Azərbaycanca
සිංහල
Türkçe
Azərbaycan çayları — Azərbaycan Respublikası ərazisindən axan çaylar.
Azərbaycan çaylarını aşağıdakı 3 əsas qrupa bölmək olar:
- Azərbaycanın Kür hövzəsinə aid olan mərkəzi və qərb çayları;
- Azərbaycanın bilavasitə orta Xəzərə axan şimali-şərq çayları;
- Bilavasitə Xəzər dənizinin cənubuna axan cənubi-şərq çayları.
Ümumi məlumat
Azərbaycan ərazisində irili-xırdalı 8550-dən artıq axar sudan ibarət çay sistemi vardır ki, onların bütövlükdə ümumi uzunluğu 33665 km. təşkil edir. Bütün bu çayların su toplayıcı sahəsi 85600 km² qəbul edilir. Çayların 7550-sinin uzunluğu 5 km-dən az olan çaylardır. Qalan 800 çaydan yalnız 65-nin uzunluğu 50 km-ə qədər, 735-nin uzunluğu isə 6 km ilə 50 km arasında dəyişir.
Azərbaycan ərazisindən axan ən iri çaylar Kür və Araz çaylar
Dağ çayları
Dağ çayları öz mənbəyini dəniz səviyyəsindən 2000–3500 m. hündürlükdə olan dağlardan götürür, öz axarlarında çay pillələri və şəlalələr əmələ gətirir, dərin dərələrlə axır və düzənliklərə çıxdıqda güclü yarğanlar əmələ gətirərək çoxlu qollara ayrılırlar. Onlardan bəziləri tez-tez öz axarlarını dəyişir, digərləri isə yerin altı ilə sızaraq itir, yaxud kiçik bataqlıqlar əmələ gətirirlər.
Düzənlik çayları
Düzənlik çayları başlıca olaraq maili düzənliklərdə, geniş Kür-Araz ovlaqlarında, dərə və vadilərdə yerləşir. Axınları əyri-üyrü və sakit olan bu çaylar öz məcralarını asanlıqla yuyaraq yataqlarını lilləndirirlər. Onların suyu kənar qatışıqlarla bir o qədər də zəngin deyil və hamısının mənsəbi vardır. Lakin Kür çayı ətrafı depressiyanın və dənizyanı qum təpələrinin yaranması nəticəsində bu çayların bir qismi kor arteriyaya çevrilir və mənsəbləri itir. Dayaz çayların qidalanması əsasən dağ çayları, bulaq və yerüstü suların hesabına həyata keçir. Dayaz çayların sonuncu növünü adətən qara su (sularının hədsiz minerallaşması nəticəsi olaraq) adlandırırlar ki, onların mövcud olması da, dağ çayları arteriyaları ilə olduqca bağlıdır.
Coğrafi yerləşməsinə görə çayların təsnifatı
Böyük Qafqazın şimal-şərq yamacının çayları
Samur, Qusarçay, Qudyalçay, Qaraçay, Vəlvələçay, Gilgilçay, Şabrançay, Ataçay
Abşeron-Qobustanın çayları
Pirsaatçay, Ceyrankeçməz, Sumqayıqçay, SitalçAy
Talış dağlarından axan çaylar
Bolqarçay, Viləşçay, Lənkərançay, Təngərud
Kür hövzəsinin çayları
Qanıx çayı , Balakən çay , Əyri çay , Daşagil çay , Araz çayı.
Azərbaycan çaylarının siyahısı
1000 km-dən yuxarı
1000-100 km
- Qanıxçay, 413 km
- Qabırrıçay, 320 km
- Samurçay, 216 km
- Anaxatır (Ehram və ya Xrami), 201 km
- Tərtərçay, 200 km
- Sumqayıtçay, 198 km
- Kürəkçay, 186 km
- Türyançay, 180 km
- Bazarçay, 178 km
- Bolqarçay, 163 km
- Əyriçay, 135 km
- Ağstafaçay, 133 km
- Arpaçay, 126 km
- Xaçınçay, 119 km
- Pirsaatçay, 119 km
- Göyçay, 115 km
- Qarqarçay, 115 km
- Viləşçay, 115 km
- Həkəri, 113 km
- Qudyalçay, 108 km
- Qusarçay, 108 km
- Ceyrankeçməzçay, 100 km
100-50 km
- Gəncəçay, 99 km
- Gilançay, 99 km
- Əlicançay, 98 km
- Vəlvələçay, 98 km
- Şəmkirçay, 95 km
- Qaraçay, 93 km (Quba və Xaçmaz)
- Zəyəmçay, 90 km
- Köndələnçay, 89 km
- Girdimançay, 88 km
- Ağsuçay, 85 km
- Oxçuçay, 85 km
- Ləkərçay, 84 km
- İncəçay, 83 km (Ağdərə, Tərtər və Yevlax)
- Quruçay, 82 km (Xocavand və Füzuli)
- Lənkərançay, 82 km
- Gorançay, 81 km
- Naxçıvançay, 81 km
- Quruçay, 77 km (Quba və Xaçmaz)
- Axıncaçay, 76 km
- Qoşqarçay, 76 km
- Gilgilçay, 72 km
- Həsənsuçay, 71 km
- Dəmiraparançay, 69 km
- Ağçay, 68 km
- Çikilçay, 68 km
- Caqacuqçay, 65 km
- Bala Kür, 63 km
- Hocazsuçay, 63 km
- Əlincəçay, 62 km
- Xonaşençay, 62 km
- Coğazçay, 60 km
- Cəyirçay, 58 km
- Muxaxçay, 56 km
- Tikanliçay, 56 km
- Kürmükçay, 55 km
- Katexçay, 54 km
- Şabrançay, 62 km
- Künkütçay, 52 km
- Bumçay, 51 km
- İncəçay, 51 km (Cəbrayıl)
- Zabuxçay, 51 km
- Göytəpəçay, 50 km
Mənbə
- Azərbaycanın çayları, gölləri və su anbarları 2014-10-17 at the Wayback Machine
