fbpx
Wikipedia

Çaytikanı

Avqust 20, 2021

Çaytikanı (lat. Hippophae) — iydəkimilər fəsiləsinə aid kol və ya ağac bitki cinsi.

?Çaytikanı
Hippophae

Murdarçayabənzər çaytikanı (Hippophae rhamnoides)
Elmi təsnifat
Aləmi:Bitkilər
Şöbə:Örtülütoxumlular
Sinif:İkiləpəlilər
Yarımsinif:Rozidlər
Sıra:Gülçiçəklilər
Fəsilə:İydəkimilər
Cins: Çaytikanı
Elmi adı
Hippophae L.

Vikinövlərdə
sistematika
Şəkil
axtarışı
ITIS  500326
NCBI  48233
EOL  61951
GRIN  5698
IPNI  14480-1

Yayılması və növləri

Çaytikanı bitkisinin hündürlüyü 7 m. olur, nadir hallarda 15 metrə çatır. Tikanlı budaqlara malikdir. Çiçəkləri kiçik və bircinslidir. İkievli bitkidir. Çiçəkləri yarpaqların qoltuğunda iki-iki, beş-beş yerləşirlər. Meyvələri çəyirdəkmeyvədir, budaqlara yapışmış vəziyyətdə olurlar. Dünya miqyasında çaytikanının 3 növü yayılmışdır. Dağ çaylarının məcralarında bitir. Çaytikanı toxumla və vegetativ üsulla çoxalır. Meyvələri yeyilir. Yağ almaq üçün becərilir. Çaytikanı qiymətli dərman bitkisidir.

Azərbaycanda Böyük və Kiçik Qafqazın bütün rayonları, Samur-Dəvəçi və Lənkəran ovalıqları, Naxçıvan və Lənkəranın dağlıq hissəsi, Qobustan və Alazan-Əyriçay vadisində yayılmışdır. Arandan yuxarı dağ qurşağına kimi (dəniz səviyyəsindən 2300 m-ə qədər) rast gəlinir. Əsasən çay kənarlarında, çaqıl daşlıqlarda, qayalı yamaclarda, qumsal torpaqlarda və tuqay meşələrində bitir.

Faydalı xüsusiyyətləri

Çaytikanının meyvəsində 3,5 faiz şəkər və çox miqdarda turşu, С, В1, В2, fol turşusu, РР, К, Р və Е, karotin,dəmir,bor,marqanes var. Bu meyvələri istər çiy, istərsədə müxtəlif məhsullar hazırlayaraq istifadə etmək olar. Çaytikanının əsas faydalı xüsusiyyətləri aşağıdakılardır:

1. Bu giləmeyvənin tərkibindəki maddələr sinir sisteminin fəaliyyəti üçün böyük əhəmiyyət kəsb edir.

2. Çaytikanı yağı bakteriya məhv edici xüsusiyyətə malikdir. Yaralrın tez sağalmasında, ağrının azaldılmasında istifadə edilir. Bu qırmızı-narıncı rəngli yağda maddələr mübadiləsini tənzimləyən karotin, F vitamini,dəmir,gümüş,kobalt,nikel və sairə ilə zəngindir. Bu yağdan həm daxilə, həm də xaricə qəbulla istifadə edilə bilər. O, həmçinin ciyərlərdə zülalı artırır, zədəli hüceyrələrin tez müddətdə bərpasını stimullaşdırır. Kəskin laringit, faringit kimi xəstəliklərdə günötrə 15 dəqiiqə inhalyasiya (buxar, qaz və ya toz halına salınmış maye və ya maddələrlə nəfəs alma vasitəsilə müalicə) etmək olar.

3. Çaytikanı meyvəsini dondurulmuş halda uzun müddət saxlamaq mümkündür. Bu meyvələr yaşlılarda antisklerozun profilaktikasında faydalıdır.

