Kipr ədəbiyyatı — əsasən digər dillərdə, o cümlədən yunan, türk, ingilis və ya fransız dillərində mövcud olan Kipr ədəbiyyatını əhatə edir. Müasir Kipr dialekti müasir yunan dialektlərinin cənub-şərq qrupuna aiddir.
Qədim və Orta əsrlər dövrü
| ]Antik dövrün ədəbi əsərlərinə, ehtimal ki, e.ə.VII əsrin sonlarında yazılmış Stasinusa aid edilən epik poema Kipria daxildir. Kipr Kitiyalı Zenon Stoa fəlsəfi məktəbinin yaradıcısı oldu, onun ardınca isə dostu və tələbəsi Kitiyalı Persey gəldi.
Kipr, həmçinin Həvarilər Varnava və Pavelin adada təbliğ etdiyi Müqəddəs Həvarilərin əməlləri kimi erkən xristian ədəbiyyatında da yer alır. Bizans/Orta əsr Kipr yazıçıları arasında Neapolisli Leontiy, Alteides və Konstantinopol Patriarxı II Qriqori də olub. Bizans epik poeziyası, xüsusən də “tənqidi nəğmələr” orta əsrlər dövründə çiçəkləndi.
Son Orta əsrlər və İntibah dövrü
| ]Orta əsrlərdə Qüds Ağır Cəza Məhkəmələri kimi tanınan Kipr krallığının qanunvericiliyi, dövrün yerli ləhcəsi ilə yanaşı fransızca da yazılmışdır. Ağır Cəza Məhkəmələri 1531-ci ildə italyan dilinə tərcümə edildi və orta əsr qanunlarının günümüzə qədər gəlib çatan ən böyük toplusu olaraq saxlanılır.
Tarixşünaslığa gəlincə, ən mühüm orta əsr salnamələri Frankların hakimiyyəti altında olan dövrdə (1191-1489) fransız dilinin təsiri ilə yerli xalq ləhcəsində yazılmış Leonti Maxera və Georgios Boustroniosun salnamələridir.
Kipr Kanzoneresi, Kiprin Venesiya Respublikasının hakimiyyəti altında olduğu dövrdə XVI əsrə aid olan Françesko Petrarka və Poèmes d'amour üslubunda orta əsr yunan dilində yazılmış böyük sonetlər toplusudur. Bunlardan bəziləri Petrarka, Bembo, Ludoviko Ariosto və Cakop Sannazzaro tərəfindən yazılmış şeirlərin hərfi tərcümələridir.Vilyam Şekspirin Otello tamaşasının böyük bir hissəsi Kipr Venesiyasında cərəyan edir.
Müasir dövr
| ]Kiprdən yunan, türk və ingilis dillərində yazan müasir ədəbi şəxsiyyətlər haqqında geniş araşdırmaya Bahriyə Kamalın "Kipr yazısı: Postkolonial və bölünmüş Yer və Məkan Ədəbiyyatları" kitabında rast gəlmək olar.
Kiprdən olan müasir yunan ədəbiyyat xadimləri arasında şair və yazıçı Kostas Montis, şair Kiriakos Haralambid, roman yazarı Panos İoannides, şair Mixalis Pasiardis, şair/tərcüməçi Stefanos Stefanides, yazıçı Nikos Nikolaydes, qorxu romanı yazarı Fivos Kiprianouktes və Stivos Kiprianouktes, Stivos Kiprianukitas, Vasilis Mixailides və Pavlos Liasides daha çox kipr-yunan ləhcəsində şeirlər yazan xalq şairləridir. Yerli dialekt ənənəvi olaraq τσιαττιστά (müharibə poeziyası, Onlarla ifa formaları) və ποιητάρηες (ozanlar) ənənəsi də daxil olmaqla xalq mahnıları və poeziya üçün istifadə edilmişdir.
