Vikipediya azad ensiklopediya Sune Bergströmisv Karl Sune Detlof BergströmDoğum tarixi 10 yanvar 1916Doğum yeri Stokholm

Vikipediya azad ensiklopediya Sune Bergstromisv Karl Sune Detlof BergstromDogum tarixi 10 yanvar 1916Dogum yeri Stokholm IsvecVefat tarixi 15 avqust 2004 88 yasinda Vefat yeri Stokholm IsvecElm sahesi biokimyaIs yerleri Lund Universiteti Karolinska Institutu Sune Bergstrom Karl Sune Detlof Bergstrom isv Karl Sune Detlof Bergstrom 10 yanvar 1916 Stokholm 15 avqust 2004 Isvecli biokimyaci O 1982 ci ilde prostaglandinler ve elaqeli bioloji aktiv maddelerle bagli kesflerine gore fiziologiya ve ya tibb uzre Nobel mukafatini Benqt Samuelsson ve Con Veyn ile bolusub Heyati span Isvecli biokimyaci Sune Karl Bergstrom Stokholmda Sverker Bergstrom ve Vera Bergstromun Vistrand ailesinde 10 yanvar 1916 ci ilde anadan olub 1934 cu ilde orta mektebi bitirib ve Erik Jorpesin rehberliyi altinda Stokholmdaki Karolinska Institutunda islemeye baslayib Jorpes qan laxtalanmasinin qarsisini alan bir madde olan heparinin klinik istifadesini oyrenirdi ve komekcisi olan lipidlerin yaglarin ve steroidlerin qurulusu xususi formali karbon halqasina esaslanan birlesmeler qrupu bir sira hormonlar ve od tursularini ehate edir biokimyasini oyrenmeyi teklif etdi 1938 ci ilde Ingilterede London Universitetinde tedqiqatci kimi calisaraq od tursularinin biokimyasini oyrendi Bu tursular qaraciyer huceyreleri terefinden istehsal olunur ve od yollari vasitesile nazik bagirsaga ifraz olunur ve orada lipidlerin hezminde ve udulmasinda istirak edirler Novbeti il Edinburqda tedqiqatlarini davam etdirmek ucun Britaniya Surasindan teqaud aldi lakin Ikinci Dunya Muharibesi hemin vaxt basladi ve teqaud legv edildi 1940 ci ilde ABS da tehsil almaq ucun Isvec Amerika teqaudu aldi ve novbeti iki ili Nyu Yorkdaki Kolumbiya Universitetinde ve Nyu Cersideki Squibb Tibbi Tedqiqatlar Institutunda tedqiqatci kimi kecirdi Orada o xolesterolun autoksidlesmesi uzre taninmis mutexessis Oskar Vintersteyner ile emekdasliq etmisdir Autooksidlesme bir maddenin otaq temperaturunda ve tezyiqinde oksigenle birlesdiyi kimyevi bir prosesdir 1942 ci ilde teqaud muddeti basa catdi ve o Isvece qayitdi 1944 cu ilde Karolinska Institutundan tibb derecesi aldi ve Nobel Tibb Institutunda Karolinska Institutunun bir hissesi biokimya sobesinde assistent teyin edildi O bu vezifeni uc il tutdu Bu muddet erzinde B mueyyen bitki yaglarinin terkib hissesi olan ve insan qidasinda vacib olan linoleik tursunun autoksidlesmesini arasdirdi Bu tursunun oksidlesmesinin soya paxlasinda olan lipoksigenaza fermentini teleb etdiyini askar eden Bergstrom Karolinska Institutundaki Hugo Theorell laboratoriyasinda bu fermentin temizlenmesinde istirak etdi 1945 ci ilde o bu isin neticelerini Karolinska Institutundaki Fizioloji Cemiyyetin iclasinda teqdim etdi Bu gorusde istirak eden Ulf fon Euler sonradan Bergstromeye prostat vezisinden ve toxum kiseciklerinden elde edilen bioloji aktiv maddeler olan prostaglandinler uzerinde apardigi tedqiqat barede danisdi Prostaglandinler ilk defe 1930 cu ilde Kolumbiya Universitetinin Hekimler ve Cerrahlar Kollecinin bir qrup ginekoloqu terefinden tesvir edilmisdir Bu tedqiqatcilar suni mayalanma zamani toxum mayesinin usaqligin hamar ezelelerinin yigilmasina ve rahatlamasina sebeb oldugunu askar etdiler Euler daha sonra qoc toxum mayesinden usaqligin yigilmasini da stimullasdiran bir madde ayirdi O bu maddenin qan damar divarlarinin tonusunu azaltdigini ve qan tezyiqinin asagi dusmesine sebeb oldugunu askar etdi Euler bu maddeni ilk defe prostat sekresiyalarinda askar edildiyi ucun prostaglandin adlandirdi 1945 ci ilde Euler ABS dan yeni bir ekstraksiya aparatindan istifade ederek bu ekstraktlarin yuksek derecede temizlenmesine nail ola bilen Bergstromeye prostat ekstraktlari verdi Bergstrom dovsan hamar ezelesinin bir zolagini sinaqdan kecirerek ekstraksiyani izledi O bildirdi ki praktik olaraq cekisiz veziyyete getirildikden sonra prostaglandinler qeyri adi aktivliyi saxlayir Elmi fealiyyeti span Bergstrom 1946 ci ilde Isvecredeki Bern Universitetinde tedqiqatci kimi calismis ve daha sonra Isvecdeki Lund Universitetinde professor vezifesi teklif edilmisdir Isvec Tibbi Tedqiqat Surasinin ve ABS Milli Sehiyye Institutlarinin desteyi ile Bergstrom muharibe zamani terk edilmis