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Azerbaycan caylari Azerbaycan Respublikasi erazisinden axan caylar Kur cayi hovzesi Azerbaycan Respublikasi erazisinin boyuk ekseriyyetini teskil edirKurTertercayArazGirdimancayElincecayOxcucayKurmukcayKatexcayHekeri Azerbaycan caylarini asagidaki 3 esas qrupa bolmek olar Azerbaycanin Kur hovzesine aid olan merkezi ve qerb caylari Azerbaycanin bilavasite orta Xezere axan simali serq caylari Bilavasite Xezer denizinin cenubuna axan cenubi serq caylari Umumi melumatAzerbaycan erazisinde irili xirdali 8550 den artiq axar sudan ibaret cay sistemi vardir ki onlarin butovlukde umumi uzunlugu 33665 km teskil edir Butun bu caylarin su toplayici sahesi 85600 km qebul edilir Caylarin 7550 sinin uzunlugu 5 km den az olan caylardir Qalan 800 caydan yalniz 65 nin uzunlugu 50 km e qeder 735 nin uzunlugu ise 6 km ile 50 km arasinda deyisir Azerbaycan erazisinden axan en iri caylar Kur ve Araz caylarDag caylariDag caylari oz menbeyini deniz seviyyesinden 2000 3500 m hundurlukde olan daglardan goturur oz axarlarinda cay pilleleri ve selaleler emele getirir derin derelerle axir ve duzenliklere cixdiqda guclu yarganlar emele getirerek coxlu qollara ayrilirlar Onlardan bezileri tez tez oz axarlarini deyisir digerleri ise yerin alti ile sizaraq itir yaxud kicik bataqliqlar emele getirirler Duzenlik caylariDuzenlik caylari baslica olaraq maili duzenliklerde genis Kur Araz ovlaqlarinda dere ve vadilerde yerlesir Axinlari eyri uyru ve sakit olan bu caylar oz mecralarini asanliqla yuyaraq yataqlarini lillendirirler Onlarin suyu kenar qatisiqlarla bir o qeder de zengin deyil ve hamisinin mensebi vardir Lakin Kur cayi etrafi depressiyanin ve denizyani qum tepelerinin yaranmasi neticesinde bu caylarin bir qismi kor arteriyaya cevrilir ve mensebleri itir Dayaz caylarin qidalanmasi esasen dag caylari bulaq ve yerustu sularin hesabina heyata kecir Dayaz caylarin sonuncu novunu adeten qara su sularinin hedsiz minerallasmasi neticesi olaraq adlandirirlar ki onlarin movcud olmasi da dag caylari arteriyalari ile olduqca baglidir Cografi yerlesmesine gore caylarin tesnifatiBoyuk Qafqazin simal serq yamacinin caylari Samur Qusarcay Qudyalcay Qaracay Velvelecay Gilgilcay Sabrancay Atacay Abseron Qobustanin caylari Pirsaatcay Ceyrankecmez Sumqayiqcay SitalcAy Talis daglarindan axan caylar Bolqarcay Vilescay Lenkerancay Tengerud Kur hovzesinin caylari Qanix cayi Balaken cay Eyri cay Dasagil cay Araz cayi Azerbaycan caylarinin siyahisiEsas meqale Azerbaycan caylarinin siyahisi1000 km den yuxari Kur 1515 km Araz 1072 km1000 100 km Qanixcay 413 km Qabirricay 320 km Samurcay 216 km Anaxatir Ehram ve ya Xrami 201 km Tertercay 200 km Sumqayitcay 198 km Kurekcay 186 km Turyancay 180 km Bazarcay 178 km Bolqarcay 163 km Eyricay 135 km Agstafacay 133 km Arpacay 126 km Xacincay 119 km Pirsaatcay 119 km Goycay 115 km Qarqarcay 115 km Vilescay 115 km Hekeri 113 km Qudyalcay 108 km Qusarcay 108 km Ceyrankecmezcay 100 km100 50 km Gencecay 99 km Gilancay 99 km Elicancay 98 km Velvelecay 98 km Semkircay 95 km Qaracay 93 km Quba ve Xacmaz Zeyemcay 90 km Kondelencay 89 km Girdimancay 88 km Agsucay 85 km Oxcucay 85 km Lekercay 84 km Incecay 83 km Agdere Terter ve Yevlax Qurucay 82 km Xocavand ve Fuzuli Lenkerancay 82 km Gorancay 81 km Naxcivancay 81 km Qurucay 77 km Quba ve Xacmaz Axincacay 76 km Qosqarcay 76 km Gilgilcay 72 km Hesensucay 71 km Demiraparancay 69 km Agcay 68 km Cikilcay 68 km Caqacuqcay 65 km Bala Kur 63 km Hocazsucay 63 km Elincecay 62 km Xonasencay 62 km Cogazcay 60 km Ceyircay 58 km Muxaxcay 56 km Tikanlicay 56 km Kurmukcay 55 km Katexcay 54 km Sabrancay 62 km Kunkutcay 52 km Bumcay 51 km Incecay 51 km Cebrayil Zabuxcay 51 km Goytepecay 50 kmMenbeAzerbaycanin caylari golleri ve su anbarlari 2014 10 17 at the Wayback MachineHemcinin baxAzerbaycanin daxili sulari Azerbaycan golleri Azerbaycan su anbarlari Azerbaycan selaleleri