Kiprdən türkcə yazan müasir ədəbiyyat adamları arasında Osman Türkay, Özkər Yaşın, Nəşə Yaşın, Nəriman Cahit, Mehmet Yaşın kimi şairlər vardır. Nəşə Yaşın tanınmış Kipr türk şairi və yazıçısıdır, nəsr əsərlərinin xeyli hissəsi yunan və ingilis dillərinə tərcümə olunsa da, əsasən türkcə yazır. Onun “Kədər qızlarının gizli tarixi” adlı romanı 2002-ci ildə KKTC və Türkiyədə qadağan edilmiş və türk millətçilərindən xeyli təhdidlərə məruz qalmışdır. Sevgül Uludağ minlərlə itkin düşmüş kiprli haqqında məlumatların üzə çıxarılmasında mühüm rol oynamış və bir sıra kitabların müəllifi olan araşdırmaçı reportyordur. Urkiyə Minə Balman müxtəlif janrlarda yazıb, lakin əsərləri daha çox romantik şeirlərdir, şeirlərində sıxlıqla tənha kənd qızını və ya kənd həyatını, uzaq məsafəli sevgiləri təsvir edir. Balmanın əsərləri Türkiyədə “Yaşıl ada”, “Türk dili” və “Türkə doğru” ədəbi dərgilərində dərc olunub.
Həm müvəqqəti, həm də daimi olaraq mühacirət etmiş Kipr yazıçıları ilə yanaşı, xaricdə doğulmuş və ya böyümüş, çox vaxt ingilis dilində yazan ikinci və üçüncü nəsil Kipr yazıçılarının əsərləri dünya ədəbiyyatında getdikcə daha çox yer alır. Bu müəlliflər arasında Andreas Koumi, Miranda Hoplaros, Stefen Lauton, Khristi Lefteri, Eve Makis, Maykl Paraskos, Stel Pavlou və Stefanos Stefanides var. Arxiyepiskop III Makariosun tarixçisi Pol Stenninq Pafosda yaşayır.
Digər
| ]Kipr həmçinin XX əsr boyunca yerli olmayan yazıçılar üçün ilham və ədəbi yaradıcılıq yeri olmuşdur.
Lorens Darrell 1952-ci ildən 26 avqust 1956-cı ilə qədər Kiprdə yaşayıb və orada keçirdiyi müddət ərzində Acı Limonlar kitabını yazıb və bu kitab ona 1957-ci ildə ikinci Daff Kuper mükafatını qazandırıb.
laureatı yunan Yorqos Seferis Kiprdən çox təsirlənmişdi. O, ən məşhur əsərlərindən birini adada Yunanıstanın diplomatik nümayəndəliyində işləyərkən yazıb. İngilis yazıçısı Pol Stüart əvvəllər Kiprdə çalışıb və ada həm də Viktoriya Hislopun 2015-ci ildə yazdığı “Günəşin doğuşu” romanının yazıldığı yer olub.
Həmçinin bax
| ]İstinadlar
| ]- "An indication that at least the main contents of the Cypria were known around 650 BCE is provided by the representation of the Judgment of Paris on the Chigi vase" (Burkert 1992:103). On the proto-Corinthian ewer of ca. 640 BCE known as the Chigi "vase" Arxivləşdirilib 2013-08-21 at the Wayback Machine, Paris is identified as Alexandros, as he was apparently called in Cypria.
- Th. Siapkaras- Pitsillidés, Le Pétrarchisme en Cypre. Poèmes d' amour en dialecte Chypriote d' après un manuscript du XVIe siècle, Athènes 1975 (2ème édition)
- "Cyprus Stamp Issue: Loukis Akritas". 11 may 2011 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 4 sentyabr 2010.
- "Cyprus Stamp Issue: Cyprus Poets". 11 may 2011 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 4 sentyabr 2010.
- "Cyprus Stamp Issue: Centenary Birthday Anniversary of Poet Pavlos Liasides". 11 may 2011 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 4 sentyabr 2010.
- Poet battles abuse from Turkish nationalists Arxiv surəti 2 aprel 2015 tarixindən (Wayback Machine) saytında Arxivləşdirilib 2 aprel 2015 at the Wayback Machine
- Goodbye to Freedom Arxivləşdirilib 4 mart 2016 at the Wayback Machine
- "Sevgul Uludag, Cyprus > IWMF". 14 sentyabr 2010 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 24 aprel 2011. The Global Network for Women in the NewsMedia
- "Sevgul uludag". 21 noyabr 2008 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 24 aprel 2011.
