Azərbaycanca
සිංහල
Türkçe
İlyas Tərxan — krım tatar dramaturq, "Yaş kuvet" qəzetinin redaktoru, SSRİ Yazıçılar İttifaqının üzvü, 1931-1937-ci illərdə Krım Muxtar Sovet Sosialist Respublikasının Mərkəzi İcraiyyə Komitəsinin sədri. 17 aprel 1938-ci ildə "əksinqilabçı millətçi pantürk təşkilat"ın üzvü olmaqda ittiham edilərək güllələnib. 24 noyabr 1956-cı ildə ölümündən sonra bəraət qazanıb.
| İlyas Tərxan | |
|---|---|
| krımtat. İlyas Ümer oğlu Tarhan | |
 | |
| Doğum tarixi | 1900 |
| Doğum yeri |
|
| Vəfat tarixi | 17 aprel 1938 |
| Vəfat yeri | |
| Fəaliyyəti | siyasətçi |
Həyatı
İlyas Ömər oğlu Tərxan 1900-cü ildə torpaqsız kəndli ailəsində anadan olub. 1913-1917-ci illərdə Kazanda yaşadığı üçün tatar məktəbində təhsil alıb. Bağçasarayda Zəncirli mədrəsədə təhsilini bitirib. 1919-cu ildə Kommunist Partiyasına üzv olub. Krımda "ağlara" qarşı partizan hərəkatında iştirak edib. Daha sonra Türkiyədə yeraltı kommunist hərəkatının iştirakçısı olub. 1920-ci ildə sovet hökuməti tamamilə qurulduqdan sonra onun atası Korbek kəndinin inqilab komitəsinin sədri olur. O özü isə geri qayıdaraq fəaliyyət göstərməyə başlayır.
1921-ci ildən 1925-ci ilə qədər gənclər üçün nəzərdə tutulmuş "Yaş kuvet" (Gənc qüvvət) qəzetində redaktorluq edir. 20 fevral 1931-ci ildə Krım MSSR-nın MİK-nin sədri seçilir. Siyasi işlərlə yanaşı teatr və dramaturqluqla da məşğul olur. Onun "Hücum" (1932) və "Moskva ayta" (Danışır Moskva) pyesləri Krımda, Moskvada, Daşkənddə eləcə də Sovet İttifaqının digər şəhərlərində tamaşaya qoyulur. 1933-cü ildə onun təşəbbüsü ilə Krım Dövlər Tatar Dram Teatrı üçün ayrıca binanın inşasına başlanılır. 1934-cü ildə SSRİ Yazıçılar İttifaqına üzv olur və bununla yanaşı krım Yazıçılar Birliyinin də sədri seçilir. Ak Şeyx kəndindəki məktəb və Starokrımsk rayonundakı kolxoz onun adı ilə adlandırılır. Bunlarla yanaşı 1934-cü ildə bir müddət "Bolşevik yolu" jurnalının redaktoru olur.
8 sentyabr 1937-ci ildə RSFSR Cinayət Məcəlləsinin 58-7, 8, 11 maddələri ilə həbs edilib. O, Xalq Komissarları Sovetinin sədri A.Samedinov və Xalq Maarif komissarı B.Çaqarla birlikdə antisovet pantürk təşkilata rəhbərlik etməkdə günahlandırılır. Bu həbslər daha böyük miqyaslı "milli" siyasi həbs proseslərinin olmasına əsas verdi. 17 aprel 1938-ci ildə SSRİ Ali Məhkəməsinin Hərbi Kollegiyasının məhkəmə prosesində əvvəlcə "etiraf etdiyi" ifadələrdən imtina edərək özünü günahkar saymır. Elə həmin gün əmlakı müsadirə edilməklə güllələnmə cəzasına məhkum edilərək güllələnib.
24 noyabr 1956-cı ildə ölümündən sonra bəraət qazanıb. İş tədqiq edilərkən məlum olub ki " İlyas Tərxanın işinin aparıldığı Krım XDİK-da 1937-1938-ci illərdə əsassız həbslər, həbs edilənlərin döyülməsi, istintaq materiallarının saxtalaşdırılması və digər qanun pozuntularına rast gəlinib."
Ailəsi
Simferopolda Jukovskiy küçəsi 5 ünvanında Krım MSSR hökümətinin yaşayış binasında yaşayıb. Velyade Memetovna ilə ailə qurub. Bu evlilikdən Nədim və Hüseyin adlı oğulları olub.
Həmçinin bax
İstinadlar
- "Тархан Ильяс Умерович" (rus). knowbysight.info. 31.03.2014 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 12.04.2021.
- "Тархан Ильяс Умерович (1900)" (rus). 2021-04-12 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 12.04.2021.
- "Ильяс Тархан" (rus). milli-firka.org. 17.11.2008. 2018-08-22 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 12.04.2021.
- Исмет Заатов. "Крымский государственный татарский театр оперы и балета 1937-1938 гг" (rus). goloskrimanew.ru. 04.09.2015. 2017-04-23 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 12.04.2021.
- Gülnarə Bəkirova. "Расстрел 17 апреля 1938 года / 17 aprel 1938-ci il güllələnməsi" (rus). krymr.com. 20.04.2015. 2017-04-24 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 12.04.2021.
- "Тархан Ильяс Умерович" (rus). bessmertnybarak.ru. 2018-05-08 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 12.04.2021.
- Andrey Nepomnyaşiy, Aleksandr Sevastyanov. "«Красный Крым. (1921—1941)»" (rus). krimoved-library.ru. 2018-05-08 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 12.04.2021.
