İkimərtəbəli karvansara — XIX əsrdə Şuşada inşa edilmiş karvansara. Şuşanın adlanan hissəsində mehmanxana tipli və iki mərtəbəli karvansaradır. On dokkuzuncu əsrin ikinci yarısında (1888–1889) , karvansarasını alandan sonra, onu sökərək yerində inşa etdirmişdir. Bu üzdən karvansara xalq arasında Hacı Səyyaf oğlu karvansarası kimi tanınırdı. Onun yerində məşhur Şuşa memarı Kərbəlayi Səfıxan Qarabaği Məşədi Şükür Mirsəyyaf oğlunun yeni tələblərə cavab verən karvansarasını tikdi. Mövcudluğunun ilk günlərindən o, Şuşada ən çox qonağı olan karvansaraya çevrildi. Məşədi Hüseyn vəfat edəndən sonra, oğlanları Qəhrəman və Məşədi Şükür karvansaranı şərikli işlətməyə başlayırlar. Bu karvansara istər böyüklüyünə, istərsə də memarlıq üslubuna görə, şəhərdəki digər karvansaralardan seçilirdi.
İkimərtəbəli karvansara | |
---|---|
Ölkə | Azərbaycan |
Status | Ölkə əhəmiyyətli abidə |
Şəhər | Şuşa |
Yerləşir | H.Rzayeva küçəsi, 9 |
Sifarişçi | |
Tikilmə tarixi | XIX əsr |
Üslubu | Şərq |
İstinad nöm. | 346 |
Kateqoriya | Qala |
Əhəmiyyəti | Ölkə əhəmiyyətli |
| |
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar |
Memarlıq quruluşu
Məşədi Şükür Mirsəyyaf oğlunun karvansarası ikimərtəbəli daş bina idi. İkinci mərtəbədə qonaqlar üçün iyirmi beş otaq vardı. Adətən, qonaqlar, tacirlər və nadir hallarda səyyahlar olurdu. Karvansaranın qalan hissəsində bir neçə tacir kontoru və otuza yaxın müxtəlif tacir dükanı yerləşirdi. Təzə karvansaranın yeniliyi binanın içərisində, ikinci mərtəbədə təxminən 9x8 metr ölçüdə ibadət zalı olan üçnefli məscidin olması idi.
Fəaliyyəti
Ən yaxşı Avropa mehmanxanalarında olduğu kimi qonaqlara dərzilər, papaqçılar, bərbərlər və çəkməçilər xidmət göstərirdilər. Karvansara öz gözəl xidməti ilə tacirləri və səyyahları cəlb edirdi. Bugünkü dillə desək, nömrələrə təlabat o qədər çox idi ki, yaxınlıqda ikimərtəbəli bir binanın tikilməsi lazım gəlirdi. İkinci mərtəbədə kirayənişinlər qalırdı. Birinci mərtəbədə isə müxtəlif ticarət mağazaları vardı. Sovet dövründə Məşədi Şükür Mirsəyyaf oğlunun karvansarası ticarət kompleksinə çevrilmişdi
Tarixi
XIX əsrin ikinci yarısında (1888–1889) Məşədi Hüseyn Mir Səyyaf oğlu Hacı Əmiraslan bəyin karvansarasını alandan sonra söküb, yerində təzəsini tikdirmiş və xalq arasında Mir Səyyaf oğlunun karvansarası kimi tanınmışdır. Məşədi Hüseyn vəfat edəndən sonra oğlanları Ağa Qəhrəman və Məşədi Şükür karvansaranı şərikli işlətməyə başlamışlar, istər böyüklüyünə, istərsə də memarlıq gözəlliyinə görə şəhərdəki digər karvansaralardan seçilirdi.
- Birinci mərtəbədə iyirmiyə qədər dükan dəlləkxana, çəkməçi, dərzi, sərrac, papaqçı, nalbənd və sair dükanlar, bir neçə ticarət dükanı, dini ayinləri icra etmək üçün məscid fəaliyyət göstərirdi.
- İkinci mərtəbədə isə tacirlərin, səyyahların, ümumiyyətlə, şəhərin qonaqlarının dincəlməsi üçün 25 otaq vardı.
- Şimal tərəfdən — çöl tərəfdən əlavə 4 dükan, 3 böyük dalan və qapançı vardı.