- "Tamer Öncül: KIBRIS TÜRK SIIRI". 3 oktyabr 2000 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 10 aprel 2023.
- Victoria Hislop, The Sunrise (London: Headline Review, 2015)
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Vikipediya azad ensiklopediya Kipr edebiyyati esasen diger dillerde o cumleden yunan turk ingilis ve ya fransiz dillerinde movcud olan Kipr edebiyyatini ehate edir Muasir Kipr dialekti muasir yunan dialektlerinin cenub serq qrupuna aiddir Qedim ve Orta esrler dovru span Antik dovrun edebi eserlerine ehtimal ki e e VII esrin sonlarinda yazilmis Stasinusa aid edilen epik poema Kipria daxildir Kipr Kitiyali Zenon Stoa felsefi mektebinin yaradicisi oldu onun ardinca ise dostu ve telebesi Kitiyali Persey geldi Kipr hemcinin Hevariler Varnava ve Pavelin adada teblig etdiyi Muqeddes Hevarilerin emelleri kimi erken xristian edebiyyatinda da yer alir Bizans Orta esr Kipr yazicilari arasinda Neapolisli Leontiy Alteides ve Konstantinopol Patriarxi II Qriqori de olub Bizans epik poeziyasi xususen de tenqidi negmeler orta esrler dovrunde ciceklendi Son Orta esrler ve Intibah dovru span Orta esrlerde Quds Agir Ceza Mehkemeleri kimi taninan Kipr kralliginin qanunvericiliyi dovrun yerli lehcesi ile yanasi fransizca da yazilmisdir Agir Ceza Mehkemeleri 1531 ci ilde italyan diline tercume edildi ve orta esr qanunlarinin gunumuze qeder gelib catan en boyuk toplusu olaraq saxlanilir Tarixsunasliga gelince en muhum orta esr salnameleri Franklarin hakimiyyeti altinda olan dovrde 1191 1489 fransiz dilinin tesiri ile yerli xalq lehcesinde yazilmis Leonti Maxera ve Georgios Boustroniosun salnameleridir Kipr Kanzoneresi Kiprin Venesiya Respublikasinin hakimiyyeti altinda oldugu dovrde XVI esre aid olan Francesko Petrarka ve Poemes d amour uslubunda orta esr yunan dilinde yazilmis boyuk sonetler toplusudur Bunlardan bezileri Petrarka Bembo Ludoviko Ariosto ve Cakop Sannazzaro terefinden yazilmis seirlerin herfi tercumeleridir Vilyam Sekspirin Otello tamasasinin boyuk bir hissesi Kipr Venesiyasinda cereyan edir Muasir dovr span Kiprden yunan turk ve ingilis dillerinde yazan muasir edebi sexsiyyetler haqqinda genis arasdirmaya Bahriye Kamalin Kipr yazisi Postkolonial ve bolunmus Yer ve Mekan Edebiyyatlari kitabinda rast gelmek olar Kiprden olan muasir yunan edebiyyat xadimleri arasinda sair ve yazici Kostas Montis sair Kiriakos Haralambid roman yazari Panos Ioannides sair Mixalis Pasiardis sair tercumeci Stefanos Stefanides yazici Nikos Nikolaydes qorxu romani yazari Fivos Kiprianouktes ve Stivos Kiprianouktes Stivos Kiprianukitas Vasilis Mixailides ve Pavlos Liasides daha cox kipr yunan lehcesinde seirler yazan xalq sairleridir Yerli dialekt enenevi olaraq tsiattista muharibe poeziyasi Onlarla ifa formalari ve poihtarhes ozanlar enenesi de daxil olmaqla xalq mahnilari ve poeziya ucun istifade edilmisdir Kiprden turkce yazan muasir edebiyyat adamlari arasinda Osman Turkay Ozker Yasin Nese Yasin Neriman Cahit Mehmet Yasin kimi sairler vardir Nese Yasin taninmis Kipr turk sairi ve yazicisidir nesr eserlerinin xeyli hissesi yunan ve ingilis dillerine tercume olunsa da esasen turkce yazir Onun Keder qizlarinin gizli tarixi adli romani 2002 ci ilde KKTC ve Turkiyede qadagan edilmis ve turk milletcilerinden