I İmadəddin Zənginin atası İmadəddin Zəngi bin Qasımüddövlə Ağsunqur olmuşdur. Tarixi qaynaqların Qasımüddövlə Ağsunqur haqqında verdiyi bilgilərdən onun dördüncü Səlcuq sultanıMəlikşah bin Arslanın yaxın qohumu olması bəllidir. Sultan Məlikşahla Ağsunqur həm də uşaqlıq yoldaşı olmuşdur. Qasımüddövlə ayamasını da Ağsunqura Sultan Məlik şah vermiş və onu 1084-cü ildə Hələb şəhərinə vali təyin etmişdi.
İmadəddin Zəngi uşaq ikən atası Qasımüddövlə Ağsunqur öldürülmüşdür. Aqsunqur I Məlikşah tərəfindən Hələb valisi təyin olunmasına baxmayaraq, 1094-cü ildə xəyanətə görə edam olunu. Atası edam olunan zaman İmadəddin təxminən 10 yaşında idi və bu hadisədən sonra o, Mosul valisi Kürbuğa tərəfindən böyüdülmüşdür.
Zəngi Dəməşqə qarşı
1128-ci ildə Dəməşqin (Şam) atabəyi olan Tuğtəkinin ölümündən sonra zəifləyən Suriya üçün yenidən Səlib yürüşləri təhlükə yaratmağa başladı. Zəngi 1127-ci ildə Mosul və 1128-ci ildə Hələbin atabəyi oldu, iki şəhəri öz hakimiyyəti altında birləşdirdi və ona rəsmi olaraq Böyük Səlcuq İmperatoru II Mahmud tərəfindən bu torpaqları idarə etmək üçün səlahiyyət verildi. Zəngi gənc sultanı rəqibi Xəlifə əl-Müstərşidə qarşı dəstəkləmişdi.
1130-cu ildə İmadəddin xaçlı yürüşlərinə qarşı Dəməşqdən olan Tacülmülk Börü ilə müttəfiq oldu, lakin bu, Zəngi tərəfindən yalnız hakimiyyət gücünü atırmaq üçün edilmiş bir strategiya idi; O, Börünün oğlunu əsir götürmüş və Həmanı əlindən almışdı. Zəngi eyni zamanda qubernatoru olduğu Hümsü mühasirəyə aldı, lakin tuta bilmədi və daha sonra Börünün oğlu və Dəməşqdən olan digər məhbusların 50.000 dinar qarşılığında girovdan azad edildiyi şəhər olan Mosula qayıtdı. Növbəti il Zəngi Börüyə şərt qoydu ki, əgər Əl-Mustarşidi xilas etmək üçün Dəməşqə qaçan İraqdakı əl-Hillə əmiri Dubais ibn Sədəqəni ona təhvil versə, 50.000 dinarı qaytaracaq. Xilafətdən bir elçi Dubaisi geri qaytarmaq üçün gələndə Zəngi ona hücum etdi və adamlarının bir qismini öldürdü. Beləliklə, elçi Bağdada Dubaissiz qayıtdı.
II Mahmud 1131-ci ildə varislik hüququ üçün müharibə başlatdı. İranda Səlcuq şahzadələri bir-biri ilə vuruşduqları zaman Zəngi Bağdad üzərinə yürüş etdi və onu da öz hakimiyyəti altına aldı. Lakin daha sonra xəlifə qoşunları tərəfindən məğlub edildi və yalnız Səlahəddinin gələcək atası, Tikrit valisi Nəcməddin Əyyubinin köməyi ilə xilas oldu. Bir neçə il sonra isə qubernatoru ordusunda yüksək bir mövqe ilə mükafatlandıracaq və bu, sonralar Səlahəddinin böyük nailiyyətlərinin olmasına yol açacaqdı. 1134-cü ildə Zəngi əmir Timurdaşla (Elqazi oğlu) Artuqluların işlərinə qarışmaq üçün Timurdaşın əmisi oğlu Davuda qarşı müttəfiq oldu. Zənginin əsas istəkləri isə cənubda - Şamda idi. 1135-ci ildə atası Börüyə qalib gələrək Dəməşq əmiri olmağa müvəffəq olmuş və vətəndaşları tərəfindən qəddar, zalım hesab edilən İsmayıl Zəngidən kömək istədi. Sülhü bərpa etmək üçün İsmayıl şəhəri Zəngiyə təslim etmək istədi. İsmayılın həm ailəsi, həm də müşavirləri bunu istəmədilər və daha sonra o, şəhərin Zənginin əlinə keçməsinin qarşısını almaq istəyən anası Zümrüd tərəfindən öldürüldü. İsmayılın yerinə hakimiyyətə qardaşı Şihabəddin Mahmud gəldi.