- Karyansarada təkcə Qafqazın şəhərlərindən yox, həm də İran, İraq, Türkiyə, Ərəbistan, Orta Asiya, Rusiya və başqa Avropa ölkələrindən gələn tacirlər də qalırdı. Son dövrlərə qədər burda örtülü şəhər bazarı fəaliyyət göstərirdi.
Karvansara vəqf mülkiyyətinə daxil idi. Onun kitabəsindəki vəqfnaməni Əli Hacı Abbasoğlu yazmışdır. Vəqfnamənin mətni dörd parça əhəng daşı üzərində fars dilində nəstəliq xətlə qabarıq surətdə həkk olunmuşdur:
Yuxarıda: - Bismillahi ərrəhmani ərrəhim. Məşədi Mir Səyyafın oğlu, cənab müstətab (böyük hörmət sahibi) Məşədi Seyid Hüseyn aşağıda göstərilən əmlak və dükanlarını özünün tikdirdiyi Əqsa məscidinə vəqf edir (bağışlayır). Əvvəla, Böyük meydanın qərb tərəfində yerləşən karvansaranın hamısını. Sonra ona tabe olan və birləşən daxildəki hücrələri və əlavələri.
Sağ tərəfdə: - Ordakı yuxarı və aşağı mərtəbə, qarşıdakı karvansaranın xaricindəki dükanlar, şimalda vaqe olan dörd dükan. Hacı Sadıq oğlu Bağırın şərik olduğu on beş dükanın yarısı, şimal tərəfdəki üç qəssab dükanı, karvansara və dükanları ilə birlikdə hamısı Əqsa məscidinə şəri vəqf edilir.
Ortada: - Mütəvəllilərə (nəzarətçilərə) tapşırıq və xərcləmə qanunları. Əmlakdan gələn mədaxili - gəliri üç hissəyə ayırmaq lazımdır. Həmişə cərəyanda (dövriyyədə) olan birinci qismi, Allah eləməmiş, Əqsa Hüseyniyyə məscidi xərab olarsa, təmirinə xərc edilsin. İki qalan hissədən yüz manat mütəvəllilərin (başçıların) illik maaşına ayrılsın. İldə əlli manat da hər gün Hüseyniyyə məscidində camaat namazı qılan mollaya verilsin. Bir nəfər azançı və bir nəfər mücavirə (baxıcıya) ildə qırx manat.Hər il məhərrəm ayında mərsiyə oxuyan mollaya iyinni beş manat. Hər məhəlləyə ildə beş put qara neft və üç manat nəqd. İldə üç nəfər piyada zəvvara və dəfninə ehtiyac görülən yoxsul ölənlərin dəfninə 15–20 manat. Bahalıq illərində şəhər fağırlarına buğda, un və ya çörək almaq üçün üç yüz manat. Vəqf edənin dörd baş ailəsi üçün nəsilbənəsil (ömürlük) 530 manat. Yenə də vəqf edənin Məkkəyə getməsi və başqa xərcləri üçün 500-dən 700-dək. Bunları ayırdıqdan sonra nə qalarsa, hər həftənin cümə axşamı otuz fağırın hərəsinə üç manat.
Solda: - Hər il məhərrəm ayının birinci ongünlüyündə təkyələrdə su gətinnək, körpü salmaq, Qasım otağı bəzəmək, heydəri nəzir, ərəb dəstəsi düzəltmək və səkkiz girvənkə qənd almaq üçün hər birinə üç manat, Qarabağ camaatının müdaxiləsi - məsləhəti ilə mövqufat işlərini gönnək, əmlakı qoruyub-hifz etmək üçün nə qədər diridir, vəqf edənin iştirakı ilə xərclər edilsin.
Şəri vəqfın qaydaları yerinə yetirildi".
İstinadlar
- www.karabakh.az. (az.). 2018-07-11 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-07-13.
- "Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 2 avqust 2001-ci il tarixli 132 nömrəli Qərarı". e-qanun.az. 12 August 2022 tarixində . İstifadə tarixi: 29 apr 2022.
- map.virtualkarabakh.az. "İkimərtəbəli karvansaray" (az.). 2021-10-21 tarixində . İstifadə tarixi: 2018-07-13.
- "Çingiz Qacar, Köhnə Şuşa, Bakı, Şərq-Qərb nəşriyyatı, 2019, 344 səh". www.ebooks.az. 17 June 2021 tarixində . İstifadə tarixi: 30 apr 2022.