4. Çaytikanı şirəsi öskürəyə qarşı mükəmməl vasitədir. Onu balla birgə qəbul etmək daha effektiv təsirə malik olacaq.

5. Sinqa (vitaminsizlik nəticəsində diş ətində əmələ gələn xəstəlik) zamanı əvvəllər çaytikanı çayından istifadə edilirdi. Bunun üçün giləmeyvənin 5 qram quru yarpağını 1 stəkan qaynar suda dəmləmək lazımdır.

6. Mədə şirəsinin azalması zamanı çaytikanının təzə meyvələri və şirəsi məsləhət görülür.

7. Mədə xəstəliklərində çaytikanından hazırlanmış həlim içmək olar. 3 xörək qaşığı giləmeyvə 0,5 litr qaynar suya əlavə edilir. 10 dəqiqiə az odda qaynadandan sonra gündə 2-3 dəfə çay kimi içmək olar. Mədə - bağırsaq traktının pozulması zamanı yarpaq və budaqlardan həlim hazırlamaq olar. Mədə və onikibarmaq bağırsağın xora xəstəlikləri zamanı: yeməkdən 30 dəqiqə əvvəl yarım ç.q. gündə 3 dəfə çaytikanı yağı qəbul etmək məsləhət görülür.

8. Donvurma,yanıq, irinli yaralar zamanı təzə meyvələri yaraların üzərinə qoymaq məsləhətdir.

9. Çaytikanı B vitamini ilə zəngindir. Bu meyvə nəinki 40 yaşdan sonra kişilər, hətta gənclər üçündə intim gücün bərpasında,yaranmış problemlərin aradan qaldırlmasında faydalıdır. Çirə,təzə meyvələr,yağ və salatları bu problemi həll etməyə kömək edir.

10. Çaytikanının yarapaqları və meyvəsi orqanizmdən oksalat turşusu və sidikqovucu təsirə malikdir.

11.Çaytikanı yağı güclü yarasağaldan, iltihabəleyhinə, antiseptik, yumşaldıcı təsirə malikdir. Çaytikanı yağı C vitamini ilə zəngindir ki, bu vitamin damarları möhkəmləndirir və anal qanaxmaların qarşısını alır. Həmçinin çaytikanı yağı babasil zamanı ağrıları və digər xoşagəlməz hissləri azaldır. Çaytikanı yağı anal çatları zamanı da çox yaxşı müalicəvi təsir göstərir. Xarici babasil zamanı çaytikanı yağında steril pambıq diski isladın və babasil düyünlərinin üzərinə qoyun. Bunu gündə 3-4 dəfə və yatmazdan əvvəl etmək lazımdır. Daxili babasil zamanı xüsusi çaytikanı yağı şamları istifadə olunur. Xarici istifadədən əlavə çaytikanı yağının daxilə istifadəsi də yaxşı kömək edir. Səhər acqarına 1 çay qaşığı çaytikanı yağı içilir. Həmçinin çaytikanı yağının istifadəsi babasil zamanı inkişaf edən qəbizlikdən də azad olunmağa kömək edir.

  Bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyaya kömək edə bilərsiniz.
Əgər mümkündürsə, daha dəqiq bir şablondan istifadə edin.
Bu məqalə sonuncu dəfə 53 gün əvvəl InternetArchiveBot tərəfindən redaktə olunub. (Yenilə)

İstinadlar

  1. Elşad Qurbanov. Ali bitkilərin sistematikası, Bakı, 2009.

1.Sağlamolun.az saytı Həzm orqanları 15.05.2016 38247

Azərbaycanın dərman bitkiləri

Digər növləri

Həmçinin bax

İstinadlar

İstinadlar

  • Tofiq Məmmədov, Elman İsgəndər, Tariyel Talıbov. Azərbaycanın nadir ağac və kol bitkiləri. Bakı: Elm, 2014, 380 səh.

http://dendrologiya.az/?page_id=112 2019-11-17 at the Wayback Machine

  • Biologiya lüğəti. Bakı,2011. səh.143.