Zəngi bu dövrdə hadisələrin gedişinə görə ruhdan düşmədi və yenə də ələ keçirmək niyyətilə Dəməşqə gəldi. Mühasirə bir müddət Zənginin heç bir uğuru olmadan davam etdi. Beləliklə, bir barışıq əldə edildi və Şihabəddinin qardaşı Bəhram şah girov olaraq verildi. Eyni zamanda mühasirə xəbəri həm xəlifəyə, həm də Bağdada çatdı və Zənginin Dəməşqdən çıxması və İraqda hakimiyyəti ələ alması barədə əmr ilə bir elçi göndərildi. Elçi rədd edildi, amma buna baxmayaraq Zəngi Şihabəddinlə barışıq şərtlərinə görə mühasirədən imtina etdi. Hələbə geri dönərkən Zəngi Hüms şəhərini mühasirəyə aldı və buna cavab olaraq Şihabəddin şəhərin kömək çağırışına cavab verdi və Müinəddin Unuru şəhəri idarə etmək üçün göndərdi.
Səlibçilər və Bizanslılarla qarşıdurma
1137-ci ildə Zəngi yenidən Hümsü mühasirəyə aldı, lakin Müinəddin şəhəri müvəffəqiyyətlə müdafiə etdi. Buna cavab olaraq Dəməşq şəhəri Yerusəlim krallığı (birinci səlib yürüşü iştirakçılarının 1099-cu ildə Qüdsü işğal etdikdən sonra yaratdıqları dövlət) ilə müttəfiq oldu. Zəngi yürüş edərək səlibçilərin Baarindəki qalasını mühasirəyə aldı və tezliklə Qüds ordusunu darmadağın etdi. Yerusəlim kralı Fulk təslim olmağa razı oldu və ona sağ qalan qoşunları ilə qaçmağa icazə verildi. Dəməşqə qarşı bu yeni ekspedisiyanın uğursuz olduğunu başa düşən Zəngi Bizans İmperatoru II İoann Komninin göndərdiyi ordu ilə Hələbdə vuruşmaq üçün tez bir zamanda Şihabəddinlə barışdı. İmperator isə bu dövrlərdə Antioxa Knyazlığını Bizansın hakimiyyəti altına almış, Edessa hökmdarı II Yoskelin və Antioxiya hökmdarı Raymund ilə müttəfiqlik yaratdı. Birləşmiş Bizans-Səlibçilər təhlükəsi ilə qarşılaşan Zəngi qüvvələrini səfərbər etdi və həmçinin digər müsəlman liderlərdən də kömək istədi. 1138-ci ilin aprelində Bizans imperatoru və səlib knyazlarının birləşmiş qouşunları Şayzarı mühasirəyə aldı, lakin bir ay sonra Zənginin qüvvələri tərəfindən geri qaytarıldılar.
1138-ci ilin mayında Zəngi Dəməşqlə razılığa gəldi. O, oğlu İsmayılı öldürən Zümrüdlə evləndi və Hümsü cehiz olaraq qəbul etdi. 1139-cu ilin iyulunda Zümrüdün sağ qalmış tək oğlu Şihabəddin öldürüldü və Zəngi Dəməşqi ələ keçirmək üçün şəhərə yürüş etdi. Dəməşqlilər Şihabəddinin xələfi olan Cəmalədinin köməkçisi Müinəddin Unur altında birləşdi və Zəngini geri qaytarmaq üçün bir daha Yerusəlimlə saziş bağladılar. Zəngi Cəmaləddinin əvvəlki mülkü olan Bəəlbəki də mühasirəyə almışdı və buranın müdafiəsinə də, həmçinin Müinəddin cavabdeh idi. Zəngi təhlükəsiz keçid vədi qarşılığında geri çəkildi, amma bu onun əsas istəyi deyildi. O, ərazini müavini - Səlahəddinin atası Nəcməddin Əyyubiyə verdi. Zəngi Dəməşqin mühasirəsini tərk etdikdən sonra Cəmaləddin ağır xəstəlikdən öldü və onun yerinə oğlu Müjirəddin gəldi, Müinəddin isə yenə də hökmdarın əsas köməkçisi olaraq qaldı.