- "Yunis Hüseynov,Şuşa salnaməsi. Şuşa nəşriyyatı, 2015". /www.ebooks.az. 27 November 2020 tarixində . İstifadə tarixi: 30 apr 2022.
Xarici keçidlər
- İkimərtəbəli karvansaray
- 2020-08-14 at the Wayback Machine
- "İkimərtəbəli karvansaray Şuşa şəhəri, Şeytan bazar". https://karabakh.center. İstifadə tarixi: 30 apr 2022.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Ikimertebeli karvansara XIX esrde Susada insa edilmis karvansara Susanin adlanan hissesinde mehmanxana tipli ve iki mertebeli karvansaradir On dokkuzuncu esrin ikinci yarisinda 1888 1889 karvansarasini alandan sonra onu sokerek yerinde insa etdirmisdir Bu uzden karvansara xalq arasinda Haci Seyyaf oglu karvansarasi kimi taninirdi Onun yerinde meshur Susa memari Kerbelayi Sefixan Qarabagi Mesedi Sukur Mirseyyaf oglunun yeni teleblere cavab veren karvansarasini tikdi Movcudlugunun ilk gunlerinden o Susada en cox qonagi olan karvansaraya cevrildi Mesedi Huseyn vefat edenden sonra oglanlari Qehreman ve Mesedi Sukur karvansarani serikli isletmeye baslayirlar Bu karvansara ister boyukluyune isterse de memarliq uslubuna gore seherdeki diger karvansaralardan secilirdi Ikimertebeli karvansara39 45 47 sm e 46 45 23 s u Olke AzerbaycanStatus Olke ehemiyyetli abideSeher SusaYerlesir H Rzayeva kucesi 9SifarisciTikilme tarixi XIX esrUslubu SerqAzerbaycandaki tarixi abidelerin milli qeydiyyatiIstinad nom 346KateqoriyaQalaEhemiyyetiOlke ehemiyyetliIkimertebeli karvansaray Vikianbarda elaqeli mediafayllarXIX esrde Susada insa edilmis ikimertebeli karvansaray Memarliq qurulusuMesedi Sukur Mirseyyaf oglunun karvansarasi ikimertebeli das bina idi Ikinci mertebede qonaqlar ucun iyirmi bes otaq vardi Adeten qonaqlar tacirler ve nadir hallarda seyyahlar olurdu Karvansaranin qalan hissesinde bir nece tacir kontoru ve otuza yaxin muxtelif tacir dukani yerlesirdi Teze karvansaranin yeniliyi binanin icerisinde ikinci mertebede texminen 9x8 metr olcude ibadet zali olan ucnefli mescidin olmasi idi FealiyyetiEn yaxsi Avropa mehmanxanalarinda oldugu kimi qonaqlara derziler papaqcilar berberler ve cekmeciler xidmet gosterirdiler Karvansara oz gozel xidmeti ile tacirleri ve seyyahlari celb edirdi Bugunku dille desek nomrelere telabat o qeder cox idi ki yaxinliqda ikimertebeli bir binanin tikilmesi lazim gelirdi Ikinci mertebede kirayenisinler qalirdi Birinci mertebede ise muxtelif ticaret magazalari vardi Sovet dovrunde Mesedi Sukur Mirseyyaf oglunun karvansarasi ticaret kompleksine cevrilmisdi Ikimertebeli karvansarayin daxilinden gorunusuTarixiXIX esrin ikinci yarisinda 1888 1889 Mesedi Huseyn Mir Seyyaf oglu Haci Emiraslan beyin karvansarasini alandan sonra sokub yerinde tezesini tikdirmis ve xalq arasinda Mir Seyyaf oglunun karvansarasi kimi taninmisdir Mesedi Huseyn vefat edenden sonra oglanlari Aga Qehreman ve Mesedi Sukur karvansarani serikli isletmeye baslamislar ister boyukluyune isterse de memarliq gozelliyine gore seherdeki diger karvansaralardan secilirdi Ikimertebeli karvansarayin daxili gorunusuBirinci mertebede iyirmiye qeder dukan dellekxana cekmeci derzi serrac papaqci nalbend ve sair dukanlar bir nece ticaret dukani dini ayinleri icra etmek ucun mescid fealiyyet gosterirdi Ikinci mertebede ise tacirlerin seyyahlarin umumiyyetle seherin qonaqlarinin dincelmesi ucun 25 otaq vardi Simal