Azərbaycanca
Deutsch
Lietuvos
සිංහල
Türkçe
Українська
Rəhimə xanım ziyarətgahı, Nardaran piri və ya Pirsəid məscidi — Nardaran qəsəbəsi ərazisində yerləşən XIV əsrə aid memarlıq abidəsi. Abidə 1363—1364-cü illərdə Şirvan-Abşeron memarlıq məktəbi üslubunda inşa edilmişdir.
| Nardaran piri | |
|---|---|
| Pirsəid məscidi | |
 | |
 | |
| HGYO | |
| Ölkə |  Azərbaycan |
| Şəhər |  Bakı |
| Yerləşir | Nardaran |
| Tikilmə tarixi | 1363-1364 |
| Üslubu | Şirvan-Abşeron memarlıq məktəbi |
| Vəziyyəti | stabil, fəaliyyəti dayandırılıb. |
| İstinad nöm. | 136 |
| Kateqoriya | Məscid |
| Əhəmiyyəti | Ölkə əhəmiyyətli |
 | |
Tikili müxtəlif dövrlərdə inşa edilmiş bir neçə otaqdan ibarətdir ki, bu da onların həm planlaşdırmasında, həm də müxtəlif konstruktiv həll məsələlərində özünü büruzə verir. Binanın ən qədim hissəsi qəbir və məscid otağı olan hissədir.
Rəhimə xanım və onun ailə üzvlərinin qəbirləri üzərində tikilmiş məscid binası əsrlər boyu qum altında qalmış, yalnız 1950-ci ildə tapılaraq qum altından çıxarılmışdır. İlk əvvəl bina iki otaqdan ibarət olmuşdur. Düzbucaqlı plana malik əvvəlinci otaq (5,80 x 3,20 x 2,53 m) məscidə aiddir. İkinci tağ tavanlı otaq (2,75 x 2,75 x 2,53) isə türbə binasıdır. Türbənin başqa yerdən qapısı yoxdur. Buraya ancaq məsciddən açılan çatmatağlı qapıdan (1,13 x 0,58) daxil olunur. Məscidin tağlı qapısı (1,20 x 0,59 m) eşmə ilə, kiçik baştağı isə sadə həndəsi naxışlarla haşiyələnmişdir. Qapı üzərindəki iki parça əhəng daşında (1,07 x 3,9) kufi elementli süls xətti ilə kitabə həkk olunmuşdur.
1994-cü ildə Nardaran əhalisindən toplanmış vəsait hesabına qədim türbənin üzərində ikinci mərtəbə inşa edilib.
İki mərtəbəli olan məscidin birinci mərtəbəsi ziyarətgah kimi saxlanılır. Məscidin iç sahəsi 30x17 metr, hündürlüyü 26 metrdir. 4 minarənin hər birinin hündürlüyü isə 41 metrdir. Günbəzinin diametri 17, hündürlüyü isə 16 metrdir. Əsas ibadət zalı 2 günbəzə malikdir. Ziyarətgahda eyni vaxtda 1500 adamın ziyarət etməsi mümkündür.
Nardaran məscidinin quruluşunda orijinal cəhətlər də vardır. Məscidin əsas düzbucaqlı hissəsinə bitişik tikilmiş yeni bir hissə dəhliz vəzifəsini görür. Məscidə gələnlər burada ayaqqabılarını çıxartdıqdan sonra ibadət salonuna daxil olurlar.
Tarixi
İbadət zalının giriş qapısı üzərində yerləşən, hazırda məscidin içərisində qalmış tikinti kitabında, tikilinin 1363—1364-cü illərdə inşa edildiyi göstərilmişdir. Türbənin üzərindəki kitabəni etnoqraf alim Məşədixanım Nemət bu cür tərcümə etmişdir: “Bu mübarək məscidin, Allahın evinin bina olunmasına hacıların seçilmişi, dövrün yeganəsi, Böyük sədr Xacə Hacı Həmzə ibn Qutlu Mahmud Şahabadi – Allah onun müvəffəqiyyətini əbədi etsin – 765-ci ildə əmr etmişdir”. Kitabədə adı çəkilən Xacə Hacı Həmzə Şirvanşahlar dövlətində baş sədr vəzifəsində işləmişdir. Bu vəzifə dövlətdə şirvanşahdan sonra üçüncü şəxs hesab olunurdu.