Müinəddin Zəngiyə qarşı qarşılıqlı müdafiə üçün Yerusəlim ilə yeni sülh müqaviləsi imzaladı. Müinəddin və səlibçilər 1140-cı ildə Baniyası mühasirəyə almaq üçün bir araya gəldikdə Zəngi bir daha Dəməşqi mühasirəyə aldı, ancaq tezliklə tərk etdi. Səlibçilər, Dəməşq və Zəngi arasında növbəti bir neçə il ərzində heç bir güclü qarşıdurma olmadı, ancaq Zəngi bu vaxt şimala yürüş etdi. Bu zaman o, Aşibi və ermənilərə məxsus qala olan Hizanı ələ keçirdi. 1144-cü ildə Zəngi ən zəif və ən az latınlaşmış səlibçi dövləti olan Edessanı mühasirəyə aldı və dörd aylıq mühasirədən sonra 24 dekabr 1144-cü ildə ələ keçirdi. Bu hadisə İkinci Səlib yürüşünə səbəb olmuşdur və sonradan müsəlman salnaməçilər bunu Səlib yürüşü dövlətlərinə qarşı cihadın başlanğıcı kimi qeyd etmişlər.
Ölüm və irsi
Zəngi 1145-ci ildə Dəməşqi ələ keçirmək cəhdlərini davam etdirdi, lakin 1146-cı ilin sentyabrında atabəy sərxoş olarkən onun qədəhindən içki içdiyi üçün əslən Frank olan Yarankaş adlı bir qulu ölümlə təhdid etdiyinə görə həmin qul tərəfindən öldürüldü. Onun xələfləri Mosulda I Seyfəddin Qazi, Hələbdə isə Nurəddin Mahmud Zəngi olmuşdur.
Səlibçi əfsanələrinə görə Zənginin anası avstriyalı İda (Avstriya hökümdarı III Leopoldun anası) idi və guya 1101-ci ildəki Səlib yürüşü zamanı tutulmuş, hərəmxanaya salınmışdı. İda 1101-ci ildə 46 yaşında idi, Zəngi 1085-ci ildə anadan olub və atası isə 1094-cü ildə vəfat edib ki, bu da fərziyyənin ağlabatan olmadığını göstərir.
Zəngi öz dövrünün bütün müsəlman salnamələrinə görə cəsarətli, yüksək liderlik qabiliyyətlərinə malik və çox bacarıqlı bir döyüşçü idi.
1187-ci ildə Yerusəlimdə Səlahəddinin etdiyindən fərqli olaraq Zəngi 1139-cu ildə Bəəlbəkdəki əsirlərini qorumaq barədə verdiyi vədə əməl etmədi. İbn əl-Ədim deyirdi ki: "Zəngi qala əhlinə çoxlu vədlər vermiş və Qurana and içmişdi. Halbuki qaladan endikdən sonra o, xəyanət etdi, hökmdarın dərisini soydurdu və qalanlarını isə asmağı əmr etdi".
Daha sonra İbn əl-Ədim əlavə etmişdir: "Atabəy coşğun, güclü, heyrətləndirici idi və qəfildən hücuma keçməyə vərdiş etmişdi... Zəngi at minəndə qoşunlar onun arxasıca iki cərgə sap kimi getməyə çalışar, qorxaraq məhsulların yanıyla hərəkət edər və qorxudan heç kim onları tapdalamağa və ya atına minməməyə cəsarət etməzdi... Hər kim həddini aşsa, çarmıxa çəkilərdi. O (Zəngi) deyirdi: "Eyni zamanda birdən çox zalımın olması mümkün deyil"".
Francesco Gabrieli (2009). Arab Historians of the Crusades (Səlibçilərin ərəb tarixçiləri). Routledge. səh. 41.
Amin Maalouf (1984). The Crusades Through Arab Eyes (Ərəblərin gözündən səlibçilər). Schocken Books. səh. 138. ISBN9780805208986.
İbid və Məhəmməd ibn Səlim İbn Vasil (1953). Mufarrij al-kurub. Wizarat al-Thaqafah wa-al-Irshad al-Qawmi. səh. 86.
İbn əl-Ədim. Zubda. cild 2. səh. 471.
