Azərbaycanca
Deutsch
Lietuvos
සිංහල
Türkçe
Українська
Qusarçay — Qusar, Quba və Xaçmaz rayonları ərazisindən axıb Xəzər dənizinə tökülür.
| Quruçay | |
|---|---|
 Quruçay, Alpan kəndi | |
| Ölkə |  Azərbaycan |
| Rayonlar | |
| Mənbəyi | Bazardüzü |
| • Yüksəkliyi | 3780 m |
| Mənsəbi | Xəzər dənizi |
| • Yüksəkliyi | -28 m |
| Uzunluğu | 108 km |
| Meyilliyi | 33,7 m/km |
| Su hövzəsi | Xəzər dənizi |
| Hövzəsinin sahəsi | 799 km² |
| | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Ümumi məlumat
Uzunluğu 108 km,hövzəsinin sahəsi 799 km²-dir. Başlanğıcını Bazardüzü dağından (3780 m) alır. Başlıca qolları, soldan (uzunluğu 12 km), sağdan isə Sixur (uzunluğu 14 km) çaylarıdır. Çayın illik axımının 7%-i yağış, 64%-i qar, 29%-i isə yeraltı sulardan əmələ gəlir. Axıncaçayın orta illik su sərfi 7,70 kub m/san-dir. Axımın 19%-i yazda, 56%-i yayda, 18%-i payızda, 7%-i isə qışda keçir. Orta illik asılı gətirmələr sərfi 5,44 kq/san, lillənməsi isə 700 q/kub m-dir. Suyu hidrokabonatlı-kalsiumlu olmaqla 150–300 mq/l minerallaşmaya malikdir.
Qusarçayın üzərində Qusar, Xuray, Ənik və Güzün HES -ləri tikilmişdir.
Suvarma işlərində geniş istifadə olunur. Suyun bir qismi Samur-Abşeron su kanalına axıdılır.
Qusarçayın axını boyu onun əmələ gətirdiyi dərə dörd hissəyə ayrılır. Birinci hissə Baş suayrıcı silsilənin şimal yamacıdır ki, burada çay geniş troq tipli Yatıq dərənin dibi ilə axır. Cənub yamac və şimal yamacın başqa çaylarından fərqli olaraq, burada çayın yatağının meyilliyi böyük deyil (38 m/km). İkinci hissədə çay Şahdüzü adlanan böyük erozion çökəkliyin dibi ilə qərb-şərq istiqamətində axır. Uzunluğu 7 km-ə çatan ikinci hissədə Yatıqdərə və Şahnabatçay birləşir və sağdan Tufan dağının şimal yamaclarındakı qar və buzlardan mənbəyini götürən bir sıra qısa qollar qəbul edir (Əbilsu və s.). Bu hissədə çay yatağının meyilliyi 20 m/km-dən azdır.
Üçüncü hissədə Qusarçay öz istiqamətini kəskin dəyişərək şimal — şimal-şərqə dönür və dərin (2 km) yarma dərə ilə Şahdağ və Qızılqaya massivlərini bir-birindən ayırır. Burada çayın yatağının düşməsi 80 m/km-dən artıqdır. Çay əhəngdaşlarından ibarət qaya və kəsəklər arasında iti axır və astanalar, şəlalələr əmələ gətirir. Bu hissə Kuzun kəndində qurtarır. Dördüncü hissə Kuzun kəndi yaxınlığında başlayıb Bala Qusar-Çartəpə kəndləri yanında qurtarır. Burada (uzunluğu 30 km, çay yatağının düşməsi 21,6 m/km) Qusarçay geniş əsl qutuvari-terraslı dərə ilə axır. Bu hissədə dərə cavan kontinental (prolüvial, allüvial-prolüvial) çöküntülərin çox qalın qatlarını kəsdiyinə görə, çay sularının xeyli hissəsi infiltrasiyaya itir (yataqaltı axın yaradır).
Qusar maili düzənliyinin şimal hissəsində çay nəql etdiyi iri danəli gətirmələri əsasən, çökdürür və Samur-Dəvəçi ovalığında bir neçə qollara ayrılaraq, öz sularını Xəzərə çatdırır. Qusarçaydan və xüsusilə Samurçaydan məsaməli və qaba tərkibli allüvial-prolüvial qatlara süzülən sular Samur-Dəvəçi ovalığının şimal hissəsinin (Şollar düzünün) bol yeraltı sularını qidalandırır.