Kitabədə adı keçən Xacə Hacı Həmzə Şirvanşah hökmdarı Kavus ibn Keyqubadın (1348-1372-ci illər) baş vəziri olub. Daha sonra Şirvaşah I İbrahim Xəlilullah da bu ziyarətgahı təmir etdirmişdir. Sovet hakimiyyəti illərində başqa ziyarətgahlar kimi, “Rəhimə xanım” məscidinin də sökülməsi gözlənilirdi. Amma Nardaran əhalisi bunun qarşısını alır. 1951-ci ildə anbara çevrilən tikilidə buğda saxlanılmağa başlanır. Yalnız 1956-cı ildə yerli əhali yığışaraq buranı təmizləyir və ziyarətgah əvvəlki vəziyyətinə qaytarılır. Rəhimə xanımın qəbrinin üzərindəki kitabələrin bəziləri məhv edilmişdir. 1994-cü ildə Nardaran əhalisindən toplanmış vəsait hesabına qədim türbənin üzərində ikinci mərtəbə inşa edilib. Ziyarətgahın 4 minarəsi var və onların hər birinin hündürlüyü 42 metrə bərabərdir. Nardaran pir kompleksində iki hissədən ibarət hüseyniyyə də inşa olunub. Rəhimə xanım ziyarətgahının tikintisi tam olaraq 2006-cı ildə yekunlaşıb.
Memarlıq xüsusiyyətləri
Tikili müxtəlif dövrlərdə inşa edilmiş bir neçə otaqdan ibarətdir ki, bu da onların həm planlaşdırmasında, həm də müxtəlif konstruktiv həll məsələlərində özünü büruzə verir. Binanın ən qədim hissəsi qəbir və məscid otağı olan hissədir. Bunu məscid otağının giriş qapısı üzərində yerləşdirilmiş, lakin, hazırda tikilinin içində qalmış kitabə də sübut edir. Bu cür kitabələr adətən binanın fasadına vurulurdu, Tikilidə kitabənin tikilinin içində qalması, məscid otağı qarşsındakı otaqların binaya sonradan əlavə edildiyini göstərir.
Məscid otağı, tağtavanla örtülmüş düzbucaqlı otaqdan ibarətdir. Qəbirin məscidin ümumi həcminə daxil edilməsi nəticəsində otağın şimalında bir qədər izolyasiya olunmuş kiçik ərazi formalaşmışdır. Məscidin şimal hissəsinin döşəməsi, qalan hissələrin döşəməsindən 45 sm yuxarı qaldırılmışdır. Bu hissənin dam örtüyü əhəmiyyətli dərəcədə aşağıdır, tağın oxu isə, məscidin qalan hissəsinin tağ oxu ilə üst-üstə düşmür. İ. Şeblıkin belə hesab edir ki, məscidin bu hissəsi qadınlar üçün nəzərdə tutulmuşdu. Bu cür uzadılmış düzbucaq formasına malik məscid otaqlarına Abşeronun Pirşağı, Maştağa, Qala, Ramana kəndlərində də rast gəlmək mümkündür.
Mehrab, bu cür məscidlər üçün xarakterik formada əsas divarın içində cənub istiqamətində yerləşdirilmişdir. Mehrabın bu cür yerləşdirilməsinə Bakının Sınıqqala və Şeyx İbrahim məscidlərində də rast gəlmək mümkündür. Bütün pir ərazisi tağlarda yerləşdirilmiş kvadrat formalı kiçik oyuqlar vasitəsiylə işıqlandırılırdı. Sonradan iki böyük otağın divarlarında pəncərə yerləri açılmışdır.
Qəbirin yerləşdiyi kiçik otaq XIII-XIV əsr Şirvan-Abşeron memarlıq məktəbi üçün xarakterik olan oyma tənək naxışı ilə bəzədilmiş oxvari girişə malikdir. Bu cür naxışa Pirsaatçay xanəgahının və digər tikililərin interyer dekorasiyasında da rast gəlinir.
İstinadlar
- Nardaran məscidi bağlandı Arxivləşdirilib 2020-09-27 at the Wayback Machine, oxu.az, 11 dekabr 2015, İstifadə tarixi:11 dekabr 2015
- "İlham Əliyev Nardarandakı "Rəhimə Xanım" məscid-ziyarətgah kompleksi ilə tanış olub". president.az. 21 iyun 2016, 13:30. 2020-11-25 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 21 iyun 2016.
- "Pirsəid məscidi - Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət Nazirliyi yanında Mədəni İrsin Qorunması, İnkişafı və Bərpası üzrə Dövlət Xidməti". irs.gov.az. İstifadə tarixi: 2025-07-31.
- "Rəhimə Xanım ziyarətgahı | Azərbaycan Respublikası Bakı şəhəri Sabunçu Rayon İcra Hakimiyyəti". sabunchu-ih.gov.az. İstifadə tarixi: 2025-07-31.
- "Nardaranda yerləşən Rəhimə Xanım ziyarətgahı barədə ətraflı məlumat - İslam Dünyası Xəbərləri" (az.). 2023-01-29. İstifadə tarixi: 2025-07-31.
