadlar
- Ongin abidəsi. . səh. 5.
- Tonyukuk abidəsi. . səh. 9.
- Taşağıl, Ahmet. Göytürklər. III. Türk Tarih Kurumu Yayınları. 2004. səh. 14. ISBN .
- Ahmetbeyoğlu, Ali. Sorularla Eski Türk Tarihi. 2015. səh. 104. ISBN .
- Tonyukuk abidəsi. . səh. 15.
- Tonyukuk abidəsi. . səh. 15.
- Ahmetbeyoğlu, Ali. Sorularla Eski Türk Tarihi. 2015. səh. 105. ISBN .
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Inekler golu doyusu 682 ci ilde Ikinci Goyturk xaqanligi ile Doqquz Oguzlar arasinda bas vermis doyusdur Inekler golu doyusuTarix 682 687Yeri Inekler goluNeticesi Ikinci Goyturk xaqanliginin qelebesiMunaqise terefleriDoqquz Oguz Ikinci Goyturk xaqanligiKomandan lar Baz Xaqan Tenqri Xaqan Tongra Esim Ilteris xaqan Tonyukuk Iletmis YabquTereflerin quvvesi6 000 2 000Doyusden evvelQutluq xaqan 682 ci ilde goyturkleri Tanq hakimiyyetinden qurtarmaq ucun boyuk mubarize baslatdi Goyturkler musteqilliklerine qovusmaq ucun daha evvel de bir nece defe usyan etmisdi Ancaq bu usyanlar Tanq terefinden yatirilmisdi Qutluq xaqan xalqini toplayaraq Cuqay Kuz dagina cixdi Qutluq xaqanin teqibcileri 5 000 nefer idi Qutluq xaqan ilk is olaraq Doqquz Oguzlarin surulerini yagmalatdi Zamanla guclenen Qutluq qardasi Bogu Coru sad diger qardasi Tuo hsi fuyu da Eletmis Yabqu yabqu teyin etdi Bir muddet sonra da cinlilerin elinde hebsde olan Tonyukuk qacaraq Qutluq xaqana qosuldu Tonyukuk hebsde oldugu muddetde Tanqi yaxindan tanimis ve ezif yonlerini oyrenmisdi Qutluq xaqan Tonyukuka Apa Tarkan unvani ile birlikde atlarin ve herbi islerin mesuliyyetini verdi DoyusOguzlardan bir qacaq Qutluq xaqanin yanina geldi ve bele bir bilgi verdi Doqquz Oguzlar yeni xaqan secmisler ve Tanqa general Kuyu kidanlara ise Tonqra Esim adinda bir neferi catdirmislardir Doqquz Oguz xaqani sayilari az olan goyturklerin gunden gune inkisaf etdiyini guclendiyini xaqanlari Qutlugun cox cesaretli oldugunu sozculeri Tonyukukun agilli oldugunu bu iki sexsin var olduqca hem cinlileri hem kidanlari oldureceyini subhesiz oguzlari da oldureceyini ireli surmusdur Sonra qacaq bu xaqanin cinliler ve kidanlar ile ittifaq qurdugunu bildirdi Doqquz Oguzlar cinliler ve kidanlarin qurmus olduqlari bu ittifaqa gore Doqquz Oguzlar simaldan kidanlar serqden ve cinliler de cenubdan hucum edeeck ve goyturkler ortadan qaldirilacaqdi Tonyukuk bu hadiselerle bagli Qutluq xaqana bele ittifaqin daha yeni qurulmus Goyturk xaqanliginin sonu ola bileceyini bir seyin zeif iken onu meglub etmenin asan oldugunu guclendiyinde ise onunla doyusmenin cetinleseceyini dedi Bundan sonra Qutluq xaqan Tonyukuka ordunu istediyi kimi idare etme selahiyyeti verdi Ordunun komandanligini eline alan Tonyukuk Goyturk ordusu ile Kok Onq cahyini kecerek Otuken daglarina dogru ireliledi Doqquz Oguzlar da inekleri ve yuk arabalari ile Tula cayina dogru irelilediler Inekler golu ile Tula cayi terefden Doqquz Oguz ordusu Goyturk ordusu uzerine hucum etdi Oguz ordusu 6 000 neferden Goyturk ordusu 2 000 neferden ibaret iken Tonyukuk abidesine gore Tanri yardim etdiyi ucun Goyturk ordusu Oguz ordusunu meglub etdi Agir meglubiyyetden sonra geri cekilen oguzlarin bir qismi cayda boguldu Oguzlarin xaqani Baz xaqan qetle yetirildi NeticeDoyusden sonra goyturkler Otukeni ele kecirdiler Doqquz Oguzlarin qalintilari ile bir cox turk boyu goyturklere bagliliqlarini elan etdiler Qutluq xaqana ise dovleti quvvetlendiren duzelden menasina gelen Ilteris titulu verildi Belelikle Ikinci Goyturk xaqanligi resmen qurulmus oldu IstinadlarOngin abidesi seh 5 Tonyukuk abidesi seh 9 Tasagil Ahmet Goyturkler III Turk Tarih Kurumu Yayinlari 2004 seh 14 ISBN 975 16 1113 Ahmetbeyoglu Ali Sorularla Eski Turk Tarihi 2015 seh 104 ISBN 978 605 5200 41 1 Tonyukuk abidesi seh 15 Tonyukuk abidesi seh 15 Ahmetbeyoglu Ali Sorularla Eski Turk Tarihi 2015 seh 105 ISBN 978 605 5200 41 1