Avqust 17, 2021
imadəddin, zəngi, ərəb, عماد, الدین, زنكي, 1085, sentyabr, 1146, həmçinin, zangi, zengui, zenki, zanki, kimi, adlandırılır, oğuz, türklərindən, olan, atabəy, mosul, hələb, həma, edessa, qraflığını, idarə, etmişdir, zəngilər, sülaləsi, adını, məhz, ondan, almış. I Imadeddin Zengi ereb عماد الدین زنكي 1085 14 sentyabr 1146 hemcinin Zangi Zengui Zenki ve Zanki kimi de adlandirilir O Oguz turklerinden olan atabey idi ve Mosul Heleb Hema ve Edessa qrafligini idare etmisdir Zengiler sulalesi adini mehz ondan almisdir I Imadeddin Zengiereb عماد الدین زنكي Mosul Heleb Hema ve Edessa qrafliginin Mesopotomiya atabeyi1127 1146Tacqoyma 1127 MosulSelefi II Mahmud Selcuqlu Xelefi I Seyfeddin Qazi Mosulda Nureddin Mahmud Zengi Helebde Sexsi melumatlarDogum tarixi 1085Dogum yeri Heleb 1 Vefat tarixi 11 sentyabr 1146Vefat yeri Caber qalasi SuriyaSulale Zengiler sulalesiAtasi Agsunqur beyUsagi Nureddin Mahmud ZengiI Seyfeddin QaziI Imadeddin Zenginin atasi Imadeddin Zengi bin Qasimuddovle Agsunqur olmusdur Tarixi qaynaqlarin Qasimuddovle Agsunqur haqqinda verdiyi bilgilerden onun dorduncu Selcuq sultani Meliksah bin Arslanin yaxin qohumu olmasi bellidir Sultan Meliksahla Agsunqur hem de usaqliq yoldasi olmusdur Qasimuddovle ayamasini da Agsunqura Sultan Melik sah vermis ve onu 1084 cu ilde Heleb seherine vali teyin etmisdi Imadeddin Zengi usaq iken atasi Qasimuddovle Agsunqur oldurulmusdur Aqsunqur I Meliksah terefinden Heleb valisi teyin olunmasina baxmayaraq 1094 cu ilde xeyanete gore edam olunu Atasi edam olunan zaman Imadeddin texminen 10 yasinda idi ve bu hadiseden sonra o Mosul valisi Kurbuga terefinden boyudulmusdur Mundericat 1 Zengi Demesqe qarsi 2 Selibciler ve Bizanslilarla qarsidurma 3 Olum ve irsi 4 Hemcinin bax 5 IstinadlarZengi Demesqe qarsi Redakte1128 ci ilde Demesqin Sam atabeyi olan Tugtekinin olumunden sonra zeifleyen Suriya ucun yeniden Selib yurusleri tehluke yaratmaga basladi 2 Zengi 1127 ci ilde Mosul ve 1128 ci ilde Helebin atabeyi oldu iki seheri oz hakimiyyeti altinda birlesdirdi ve ona resmi olaraq Boyuk Selcuq Imperatoru II Mahmud terefinden bu torpaqlari idare etmek ucun selahiyyet verildi Zengi genc sultani reqibi Xelife el Musterside qarsi desteklemisdi 1130 cu ilde Imadeddin xacli yuruslerine qarsi Demesqden olan Taculmulk Boru ile muttefiq oldu lakin bu Zengi terefinden yalniz hakimiyyet gucunu atirmaq ucun edilmis bir strategiya idi O Borunun oglunu esir goturmus ve Hemani elinden almisdi Zengi eyni zamanda qubernatoru oldugu Humsu muhasireye aldi lakin tuta bilmedi ve daha sonra Borunun oglu ve Demesqden olan diger mehbuslarin 50 000 dinar qarsiliginda girovdan azad edildiyi seher olan Mosula qayitdi Novbeti il Zengi Boruye sert qoydu ki eger El Mustarsidi xilas etmek ucun Demesqe qacan Iraqdaki el Hille emiri Dubais ibn Sedeqeni ona tehvil verse 50 000 dinari qaytaracaq Xilafetden bir elci Dubaisi geri qaytarmaq ucun gelende Zengi ona hucum etdi ve adamlarinin bir qismini oldurdu Belelikle elci Bagdada Dubaissiz qayitdi II Mahmud 1131 ci ilde varislik huququ ucun muharibe baslatdi Iranda Selcuq sahzadeleri bir biri ile vurusduqlari zaman Zengi Bagdad uzerine yurus etdi ve onu da oz hakimiyyeti altina aldi Lakin daha sonra xelife qosunlari terefinden meglub edildi ve yalniz Selaheddinin gelecek atasi Tikrit valisi Necmeddin Eyyubinin komeyi ile xilas oldu Bir nece il sonra ise qubernatoru ordusunda yuksek bir