- Щеблыкин, 1943. səh. 30
- Щеблыкин, 1943. səh. 31
Ədəbiyyat
- Щеблыкин, И.П. Памятники Азербайджанского зодчества эпохи Низами (PDF). Баку: Изд-во АзФАН. 1943.
Xarici keçidlər
- HD Video: "Rehime Khanim mosque, Nardaran, Azerbaijan"
- Full HD Video: Nardaran məscidi, Nardaran, Bakı, Azərbaycan
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Rehime xanim ziyaretgahi Nardaran piri ve ya Pirseid mescidi Nardaran qesebesi erazisinde yerlesen XIV esre aid memarliq abidesi Abide 1363 1364 cu illerde Sirvan Abseron memarliq mektebi uslubunda insa edilmisdir Nardaran piriPirseid mescidi40 33 38 sm e 50 00 27 s u H G Y OOlke AzerbaycanSeher Baki BakiYerlesir NardaranTikilme tarixi 1363 1364Uslubu Sirvan Abseron memarliq mektebiVeziyyeti stabil fealiyyeti dayandirilib Azerbaycandaki tarixi abidelerin milli qeydiyyatiIstinad nom 136KateqoriyaMescidEhemiyyetiOlke ehemiyyetliMescidin plani Tikili muxtelif dovrlerde insa edilmis bir nece otaqdan ibaretdir ki bu da onlarin hem planlasdirmasinda hem de muxtelif konstruktiv hell meselelerinde ozunu buruze verir Binanin en qedim hissesi qebir ve mescid otagi olan hissedir Rehime xanim ve onun aile uzvlerinin qebirleri uzerinde tikilmis mescid binasi esrler boyu qum altinda qalmis yalniz 1950 ci ilde tapilaraq qum altindan cixarilmisdir Ilk evvel bina iki otaqdan ibaret olmusdur Duzbucaqli plana malik evvelinci otaq 5 80 x 3 20 x 2 53 m mescide aiddir Ikinci tag tavanli otaq 2 75 x 2 75 x 2 53 ise turbe binasidir Turbenin basqa yerden qapisi yoxdur Buraya ancaq mescidden acilan catmatagli qapidan 1 13 x 0 58 daxil olunur Mescidin tagli qapisi 1 20 x 0 59 m esme ile kicik bastagi ise sade hendesi naxislarla hasiyelenmisdir Qapi uzerindeki iki parca eheng dasinda 1 07 x 3 9 kufi elementli suls xetti ile kitabe hekk olunmusdur 1994 cu ilde Nardaran ehalisinden toplanmis vesait hesabina qedim turbenin uzerinde ikinci mertebe insa edilib Iki mertebeli olan mescidin birinci mertebesi ziyaretgah kimi saxlanilir Mescidin ic sahesi 30x17 metr hundurluyu 26 metrdir 4 minarenin her birinin hundurluyu ise 41 metrdir Gunbezinin diametri 17 hundurluyu ise 16 metrdir Esas ibadet zali 2 gunbeze malikdir Ziyaretgahda eyni vaxtda 1500 adamin ziyaret etmesi mumkundur Nardaran mescidinin qurulusunda orijinal cehetler de vardir Mescidin esas duzbucaqli hissesine bitisik tikilmis yeni bir hisse dehliz vezifesini gorur Mescide gelenler burada ayaqqabilarini cixartdiqdan sonra ibadet salonuna daxil olurlar TarixiIbadet zalinin giris qapisi uzerinde yerlesen hazirda mescidin icerisinde qalmis tikinti kitabinda tikilinin 1363 1364 cu illerde insa edildiyi gosterilmisdir Turbenin uzerindeki kitabeni etnoqraf alim Mesedixanim Nemet bu cur tercume etmisdir Bu mubarek mescidin Allahin evinin bina olunmasina hacilarin secilmisi dovrun yeganesi Boyuk sedr Xace Haci Hemze ibn Qutlu Mahmud Sahabadi Allah onun muveffeqiyyetini ebedi etsin 765 ci ilde emr etmisdir Kitabede adi cekilen Xace Haci Hemze Sirvansahlar dovletinde bas sedr vezifesinde islemisdir Bu vezife dovletde sirvansahdan sonra ucuncu sexs hesab olunurdu Kitabede adi kecen Xace Haci Hemze Sirvansah hokmdari Kavus ibn Keyqubadin 1348 1372 ci iller bas veziri olub Daha sonra Sirvasah I Ibrahim Xelilullah da bu ziyaretgahi temir etdirmisdir Sovet hakimiyyeti illerinde basqa ziyaretgahlar kimi Rehime xanim mescidinin de sokulmesi gozlenilirdi Amma Nardaran ehalisi bunun qarsisini alir 1951 