xeyli tehdidlere meruz qalmisdir Sevgul Uludag minlerle itkin dusmus kiprli haqqinda melumatlarin uze cixarilmasinda muhum rol oynamis ve bir sira kitablarin muellifi olan arasdirmaci reportyordur Urkiye Mine Balman muxtelif janrlarda yazib lakin eserleri daha cox romantik seirlerdir seirlerinde sixliqla tenha kend qizini ve ya kend heyatini uzaq mesafeli sevgileri tesvir edir Balmanin eserleri Turkiyede Yasil ada Turk dili ve Turke dogru edebi dergilerinde derc olunub Hem muveqqeti hem de daimi olaraq muhaciret etmis Kipr yazicilari ile yanasi xaricde dogulmus ve ya boyumus cox vaxt ingilis dilinde yazan ikinci ve ucuncu nesil Kipr yazicilarinin eserleri dunya edebiyyatinda getdikce daha cox yer alir Bu muellifler arasinda Andreas Koumi Miranda Hoplaros Stefen Lauton Khristi Lefteri Eve Makis Maykl Paraskos Stel Pavlou ve Stefanos Stefanides var Arxiyepiskop III Makariosun tarixcisi Pol Stenninq Pafosda yasayir Diger span Kipr hemcinin XX esr boyunca yerli olmayan yazicilar ucun ilham ve edebi yaradiciliq yeri olmusdur Lorens Darrell 1952 ci ilden 26 avqust 1956 ci ile qeder Kiprde yasayib ve orada kecirdiyi muddet erzinde Aci Limonlar kitabini yazib ve bu kitab ona 1957 ci ilde ikinci Daff Kuper mukafatini qazandirib Nobel mukafati laureati yunan Yorqos Seferis Kiprden cox tesirlenmisdi O en meshur eserlerinden birini adada Yunanistanin diplomatik numayendeliyinde isleyerken yazib Ingilis yazicisi Pol Stuart evveller Kiprde calisib ve ada hem de Viktoriya Hislopun 2015 ci ilde yazdigi Gunesin dogusu romaninin yazildigi yer olub Hemcinin bax span KiprIstinadlar span An indication that at least the main contents of the Cypria were known around 650 BCE is provided by the representation of the Judgment of Paris on the Chigi vase Burkert 1992 103 On the proto Corinthian ewer of ca 640 BCE known as the Chigi vase Arxivlesdirilib 2013 08 21 at the Wayback Machine Paris is identified as Alexandros as he was apparently called in Cypria Th Siapkaras Pitsillides Le Petrarchisme en Cypre Poemes d amour en dialecte Chypriote d apres un manuscript du XVIe siecle Athenes 1975 2eme edition Cyprus Stamp Issue Loukis Akritas 11 may 2011 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 4 sentyabr 2010 Cyprus Stamp Issue Cyprus Poets 11 may 2011 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 4 sentyabr 2010 Cyprus Stamp Issue Centenary Birthday Anniversary of Poet Pavlos Liasides 11 may 2011 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 4 sentyabr 2010 Poet battles abuse from Turkish nationalists Arxiv sureti 2 aprel 2015 tarixinden Wayback Machine saytinda Arxivlesdirilib 2 aprel 2015 at the Wayback Machine Goodbye to Freedom Arxivlesdirilib 4 mart 2016 at the Wayback Machine Sevgul Uludag Cyprus gt IWMF 14 sentyabr 2010 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 24 aprel 2011 The Global Network for Women in the NewsMedia Sevgul uludag 21 noyabr 2008 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 24 aprel 2011 Tamer Oncul KIBRIS TURK SIIRI 3 oktyabr 2000 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 10 aprel 2023 Victoria Hislop The Sunrise London Headline Review 2015 Kipr movzularda Bayraq Dovlet qurulusu Cografiya Diller Iqtisadiyyat Edebiyyat Kateqoriya Kipr edebiyyati