universitetin tedqiqat sobelerinin berpasi ve inkisafi uzerinde calismisdir O hemcinin aspirantlara ders demisdir telebelerinden biri Bengt Samuelsson idi ve prostaglandinler uzerinde tedqiqatlarini davam etdirmisdir 1950 ci ve 1960 ci illerde o ve komandasi cox sayda qoc toxum vezisi toplayib emal etmis ve bu da prostaglandinlerin tecrid olunmasi ve oyrenilmesi ucun kifayet qeder toxum mayesi elde etmeye imkan vermisdir 1957 ci ilde Bergstrom ve hemkarlari bu qrupdan az miqdarda iki birlesmeni tecrid etmis ve temizlemisdir Onlarin molekulyar cekileri ve kimyevi formullari Karolinska Institutunun tedqiqatcisi Ragnar Ryhage ve Stokholm ve Uppsaladan olan diger alimlerin komeyi ile mueyyen edilmisdir Bu birge seyler ilk prostaglandinlerin kimyevi qurulusunun desifresine sebeb olmusdur 1958 ci ilde Bergstrom Samuelsonun tezlikle qosuldugu Karolinska Institutunda kimya professoru teyin edildi Novbeti dord il erzinde B ve hemkarlari her biri 20 karbon atomundan ibaret olan ve struktur olaraq mueyyen yag tursularina benzer alti prostaglandin ayirdilar Bu prostaglandinlerin yag tursularindan emele geldiyi ferziyyesine sebeb oldu Bu ferziyyeni sinaqdan keciren B 1964 cu ilde prostaglandinlerin selefinin yeni onlarin sintez olundugu maddenin bitki yaglarinda ve heyvan yaglarinda tapilan doymamis yag tursusu olan araxidon tursusu oldugunu kesf etdi Novbeti bir nece il erzinde o prostaglandin emele gelme yollarini arasdirdi Tedqiqatlari zamani B ve Samuelson araxidon tursusunun ve onun prostaglandinlere cevrilmesi ucun lazim olan fermentlerin butun nuveli heyvan huceyrelerinde movcud oldugunu askar etdiler Muxtelif toxumalar muxtelif bioloji funksiyalari yerine yetiren muxtelif prostaglandinler ifraz edir E ve F qruplarinin prostaglandinleri en cox oyrenilenlerdir 1963 cu ilden 1966 ci ile qeder B Karolinska Institutunda Tibb Fakultesinin dekani 1969 cu ilden 1977 ci ile qeder ise institutun rektoru vezifelerinde calismisdir Bu illerde institut prostaqlandinlerin bioloji funksiyalari ile bagli bir sira tedqiqatlar aparmisdir Melum olmusdur ki E qrupuna aid prostaqlandinler vazodilatator tesire malikdir yeni qan damar divarlarinin tonusunu azaldir ve bununla da qan tezyiqini asagi salir Bundan elave onlar qan axininin pozulmasi ile xarakterize olunan periferik damar lezyonlari olan xestelerin mualicesi elece de mueyyen anadangelme urek damar xesteliklerinin mualicesi ucun faydali ola biler E qrupuna aid prostaqlandinler hemcinin mede mukozasini xoralardan ve aspirin ve indometazinin iltihab eleyhine dermanlar zeherli tesirlerinden qoruyur F qrupuna aid prostaqlandinler vazokonstriktor tesire malikdir onlar qan damar divarlarinin hamar ezelelerinin daralmasina ve neticede qan tezyiqinin artmasina sebeb olur Onlar hemcinin usaqligin hamar ezelelerini stimullasdirir ve buna gore de suni abort ucun istifade edile biler 1982 ci ilde Bergstrom Samuelson ve John Vane ile birlikde prostaglandinler ve elaqeli bioloji aktiv maddelerle bagli kesflerine gore Fiziologiya ve ya Tibb uzre Nobel Mukafatina layiq gorulub Telebesi Samuelsonun Nobel Mukafatini onunla ve Vane ile boluseceyini oyrenen B telebelerinin ugurunu gormekden daha boyuk memnuniyyet yoxdur dedi Prostaglandinler Laboratoriyadan Klinikaya adli Nobel muhaziresinde B prostaglandinler uzerinde erken tedqiqatlarin elece de istirak etdiyi daha yeni klinik islerin ehemiyyetini vurguladi Prostaglandinlerin tebietinin ve onlarin bioloji ehemiyyetinin izah edilmesi tibbin bir cox sahelerine deyerli tohfeler vermis ve yeni biliklerin elde edilmesi ve yeni mualicelerin inkisafi ucun temel qoymusdur Teltif ve mukafatlari span Tibb uzre Anders Yare Mukafati Norvec 1972 Beynelxalq Gairdner Mukafati 1972 Louise Gross Horwitz Mukafati 1975 Amerika Incesenet ve Elmler Akademiyasinin Amory Mukafati Alman 1975 Esas Tibbi Tedqiqatlar uzre Albert Lasker Mukafati 1977 Fiziologiya ve ya Tibb uzre Nobel Mukafati 1982 Amerika Felsefe Cemiyyetinin Benjamin Franklin Medali Alman 1988 Istinadlar span https slonimsmc by museum Histori 20med Vse 20ludi 202000 Bergstrem htm Kateqoriyalar 10 yanvarda dogulanlar1916 ci ilde dogulanlar88 yasinda vefat edenler15 avqustda vefat edenler2004 cu ilde vefat edenlerElifba sirasina gore alimlerIsvec Kral Elmler Akademiyasinin uzvleriAmerika Incesenet ve Elmler Akademiyasinin uzvleri