movqe ile mukafatlandiracaq ve bu sonralar Selaheddinin boyuk nailiyyetlerinin olmasina yol acacaqdi 1134 cu ilde Zengi emir Timurdasla Elqazi oglu Artuqlularin islerine qarismaq ucun Timurdasin emisi oglu Davuda qarsi muttefiq oldu Zenginin esas istekleri ise cenubda Samda idi 1135 ci ilde atasi Boruye qalib gelerek Demesq emiri olmaga muveffeq olmus ve vetendaslari terefinden qeddar zalim hesab edilen Ismayil Zengiden komek istedi Sulhu berpa etmek ucun Ismayil seheri Zengiye teslim etmek istedi Ismayilin hem ailesi hem de musavirleri bunu istemediler ve daha sonra o seherin Zenginin eline kecmesinin qarsisini almaq isteyen anasi Zumrud terefinden olduruldu Ismayilin yerine hakimiyyete qardasi Sihabeddin Mahmud geldi Zengi bu dovrde hadiselerin gedisine gore ruhdan dusmedi ve yene de ele kecirmek niyyetile Demesqe geldi Muhasire bir muddet Zenginin hec bir uguru olmadan davam etdi Belelikle bir barisiq elde edildi ve Sihabeddinin qardasi Behram sah girov olaraq verildi Eyni zamanda muhasire xeberi hem xelifeye hem de Bagdada catdi ve Zenginin Demesqden cixmasi ve Iraqda hakimiyyeti ele almasi barede emr ile bir elci gonderildi Elci redd edildi amma buna baxmayaraq Zengi Sihabeddinle barisiq sertlerine gore muhasireden imtina etdi Helebe geri donerken Zengi Hums seherini muhasireye aldi ve buna cavab olaraq Sihabeddin seherin komek cagirisina cavab verdi ve Muineddin Unuru seheri idare etmek ucun gonderdi Selibciler ve Bizanslilarla qarsidurma Redakte1137 ci ilde Zengi yeniden Humsu muhasireye aldi lakin Muineddin seheri muveffeqiyyetle mudafie etdi Buna cavab olaraq Demesq seheri Yeruselim kralligi birinci selib yurusu istirakcilarinin 1099 cu ilde Qudsu isgal etdikden sonra yaratdiqlari dovlet ile muttefiq oldu Zengi yurus ederek selibcilerin Baarindeki qalasini muhasireye aldi ve tezlikle Quds ordusunu darmadagin etdi Yeruselim krali Fulk teslim olmaga razi oldu ve ona sag qalan qosunlari ile qacmaga icaze verildi Demesqe qarsi bu yeni ekspedisiyanin ugursuz oldugunu basa dusen Zengi Bizans Imperatoru II Ioann Komninin gonderdiyi ordu ile Helebde vurusmaq ucun tez bir zamanda Sihabeddinle barisdi Imperator ise bu dovrlerde Antioxa Knyazligini Bizansin hakimiyyeti altina almis Edessa hokmdari II Yoskelin ve Antioxiya hokmdari Raymund ile muttefiqlik yaratdi Birlesmis Bizans Selibciler tehlukesi ile qarsilasan Zengi quvvelerini seferber etdi ve hemcinin diger muselman liderlerden de komek istedi 1138 ci ilin aprelinde Bizans imperatoru ve selib knyazlarinin birlesmis qousunlari Sayzari muhasireye aldi lakin bir ay sonra Zenginin quvveleri terefinden geri qaytarildilar 1138 ci ilin mayinda Zengi Demesqle raziliga geldi O oglu Ismayili olduren Zumrudle evlendi ve Humsu cehiz olaraq qebul etdi 1139 cu ilin iyulunda Zumrudun sag qalmis tek oglu Sihabeddin olduruldu ve Zengi Demesqi ele kecirmek ucun sehere yurus etdi Demesqliler Sihabeddinin xelefi olan Cemaledinin komekcisi Muineddin Unur altinda birlesdi ve Zengini geri qaytarmaq ucun bir daha Yeruselimle sazis bagladilar Zengi Cemaleddinin evvelki mulku olan Beelbeki de muhasireye almisdi ve buranin mudafiesine de hemcinin Muineddin cavabdeh idi Zengi tehlukesiz kecid vedi qarsiliginda geri cekildi amma bu onun esas isteyi deyildi O erazini muavini Selaheddinin atasi Necmeddin Eyyubiye verdi Zengi Demesqin muhasiresini terk etdikden sonra Cemaleddin agir xestelikden oldu ve onun yerine oglu