terefden col terefden elave 4 dukan 3 boyuk dalan ve qapanci vardi Karyansarada tekce Qafqazin seherlerinden yox hem de Iran Iraq Turkiye Erebistan Orta Asiya Rusiya ve basqa Avropa olkelerinden gelen tacirler de qalirdi Son dovrlere qeder burda ortulu seher bazari fealiyyet gosterirdi Karvansara veqf mulkiyyetine daxil idi Onun kitabesindeki veqfnameni Eli Haci Abbasoglu yazmisdir Veqfnamenin metni dord parca eheng dasi uzerinde fars dilinde nesteliq xetle qabariq suretde hekk olunmusdur Yuxarida Bismillahi errehmani errehim Mesedi Mir Seyyafin oglu cenab mustetab boyuk hormet sahibi Mesedi Seyid Huseyn asagida gosterilen emlak ve dukanlarini ozunun tikdirdiyi Eqsa mescidine veqf edir bagislayir Evvela Boyuk meydanin qerb terefinde yerlesen karvansaranin hamisini Sonra ona tabe olan ve birlesen daxildeki hucreleri ve elaveleri Sag terefde Ordaki yuxari ve asagi mertebe qarsidaki karvansaranin xaricindeki dukanlar simalda vaqe olan dord dukan Haci Sadiq oglu Bagirin serik oldugu on bes dukanin yarisi simal terefdeki uc qessab dukani karvansara ve dukanlari ile birlikde hamisi Eqsa mescidine seri veqf edilir Ortada Mutevellilere nezaretcilere tapsiriq ve xercleme qanunlari Emlakdan gelen medaxili geliri uc hisseye ayirmaq lazimdir Hemise cereyanda dovriyyede olan birinci qismi Allah elememis Eqsa Huseyniyye mescidi xerab olarsa temirine xerc edilsin Iki qalan hisseden yuz manat mutevellilerin bascilarin illik maasina ayrilsin Ilde elli manat da her gun Huseyniyye mescidinde camaat namazi qilan mollaya verilsin Bir nefer azanci ve bir nefer mucavire baxiciya ilde qirx manat Her il meherrem ayinda mersiye oxuyan mollaya iyinni bes manat Her mehelleye ilde bes put qara neft ve uc manat neqd Ilde uc nefer piyada zevvara ve defnine ehtiyac gorulen yoxsul olenlerin defnine 15 20 manat Bahaliq illerinde seher fagirlarina bugda un ve ya corek almaq ucun uc yuz manat Veqf edenin dord bas ailesi ucun nesilbenesil omurluk 530 manat Yene de veqf edenin Mekkeye getmesi ve basqa xercleri ucun 500 den 700 dek Bunlari ayirdiqdan sonra ne qalarsa her heftenin cume axsami otuz fagirin heresine uc manat Solda Her il meherrem ayinin birinci ongunluyunde tekyelerde su getinnek korpu salmaq Qasim otagi bezemek heyderi nezir ereb destesi duzeltmek ve sekkiz girvenke qend almaq ucun her birine uc manat Qarabag camaatinin mudaxilesi mesleheti ile movqufat islerini gonnek emlaki qoruyub hifz etmek ucun ne qeder diridir veqf edenin istiraki ile xercler edilsin Seri veqfin qaydalari yerine yetirildi Istinadlarwww karabakh az az 2018 07 11 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2018 07 13 Azerbaycan Respublikasi Nazirler Kabinetinin 2 avqust 2001 ci il tarixli 132 nomreli Qerari e qanun az 12 August 2022 tarixinde Istifade tarixi 29 apr 2022 map virtualkarabakh az Ikimertebeli karvansaray az 2021 10 21 tarixinde Istifade tarixi 2018 07 13 Cingiz Qacar Kohne Susa Baki Serq Qerb nesriyyati 2019 344 seh www ebooks az 17 June 2021 tarixinde Istifade tarixi 30 apr 2022 Yunis Huseynov Susa salnamesi Susa nesriyyati 2015 www ebooks az 27 November 2020 tarixinde Istifade tarixi 30 apr 2022 Xarici kecidlerIkimertebeli karvansaray 2020 08 14 at the Wayback Machine Ikimertebeli karvansaray Susa seheri Seytan bazar https karabakh center Istifade tarixi 30 apr 2022