Avqust 20, 2021
çaytikanı, hippophae, iydəkimilər, fəsiləsinə, ağac, bitki, cinsi, hippophaemurdarçayabənzər, çaytikanı, hippophae, rhamnoides, elmi, təsnifataləmi, bitkilərşöbə, örtülütoxumlularsinif, ikiləpəliləryarımsinif, rozidlərsıra, gülçiçəklilərfəsilə, iydəkimilərcins. Caytikani lat Hippophae iydekimiler fesilesine aid kol ve ya agac bitki cinsi 1 CaytikaniHippophaeMurdarcayabenzer caytikani Hippophae rhamnoides Elmi tesnifatAlemi BitkilerSobe OrtulutoxumlularSinif IkilepelilerYarimsinif RozidlerSira GulciceklilerFesile IydekimilerCins CaytikaniElmi adiHippophae L VikinovlerdesistematikaSekilaxtarisiITIS 500326NCBI 48233EOL 61951GRIN 5698IPNI 14480 1 Mundericat 1 Yayilmasi ve novleri 2 Faydali xususiyyetleri 3 Istinadlar 3 1 Azerbaycanin derman bitkileri 3 2 Diger novleri 4 Hemcinin bax 5 Istinadlar 6 IstinadlarYayilmasi ve novleri RedakteCaytikani bitkisinin hundurluyu 7 m olur nadir hallarda 15 metre catir Tikanli budaqlara malikdir Cicekleri kicik ve bircinslidir Ikievli bitkidir Cicekleri yarpaqlarin qoltugunda iki iki bes bes yerlesirler Meyveleri ceyirdekmeyvedir budaqlara yapismis veziyyetde olurlar Dunya miqyasinda caytikaninin 3 novu yayilmisdir Dag caylarinin mecralarinda bitir Caytikani toxumla ve vegetativ usulla coxalir Meyveleri yeyilir Yag almaq ucun becerilir Caytikani qiymetli derman bitkisidir Azerbaycanda Boyuk ve Kicik Qafqazin butun rayonlari Samur Deveci ve Lenkeran ovaliqlari Naxcivan ve Lenkeranin dagliq hissesi Qobustan ve Alazan Eyricay vadisinde yayilmisdir Arandan yuxari dag qursagina kimi deniz seviyyesinden 2300 m e qeder rast gelinir Esasen cay kenarlarinda caqil dasliqlarda qayali yamaclarda qumsal torpaqlarda ve tuqay meselerinde bitir Faydali xususiyyetleri RedakteCaytikaninin meyvesinde 3 5 faiz seker ve cox miqdarda tursu S V1 V2 fol tursusu RR K R ve E karotin demir bor marqanes var Bu meyveleri ister ciy istersede muxtelif mehsullar hazirlayaraq istifade etmek olar Caytikaninin esas faydali xususiyyetleri asagidakilardir 1 Bu gilemeyvenin terkibindeki maddeler sinir sisteminin fealiyyeti ucun boyuk ehemiyyet kesb edir 2 Caytikani yagi bakteriya mehv edici xususiyyete malikdir Yaralrin tez sagalmasinda agrinin azaldilmasinda istifade edilir Bu qirmizi narinci rengli yagda maddeler mubadilesini tenzimleyen karotin F vitamini demir gumus kobalt nikel ve saire ile zengindir Bu yagdan hem daxile hem de xarice qebulla istifade edile biler O hemcinin ciyerlerde zulali artirir zedeli huceyrelerin tez muddetde berpasini stimullasdirir Keskin laringit faringit kimi xesteliklerde gunotre 15 deqiiqe inhalyasiya buxar qaz ve ya toz halina salinmis maye ve ya maddelerle nefes alma vasitesile mualice etmek olar 3 Caytikani meyvesini dondurulmus halda uzun muddet saxlamaq mumkundur Bu meyveler yaslilarda antisklerozun profilaktikasinda faydalidir 4 Caytikani siresi oskureye qarsi mukemmel vasitedir Onu balla birge qebul etmek daha effektiv tesire malik