- "17 апреля 1938 года — одна из трагических дат в истории крымских татар" (rus). krtmuseum.ru. 2020-09-20 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 12.04.2021.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Ilyas Terxan krim tatar dramaturq Yas kuvet qezetinin redaktoru SSRI Yazicilar Ittifaqinin uzvu 1931 1937 ci illerde Krim Muxtar Sovet Sosialist Respublikasinin Merkezi Icraiyye Komitesinin sedri 17 aprel 1938 ci ilde eksinqilabci milletci panturk teskilat in uzvu olmaqda ittiham edilerek gullelenib 24 noyabr 1956 ci ilde olumunden sonra beraet qazanib Ilyas Terxankrimtat Ilyas Umer oglu TarhanDogum tarixi 1900Dogum yeri Korbek d Yalta qezasi d Tavriya quberniyasi d Rusiya imperiyasiVefat tarixi 17 aprel 1938 1938 04 17 Vefat yeri Simferopol Krim MSSR RSFSR SSRIFealiyyeti siyasetciHeyatiIlyas Omer oglu Terxan 1900 cu ilde torpaqsiz kendli ailesinde anadan olub 1913 1917 ci illerde Kazanda yasadigi ucun tatar mektebinde tehsil alib Bagcasarayda Zencirli medresede tehsilini bitirib 1919 cu ilde Kommunist Partiyasina uzv olub Krimda aglara qarsi partizan herekatinda istirak edib Daha sonra Turkiyede yeralti kommunist herekatinin istirakcisi olub 1920 ci ilde sovet hokumeti tamamile qurulduqdan sonra onun atasi Korbek kendinin inqilab komitesinin sedri olur O ozu ise geri qayidaraq fealiyyet gostermeye baslayir 1921 ci ilden 1925 ci ile qeder gencler ucun nezerde tutulmus Yas kuvet Genc quvvet qezetinde redaktorluq edir 20 fevral 1931 ci ilde Krim MSSR nin MIK nin sedri secilir Siyasi islerle yanasi teatr ve dramaturqluqla da mesgul olur Onun Hucum 1932 ve Moskva ayta Danisir Moskva pyesleri Krimda Moskvada Daskendde elece de Sovet Ittifaqinin diger seherlerinde tamasaya qoyulur 1933 cu ilde onun tesebbusu ile Krim Dovler Tatar Dram Teatri ucun ayrica binanin insasina baslanilir 1934 cu ilde SSRI Yazicilar Ittifaqina uzv olur ve bununla yanasi krim Yazicilar Birliyinin de sedri secilir Ak Seyx kendindeki mekteb ve Starokrimsk rayonundaki kolxoz onun adi ile adlandirilir Bunlarla yanasi 1934 cu ilde bir muddet Bolsevik yolu jurnalinin redaktoru olur 8 sentyabr 1937 ci ilde RSFSR Cinayet Mecellesinin 58 7 8 11 maddeleri ile hebs edilib O Xalq Komissarlari Sovetinin sedri A Samedinov ve Xalq Maarif komissari B Caqarla birlikde antisovet panturk teskilata rehberlik etmekde gunahlandirilir Bu hebsler daha boyuk miqyasli milli siyasi hebs proseslerinin olmasina esas verdi 17 aprel 1938 ci ilde SSRI Ali Mehkemesinin Herbi Kollegiyasinin mehkeme prosesinde evvelce etiraf etdiyi ifadelerden imtina ederek ozunu gunahkar saymir Ele hemin gun emlaki musadire edilmekle gullelenme cezasina mehkum edilerek gullelenib 24 noyabr 1956 ci ilde olumunden sonra beraet qazanib Is tedqiq edilerken melum olub ki Ilyas Terxanin isinin aparildigi Krim XDIK da 1937 1938 ci illerde esassiz hebsler hebs edilenlerin doyulmesi istintaq materiallarinin saxtalasdirilmasi ve diger qanun pozuntularina rast gelinib Ailesi Simferopolda Jukovskiy kucesi 5 unvaninda Krim MSSR hokumetinin yasayis binasinda yasayib Velyade Memetovna ile aile qurub Bu evlilikden Nedim ve Huseyin adli ogullari olub Hemcinin baxHuseyin Kurkcu Yaqub Sakireli Hemdi GiraybeyIstinadlar Tarhan Ilyas Umerovich rus knowbysight info 31 03 2014 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 12 04 2021 Tarhan Ilyas Umerovich 1900 rus 2021 04 12 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 12 04 2021 Ilyas Tarhan rus milli firka org 17 11 2008 2018 08 22 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 12 04 2021 Ismet Zaatov Krymskij gosudarstvennyj tatarskij teatr opery i baleta 1937 1938 gg rus goloskrimanew ru 04 09 2015 2017 04 23 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 12 04 2021 Gulnare Bekirova Rasstrel 17 aprelya 1938 goda 17 aprel 1938 ci il gullelenmesi rus krymr com 20 04 2015 2017 04 24 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 12 04 2021 Tarhan Ilyas Umerovich rus bessmertnybarak ru 2018 05 08 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 12 04 2021 Andrey Nepomnyasiy Aleksandr Sevastyanov Krasnyj Krym 1921 1941 rus krimoved library ru 2018 05 08 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 12 04 2021 17 aprelya 1938 goda odna iz tragicheskih dat v istorii krymskih tatar rus krtmuseum ru 2020 09 20 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 12 04 2021