Mujireddin geldi Muineddin ise yene de hokmdarin esas komekcisi olaraq qaldi Muineddin Zengiye qarsi qarsiliqli mudafie ucun Yeruselim ile yeni sulh muqavilesi imzaladi Muineddin ve selibciler 1140 ci ilde Baniyasi muhasireye almaq ucun bir araya geldikde Zengi bir daha Demesqi muhasireye aldi ancaq tezlikle terk etdi Selibciler Demesq ve Zengi arasinda novbeti bir nece il erzinde hec bir guclu qarsidurma olmadi ancaq Zengi bu vaxt simala yurus etdi Bu zaman o Asibi ve ermenilere mexsus qala olan Hizani ele kecirdi 1144 cu ilde Zengi en zeif ve en az latinlasmis selibci dovleti olan Edessani muhasireye aldi ve dord ayliq muhasireden sonra 24 dekabr 1144 cu ilde ele kecirdi Bu hadise Ikinci Selib yurusune sebeb olmusdur ve sonradan muselman salnameciler bunu Selib yurusu dovletlerine qarsi cihadin baslangici kimi qeyd etmisler Olum ve irsi RedakteZengi 1145 ci ilde Demesqi ele kecirmek cehdlerini davam etdirdi lakin 1146 ci ilin sentyabrinda atabey serxos olarken onun qedehinden icki icdiyi ucun eslen Frank olan Yarankas adli bir qulu olumle tehdid etdiyine gore hemin qul terefinden olduruldu 3 Onun xelefleri Mosulda I Seyfeddin Qazi Helebde ise Nureddin Mahmud Zengi olmusdur Selibci efsanelerine gore Zenginin anasi avstriyali Ida Avstriya hokumdari III Leopoldun anasi idi ve guya 1101 ci ildeki Selib yurusu zamani tutulmus heremxanaya salinmisdi Ida 1101 ci ilde 46 yasinda idi Zengi 1085 ci ilde anadan olub ve atasi ise 1094 cu ilde vefat edib ki bu da ferziyyenin aglabatan olmadigini gosterir Zengi oz dovrunun butun muselman salnamelerine gore cesaretli yuksek liderlik qabiliyyetlerine malik ve cox bacariqli bir doyuscu idi 1187 ci ilde Yeruselimde Selaheddinin etdiyinden ferqli olaraq Zengi 1139 cu ilde Beelbekdeki esirlerini qorumaq barede verdiyi vede emel etmedi Ibn el Edim deyirdi ki Zengi qala ehline coxlu vedler vermis ve Qurana and icmisdi Halbuki qaladan endikden sonra o xeyanet etdi hokmdarin derisini soydurdu ve qalanlarini ise asmagi emr etdi 4 Daha sonra Ibn el Edim elave etmisdir Atabey cosgun guclu heyretlendirici idi ve qefilden hucuma kecmeye verdis etmisdi Zengi at minende qosunlar onun arxasica iki cerge sap kimi getmeye calisar qorxaraq mehsullarin yaniyla hereket eder ve qorxudan hec kim onlari tapdalamaga ve ya atina minmemeye cesaret etmezdi Her kim heddini assa carmixa cekilerdi O Zengi deyirdi Eyni zamanda birden cox zalimin olmasi mumkun deyil 5 Hemcinin bax RedakteZengilerIstinadlar Redakte Almaniya Milli Kitabxanasi Berlin Dovlet Kitabxanasi Bavariya Dovlet Kitabxanasi ve b Record 129503460 Umumi tenzimleme nezareti GND 2012 2016 lt a href https wikidata org wiki Track Q27302 gt lt a gt lt a href https wikidata org wiki Track Q304037 gt lt a gt lt a href https wikidata org wiki Track Q256507 gt lt a gt lt a href https wikidata org wiki Track Q170109 gt lt a gt lt a href https wikidata org wiki Track Q36578 gt lt a gt Francesco Gabrieli 2009 Arab Historians of the Crusades Selibcilerin ereb tarixcileri Routledge seh 41 Amin Maalouf 1984 The Crusades Through Arab Eyes Ereblerin gozunden selibciler Schocken Books seh 138 ISBN 9780805208986 Ibid ve Mehemmed ibn Selim Ibn Vasil 1953 Mufarrij al kurub Wizarat al Thaqafah wa al Irshad al Qawmi seh 86 Ibn el Edim Zubda cild 2 seh 471 Menbe https az wikipedia org w index php title I Imadeddin Zengi amp oldid 5513326, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