olacaq 5 Sinqa vitaminsizlik neticesinde dis etinde emele gelen xestelik zamani evveller caytikani cayindan istifade edilirdi Bunun ucun gilemeyvenin 5 qram quru yarpagini 1 stekan qaynar suda demlemek lazimdir 6 Mede siresinin azalmasi zamani caytikaninin teze meyveleri ve siresi meslehet gorulur 7 Mede xesteliklerinde caytikanindan hazirlanmis helim icmek olar 3 xorek qasigi gilemeyve 0 5 litr qaynar suya elave edilir 10 deqiqie az odda qaynadandan sonra gunde 2 3 defe cay kimi icmek olar Mede bagirsaq traktinin pozulmasi zamani yarpaq ve budaqlardan helim hazirlamaq olar Mede ve onikibarmaq bagirsagin xora xestelikleri zamani yemekden 30 deqiqe evvel yarim c q gunde 3 defe caytikani yagi qebul etmek meslehet gorulur 8 Donvurma yaniq irinli yaralar zamani teze meyveleri yaralarin uzerine qoymaq meslehetdir 9 Caytikani B vitamini ile zengindir Bu meyve neinki 40 yasdan sonra kisiler hetta gencler ucunde intim gucun berpasinda yaranmis problemlerin aradan qaldirlmasinda faydalidir Cire teze meyveler yag ve salatlari bu problemi hell etmeye komek edir 10 Caytikaninin yarapaqlari ve meyvesi orqanizmden oksalat tursusu ve sidikqovucu tesire malikdir 11 Caytikani yagi guclu yarasagaldan iltihabeleyhine antiseptik yumsaldici tesire malikdir Caytikani yagi C vitamini ile zengindir ki bu vitamin damarlari mohkemlendirir ve anal qanaxmalarin qarsisini alir Hemcinin caytikani yagi babasil zamani agrilari ve diger xosagelmez hissleri azaldir Caytikani yagi anal catlari zamani da cox yaxsi mualicevi tesir gosterir Xarici babasil zamani caytikani yaginda steril pambiq diski isladin ve babasil duyunlerinin uzerine qoyun Bunu gunde 3 4 defe ve yatmazdan evvel etmek lazimdir Daxili babasil zamani xususi caytikani yagi samlari istifade olunur Xarici istifadeden elave caytikani yaginin daxile istifadesi de yaxsi komek edir Seher acqarina 1 cay qasigi caytikani yagi icilir Hemcinin caytikani yaginin istifadesi babasil zamani inkisaf eden qebizlikden de azad olunmaga komek edir Bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyaya komek ede bilersiniz Eger mumkundurse daha deqiq bir sablondan istifade edin Bu meqale sonuncu defe 53 gun evvel InternetArchiveBot terefinden redakte olunub Yenile Istinadlar Redakte Elsad Qurbanov Ali bitkilerin sistematikasi Baki 2009 1 Saglamolun az sayti Hezm orqanlari 15 05 2016 38247 Azerbaycanin derman bitkileri Redakte Murdarcayabenzer caytikani Adi caytikani Hippophae rhamnoides L Tibet caytikani Hippophae tibetiana Diger novleri RedakteHemcinin bax RedakteMurdarcayabenzer caytikaniIstinadlar RedakteIstinadlar RedakteTofiq Memmedov Elman Isgender Tariyel Talibov Azerbaycanin nadir agac ve kol bitkileri Baki Elm 2014 380 seh http dendrologiya az page id 112 Arxivlesdirilib 2019 11 17 at the Wayback Machine Biologiya lugeti Baki 2011 seh 143 Menbe https az wikipedia org w index php title Caytikani amp oldid 6024006, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.