ci ilde anbara cevrilen tikilide bugda saxlanilmaga baslanir Yalniz 1956 ci ilde yerli ehali yigisaraq burani temizleyir ve ziyaretgah evvelki veziyyetine qaytarilir Rehime xanimin qebrinin uzerindeki kitabelerin bezileri mehv edilmisdir 1994 cu ilde Nardaran ehalisinden toplanmis vesait hesabina qedim turbenin uzerinde ikinci mertebe insa edilib Ziyaretgahin 4 minaresi var ve onlarin her birinin hundurluyu 42 metre beraberdir Nardaran pir kompleksinde iki hisseden ibaret huseyniyye de insa olunub Rehime xanim ziyaretgahinin tikintisi tam olaraq 2006 ci ilde yekunlasib Memarliq xususiyyetleriTikili muxtelif dovrlerde insa edilmis bir nece otaqdan ibaretdir ki bu da onlarin hem planlasdirmasinda hem de muxtelif konstruktiv hell meselelerinde ozunu buruze verir Binanin en qedim hissesi qebir ve mescid otagi olan hissedir Bunu mescid otaginin giris qapisi uzerinde yerlesdirilmis lakin hazirda tikilinin icinde qalmis kitabe de subut edir Bu cur kitabeler adeten binanin fasadina vurulurdu Tikilide kitabenin tikilinin icinde qalmasi mescid otagi qarssindaki otaqlarin binaya sonradan elave edildiyini gosterir Mescid otagi tagtavanla ortulmus duzbucaqli otaqdan ibaretdir Qebirin mescidin umumi hecmine daxil edilmesi neticesinde otagin simalinda bir qeder izolyasiya olunmus kicik erazi formalasmisdir Mescidin simal hissesinin dosemesi qalan hisselerin dosemesinden 45 sm yuxari qaldirilmisdir Bu hissenin dam ortuyu ehemiyyetli derecede asagidir tagin oxu ise mescidin qalan hissesinin tag oxu ile ust uste dusmur I Seblikin bele hesab edir ki mescidin bu hissesi qadinlar ucun nezerde tutulmusdu Bu cur uzadilmis duzbucaq formasina malik mescid otaqlarina Abseronun Pirsagi Mastaga Qala Ramana kendlerinde de rast gelmek mumkundur Mehrab bu cur mescidler ucun xarakterik formada esas divarin icinde cenub istiqametinde yerlesdirilmisdir Mehrabin bu cur yerlesdirilmesine Bakinin Siniqqala ve Seyx Ibrahim mescidlerinde de rast gelmek mumkundur Butun pir erazisi taglarda yerlesdirilmis kvadrat formali kicik oyuqlar vasitesiyle isiqlandirilirdi Sonradan iki boyuk otagin divarlarinda pencere yerleri acilmisdir Qebirin yerlesdiyi kicik otaq XIII XIV esr Sirvan Abseron memarliq mektebi ucun xarakterik olan oyma tenek naxisi ile bezedilmis oxvari girise malikdir Bu cur naxisa Pirsaatcay xanegahinin ve diger tikililerin interyer dekorasiyasinda da rast gelinir IstinadlarNardaran mescidi baglandi Arxivlesdirilib 2020 09 27 at the Wayback Machine oxu az 11 dekabr 2015 Istifade tarixi 11 dekabr 2015 Ilham Eliyev Nardarandaki Rehime Xanim mescid ziyaretgah kompleksi ile tanis olub president az 21 iyun 2016 13 30 2020 11 25 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 21 iyun 2016 Pirseid mescidi Azerbaycan Respublikasi Medeniyyet Nazirliyi yaninda Medeni Irsin Qorunmasi Inkisafi ve Berpasi uzre Dovlet Xidmeti irs gov az Istifade tarixi 2025 07 31 Rehime Xanim ziyaretgahi Azerbaycan Respublikasi Baki seheri Sabuncu Rayon Icra Hakimiyyeti sabunchu ih gov az Istifade tarixi 2025 07 31 Nardaranda yerlesen Rehime Xanim ziyaretgahi barede etrafli melumat Islam Dunyasi Xeberleri az 2023 01 29 Istifade tarixi 2025 07 31 Sheblykin 1943 seh 30 Sheblykin 1943 seh 31EdebiyyatSheblykin I P Pamyatniki Azerbajdzhanskogo zodchestva epohi Nizami PDF Baku Izd vo AzFAN 1943 Xarici kecidlerHD Video Rehime Khanim mosque Nardaran Azerbaijan Full HD Video Nardaran mescidi Nardaran Baki Azerbaycan