Həmçinin bax
Mənbə
- Qusarçay 2007-07-17 at the Wayback Machine
- Azərbaycanın Fiziki Coğrafiyası, M.A.Müseyibov, 1998.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu adin diger istifade formalari ucun bax Qusarcay deqiqlesdirme Qusarcay Qusar Quba ve Xacmaz rayonlari erazisinden axib Xezer denizine tokulur QurucayQurucay Alpan kendiOlke AzerbaycanRayonlar Qusar rayonuQuba rayonuXacmaz rayonuMenbeyi Bazarduzu Yuksekliyi 3780 mMensebi Xezer denizi Yuksekliyi 28 mUzunlugu 108 kmMeyilliyi 33 7 m kmSu hovzesi Xezer deniziHovzesinin sahesi 799 km menbeyi mensebiQusarcay Azerbaycanin fiziki xeritesinde 41 11 49 sm e 47 52 23 s u 41 36 42 sm e 48 50 40 s u Vikianbarda elaqeli mediafayllarUmumi melumatUzunlugu 108 km hovzesinin sahesi 799 km dir Baslangicini Bazarduzu dagindan 3780 m alir Baslica qollari soldan uzunlugu 12 km sagdan ise Sixur uzunlugu 14 km caylaridir Cayin illik aximinin 7 i yagis 64 i qar 29 i ise yeralti sulardan emele gelir Axincacayin orta illik su serfi 7 70 kub m san dir Aximin 19 i yazda 56 i yayda 18 i payizda 7 i ise qisda kecir Orta illik asili getirmeler serfi 5 44 kq san lillenmesi ise 700 q kub m dir Suyu hidrokabonatli kalsiumlu olmaqla 150 300 mq l minerallasmaya malikdir Qusarcayin uzerinde Qusar Xuray Enik ve Guzun HES leri tikilmisdir Suvarma islerinde genis istifade olunur Suyun bir qismi Samur Abseron su kanalina axidilir Qusarcayin axini boyu onun emele getirdiyi dere dord hisseye ayrilir Birinci hisse Bas suayrici silsilenin simal yamacidir ki burada cay genis troq tipli Yatiq derenin dibi ile axir Cenub yamac ve simal yamacin basqa caylarindan ferqli olaraq burada cayin yataginin meyilliyi boyuk deyil 38 m km Ikinci hissede cay Sahduzu adlanan boyuk erozion cokekliyin dibi ile qerb serq istiqametinde axir Uzunlugu 7 km e catan ikinci hissede Yatiqdere ve Sahnabatcay birlesir ve sagdan Tufan daginin simal yamaclarindaki qar ve buzlardan menbeyini goturen bir sira qisa qollar qebul edir Ebilsu ve s Bu hissede cay yataginin meyilliyi 20 m km den azdir Ucuncu hissede Qusarcay oz istiqametini keskin deyiserek simal simal serqe donur ve derin 2 km yarma dere ile Sahdag ve Qizilqaya massivlerini bir birinden ayirir Burada cayin yataginin dusmesi 80 m km den artiqdir Cay ehengdaslarindan ibaret qaya ve kesekler arasinda iti axir ve astanalar selaleler emele getirir Bu hisse Kuzun kendinde qurtarir Dorduncu hisse Kuzun kendi yaxinliginda baslayib Bala Qusar Cartepe kendleri yaninda qurtarir Burada uzunlugu 30 km cay yataginin dusmesi 21 6 m km Qusarcay genis esl qutuvari terrasli dere ile axir Bu hissede dere cavan kontinental proluvial alluvial proluvial cokuntulerin cox qalin qatlarini kesdiyine gore cay sularinin xeyli hissesi infiltrasiyaya itir yataqalti axin yaradir Qusar maili duzenliyinin simal hissesinde cay neql etdiyi iri daneli getirmeleri esasen cokdurur ve Samur Deveci ovaliginda bir nece qollara ayrilaraq oz sularini Xezere catdirir Qusarcaydan ve xususile Samurcaydan mesameli ve qaba terkibli alluvial proluvial qatlara suzulen sular Samur Deveci ovaliginin simal hissesinin Sollar duzunun bol yeralti sularini qidalandirir Hemcinin baxAzerbaycan caylariMenbeQusarcay 2007 07 17 at the Wayback Machine Azerbaycanin Fiziki Cografiyasi M A Museyibov 1998